बृहत्संहिता/अध्यायः ३२
| ← अध्यायः ३१ | बृहत्संहिता अध्यायः ३२ वराहमिहिरः |
अध्यायः ३३ → |
३२ भूकम्पलक्षणाध्यायः ।।
क्षितिकम्पं आहुरेके बृहदन्तर्जलनिवासिसत्त्वकृतम् ।
भूभारखिन्नदिग्गजविश्रामसमुद्भवं चान्ये ।। ३२.०१ ।।
अनिलो +अनिलेन निहतः क्षितौ पतन्सस्वनं करोत्य्*अन्ये[क्.एके] ।
के चित्त्वदृष्टकारितं इदं अन्ये प्राहुराचार्याः ।। ३२.०२ ।।
गिरिभिः पुरा सपक्षैर्वसुधा प्रपतद्भिरुत्पद्भिश्च ।
आकम्पिता पितामहं आहामरसदसि सव्रीडम् ।। ३२.०३ ।।
भगवन्नाम ममएतत्त्वया कृतं यदचलैति तन्न तथा ।
क्रियते +अचलैश्चलद्भिः शक्ताहं नास्य खेदस्य ।। ३२.०४ ।।
तस्याः *सगद्गदगिरं[क्.सगड्गदगिरं] किं चित्स्फुरिताधरं विनतं ईषत् ।
साश्रुविलोचनं आननं आलोक्य पितामहः प्राह ।। ३२.०५ ।।
मन्युं हरैन्द्र धात्र्याः क्षिप कुलिशं शैलपक्षभङ्गाय ।
शक्रः कृतं इत्युक्त्वा मा भैरिति वसुमतीं आह ।। ३२.०६ ।।
किन्त्वनिलदहनसुरपतिवरुणाः सदसत्फलावबोधार्थम् ।
प्राग्द्वित्रिचतुर्भागेषु दिननिशोः कम्पयिष्यन्ति ।। ३२.०७ ।।
चत्वार्यार्यम्णाद्यान्यादित्यं मृगशिरो +अश्वयुक्चैति ।
मण्डलं एतद्वायव्यं अस्य रूपाणि सप्ताहात् ।। ३२.०८ ।।
धूमऽकुलीकृतऽशे नभसि नभस्वान्रजः क्षिपन्भौमम् ।
विरुजन्द्रुमांश्च विचरति रविरपटुकरावभासी च ।। ३२.०९ ।।
वायव्ये भूकम्पे सस्याम्बुवनाउषधीक्षयो +अभिहितः ।
श्वयथुश्वासौन्मादज्वरकास*भवो[क्.भवा] वणिक्पीडा ।। ३२.१० ।।
रूपऽयुधभृद्वैद्यास्त्रीकविगान्धर्वपण्यशिल्पिजनाः ।
पीड्यन्ते सौराष्ट्रककुरुमघधदशार्णमत्स्याश्च ।। ३२.११ ।।
पुष्यऽग्नेयविशाखाभरणीपित्र्याजभाग्यसंज्ञानि ।
वर्गो हौतभुजो +अयं करोति रूपाण्यथएतानि ।। ३२.१२ ।।
ताराउल्कापातऽवृतं आदीप्तं इवाम्बरं सदिग्दाहम् ।
विचरति मरुत्सहायः सप्तार्चिः सप्तदिवसान्तः ।। ३२.१३ ।।
आग्नेये +अम्बुदनाशः सलिलाशयसंक्षयो नृपतिवैरम् ।
दद्रूविचर्चिकाज्वरविसर्पिकाः पाण्डुरोगश्च ।। ३२.१४ ।।
दीप्तौजसः प्रचण्डाः पीड्यन्ते चाश्मकाङ्गबाह्लीकाः ।
तङ्गणकलिङ्गवङ्ग*द्रविडाः[ऊ.द्रविणाः] *शबरा अनेकविधाः[क्.शबराश्च नैकविधाः] ।। ३२.१५ ।।
अभिजित्श्रवणधनिष्ठाप्राजापत्याइन्द्रवैश्वमैत्राणि ।
सुरपतिमण्डलं एतद्भवन्ति *चाप्यस्य रूपाणि[क्.च अस्य स्वरूपाणि] ।। ३२.१६ ।।
चलिताचलवर्ष्माणो गम्भीरविराविणस्*तडिद्वन्तः[क्.तडित्वन्तः] ।
गवलालिकुलाहिनिभा विसृजन्ति पयः पयोवाहाः ।। ३२.१७ ।।
ऐन्द्रं *स्तुत[क्.श्रुति]कुलजातिख्यातावनिपालगणपविध्वंसि ।
अतिसारगलग्रहवदनरोगकृच्छर्दिकोपाय ।। ३२.१८ ।।
काशियुगन्धरपौरवकिरातकीराभिसारहलमद्राः ।
अर्बुद*सुराष्ट्र[क्.सुवास्तु]मालवपीडाकरं इष्टवृष्टिकरम् ।। ३२.१९ ।।
पौष्णऽप्यऽर्द्राआश्लेषामूलाहिर्बुध्न्यवरुणदेवानि ।
मण्डलं एतद्वारुणं अस्यापि भवन्ति रूपाणि ।। ३२.२० ।।
नीलोत्पलालिभिन्नाञ्जनत्विषो मधुरराविणो बहुलाः ।
तडिदुद्भासितदेहा *धाराअङ्कुर[क्.धाराङ्कुश]वर्षिणो जलदाः ।। ३२.२१ ।।
वारुणं अर्णवसरिदाश्रितघ्नं अतिवृष्टिदं विगतवैरम् ।
गोनर्दचेदिकुकुरान्किरातवैदेहकान्हन्ति ।। ३२.२२ ।।
षड्भिर्मासैः कम्पो द्वाभ्यां पाकं च याति निर्घातः ।
अन्यानप्युत्पातान्जगुरन्ये मण्डलैरेतैः ।। ३२.२३ ।।
उल्का हरिश्चन्द्रपुरं रजश्च निर्घातभूकम्पककुप्प्रदाहाः ।
वातो +अतिचण्डो ग्रहणं रवीन्द्वोर्नक्षत्रतारागणवैकृतानि ।। ३२.२४ ।।
व्यभ्रे वृष्टिर्वैकृतं वातवृष्टिर्धूमो +अनग्नेर्विस्फुलिङ्गार्चिषो वा ।
वन्यं सत्त्वं ग्राममध्ये विशेद्वा रात्रावैन्द्रं कार्मुकं दृश्यते वा ।। ३२.२५ ।।
सन्ध्याविकाराः परिवेषखण्डा नद्यः प्रतीपा दिवि तूर्यनादाः ।
अन्यच्च यत्स्यात्प्रकृतेः प्रतीपं तन्मण्डलैरेव फलं निगाद्यम् ।।] ३२.२६ ।।
हन्त्यैन्द्रो वायव्यं वायुश्चाप्यैन्द्रं एवं अन्योन्यम् ।
वारुणहौतभुजावपि वेलानक्षत्रजाः कम्पाः ।। ३२.२४ ।।
प्रथितनरेश्वरमरणव्यसनान्याग्नेयवायुमण्डलयोः ।
क्षुद्भयमरकावृष्टिभिरुपताप्यन्ते जनाश्च अपि ।। ३२.२५ ।।
वारुणपौरन्दरयोः सुभिक्षशिववृष्टिहार्दयो लोके ।
गावो +अतिभूरिपयसो निवृत्तवैराश्च भूपालाः ।। ३२.२६ ।।
पक्षैश्चतुर्भिरनिलस्त्रिभिरग्निर्देवराट्च सप्ताहात् ।
सद्यः फलति च वरुणो येषु न कालो +अद्भुतेषुउक्तः ।। ३२.२७ ।।
चलयति पवनः शतद्वयं शतं अनलो दशयोजनान्वितम् ।
सलिलपतिरशीतिसंयुतं कुलिशधरो +अभ्यधिकं च *षष्टितः[क्.षष्टिकम्] ।। ३२.२८ ।।
त्रिचत्रुथसप्तमदिने मासे पक्षे तथा त्रिपक्षे चे ।
यदि भवति भूमिकम्पः प्रधाननृपनाशनो भवति ।। ३२.२९ ।।