सर्गः ६६ ] श्रीमद्रोविन्दराजीयव्याख्यासमलंकृतम् । २६३ निरायुधानां द्रवतामसङ्गतिपौरुषाः । दारा वैपहसिष्यन्ति स वै वैतस्तु जीविनाम् । कुलेषु जाताः सर्वे स विस्तीषु महत्सु च ॥ क गैच्छथ भयत्रस्ता हरयः प्राकृता यथा ॥ २२ ॥ अनार्याः खलु यहीतास्त्यक्त्वा वीर्यं प्रधावत ॥ २३ ॥ विकत्थनानि वो यानि तदा वै जनसंसदि । तानि वः क नु यातानि सोदग्राणि महान्ति च।२४ भीरुप्रवादाः श्रूयन्ते यस्तु जीवति धिकृतः ॥ मार्गः सत्पुरुपैर्जुष्टः सेव्यतां त्यज्यतां भयम् ॥२५॥ शयामहेऽथ निहताः पृथिव्यामल्पजीविताः॥ दुष्प्रापं ब्रह्मलोकं वा प्राप्नुमो युधि सूदिताः॥२६। संप्राप्नुयामः कीर्ति वा निहत्वा शत्रुमाहवे ॥ 'जीवितं वीरलोकस्य मोक्ष्यामो वसु वानराः ॥२७| न कुम्भकर्णः काकुत्थं दृष्ट्वा जीवन्गमिष्यति ॥ दीप्यमानमिवासाद्य पैतङ्गो ज्वलनं यथा ॥ २८ ॥ पलायनेन चोद्दिष्टाः प्राणानक्षामहे वयम् । एकेन बहवो भग्ना यशो नाशं गमिष्यति ॥ २९ ॥ ॥ २० ॥ असङ्गतिपौरुषाः अप्रतिबद्धपराक्रमा इति | क इत्यपेक्षायामाह-शयामह इत्यादि । युद्धमरणं हि वानरसंबोधनं । निरायुधानां द्रवतां निरायुधेषु | सत्पुरुषजुष्टो मागे इत्यर्थः । समरान्निवृत्य पलायिता द्रवत्सु । यद्वा निरायुधानां द्रवतां दारास्तान् अपह- | नामपि मरणस्यावश्यंभावित्वप्रदर्शनार्थमल्पजीविता सिष्यन्तीति । सः अपहासः घातः मृतिः ॥ २१ । | इत्युक्तं । समरानिवर्तिनां वीराणां तु मरणजीवनयो सवें । वयमिति शेषः । विस्तीर्णेषु ज्ञातिपरम्परयो | रुभयोरपि श्रेयस्करत्वं प्रतिपादयति-दुष्प्रापमिति । विततेषु । महत्सु प्रशस्तेषु ॥ २२ ॥ अनार्या इत्यर्ध। | निहत्वा निहत्य । जीवितमिति । वीरलोकस्य वीराण यद्यस्मात् भीताः प्रधावत पलायथ । तस्मादनार्याः लोको ब्रह्मलोकः तस्य वसु मूल्यभूतं जीवितं खलु ॥ २३ ॥ सोदग्राणि उदग्रतायुक्तानि । महान्ति | मोक्ष्यामः ॥ २६–२७ । दीप्यमानं ज्वलनमिव भूयसीत्यर्थः ।।२४। यस्तु धिक्कृतो जीवति तद्विषये राममासाद्य कुम्भकर्णः पतङ्गो यथेति यथेवशब्दयो- भीरुप्रवादः। भीरुत्वापवादाः। श्रूयन्ते । सत्पुरुषेः नेिवाहः ॥ २८ ॥ उद्दिष्टाः व्यपदिष्टाः। बहवो वय शरैः। जुष्टः सेवितः ॥ २५ ॥ सत्पुरुषजुष्टो मार्गः । मनेन कुम्भकर्णेन भग्नाः पलायनेन प्राणान् रक्षामहे श्यामि । राज्ञआज्ञातादृशीत्यत्रावस्थानेकुंभकर्णमरणं । गतवतांसुग्रीवतइतिनानिवर्तनेनिQतिर्भवतामितिभावः निरायुधानां रिपुमुक्तायुधानङ्कितानां । क्रमतां य्हंप्रतिद्रवतां । सुजीवतां सज्जीवनवतां ॥ २१ ॥ ति० ५ हतोवाप्राप्स्यसिखरों जिवावाभोक्ष्यसेमहीम् ” इत्याशयवानाह-शयामहइतिश्लोकद्वयेन । यदिदैवगत्यानिहताःशयामहे तदाकुयोधिभिदुष्प्रा पंब्रह्मलोकंप्राप्नुयामः वाशब्दोव्यवस्थित विकल्पे । शत्रुमाहवेनिहवा निहत्य । कीर्तेि वाप्राप्नुयामः उक्तमथेदाध्ययपुनराह निहताइति । निहतावेद्वीरलोकस्य वीरै:सूर्यद्वाराप्राप्यस्यब्रह्मलोकस्यवसु धनं हिरण्यगर्भभूमानन्दं। भोक्ष्यामः अनुभविष्यामः। ‘जीवितंवीरलोकस्यभोक्ष्याम” इतिपाठोपाङ्गः । नापितत्रार्थसामजस्यं। तत्र हिब्रह्मलोकस्य वसु मूल्यभूतंजीवितंमोक्ष्यामइत्यथैतीर्थ आह । स० ब्रह्मलोकं वीरस्ट्सर्गसंज्ञे । एतेन ‘‘हतोवाप्राप्स्यसिस्खरैजित्वावाभोक्ष्यसेमहा” इतिगीताचैतदुक्तमेवार्थवदतीतिसूचितं । शत्रुमितिजातावेकवचनं । मुख्यदशमुखविवक्षयैकवचनंवा । आहवइत्युभयान्वयि । तैर्निहताः वीरलोकस्य वीरप्राप्यस्वर्गस्य । वसु तत्रभोग्यंधनादि तेनाधिकमानन्दंभोक्ष्यामः । पूर्वमव्यवहितकपिवरान्प्रतिवचनं इदंतदपेक्षयादूर्वतनउपगतान्प्रतेवच नमित्यधिकारिभेदान्नपुनर्वचनदोषः । यत्परिहारार्थदात्र्यार्थमित्युक्तिरप्यपेक्षितास्यादितिमन्तव्यं ॥ २६ –२७ ॥ ति० ननुकथ- मपिजथप्रत्याशाभावेनस्थित्यानप्रयोजनमतआह-नकुंभकर्णइति । स७ नकुंभकर्णइत्येकदापद्यथाकुंभकर्णभिन्नस्तत्सदृशःप्रह स्तादिः तथा पतङ्गोज्वलनमिवकुंभकर्णःकाकुत्स्थंदृष्ट्जीवन्नगमिष्यति ॥ ॥ स० उद्दिष्टाः अत्रायंतिष्ठखत्रायंतिष्ठत्वितिनामा ङ्कितायदिवयंप्राणात्रक्षामहे रक्षामः। तर्हि एकेनबहवोभनाइ तियशः प्राक्संपादिताकीर्तिः नाशंगमिष्यति ॥ ति० उद्दिष्टाः मह• वीरेषुगणिताः। बहवोवयमेकेनभग्नाः पलायनेनयदिप्राणात्रक्षामहे तदायशोनाशंगमिष्यति । यद्वा उद्दिष्टाः एतेपलायिताइतिज नैर्निर्दिष्टाइत्यर्थः ॥ २९ ॥ इतिषट्षष्टितमःसर्गाः ॥ ६६ ॥ [ पा० ] १ ठ. क्रमतां. २ ङ. झ. ट. डुपहसिष्यन्ति. क. परिहसिष्यन्ति. ३ झ. ठ. घातस्सुजीचतां. ४ ग. गल्छध्वं. ५ घ. मोघानियुध्यतांजनसंसदि. ङ. झ. ट. भवद्भिर्जनसंसदि. ६ ङ. झ. हतानिच. ७ झ. भीरोःश्रवादाःख. घ. भीरुप्रचाद श्रुखाचयोजीवतिधिगस्तुतं. ८ ङ. झ. ट. प्राप्नुयामोब्रह्मलोकंदुष्प्रापंचकुयोधिभिः. ९ ङ.-ट. अवाप्नुयामः१० घ. तंहखा. ११ ग• ङ. च. झ. झ. ट. निहतावीरलोकस्यभोक्ष्यामो. १२ च, छ, ज, पतझइवपावके. ०९ स०
