दत्तिलम्
दिखावट
- दत्तिलम्
- रचयिता - दत्तिलमुनि
- % dattilam
- % dattilamuni
- % Ed. K.Sambasiva Sastri
- % Trivandrum Sanskrt Series No. XIV
- % Trivandrum 1930
- % Published under the authority of the Government of Her Highness the Maharani Regent of %Travancore
- % Government Press , Trivandrum
- %%Keyed in by : Vidya jayaraman
- (प्रणम्य परमेशानं) ब्रह्माद्यांश्च गुरूंस्तथा ।
- गान्धर्वशास्त्रसंक्षेपः सारतो’यम् मयोच्यते ॥१
- गान्धर्वं नारदादिभ्यः प्रत्तमादौ स्वयम्भुवा ।
- विधिवन्नारदेनाथ पृथिव्यामवतारितम् ॥२
- पदस्थस्वरसंघातस्तालेन सुमितस्तथा ।
- प्रयुक्तस्चावधानेन गान्धर्वमभिधीयते ॥३
- लोकाद्विद्यात्पदा (हीनं? नीह) शब्दशास्त्राद्यनुग्रहात् ।
- प्रसिद्धमवधानं तु सम्यग्बुद्ध्यादियोजनम् ॥४
- द्वयमन्यदतो वाच्यमिह संक्षेपमिच्छता ।
- तत्र स्वरगतं पूर्वं मेयत्वादुपदिश्यते ॥५
- श्रुतयोऽथ स्वरा ग्रामौ मूर्छनास्तानसंयुताः ।
- स्थानानि वृत्तयश्चैव शुष्कं साधारणे तथा ॥६
- जातयश्चैव वर्णास्च नानालञ्कारसंयुताः ।
- एष स्वरगतो(दे? द्दे)शः सम्क्षेपेणाथ निर्णयः ॥७
- नृणामुरसि मन्द्रस्तु द्वाविम्शतिविधो ध्वनिः ।
- स एव कण्तमध्ये स्यात् तारः शिरसि गीयते ॥८
- उत्तरोत्तरतारस्तु वीणायांधरोत्तरः ।
- इति ध्वनि(वि)शेषास्ते श्रवणाच्च्रुतिसंज्ञिताः ॥९
- तेभ्यः कांश्चिदुपादाय गीयन्ते सर्वगीतिषु ।
- आद्रीयन्ते च ये तेषु स्वरत्वमुपलभ्यते ॥१०
- स्वराः षड्जादयः सप्त ग्रामौ द्वौ षद्जमध्यमौ ।
- केचिद् गान्धारमप्याहुः स (तु) नेहोपलभ्यते ॥११
- षड्जत्वेन गृहीतो यः षद्जग्रामे ध्वनिर्भवेत् ।
- तत ऊर्ध्वं तृतीयः स्याद् ऋषभो नात्र संशयः ॥१२
- ततो द्वितीयो गान्धारश्चतुर्थो मध्यमस्ततः ।
- मध्यमात् पञ्चस्तद्वत् तृतीयो धैवतस्ततः ॥१३
- निषादोऽतो (द्विती)यः (स्त?स्यात्) ततः षड्जश्चतुर्थकः ।
- पञ्चमो मध्यमग्रामे मध्यमाद्यस्तृतीयकः ॥१४
- एवं ध्वनिविशेषान् यः सर्वान् षड्जादिसंज्ञितान् ।
- व्यवस्थितान्तरान् वेत्ति स वेत्ति स्वरमण्डलम् ॥१५
- निषादः काकलीसंज्ञो द्विश्रु(त्युत्)कर्षणाद् भवेत् ।
- गान्धारस्तद्वदेव स्यादन्तरस्वरसंज्ञितः ॥१६
- अनंशत्वात्तु भेदेन स्वरता नोच्यते तयोः ।
- अतो निशादगान्धारावे(दा? ता)वाप्तैरुदाहृतौ ॥१७
- योऽत्यन्तबहुलो यत्र वादि वाम्शश्च तत्र सः ।
- मि(थ)संह+नौ ज्ञेयौ त्रयोदशनवान्तरौ ॥१८
- अतोऽनुवादिनः शेषा द्व्यन्तरौ तु विवादिनौ ।
- स्वराम्श्चतुर्विधानेव जानियात् स्वरयोगवित् ॥१९
- पञ्चमम् मध्यमग्रामे षड्जग्रामे तु धैवतम् ।
- अनाशिनं विजानीयात् सर्वत्रैव तु मध्यमम् ॥२०
- स्वरौ यावतिथौ स्यातां ग्रामयोः षड्जमध्यमौ ।
- मूर्छना तावतिथ्येव तद्ग्रामावत एव तौ ॥२१
- उत्तरमन्द्रा रजनी तृतीया चोत्तरायता ।
- चतुर्थी शुद्धषड्जा तु पञ्चमी मत्सरी कृता ॥२२
- अश्वक्रान्ता तु षश्टी स्यात् सप्तमी चाभिरुद्गता ।
- स्वरक्रमगता विद्यात् सप्तैताः षड्जमूर्छना ॥२३
- सौवीरी मध्यमग्रामे हरिणा(श्वा?ह्या) तथैव च ।
- स्यात् कपोलनता चैव चतुर्थी शुद्धमध्यमा ॥२४
- मान्दी च पौरवी चैव हृष्य(का) +++++ ।
- +++ पञ्च षट् पूर्णसाधारणकृताः स्मृताः ॥२५
- गान्धारं धैवतीकूर्याद् (व?द्वि) ष्रूत्यूत्कर्षणाद् यदि ।
- तद्वशान्मध्यमादींश्च निषादादीन् यथास्थितान् ॥२६
- ततोऽभूद् यावतिथ्येषा षड्जग्रामस्य मूर्छना ।
- जायते तावतिथ्येव मध्यमग्राममूर्छना ॥२७
- ष्रूतिद्वयापकर्षेण गान्धारीकृत्य धैवतम् ।
- पूर्ववन्मध्यमाद्याश्च भावयेत् षद्जमूर्छना ॥२८
- इत्येता मूर्छनाह् प्रोक्ताह् सरणाश्चैव वैशिकैः ।
- संस्थाप्य मूर्छनामेवं +न्या वक्ष्यानुगः (?)क्रमः ॥२९
- पङ्चस्वराः शट्स्वराश्च मूर्छना याः प्रकीर्तिताः ।
- (तनाना?ताना) श्चतूरशीतिस्तू ता एवाप्तैरूदाहृताः ॥३०
- अग्निष्टोमादिनामनस्त उक्ता नारदादिभिः ।
- देवराघनयोगेन तत्पूण्योत्पादका यतः ॥३१
- षड्जर्षभनिषादैश्च पञ्चमेन च षड्जगाः ।
- षट्स्वरा मध्यमग्रामे गन्धारान्तैस्त्रिभिर्विना ॥३२
- स्वग्राममूर्छना ह्येताः क्रियमाणाः पृथक् पृथक् ।
- भवन्त्येकोनपञ्चाशदेवं पञ्चस्वरा अपि ॥३३
- षड्जपञ्चमहीनश्च द्विश्रूतिभ्यां तथैव च ।
- पञ्चमर्षभहीनश्च षड्जग्रामे त्रयः स्मृताः ॥३४
- धैवतर्षभहीनश्च द्विश्रूतिभ्यां तथैव च ।
- द्वावेतौ मध्यमग्रामे पञ्चत्रिंशदमी स्मृतः ॥३५
- तानक्रिया द्विधा तन्त्र्यां प्रवेशान्निग्रहात् तथा ।
- तत्र प्रवेशो ध्वन्यैक्यमसंस्पर्शस्तू निग्रहः ॥३६
- एवं कृतेऽपि तानत्वे गणयित्वा विनाशिनम् ।
- विद्वानेतावतिथ्येषा मूर्छनेत्यवधारयेत् ॥३७
- क्रममूत्सृज्य तन्त्रीणां तननैर्मूर्छनास्तू याः ।
- पूर्णाश्चाइवाप्यपूर्णाश्च कूटतानास्तू ते स्मृताः ॥३८
- पूर्णाह् पञ्चसहस्राणि त्रयस्त्रिम्शच्च संख्यया ।
- कथयन्ति प्रतिग्राममूपायो गणनेऽधूना ॥३९
- हन्यादननन्तरायेण पूर्वा(या?य)स्य क्रमोत्क्रमात् ।
- गूणकारसमास्तत्र क्रमाह् शेषाह् स्युरुत्क्रमाः ॥४०
- साप्तस्व (र्यां ? र्यं)तू सप्तानामेकैका भजते यतः ।
- अत एकोनपञ्चाशत् कैश्चित् कूटैः सहोदिताः ॥४१
- अथ स्थानानि येषूक्तो द्वाविम्शतिविधो ध्वनिः ।
- व्यस्तानि तानि षट्षष्टिं विद्यान्मन्द्रादिसिद्धये ॥४२
- दक्षिणो वृत्तिचित्राश्च वृत्तयस्तास्वयं विधिः ।
- प्रधानं गीतमुभयं वाद्यं चेति यथाक्रमम् ॥४३
- यद् वृत्तिषू(त्त ? क्त) माचार्यैर्वीणावाद्यादिलक्षणम् ।
- तद् ग्रन्थविस्तरभयादिह नोदाहृतं मया ॥४४
- वाद्यं यद् गीतवृत्तिस्थमगीतं संप्रयुज्यते ।
- वैचित्र्यार्थप्रयोगज्ञाइः शुष्कं तदभिधीयते ॥४५
- साधारणे तू विज्ञेये स्वरजात्यूपलक्षिते ।
- स्वरमध्ये तयोः पूर्वं तत्काकल्यन्तरऊ स्वरऊ ॥४६
- जात्यन्तरेण सदृशं यज्जातावूपलभ्यते ।
- एकग्रामे च बाहूल्याज्जातिसाधारणं तू तत् ॥४७
- जातयोऽष्टादश ज्ञेयास्तासां सप्तस्वराख्यया ।
- शूद्धाश्च विकृताश्चैव शेषास्तत्सञ्करोद्भवाः ॥४८
- षड्जाया मध्यमायाश्च संसर्गात् षड्जमध्यमा ।
- षड्जायास्त्वथ गान्धार्या जायते षड्जकैशिकी ॥४९
- तयोरेव सधैवत्ये षड्जोदीच्यवती भवेत् ।
- आसाम् समध्यमानां तू गान्धारोदीच्यवा भवेत् ॥५०
- गान्धार्या मध्यमायाश्च पञ्चम्याश्चैव सञ्करात् ।
- सधैवतीनामासां तू मध्यमोदीच्यवा भवेत् ॥५१
- आसां स्याद् रक्तगान्धारी नैषादी चेच्चतूर्थिका ।
- आर्षभ्यास्तू भवेदन्ध्री गान्धार्यास्चैव सञ्कगत् ॥५२
- अनयोस्तू सपञ्चम्योर्नन्दयन्ती प्रजायते ।
- सनिषादास्तु गान्धार्यः कूर्युः कार्मारवीमिमाः ॥५३
- गान्धारी पञ्चमी चैव तथा गान्धारपञ्चमी ।
- आर्षभीधैवतीवर्जाह् कैशिकीमिति सञ्करा ॥५४
- ग्रहांशऊ तारमन्द्रऊ च षादवऊडूविते क्रमात् ।
- अल्पत्वं च बहूत्वं च न्यासोऽपन्यास एव च ॥५५
- एवमेतद् यथाजाति दशकं जातिलक्षणम् ।
- लक्षणं दशकस्यास्य संक्षेपेणाभिधीयते ॥५६
- तत्र ग्रहस्तू गीतादिस्वरोऽंशः पूर्वकीर्तितः ।
- पञ्चस्वरपरस्तार ऊच्चैरंशादिहेष्यते ॥५७
- आ षड्जान्नन्द्यन्त्यां तू वरो नातह् प्रशस्यते ।
- मृदुरंशपरो मन्द्रो न्यासान्तस्तपरोऽपि वा ॥५८
- षट्पञ्चस्वरके गीते षाडवौडुविते क्रमात् ।
- अल्पत्वं च बहुत्वं च प्रयोगाल्पबहुत्वतः ॥५९
- गीतकान्त्यस्वरो न्यासो विदारीमध्यगस्तथा ।
- न्यासवत् स्यादपन्यासो यथाजाति ब्रवीम्यहम् ॥६०
- यं विना हीनता यस्याः स्याच्चेत् तस्यां तु सोऽल्पक ।
- अंशाड्यमन्यन्यासस्तु स्वरजातिषु नामकृत् ॥६१
- तद्ग्रहा तदपन्यासा तदंशा च यदा भवेत् ।
- मन्त्रन्यासा च पूर्णा च शुद्धा जातिस्तदोच्यते ॥६२
- अंशाः स्युः पञ्च षड्जाया निषादर्षभवर्जिताः ।
- अपन्यासस्तु (गान्धारः पञ्चमश्चाथ सङ्गतिः ॥६३
- षड्ज) गान्धारयोस्तु स्यात् षड्ज धैवतयोस्तथा ।
- षाडवत्वं निषा(दः?दे)स्यान्नास्यामौडुवितं भवेत् ॥६४
- आर्षभ्यास्तु स्मृता अंशा निषादर्षभधैवताह् ।
- षड्जपञ्चमहीने च षाडवे +++++ ॥६५
- धैवत्यां गुरुभिः प्रोक्तावंशावृषभधैवतौ ।
- समध्यमावपन्यासौ प्रागुक्ता हीनतोत्क्रमात् ॥६६
- अंशौ निषादवत्यास्तु द्विश्रुती सर्षभौ स्मृतौ ।
- धैवतीवद् भवे(च्छेषो न्यासो नामकृदेव तु) ॥६७
- अंशाः स्युः षड्जकैशिक्यां षड्जगान्धारपञ्चमाः ।
- सनिषादास्तु गान्धारा अपन्यासास्त एव तु ॥६८
- ऋषभोऽल्पप्रयोगः स्यान्न्यासो गान्धार इष्यते ।
- नित्यं पूर्णस्वरा चेयमाचार्यैः परिकीर्तिता ॥६९
- स्यात् षड्जोदीच्यवत्यंशैः षड्जमध्यमधैवतैः ।
- सनिषादैरपन्यासौ विज्ञेयौ षद्जधैवतौ ॥७०
- ऋषभेण विहीनेयं द्वाभ्यां चेत् पञ्चमेन च ।
- मन्द्रगान्धारभूयस्त्व*मस्या न्यासस्तु मध्यमः ॥७१
- सप्तांशः षड्जमध्याया न्यासौ वै षड्जमध्यमौ ।
- क्रमान्निषादगान्धारावस्यां हीनत्वकारिणौ ॥७२
- यथेष्टं स्याच्च सञ्चारो यथा ग्रामाविरोधकृत् ।
- षड्जग्रामे तु सप्तैताः शेषा मध्यमजातयः ॥७३
- गान्धार्या द्वावनंशौ तु हेयावृषभधैवतौ ।
- क्रमान्नित्यमपन्यासौ विज्ञेयौ षड्जपञ्चमौ ॥७४
- धैवतादृषभं गच्छेदेवं स्यात् सर्वमेव तु ।
- प्रायशो रक्तगान्धार्या अपन्यासस्तु मध्यमः ॥७५
- बहुप्रयोगः कर्तवयो धैवतोऽथ निषादवान् ।
- षड्जगान्धारसञ्चारः कार्याश्चासां प्रयोक्तृभिः ॥७६
- गान्धारोदीच्यवा प्रायः षड्जोदीच्यवतीसमा ।
- षड्जश्च मध्यमश्चांशौ नचौडुवितमिष्यते ॥७७
- पञ्चांशा मध्यमायास्तु ज्ञे(यो?या)द्विश्रुतिवर्जिताः ।
- क्रमात् ताभ्यां च हीनत्वं बहुलौ षड्जमध्यमौ ॥७८
- गान्धारोदीच्यवावत् तु मध्यमोदीच्यवा भवेत् ।
- साप्तस्वर्यं तु नित्यं स्यादस्यामंशश्च पञ्चमः ॥७९
- पञ्चम्यां गुरुभिः प्रोक्तावंशा वृषभ* पञ्चमौ । --> 'मपन्यासस्तु' इति, मुद्रिता बृहद्देशी (पृष्ट ३१)
- सनिषादावपन्यासौ मध्यमर्षभसञ्गतिः ॥८०
- षड्जमध्यमगान्धारा अल्पास्तु परिकीर्तिताः ।
- स्यान्नि(षादा)च्च गान्धारो मध्यमावच्च हीनता ॥८१
- ज्ञे(यौ?यो)गान्धारपञ्चम्यां पञ्चमोंशः प्रयोक्तृभिः ।
- सर्षभः स्यादपन्यासो न्यासो गान्धार इष्यते ॥८२
- गान्धा(र्य?र्या) मथ पञ्च(म्या?म्यां)यत् सञ्चारादि कीर्तितम् ।
- तदस्यामपि विज्ञेयं किन्तु पूर्णस्वरा सदा ॥८३
- अन्ध्रयामनंशा विज्ञेयाः षड्जमध्यमधैवता ।
- षाडवं षड्जहीनं तु न्यासो गान्धार इष्यते ॥८४
- नन्द्यन्त्यामपन्यासौ ज्ञेयौ मध्यमपञ्चमौ ।
- ग्रहो न्यासश्च गान्धारः पञ्चमोंशः प्रकीर्तितः ॥८५
- अन्ध्रीवत् षाडवं ज्ञेयमनौडुवितमेव च ।
- स्यान्मन्दर्षभसञ्चारो लञ्घनीयश्च स क्वचित् ॥८६
- कर्मारव्यामनंशास्तु षड्जगान्धारपञ्चमाः ।
- पूर्णता पञ्चमो न्यासो गान्धार (गमनं) बहु ॥८७
- कैशिक्यामृषभोऽनंशो न्यासौ तु द्विश्रुती स्मृतौ ।
- ऋषभो धैवतश्चैव हेयावस्यां यथाक्रमम् ॥८८
- पञ्चमोऽपि भवेन्न्यासो निषादांशो (तथै?ऽथ धै)वते ।
- ऋषभः स्यादपन्यासः कै(श्चि) दुक्तोऽंशवत् तथा ॥८९
- पञ्चमो (ब)लवानस्यां स्यान्निषादस्तथैव च ।
- इति त्रिषष्टिरंशा ये तेषामेकैकशोऽंशताम् ॥९०
- ---------------
- ऽधैवतो । समध्यमावपऽ (पृष्त ६२) इति मुद्रिता बृहद्देशी
- प्रकल्प्यापोद्यते प्राप्तं षाडवौडुवितं क्वचित् ।
- अषाडवा निशादे’ंशे सति (स्यात्) षड्जमध्यमा ॥९१
- गान्धारे च यतो लोपो नांशसंवादिनोर्मतः ।
- कैशिकी रक्तगान्धारी (गान्धारी)चैव पञ्चमे ॥९२
- तथा षाड्जी तु गान्धारे धैवते तदुदीच्यवा ।
- गान्धारीरक्तगान्धार्योः षड्जमध्यमपञ्चमाः ॥९३
- सनिषादाः स्मृता अंशा अनौडुवितभागिनः ।
- षड्जमध्यमजातौ तु गान्धारोऽथ निषादवान् ॥९४
- कैशिक्यामथ पञ्चम्यां क्रमशो धैवतर्षभौ ।
- योज्यं सप्ताधिकेष्वेवं चत्वारिंशत्सु षाडवे ॥९५
- अपवादिविनिर्मुक्तत्रिंशदौडुवितं भवेत् ।
- सङ्करे रूपबाहुल्यं जातिनिर्देश इष्यते ॥९६
- तस्माद् यद् गीयते किञ्चित् तत् सर्वं जातिषु स्थितम् ।
- अथ वर्णास्तु चत्वारो ज्ञेया अन्वर्थसंज्ञया ॥९७
- स्थायिसंचारिणौ चैव तथारोह्यवरोहिणौ ।
- एकस्वरा पदे गीतिः स्थायिवर्णोऽभिधीयते ॥९८
- सञ्चारी स्वरसञ्चाराद् यथार्थौ चोत्तरा(अ?व)पि ।
- वर्णाश्रयास्तु विज्ञेया अलङ्कारास्त्रोयदश ॥९९
- नामतो रूपतश्चैव संक्षेपेण ब्रवीमि तान् ।
- प्रसन्नं पूर्वमुच्चार्य शनैः सन्दीपयेत् स्वरम् ॥१००
- प्रसन्नादिर्भवेदेवं प्रसन्नान्तो विलोमतः ।
- एवं प्रसन्नमध्यश्च प्रसन्नाद्यन्त एव च ॥१०१
- एते स्थायिन्यलञ्काराश्चत्वारः परिकीर्तिताः ।
- क्वचित् स्वरे चिरं स्थित्वा स्पृष्ट्वा (सा?ता)रं ततोऽग्निवत् ॥१०२
- प्रत्यागच्छेत्तु तत्रैव बिन्दुरेषोऽभिधीयते ।
- स्यान्निवृत्तप्रवृत्ताख्यस्तद्वन्मन्द्रं स्पृशेद् यदि ॥१०३
- प्रेञ्खोलितं द्वयोर्विद्यात् तुल्यकालं गतागतम् ।
- क्रमेण परमं (तरमन्तां?तारं) गत्वा मन्द्रपतेत् ततः ॥१०४
- तारमन्द्रप्रसन्नो’यमलञ्कारोऽभिधीयते ।
- मन्द्रादुत्पतितस्तारं क्रमेणैवावरोहति ॥१०५
- मन्द्रतारप्रसन्नो’यम् सर्वसाम्यात् समो भवेत् ।
- उरः कण्ठशिर (स्त? स्थ) त्रिश्रुतेः कम्पनाद्भवेत् ॥१०६
- कम्पितं हरितं चैव रेचितं च यथाक्रमम् ।
- एषां च पञ्च बि(म्बा?न्द्वा)द्या नित्यं सञ्चारि संश्रयाः ॥१०७
- (आ?प्र) सन्नादिः प्रसन्नान्तो ++++ वरोहिणी ।
- शेषा अपि यथायोगं सर्ववर्णाश्रयाः स्मृताः ॥१०८
- इति श्लोकशतेनेदमुक्तं (स्वरगतं स्फुतम्) ।
- अथ तालं प्रवक्ष्यामि ++++++++ ॥१०९
- तालात् साम्यं भवेत् साम्यादिह सिद्धिः परत्र च ।
- तत्र ज्ञेयाः कलाः पाताः पादभागास्तथैव च ॥११०
- मात्रा च परिवर्तश्च वस्तु चैव विशेषतः ।
- विदार्यञ्गुलयाः पाणिर्यतिः प्रक+++ ॥१११
- +++++ वज्रा च गीतिमार्गश्च शास्त्रतः ।
- इत्युद्देशः पदार्थानां ज्ञेयस्तालगतो बुधैः ॥११२
- संक्षेपेणाथ वक्ष्यामि सूक्ष्ममेषां विनिर्ण्यम् ।
- तत्रावापोऽथ निष्क्रामो (विक्षेपश्च प्रवेशनम्) ॥११३
- श(म्या) तालश्च वि(ज्ञे)यः सन्निपातश्च सप्तमः ।
- कैशिचिन्निमेषकाले+कला सप्तविधोदिता ॥११४
- लयस्थित्या च मार्गेषु कल्पितं तैः कलान्तरम् ।
- सर्वा चेयं कला येषां घण्टानादवता ++ ॥११५
- (ते)षां म++ मार्गेषु विशेषोऽयं कलाश्रयः ।
- द्विमात्रा स्यात् कला चित्रे चतुर्मात्रा तु वार्तिके ॥११६
- अष्टमात्रा तु विद्वद्भिर्दक्षिणे समुदाहृता ।
- मात्रा तु लौकिकी नेह किन्तु पञ्चगुणा(त्?)ततः ॥११७
- तया कार्यं कलामानं प्रयोगोऽथ नियम्यते ।
- आवापसंज्ञकं ज्ञेयमुत्तानाङ्गुलिकुञ्चनम् ॥११८
- अधस्तलेन हस्तेन निष्क्रामाख्यं प्रासारणम् ।
- तस्य दक्षिणतः क्षेपो विक्षेपः परिभाषितः ॥११९
- अथ चाकुञ्चनं ज्ञेयं प्रवेशाख्यमधस्तलम् ।
- शम्या दक्षिणापातस्तु तालो वामस्तु कीर्तितः ॥१२०
- उभयोर्हस्तयोः पातः सन्निपात इति स्मृतः ।
- एवमेते त्रयः पाताः कला++++++ ॥१२१
- ++++ प्तविध्येऽपि त्रिकलायां प्रयोजयेत् ।
- कलानां समुदायोऽथ युग्मोऽयुग्मोऽथवा भवेत् ॥१२२
- युग्मश्चच्चपुटस्थः स्यादयु(क्ता?क् चा) चपुटाश्रयः ।
- तालाक्षराणामेतेषां संस्थाप्य गु(रुलाघवम्) ॥१२३
- युग्मान्त्यं प्लुतवत् कृत्वा कलायोगं प्रकल्पयेत् ।
- कलां गुरुणि युञ्जीत लघुन्यर्धकलां तथा ॥१२४
- प्लुते सार्धकलामेवं भवेदेककलो विधिः ।
- यथाक्षरेषु योक्तव्याः पाता एते(यथा)क्रमम् ॥१२५
- सन्निपातश्च शम्या च तालः शम्या तथैव च ।
- एष पातविधिर्ज्ञेयो युग्मे चायुग्म एव च ॥१२६
- शम्याताल + युग्मे द्विस्तालः शम्यमथापि वा ।
- उत्तरः पञ्चपाणयाख्यः षट्पिता पुत्रकाक्षरः ॥१२७
- अयु(ग्म?ग्मो)त्थः प्लुता(त्य?द्य)न्तस्तथा चाहात्रकोहलः ।
- द्वौ तु चाचपुटौ कृत्वा द्वितीयोपान्त्यके क्रमात् ॥१२८
- आद्यन्तयोर्नियुज्यैनं षट्पितापुत्रकं विदुः ।
- सन्निपातश्च तालश्च तस्याद्यन्तौ यथाक्रमम् ॥१२९
- द्विर्मध्ये (?)तालशम्ये च ++ दिभ्यो +लाविधिः ।
- गुरुप्लुतानि हित्वाथ द्विमात्रान् परिकल्पयेत् ॥१३०
- पादभागांश्चतुर्भिर्स्तैर्मात्रेति परिभाष्यते ।
- आद्यम् प्रकल्प्य निष्क्रामं द्वितीयं तु प्रवेशनम् ॥१३१
- सर्वेषां पादभागानां ततः पा(दा?ता)न् प्रकल्पयेत् ।
- शम्या द्वितीया कर्तव्या तालशम्ये तु मध्यमे ॥१३२
- सन्निपातोऽवसाने च द्विककलो’यं विधिः स्मृतः ।
- पञ्चपाणेश्चतुर्थीं तु शम्या कार्या तथाष्टमी ॥१३३
- तृतीया षष्टनवमा(?) तालाः शेषं यथोचितम् ।
- विन्यस्य मध्ये विक्षेपमादावावापमेव च ॥१३४
- सर्वेषां पादभा(वा?गा)नां प्रयुङ्जीत चतुष्कलम् ।
- आद्यद्वितीयमाद्यन्तात् पादभागाद् विदुः क्रमात् ॥१३५
- ++++मिकायुक्ता मध्यमाद् देशीनीगतान् ।
- अयु+++हीनं स्यादाद्यन्ता+क उत्तरः ॥१३६
- निष्क्रामश्च प्रवेशश्च द्विकले परिकीर्तितौ ।
- एवं कालादि योक्तव्यं विशेषो यत्र नोच्यते ॥१३७
- पादभागोऽथ मात्रा वा समस्तस्ताल एव वा ।
- गीयते परिव++++ पत्तः स उच्यते ॥१३८
- यथा+++षण्मात्रास्तिस्त्रोऽध्यर्धापि वा भवेत् ।
- केचित् प्राधान्यमात्रेण वस्तुसंज्ञांप्रचक्षते ॥१३९
- अपन्यासोऽथ वस्त्वन्ते स्यादंशो न्यास एव वा ।
- सन्न्यासोवाथ तस्याद्ध्ररूपं वि(?)++++आ॒ ॥१४०
- प्रथमा (पादे ? या विदा ) र्याया मध्ये न्यासत्वभाक् स्वरः ।
- न चेदंशविवादी स्यात् सन्न्यासः सोऽभिधीयते ॥१४१
- पदगीतिः समाप्तौ या पृथग्गीतिरिव स्थिता ।
- गीतपेशीं विदारीं तामाहुर्गीतविदारणाम् ॥१४२
- प्रमाणव(र्ज्यं?र्जं) तस्यास्तु रूपं वस्तुवदिष्यते ।
- वक्ष्यमाणं मुखाद्यङ्गं विज्ञेयं(च)चतुर्विधम् ॥१४३
- एककं चावगाढं च प्रवृत्तं विविधं तथा ।
- न्यासान्तमपि वांशान्तं विदार्येकैकसं (स्मृ?श्रि)तम् ॥१४४
- अवरोह्यवगाढं तु प्रायशोंऽशान्तमिष्यते ।
- विदार्यो +++++ स्वरेष्वेकान्तरेषु वा ॥१४५
- एवं न्यासान्तमारोहि प्रवृत्तमभिधीयते ।
- आरोहणं तु विविधं तथा चैवावरोहणम् ॥१४६
- न्यासापन्यासयोगेन भवेदन्तरमार्गतः ।
- शुद्धास्वंशवशात् तत्रा ज्ञेय(म)न्तरमार्गतः ॥१४७
- न्यासापन्यासयोगेन विकृतासु च जातिषु ।
- सामुद्गोऽथार्धसामुद्गो विवृद्धश्च यथाभिधः ॥१४८
- समो मध्योऽथ विषमो विविधास्त्रिविधः स्मृतः ।
- वाङ्मात्रा सा महागीतिः समुद्गो विविधो भवेत् ॥१४९
- (असं)पूर्णविदार्यादिसाम्यं चैव प्रकल्पयेत् ।
- न्यासान्तो विविधः सर्वो मु(क्त्या?क्त्वा) द्वैगेयकं भवेत् ॥१५०
- नित्यं च द्विविदारिका पूर्वो ज्ञेये तु षट्परे(?) ।
- १५१अब्॒ अथ त्रयो लयाः सिद्धा दृतमध्यविलम्बिता
- ++++दिरेतेषां प्रयोगो दक्षिणादिषु ।
- समोपर्यवपूर्वस्तु पाणिस्त्रिविध इष्यते ॥१५२
- तत्र तालं च पाणिं च प्राहुरेकं मनीषिणा ।
- समं चोपरिपातस्तु यद्वाधः संस्थितं भवेत् ॥१५३
- +द्यां पदानि वर्णो वा तदेवमभिधीयते ।
- लययातं यतिः प्रोक्ता चित्रादि(षु)यथाक्रमम् ॥१५४
- समा स्रोतोगता चैव गोपुच्छा च यथाक्रमम् ।
- अथ प्रकरणं नाम मद्रकाद्यभिधीयते ॥१५५
- कुलकं छेद्यकं चैव द्विविधं तत् प्रचक्षते ।
- (एकवाक्य)न्तु कुलकं त(द्) द्वर्थमपि वा पुनः ॥१५६
- नानार्थं छेद्यकं ज्ञेयमेकैकं त्रिविधं पुनः ।
- निर्युक्तं पदनिर्युक्तमनिर्युक्तं तथैव च ॥१५७
- तत्र (स)र्वैस्तु नियमैर्युक्तं निर्युक्तमिष्यते ।
- छन्दःपादादिनिर्योगात् पदनिर्युक्तसंज्ञितम् ॥१५८
- वस्तुमात्रमनिर्युक्तमिदानीं विधिरुच्यते ।
- अनादेशे तु सर्वत्र कर्तव्यः स चतुष्कलः ॥१५९
- वस्त्वन्ते सन्निपातश्च सप्तरूपविधौ सदा ।
- केचित्तु मद्रकादीनि विधिष्वेककलादिषु ॥१६०
- आहुस्तालाक्षराण्येषां कल्पयन्त्यपराणि तु ।
- त्रिमात्रं वस्तु संस्थाप्य मद्रकस्य प्रयोगवित् ॥१६१
- एतेषु पादभागेषु पातानेतान् प्रकल्पयेत् ।
- चतुर्थे चाष्टमे चैव पञ्चमे दशमे तथा ॥१६२
- एकादशो च शम्यान्त्या द्वितीया नवमे स्मृता ।
- षष्टसप्तमयो+++लोऽथ नवमस्य च ॥१६३
- ++स्तु द्वादशस्य स्याद् द्वितीयः पूर्वयोस्ततः ।
- एवं त्रिचतुराणि स्युर्वस्तून्यन्तेऽथ शीर्षकम् ॥१६४
- भवेद् अस्तु कलासंख्यं पञ्चपाणिस्थमेव वा ।
- आदावष्टकलं कार्यं(य)थामार्गमुपो(ह?हनं) ॥१६५
- त्रिकलं तु प्रयुञ्जीत म्द्रके द्विकले सदा ।
- प्रत्युपोहनमप्येव ह्यवरं च चतुष्परम् ॥१६६
- स्याद् द्वितीयादिवस्त्वादौ मद्रके तु चतुष्कले ।
- अत्रैवांशादिरंशान्तः सामुद्गो विविधो भवेत् ॥१६७
- +++न्ते तृतीये’थ स द्वैगेयकसंज्ञितः ।
- मन्द्रांश प्रथमं वस्तु द्वितीयं तु यथाग्रहम् ॥१६८
- तृतीयमाहुराचार्याः परिवर्तसमाप्तिकम् ।
- १६८अब्॒ +++न्ते तृतीये’थ स द्वैगेयकसंज्ञितः
- अस्यैवा+++++निष्क्राममेव च ॥१६९
- प्रतिवस्तु विहाय स्या(शशे?च्छे)षं द्विकलम(त्रको?न्द्रके) ।
- भवेदेककले तस्य पञ्चपाणौ तु शीर्षकम् ॥१७०
- विविधैककसंयुक्तमुभयत्राञ्गकल्पनम्
- इति मन्द्रके समाप्तम्
- अथ वस्तूनि षट् सप्त पञ्च वाप्यपरान्तके ।
- १७२अब्॒ स्याच्छाखाद्यर्धमात्राणि तेष्वेवं पातकल्पना
- अष्टमी विंशिका चैव द्वे शम्ये परिकीर्तिते ॥१७२
- द्वादशाष्टादशौ तालावेकविंशतिमस्तथा ।
- उपोहनं (या? यथा) मार्गमादावाद्यस्य वस्तुनः ॥१७३
- कला द्वादश कर्तव्याश्चतस्र इतरादिषु ।
- वृत्त्मार्गे प्रयुञ्जीत द्वे वा दक्षिणमार्गके ॥१७४
- नवाप्युपोहनानि स्युर्मध्ये स्रोतोगतायति ।
- तत्रोपवर्तनं कार्यं गते वास्तुचतुष्टये ॥१७५
- पूर्वातीतानिवृत्तैस्तु पदैस्तदुपपादयेत् ।
- पूर्वतुल्यं तु गीत्या स्यादुत्तरे तद् यथा(स्ति?स्थि)ते ॥१७६
- तस्यान्तेऽर्थसमाप्तिं च न्यासं चाह विशाखिलः ।
- एवमेव शिरोन्ते स्यात् प्रतिशाखा ततः परम् ॥१७७
- शाखावत् प्रतिशाखा च भवेदन्यपदा तु सा ।
- तालिकाख्यस्तयोरन्त्यः कलाषट्को निवृत्तिमान् ॥१७८
- अस्याङ्गेषु यथायोगं योक्तव्ये विविधैकके ।
- इति अपरानतकं समाप्तं
- अदावल्लोप्यकस्याथ मात्राभिपरितै(?)र्युता ॥१७९
- चतुर्थदशमे शम्ये तालौ तु द्वादशाष्टमौ ।
- सन्निपातो’वसाने च प्रस्तारओ यश्चतुष्कले ॥१८०
- मात्रेयं द्विकले’पि स्याद् युक्ता पातैर्यथास्थितैः ।
- कलाद्वादशकं चात्र वैहायसिकसंज्ञितम् ॥१८१
- द्विकलैककलोन्मिश्रो युग्मपातैस्तु सप्तभिः ।
- कृत्वा प्रवेशनिष्क्रामौ शम्यातलस्तृतीयकम् ॥१८२
- कुर्यदुत्तमनिष्क्रमसन्निपातश्च पूर्ववत् ।
- शम्यादिः सन्निपातान्तः प्रागुक्तैककलोद्भवे ॥१८३
- शाखेयं प्रतिशा(खे?खा)च भवेदन्यपदानु(सा?गा) ।
- अस्य संहरणं च स्यादुत्तरे तद्यथास्थिते ॥१८४
- अन्ताहरणसंज्ञस्तु त्रयञ्गोऽन्तस्त्रिविधः स्मृतः ।
- (त्रि?वि) विधो युग्युञ्भि (श्रा?श्र) स्त्रयंशोऽञ्गैरोभिरिष्यते ॥१८५
- स्थितमञ्गं प्रवृत्तं च महाजनिकमेव च ।
- तत्र स्याद् (वि?द्वि) कले चाङ्गे स्थितं त्र्यश्रस्य षट्कलम् ॥१८६
- निस्शब्दा तु कला तत्र चतु (र्थद्य?र्थ्यन्य) द्यथोचितम् ।
- युक्तमेकक(लो?ले)नात्र प्रवृत्तं पञ्चपाणिना ॥१८७
- स्थितवत्तु निवृत्तयन्तं महाजनिकमिष्यते ।
- तत्र स्याद् द्विकले योगे स्थितं चचच्चत्पुटाश्रयम् ॥१८८
- निश्शब्दा पञ्चमी तत्र कला शेषं यथोदितम् ।
- निष्क्राम एकः शम्ये द्वे तालादिर्युग्म एव च ॥१८९
- आहार्यः सन्निपातश्च प्रवृत्तिमिह कीर्तितम् ।
- इद++निवृत्त्यन्तं परं च स्थितवत्तु तत् ॥१९०
- इति युग्मौजमिश्रत्वा(नु?दु)भयोर्मिश्रतोच्यते ।
- आहुर्युग्मप्रवृत्ताख्यमुद्धट्टाख्यं कलात्रयम् ॥१९१
- उपवर्तनसंज्ञं तत् प्रवृत्तं कैश्चिदिष्यते ।
- अथाङ्गविधिरस्यादौ विविधो मुखसंज्ञितः ॥१९२
- विविधो वा प्रवृत्तं वा नवप्रतिमुखं भवेत् ।
- वैहायसिकमङ्गैः स्यादेकाद्यैः षट्पदैर्युतम् ॥१९३
- विविधाः स्युरतोन्यानि समस्तान्येकका(नि)वा ।
- एवमङ्गैरुपाङ्गैश्च विंशत्यंशमिदं परम् ॥१९४
- षडङ्गमवरं ज्ञेयं तच्च तालसमाप्तिकम् ।
- उल्लोप्यकं समाप्तम्
- अथ वस्तु प्रकर्याः स्यात् षण्मात्रं वा तु शोभितम् ॥१९५
- शम्यान्तास्त्र मात्राः स्युर्द्वितीयान्त्यविवर्जिताः ।
- द्वितीयायाश्चतुर्थ्याश्च पञ्चम्याश्च यथाक्रमम् ॥१९६
- ताला गुरुभिराख्याताः षोडशद्वादशाष्टमाः ।
- ततो द्वैकलम्द्रक्यः कलाभ्यां तास्तु षोडश ॥१९७
- इति वस्तूनि चत्वारि त्रीणि सार्धान्यथापि वा ।
- त्रीणि चार्धानि चेदर्धमादौ दक्षिणमार्गके ॥१९८
- यदा तदपि वृत्तौ स्यात् पूर्णमेवभवेत् तदा ।
- उपोहनं च तत्राद्यं स्मृतं चार्थविवर्जितम् ॥१९९
- उभयोः पक्षयोस्तत्र कर्तव्ये विविधेकके ।
- वस्तुन्यन्त उपान्त्याया मात्रायां गमनान्तरम् ॥२००
- आसारितं कनीयः स्यादिति सङ्ग्रहणं स्मृतम् ।
- प्रकरी समाप्तम्
- अथ नानापदौ पादौ तुल्यगीत्यादिलक्षणौ ॥२०१
- पृथगोवेणकस्य स्यादपरान्तकवस्तुवत् ।
- द्विकलो भाषघाताख्यः पञ्चपाणिरतः परम् ॥२०२
- असमानत्वनित्यत्वे तस्य प्राधान्यकारणे ।
- द्वितीया चाष्टमी चैव द्वे शम्ये परिकीर्तिते ॥२०३
- चतुर्थषष्टनवमास्तालाः शेषं यथोदितम् ।
- अपरान्तकवच्चात्र विज्ञेयमुपवर्तनम् ॥२०४
- ऊर्ध्वम् संपिष्टकं वा स्यादुभयत्रापि वा पुनः ।
- उपवर्तनवत् सन्दिस्तस्थः स्याच्चतुरश्चकः ॥२०५
- युग्मप्रवृत्तवत् कार्यं सन्धिवद् वज्रसंज्ञितम् ।
- संपिष्टकाख्यम(न्त्र?त्र) स्याद् वैहायसिकसम्मितम् ॥२०६
- निष्क्राम एक(त्रि?स्त्रि) श्शम्यास्त्रितालोऽन्यद्यथोदितम् ।
- प्रवेण्यामुप(दद?पात)श्च द्विकले स्युरिहोत्त(रः?रा) ॥२०७
- उपपाते द्वितीयस्तु तालः कैश्चिदुदाहृतः ।
- अन्ताहरणमप्यत्र भव्दन्यसमन्वितम् ॥२०८
- एवं तु द्वादशाञ्गानि सप्त वास्योपपादयेत् ।
- संपिष्टकप्रवेण्यौ च तथा चैवोपवर्तनम् ॥२०९
- उपपातं च सप्ताञ्गे न प्रयुञ्जीत गीतवित् ।
- प्रवृत्तं चावगाढं च प्रवेणोरिह तु क्रमात् ॥२१०
- प्रायः शेषेषु विविध एकैकं चोपवर्तके ।
- औवेणकं समाप्तम्
- अथार्धान्ते च मात्राणां तालशम्ये यथाक्रमम् ॥२११
- चतुर्दश्यां च पञ्चम्यां मात्रायां ताल इष्यते ।
- षष्टी तु मन्द्रकान्त्यावन्मात्रा रोविन्दकस्य तु ॥२१२
- तत्राष्टकलमाद्याया मात्रायाः स्यादुपोहनम् ।
- पूर्ववत् त्रिकलं कार्यमन्यासां प्रत्युपोहनम् ॥२१३
- पादः पूर्वोऽयमपरस्तद्वदन्यपदः स्मृतः ।
- कलावष्टासु योऽन्यासु वर्णः पूर्वस्य गीयते ॥२१४
- स च द्वितीयपादादौ स च प्रस्तार इष्यते ।
- द्वितीयपादे प्रस्तारः शरीरद्विकलोत्तरे ॥२१५
- तत्रोपवर्तनं कैश्चदिष्यते पूर्ववत्तु तत् ।
- तत्रादौ विविधं कार्यं प्रवृत्तमपि वा भवेत् ॥२१६
- निवृत्तयस्तथा (का) र्या मध्ये(तिऽत्रि) चतुराः स्मृताः ।
- अवमर्शे निवृत्ते स्यादुत्तरान्ते च शीर्षकम् ॥२१७
- अस्यादा(दे?वे)ककं नित्यं प्रवृत्तं चाप्यतः परम् ।
- पादादिषु यथेष्टं च योक्तव्ये विविधैकके ॥२१८
- रोविन्दकं समाप्तम्
- अथादावुत्तरस्य स्यान्मुखं प्रतिमुखं तदा ।
- उल्लोप्यकवदन्तश्च भवेदनियमस्तु सः ॥२१९
- द्विकले पञ्च(पाणौ)तु शाखाक्लुप्तिस्तु (पू)र्ववत् ।
- तयोर्मध्ये प्रयोक्तव्यं पञ्चपाणौ तु शीर्षकम् ॥२२०
- परा(णि द्वा) दशाङ्गानि (स्युः) का(व्यान्य?र्याण्य) पराणि षट् ।
- रोविन्दकवदत्रान्यत् पादा++विवर्जितम् ॥२२१
- उत्तरं समाप्तम्
- इत्येवमृषिभिर्गीतं सामवेदसमुद्भवम् ।
- सप्तरूपमतो जातं गीतजातं पुरा किल ॥२२२
- तत्र संक्षेपपक्षो यः शममार्गः स उच्यते ।
- विस्तरं चात्र+++++वयवलक्षणम् ॥२२३
- तत्र वाद्यादिको भेद उत्तरे खञ्जनत्कुटे ।
- तत्रासारितकेष्वादौ शम्यादियुगथोत्तरौ ॥२२४
- मुक्तिकः सन्निपाता(न्तके?न्ते क) निष्टेऽथ लयान्तरे ।
- मध्यमे द्विकलः कार्यो++++चतुष्कलः ॥२२५
- कार्यः पञ्चक(ला?लोऽ)न्येषामेकवृद्धमुपोहनम् ।
- उत्तरे याः कला अन्त्या नव सप्त दशैव तु ॥२२६
- क्रमे(ण सौ ? णास्व)न्त्ययोः कल्प्यस्तालः प्रथमवस्तुनः ।
- आसारितसमूहेन वर्धमानं यथाविधि ॥२२७
- आवृत्त्या पूर्वगीतानां खण्डिकानां तदुच्यते ।
- नवाष्टौ द्विगुणास्ताश्च कलास्तद्द्विगुणाः क्रमात् ॥२२८
- चतस्रः खण्डिका ज्ञेया विद्वद्भिर्वर्धमानके ।
- तासामेतानि नामानि विज्ञेयानि यथाक्रमम् ॥२२९
- विशाला सञ्गता चैव सुनन्दा सुमुखी तथा ।
- पञ्चप्रभृत्येकवृद्धाः कलास्ता(सा)मुपोहनम् ॥२३०
- पृथ(क्)प्रयोगे तालश्च कथ्यतेऽयं यथाक्रमम् ।
- मध्यमासारिताद्यस्य वस्तुनो यदुदाहृतम् ॥२३१
- द्विचतुष्कलयुग्मश्च युग्मौजश्च चतुष्कले ।
- इति वर्धमानकं समाप्तम्
- अथादौ पाणिकायाः स्या(द्) मुखं प्रतिमुखं तथा ॥२३२
- मात्रा रोविन्दकस्य ++++ लः पृथक् पृथक् ।
- आ (रा?का)रेण विदार्यः स्युः केवलेनान्तरान्तरा ॥२३३
- अपि वा नान्तराः कार्याः (आकार) पदपूर्विकाः ।
- अतः परं शरीरं तु पञ्चपाणिचतुष्टये ॥२३४
- यथास्थिते प्रयोक्तव्यं शिरस्संपिष्टकैककम् ।
- विद्यादुपोहनादीनि मुखादी(नि) यथाक्रमम् ॥२३५
- (आ)सारितानां तद्वच्च वर्धमानस्य खण्डिकाः ।
- अथेहानुक्ततालानां गीतावयवसम्भवः ॥२३६
- तालः शा++++भ्यां संसाध्यो युक्तितः क्वचित् ।
- गीतयोऽपि चतस्रस्तु मागध्याद्याः समासतः ॥२३७
- तत्र स्यान्मागधी चित्रे पदैः समनिवृत्तकैः ।
- अर्धकालनिवृत्तैस्तु वर्णाद्या चार्धमागधी ॥२३८
- वृत्तौ लघ्वक्षरप्राया गीतिः सम्भाविता स्मृता ।
- गुर्वक्षरैस्तु पृथुला वर्णाढ्या दक्षिणे सदा ॥२३९
- मार्गेषु ता यथायोगं चतस्रो गीतयः स्मृताः ।
- अथ मार्गा य उद्दिष्टस्तेषां मूलं ध्रुवः स्मृतः ॥२४०
- मात्रिकः स प्रयोक्तव्यः सुविविक्तलयान्वितः ।
- ततः स्याद् द्विगुणाश्चित्र उत्तरौ द्विगुणोत्तरौ ॥२४१
- ज्ञात्वैवं सर्वगीतानि सर्वमार्गेषु योजयेत् ।
- पूर्वाचार्यमतस्यैतद् दिङ्मात्रं समुदाहृतम् ॥२४२
- तेषां दृष्टिं समालोक्य समाधेयस्तु साधुभिः ।
- वे++++++मा ++++++++ ॥२४३
- अकरोद् दत्तिलः शास्त्रं गीतं दत्तिलसंज्ञितम् ।
- इति दत्तिलम् समाप्तम्
- Appendix:
- Emendations found in Dattilam, Mukund Lath, IGNCA, 1988 in place of +
- मान्दी च पौरवी चैव हृष्य(का) +++++ ।
- *च यथाक्रमम्
- +++ पञ्च षट् पूर्णसाधारणकृताः स्मृताः ॥२५
- सर्वास्ता
- मि(थ)संह+नौ ज्ञेयौ त्रयोदशनवान्तरौ ॥१८
- सम्वादिनौ
- षड्जपञ्चमहीने च षाडवे +++++ ॥६५
- *षाडवौडुविते क्रमात्
- (आ?प्र) सन्नादिः प्रसन्नान्तो ++++ वरोहिणी ।
- *प्रसन्नसन्नादिः तथारोहा
- (ते)षां म++ मार्गेषु विशेषोऽयं कलाश्रयः ।
- *चित्रादि
- एवमेते त्रयः पाताः कला++++++ ॥१२१
- *सु हतिसम्श्रयाः
- ++++ प्तविध्येऽपि त्रिकलायां प्रयोजयेत् ।
- *एतासां सा
- द्विर्मध्ये (?)तालशम्ये च ++ दिभ्यो +लाविधिः ।
- *पाता
- ++++मिकायुक्ता मध्यमाद् देशीनीगतान् ।
- *कनिष्टा
- अयु+++हीनं स्यादाद्यन्ता+क उत्तरः ॥१३६
- *ग्मः
- गीयते परिव++++ पत्तः स उच्यते ॥१३८
- *वृत्याचेत्परि
- यथा+++षण्मात्रास्तिस्त्रोऽध्यर्धापि वा भवेत् ।
- *क्रमेण
- सन्न्यासोवाथ तस्याद्ध्ररूपं वि(?)++++आ॒ ॥१४०
- *तस्यात्ररूपं विद्वद्भिरुच्यते
- विदार्यो +++++ स्वरेष्वेकान्तरेषु वा ॥१४५
- *ऽन्तरहीनेषु
- ++++दिरेतेषां प्रयोगो दक्षिणादिषु ।
- *विलम्बिता
- +द्यां पदानि वर्णो वा तदेवमभिधीयते ।
- *वाद्यं
- +++न्ते तृतीये’थ स द्वैगेयकसंज्ञितः ।
- *वस्तुनोऽ
- अस्यैवा+++++निष्क्राममेव च ॥१६९
- *पविक्षेपमन्त्यं
- रोविन्दकवदत्रान्यत् पादा++विवर्जितम् ॥२२१
- *कार
- विस्तरं चात्र+++++वयवलक्षणम् ॥२२३
- छत्रं तु भूर्य
- मध्यमे द्विकलः कार्यो++++चतुष्कलः ॥२२५
- ज्येष्टे तालः