त एष वनतस्तप्त अवणाझुति संज्ञाः शृणोतेः श्रवणार्थस्य भावे क्तिप्रत्यये श्रुतिः। श्रूयन्त इति छा कर्मसाधनोऽयमिहेष्यताम् वीणायां पार्श्वस्थतन्त्रीणां तिस्णां नाम । अन्यतन्त्री स्वरान्तरे किञ्चित्कर्षगपूर्वकेो दृढस्पर्शरूपा क्रिया श्रुतिर्नाम भवेन्नादविशेषः स्वरकारणम् कुन्: ततः श्रुतीनामपि पञ्चजातिर्वक्ष्यामि शार्दूलमतानुसारात्। दीप्तायता स्यात्करुणा मृदुश्ध सध्येति नामानि च कीर्तितानि ॥ श्रुतीनां संख्या द्वाविंशति : । भुखतारन्भ्रान्तरमानं यत्र द्वाविंशयडुलै स श्रुतिनिधिः। तत्र द्वाविंशतिश्रुतय तिस्रो द्वे च चतस्रश् चतस्रस्तिस्र एव च। द्वे चतस्रश्च षङ्जाख्ये ग्रामे श्रुतिनिदर्शनम् मध्यमग्रामे तु श्रुत्यपवेष्टः पञ्चमः कार्य पञ्चमश्रुत्युत्कर्षादपकर्षाद्वा अदन्तरम् । मार्दवादायतत्वाद्वा तत्प्रमाणश्रुतिः । निदर्शनं त्वासां अभि व्याख्यास्यामः । यथा-द्वे वीणे तुल्यप्रमाणतन्युपवादनवृण्ड मूर्छने षड्जग्रामाश्रिते कार्ये । तयोरेकतरस्यां मध्यमप्रामिकीं कृत्वा पञ्चमस्यापकर्षे श्रुतिं तामेव पञ्चस्वशात् षड्जन्नामिकीं कुर्यात् । एवं श्रुतिरपकृष्टा भवति । पुनरपि तद्वदेवापकर्षा द्वान्धारनिषादवन्तौ । इतरस्यां धैवतर्षभौ, प्रविशतो िद्वश्रुत्यधि कत्वात्पुनस्तद्वदेवापकर्धाद्वैवतर्षभावेितरस्यां पञ्चमषड्जौ प्रवेि शतः । श्रुत्यधिकत्वात् । तद्वत्पुनरपकृष्टायाम्। यस्य पञ्चम मध्यंषड्जा: । इतरस्यां मध्यमगान्धारनिषादवन्तः प्रवेक्ष्यन्ति चतुःश्रुत्यधिकत्वात् । एवमनेन श्रुतिनिदर्शनेन द्वौमासिक्यो द्वा विंशतिश्रुतयः प्रत्यवगन्तव्याः । वीणैव श्रुतिसंख्याय लाभे मानं यतो मतम्। तदभिव्यक्तये कुर्वे विपञ्चीद्वन्द्वमादरात् । ६८३ तन्त्री कोणवैिगुण्ये प्रमाणं वंशजाः स्वराः । अङ्ग नादसमत्वाथै द्वे वीणे सदृशाकृती । श्रोतुर्यथैकवीणावद्वादने स्यान्भतिस्तथा कार्ये निरन्तरे साक्षाक्षाविंशतिकतन्शिके सयेरेका ध्रुवा कार्याद्वितीया च चला भवेत् । मध्ये तन्त्रिकयोः न स्याद्यथाध्वन्थन्तरं तथा। स्थाप्याः द्वाविंशतिस्तन्यः प्रत्येकं तासु वादिनः । अतिमन्द्रध्वनेः किञ्चिदुचोवतरायुजः। उत्तरोत्तरगास्तन्यं स्थापनीयः परा भषि । उत्तरोत्तरतीब्राः स्युरधराधरवेशिक्षा तासु यो जागते नादः स ज्ञेयः श्रुतिसंज्ञकः इतःपरं तयोः स्थाध्याः सप्तषड्वाद्यः खरा ! तक्षादितो गणनया स्थाप्यः षङ्कजः अनुःश्रुतिः । तुरीयायां तु सप्तम्यां ऋषभविश्रुतिः स्मृतः । नवम्यां द्विश्रुतिर्गस्तु क्षयोदश्यां चतुःश्रुतिः । मध्यमः सप्तदश्यां तु पञ्चमोऽथ घतुःश्रुतिः ॥ विंशति प्रतिायां ध: विश्रुतिद्विश्रुतिस्ततः। द्वाविंशतितमायां निर्लिबेवास्ते यथाक्रमम्। श्रुतेर्निदर्शनार्थं तु स्यावैका पररावला । चलायां सारयेतन्त्री स्वरश्रुतिगतः क्रमात् ॥ तत्र धवाः स्वरेभ्यस्ते चलवीणागतः खरः । त्युः श्रुत्यैकतया हीनां प्रथमे सारणे कृते । प्रथमे च द्वितीयायां श्रुतिद्वयलयादिमे श्रुतिद्वयापकृष्टाः स्युः गनी यक्ष चलागतौ द्विश्रुती ध्रुवीणायारिधयोः विशतः क्रमात्। त्रिश्रुती तु तृतीयायां सपयेशितो रथौ चतुथ्र्या समपास्तट्टा निगमेषु विशन्ति हि । । एवं युर्विकृतास्सर्वे ध्रुवः स्रव्यपेक्षया प्रथमायां सारणीयां चलवीणा गताः स्वराः । द्वितीयस्यां सारणायां चलत्रीणा गताः स्वरः । तृतीयस्यां सारणायां चतस्रः श्रुतयः स्फुटाः । तृतीयस्यां षडेवं तु चतुथ्र्या द्वादशैव तु। लभ्यन्ते श्रुतयः पूर्णाः द्वाविंशतिरिति स्फुटम् ।
