शान्तिकमलाकरः/त्रयोदशः भागः

← द्वादशः भागः

शान्तिकमलाकरः त्रयोदशः भागः [[लेखकः :|]]

श्री काशी विश्वेश्वराय नमः

?0शान्ति कमलाकर ग्रंथे
?0उत्तर पीठिकायां
श्री पराशरोक्त वैदिकागम सूत्रं

• • • • • • • • • 
                  

ओमथातश्शिवलिंग विग्रह प्रतिष्ठापनं व्याख्यास्यामो पांच रात्रं पंचशैवं केवलंतात्रिकं परमहंसंचेति पंचधाविभज्य पंचरात्रो ब्राह्मणस्तस्य कर्म पांचरात्रं क्रीया लिगं विग्रहेषु मुद्रा बंध प्रसिद्धं श्रुति मंत्र वर्जं दर्शसेवादि सर्वेषां ब्राह्मणानां पंचशैवो ब्राह्मणश्च पंचशैवं कर्मतेन जीवति तथा स्वयंभूते क्रियाभूतेषु स्वयं भूतं नार्मदं स्वयं व्यक्तंच यंत्रं मुद्रा क्रिया मंत्रमागम प्रसिद्धं स्वयं व्यक्तंच यंत्रं मुद्रा क्रिया मंत्र मागम प्रसिद्धं तत्कर्म सिद्धं पंचशैव मित्याहुर्दर्शन सेवा प्रसादेषु सर्वेपि मन्यंते तत्र निवेदितं नग्राह्यमे तच्च शिव निर्माल्यं त्रिपथगावर्ज मंभस्ये त्यारभ्य सर्व लिंगग्ग् स्थापयतिति विज्जायतेतन्मद्य वर्तिवैदिक माचक्षते तदेव केवलं सर्वत्र कार्यं नार्मदेषु विशेषस्तधा विग्रहेषु तत्र निवेदितं ग्राह्यमेव वैदिकाचार सिद्धत्वात् - त्तैंत्रिकं तंत्र मात्रम मंत्रक क्रिया बहुलं दारुमृण्मय पाषाणेषु शुद्राजाति प्रसिद्धं ब्राह्णाः केचिदिच्छंति तत्र भक्तिर्गरीयसी जीवहिंसाः प्रकुर्वंति कर्मभ्रष्टाः प्रकथ्यंते कैलास दिव्य क्षेत्रेषु ध्यानारूढं परम हंसं यदाभक्तिः प्रजायते तदा पूजनीयं मानस मित्येव क्रियालिंग विग्रहेषु मणियंत्र दारुषुध्यान गम्यं स्थापयंति तस्याकर्षण बलाद्बाहुलकीस्थिति स्तत्र सर्वं वरिग्रह्य मत्रागमोनास्ति विशेषो ब्राह्मणा दीना मैच्छिकी भक्तिठ्यथा जाति प्रसिद्धं तधा कर्तव्यं ।। 1 ।।
यदांरुदा शिपलिंग प्रतिष्ठा पुण्य कर्म करिष्यमाणो वैदिके नागमेन दीक्षां धारयमाणोथ स्श्या ब्राह्मचारन स्त्रियोपेतः क्षार लवण वर्जनंच शिवध्यान सरोभूत्वा सततं मंडुभाषी सत्यवादी सात्विकश्च जितेंद्रियः प्रकुर्वीत शिवसायुज्ययेति नार्मदंवा क्रियालिंगं सपरिवारं संपाद्य - वृषभंच गणाद्यक्षं लिंगंचेद्वैदि कंभवत् । अथवा बलि पीठंच धवजराजंच शांभवी मिति - शिवकाल नक्षत्रेषु विलेषोद गयनेषु दिव्य क्षेत्र तीर्थेषु शिवलिंग विग्रहप्रतिष्ठां कर्तव्यमिति वित्रायते तत्राये निर्मिकेयद्भूमेरित्यादि शिवग् शिवमित्यंतं यथोक्तमालय सिद्धिं कृत्वा यधाश्कि करणं पंचपल्व पंचत्वक्फलानि पंचगव्य पंचामृतानि मधुपर्क इत्येव पंचवस्त्र सूत्राणि पंच कषाय पंचगंध धाथु पृष्णाणि पंचधूपतैलानि पंचबीज धान्यानि चतुर्दश इत्येव लिंग यंत्र वस्त्र नेत्र सुवर्ण कज्जलानिधेनु त्रिशूल नारिकेल इत्येव लिंग यंत्र वस्त्र नेत्र सुवर्ण
कज्जलानिधेनु त्रिशूल नारिकेल कूष्मांडानि पंचरत्न यंत्राणि बलिदीप दर्पणानि समिच्छत्वाज्य कुशतृणानि सृक्सृवेंधवा दीनि संपाद्य पंचशराव पूर्णकुंभानि चतुर्वेद मंत्रागम ब्राह्मणाग्श्च संपाद्य व्याघ्र जन रुद्राक्ष सर्वपार्क क्षीरबिल्वपत्राणि भस्मगोलकानिच संपाद्याष्ट बंधनाष्ट पीठा यश्शंकु केतनानि तत्रोक्त देवता कलश वस्त्र प्रतिमादीनि मंगलतूर्य वाद्यानि वाहनांदोलिका च्छत्र चामराणि दिव्य दुकूल व्सत्राभरणानिच संपाद्य यदोक्त दक्षिणां द्वत्वा पूजा संभारवानुप विश्वब्राह्मणान् प्रार्थयेत् ।। 2 ।।
ततः श्वोभूते महापगाप्सु यधानिदि स्नात्वास्वकीय शिवालये मंत्रसिद्दे ब्राह्मणैस्सहा पुण्याहंवाच यित्वा । पवित्रप्राणइः प्राणानायम्यदेशकालौ संकीर्त्य श्रीपरमेशअवर प्रीत्यर्थं सपरिवारं संस्थापयामीति संकल्पय ऋत्विजः प्रयंजानो ब्रह्मणमाचार्यं पृणुयाद्र्बहणान् जपकर्मसुच बृहत्सामेति कंकणं धृत्वा द्विहस्तमात्रे चतुष्कोणकुंडे विधिवदग्निं प्रतिष्ठाप्यपरिस्तरणांतमग्नि मलंकृतयापस्संपूज्य पंचशरावेषु चतुर्दशबीजान्यावाप्य ब्रह्मण मिंद्रं धर्म मपांपतिच सोममित्येताः पंचदेवता अवाह्य नित्यं संपूजये द्यापत्कर्म पर्यंतं त्रिशूलमाशुस्शुशानेत्यनुवाकं पठित्वा ध्वजमूलेनिधायार्क क्षीरजलानि रुद्रमंत्रेरभिषिच्य सचेतनं संपूज्य कूष्मांडे निधाय यावत्कर्मपर्यंतं चक्रतुंडायेति द्वारपालकौ संस्थाप्य नचेतनौ समौ कुर्याद्दिक्लालकांत्संभोद्य दिग्बंधनं कुर्याच्चिवालय स्यायश्शंकूनि सर्वतस्संकल्य पंयसूत्रे रावेष्टयेत् ।। 3 ।।
ततः परं धान्यराशिं परिकल्स्य लिंगयंत्रं प्रतिष्ठाप्य तन्मध्ये ब्रह्मकलशे भ्रह्माणमावाहयेत्त मीशान मीशानो नमश्शंभवेच नमो हिरण्यवाहवे तत्पुरुषायेति पंचभर्मंत्रै रुमापिं वश्वनाध मावाहये त्सद्योजातायेति पंचदेवान्निधनपतियेनम इतित्वाविंशतिर्मंत्रैरेकादश रुद्रान् ऋतग् स्तयमिति विरूपाक्षं नमसै रुद्यमन्यव इति त्रिशतरुद्रान्गणानांत्वेति गणनाधं सहश्र शीर्षमिति नारायणं जातवेद समितिद्वाभ्यां दुर्गां मातामहासेनायेति स्कंदमादित्योवेति हिरण्मय मादित्यं सहस्रशीर्षेति विराजं ब्रह्मशिवोमे अस्त्वितिचंडिं वृषभं मा चक्रतुंडायेति महोक्षं चक्रतुंडायेतिनंदिनं तथा भृंगिंच नमसै रुद्रमन्यव इतिद्वजं त्रिशूलं नमोस्तु सर्पेभ्य इतिशेषं नवग्रह दिक्पालकान् तत्तन्मंत्रैस्सुवर्णोपि सुवर्णपक्षायोतिताक्ष्यान् मिमंम्मेगंगे समुद्रा दूर्मिरिति नदीसमुद्रान् भूमिर्धेनुरिति भूमि मापोवा इदग् सर्वमित्यापस्सलिं मग्निमीश इत्याग्निमानोनि युद्भिकितिवायुं भूरग्नमेचेत्याकाशंकशामुहुर्तेतिकालग् सोमोधेनुमिति सोममग्निर्नः पात्वितिनक्षत्राण्या यस्मिन्निति ऋषीन्यच्छंदसेति छंद्राग् सिध्रुवंते राजा इतिचत्वारि शाकिनी डाकिनी गणाग् श्चैतानुक्तदेवान् तत्तत्कलशेष्वावाह्यवस्त्रादि भिरलंकृत्यगंधाधि भिरभ्यर्च्य सम्यक्प्रार्थयेत् ।। 4 ।।
अथ श्री शिवलिंग विग्रहाणां जलाधिवासंकारये त्क्रौर्यादिदोष विवृत्ति
स्समुखीकरणंच त्ततन्मंत्राभि मंत्रणं तदस्त्विति ब्राह्मणवचनं सर्वत्रकार्यमंभ स्येत्यनुवाकं चज्जलं त्र्पष्ट्वाजपे देवकरात्र मित्याद्येकरात्रं त्रिरात्रं वामासद्वय मुदाहृतं अंभस्येत्यम वाकेन नित्यं स्पृष्ट्वाजपेज्जलमिति देवगर्भं जलं संपूज्यतत उत्थाप्यतथा बीजसिद्धिर्थान्याधिवासेन सप्तग्रम्येत्यादि श्रुतुप्रसिद्ध चतुर्दशधान्येषु निक्षिपेद्याजाचे त्यनवाकं ध्याराशिं स्पृष्ट्वाजपेत्तत्तन्मं त्राभि मंत्रणं धान्यराशिं संपूज्यतत उत्थाप्य वीर्यतेजो बलवृद्धि इत्ये तद्द्वयं तद्घृतं स्सृष्ट्वाजपेत्तत्तन्मंत्राभि मत्रणं तत् घृतं संपूज्यतत उत्थाप्य पंचगव्यै स्नापयत् बहिः कायशुद्दि स्तप्तघातसेदनं तप्तघातादिदोषनिवृत्ति रूक्तानुक्तपदैश्शुद्दैरग्नि मंत्रै स्सेचयेद्देवत्व सिद्दिर्दर्भैराबध्य पंचविंशति तत्व सिद्धिर्यथा क्रमं प्रकुर्वायद्भूमिर्भूम्ना भूमिर्धेनुद्धरणीति तत्व सिद्धिर्यथा रभिषिच्य तत्तन्मंत्राभि मंत्रणात् पृथिवी भूतसिद्दिरापोहिष्ठेतितिसृभिर्हिरण्यशृंगमित्यनुवाकेन पंचजलै रभिषिच्यतत्तन्ंत्राभिमंत्रणादभूतसिद्धिरग्नेयत्तेति मंत्रेण भस्मनाभिषिच्य तत्तन्ंत्राभिमंत्रणाद भूतसिद्धिरग्नेयत्तेति मंत्रेण भस्मनाभिषिच्य तत्तन्मंत्राभिमंत्रणा त्तेजोभूतसिद्धिस्तववायोरिति मंत्रेण पंचधूपैः स्नापये त्तत्तन्मंत्राभि मंत्रणा द्वायुभूतसिद्धिरतः परंमंत्रैः पंचपुष्पै रभिषिच्य तत्तन्मंत्राभिमंत्रणा न्महाभूतसिद्धिरेवं कुर्यात्पंचमहा भूतानां सिद्धिर्भवति सिद्धिर्भवति सिद्धिर्भवति ।। 5 ।।
एवं पचंमहाभूत सिद्धानां शिवलिंग विघ्रहाणां पंच तन्मात्रसिद्धिं कुर्या द्भूमितर्भूम्नास्योना पृथिवीतिद्वाभ्यां पंचधातुजलैः स्नानं तत्तन्मंत्राभि मंत्रण मापोहिष्ठा हिरम्यवर्णा इति पंचत्वग्जलैः स्नानंतत्तन्मंत्राभिमंत्रण मग्नेयत्तोबृहद्भानो इति द्वाभ्यां पंचपल्ल वजलैः स्नानं तत्तन्मंत्राभि मंत्रणं तववायु वृदधस्पतेश्वत्थेवो इत्याद्वाभ्यां पंचकषाय स्नानं तत्तन्मंत्राभि मंत्रणमतः परं मधुवातेति द्वाभ्यां पंचमदुस्नानं तत्तन्मं त्राभि मंत्रणमेवं कुर्यात्पंच तन्मात्रसिद्धिस्ततः पंचकर्मैद्रिय पंचज्ञानेंद्रियसिद्धिं कुर्यादणोकणीया नित्यनुवाकेन सहरितना नीतिमंत्राभ्यां पंचरत्नोदकैः स्नापये तत्तन्मंत्राभि मंत्रणात्पंचकर्मेद्रिय सिद्धिर्हिरण्यगर्भो यः प्राणतोय अत्तदामनोहिग् सीरापोहयादिति पंचभिर्मंत्रै पचदीपा निदर्शयेत्तत्तन्मंत्राभि मंत्रणा त्पंचज्ञानेंद्रिय सिद्धिरथ पंचाद्यवसायसिद्धिं कुर्यान्मदुवातेति त्रिभिराप्यायद्वदधि क्रापुण्णोघृतं मिमिक्षिरे मधुवातास्वादुः पवस्वादुः पवस्वायाः फलिनीर्या अपोहिष्टेत्यष्टभिर्मत्रैः पंचमधु पंचामृत पंचनदीजलैः स्नापये तत्तन्मंत्राभि मंत्रणात्पंचा द्यव्सायसिद्धिरथ बीजशरीरसिद्धि स्सकलचराचरप्रपंच चैतन्य ब्रह्मांड शक्तिरूपस्थूल सूक्ष्मकारणशरीर सिद्ध्यर्थं गोघृतै स्सम्यक् स्नापये न्निधनपतये नम इत्यादि सर्वह्येष इत्यंतं शिवलिंगस्य गोघृत स्नानं सद्योजातमितयादि ऋतग् सत्यमित्यंतं शिविग्रहाणां तामग्निवर्णां गौरीमिमा कात्यायनायेति त्रिभिर्देव्याः गणानां त्वा वक्रतुंडायेति गणपतेः
कुमारं मातामहासेनायेति कुमारस्य वृषभं मा चंक्रतुंडायेतिवृषभस्य शिवोमे अस्त्विति चंजिकस्य चैवं घोघृतैः स्नापये त्तत्तन्मंत्राभि मंत्रिणाद्बीज शरीर सिद्धिरेवं कुर्यात्पंचीकरण सिद्धिर्भवति सचेतनं मस्यक्रूर्या न्मंक्षीरं निवेदयेत् ।। 6 ।।
ततो मलसिद्धिं कुर्यात्पंचीकरण सिद्धानां शिवलिंग विग्रहाणां ब्रह्मणेष्वमृतग् हितं शुक्रमसीतिद्वाख्यां पंचतैलाभिषेचनं स्नानचूर्णानुलेपनमुष्णोदकस्नानं हिरण्यवर्णेत्यादि भ्रह्मवर्चसायत्वेत्यंतं तत्तन्मंत्राभि मंत्रणं हिरण्यवर्णामिति सूक्तेन पंचपरिमल हरिद्रा कुंकुमचंदनोदकैः स्नापयेत्तततस्मंत्रभि मंत्राणं महारुद्र पुरुषसूक्त श्रीसूक्त गायत्री पंचाक्षरीत्यादि मंत्रैः पंचब्राह्मणाभि मंत्रित पंचकुंभोदकैः स्नापये त्सूरास्त्वाभिषिंचंतु देवस्यक्षेत्रादिभिश्चतत्तन्मंत्राभि मंत्रणाद्यैश्वर्यसिद्धिः शिवलिंग विग्रहान्वस्त्रेण संमृज्य शिवस्यंलिंगयंत्रं देव्याः श्रीयंत्रं गणपतेर्भद्रयंत्रमितरेषां तत्तद्यंत्रमेतान्यभ्यर्च्य हंसतूलिकातल्पदिव्यालंकाशोभित चतुर्दिक्षु शातिकुंभकलशाद्यष्टकेतनध्वज पताकैः परशोभित डोलयमानपर्यंक गोपुरादि दिव्यस्थलेषु नानाविचित्र पंचरंगवल्लि भिरलंकृत सभारत्नमंटपेषु धौतश्वेतपर्यं कमध्ये तत्तद्यंत्राणि संस्थाप्य संपूज्यमल्लिका कुंदवकुल चंपका शामतिकाकेतकी पाटलीत्याद सौगंधिकपुष्पाणि सर्वत्रपरिकीर्य सकलजन मनोरंजनाभि मुखीकृत्य मंगलतूर्य वाद्यभोरी भांकाण नृत्यगीतो पचारैर्वैदिकागम सिद्ददेवा न्गृहीत्वा भद्रं कर्णेबिर्ममाग्नेध्रुवंते राजा इत्यादि शोभनमंत्रै र्भ्रात्रचिह्नं सुवर्णे नकारयेत्त स्मिन् कालेदृष्टिपथे केपिन्स्थेयुः पार्श्वभागे स्थित्वायाव त्पर्यंकसेवा तावत्र्पतियामं सकलोपचाराणि कुर्याच्चिवस्यपुरत स्त्रिशूलकूष्मांडनारिकेल पूर्णकुंभ बलिदीपदर्पणानि निक्षिपेदितरेषां नारिकेल पूर्णकलश बलिधूपदीपान्यंतरपटितिकेचिद्बर्हि स्सर्वश्र्चितोध्वर्युंच यजमानंच ध्याये ध्रुद्रोघातुक इत्यादि स्मरणात् ।। 7 ।।
ततो यागलालाया मुपविश्वावा हित देवता स्संपूज्य यज्ञेश्वर मलंकृत्य परिस्तीर्य परिषिच्य पात्रा सादसं कुर्याच्चतुर्दश सहस्रहोम पर्याप्तं समिच्चर्वाज्य कुशतृणानि प्रयुंज्ययथा क्रमं कलशा वाहन देवताभ्य स्समिच्चर्वाज्य द्रव्यैः प्रधान होमं कुरयाच्चिन मुद्दिश्य तन्मंत्रेण द्वादश सहश्र होमं चांगदेवताः प्रधान देवताः प्रायश्चित्ताश्चहोम शेषं समापये त्पूर्णाहुतिं हुत्वा ततो वैदिकागम मंत्र सिद्धान्पर्यंक देवान्न मस्कुत्योप स्पृश्य दिवस्परीत्यसुवाकंजपे दस्मिन्नहमिति यजुषाधनं देवताभ्योदद्यादयं कलिमित्यष्टभिर्मंत्रैर्षप फलीकरणंहुत्वा मामाग्नेवर्च इतिपर्यंक देवां त्संबोध्य ब्रह्मणै स्सहोत्तर चतुष्पधं गत्वा क्षीघ्र मागत्य मूहुर्तं साधयेद्देव शरीरस्थ दर्भग्रंधीन् तत्तत्कलसेषु निधाय तत्तन्मंत्रन्यास ध्यान जपं कुर्वन् देवान् गृहीत्वा पीठ मागच्छेत्तत स्सुमुहुर्तेत्र वीरबंधौ नमस्कृत्य स्व्याहृतिं सप्रणवं सर्वलिंगं समुच्चार्य हृतुंडरीक मध्यस्थं परमेश्वरं ध्यात्वात्वावहं त्वितिमंत्रेणात्रावाह्य वैदिकागम सिद्दलिंगं ब्रह्ममाया
विष्णुरूपोमहापाणिपीठे बांडं संस्थापये न्मुहुर्तां रहः स्थेयं स्थापन मुद्रां प्रदृश्य शिलान्यासं कुर्या त्पंचाक्षरं परिपठ्य विग्रहाणां तत्तन्मंत्रं सचेतनं सम्यक्कुर्याद्घंटा नादंचनव दिग्भंधनं कार्यं नापस्पर्शनं प्राणप्रतिष्ठा मंत्रैः प्राणा नायम्य दर्बग्रंधिं पुनर्थार्यं तत्त द्देवता मुख्य कलशाभिषेचन सुवर्ण स्पश्चनात्कला सिद्धिर्भवति तदाक्षीरं निवेदये देवं विग्रहाणां सुमुहुर्तं ब्रूयुर्ब्राह्मणाः स्वस्ति मंत्रान् घंटानादंचभोरी तूर्यनादं तमीशान मीशानो नमश्शंभु त्रयंपठे दुदङ्मखोप विश्यात्मानमेव समिंधे दिग्देवतां समस्कृत्य सर्षपान् विकीर्य दिग्भंधनं कुर्यात्पाणि मंत्रान् पठेत् ।। 8 ।।
ततस्ताम्र पात्रे गोघृते स्वनामवापि तुर्नाम कालनामानि संलेख्य तत्तन्मंत्राभि मन्त्रण मग्निरायुष्मानिति पंचभिर्मंत्रैः ब्राह्मणै स्सहा शिषोवट यित्वाबाधं प्रब्रूयाच्च्रीय मावाहये द्र्बह्मैकादश रुद्राविदि सर्वकलश शोदकै स्सणास्स्र धाराबि षेचनं शतुरिद्रियै श्शतं कुर्यान्मदु मंत्रांजपे स्मधु प्राशये त्कंज्जं नेत्र चिह्नं व्याघ्र चर्मरुद्राक्षं भस्म धार्यं विग्रहाणांदुकूलं शात कुंभै रलंकृत्य पंच विंशत्यौ पचारैर्महा पूजां कृत्वा परमेश्वरं तोषयेच्छिव सायुज्यमेति हिरण्यगर्भे त्यष्ट खिर्मंत्रैरष्ट दीपानि दद्याद्बलि धूप दीपानि सत्यं प्रपद्य इति देवान् स्पृष्ट्वा जपति तदा दर्भोल्मुक मन्येनकारयेच्चतुष्पदे महोत्सवानिब्राह्मणान् भोजये दृत्विजि स्संपूज्य संस्थापितानां देवानां प्रणीता द्भिस्सं मार्जनं होमशेषं समापये देवं ब्राह्मणोहि क्षत्रियादीन् ब्राह्मणाय सर्वं दद्याद्यथाविधि । मया संपादितं क्षेत्र मिदं द्रव्यं शिवालयं । तुभ्यं संप्रददेनोनः प्रतिष्टां कुरुशूलिनः । इत्युक्त्वा स्थिरचित्तो विदेयश्च यथा जाति क्रमं कुर्या दाचार्याय निर्णय गो धानानि दद्यात्फलं क्रीणीयादिहालोके फलंभुक्ते शिवलोके महीयते शिवलोके महीयत इत्याह भगवान् पराशरः ।। 9 ।।
अधोत्तरं परिचक्षते शिवालये पंचसूत्रे पतित पाषंड पापिष्ट कुष्टव्रात्यानां वैश्यशूद्र चंडाल संकरजाति निकृष्णानां श्वासकुक्कुट गार्धभानां गृध्रवायसादि दुष्ट जंतूनां ज्ञानतोवा ज्ञानतोवा राज चोर कालवैपरीत्येन प्रवेशने स्पर्शनेच प्रायश्चित्ती भवेत्पंच सूत्रक्रमोभेदस्तत्राद्य द्वितीयौच चत्रायं क्रमः । वृषभंच गणाद्यक्षं लिंगंचे दैदिकं भवेत् । अधिवा बलि पीठंच ध्वजराजंच शांभवीं ।। इति चंधोगास्तत्राद्येन दोषः । पंच सूत्र संप्रोक्षणं तदेव प्रायश्चित्तं तद्विधानं वक्ष्यामोष्ट बंधनं चेच्चल नमग्निदग्धधच पुनस्संस्थापनं कार्यमुक्त पूर्व प्रकारेण शुचिर्भूत्वा सुनक्षत्रे चतुर्वेद विदोवरा न्ब्राह्मणा नाहुय पुण्याहंवाच यित्वांभस्येत्यारभ्य विश्वं भूत मित्यंत मविच्छिन्नाभिषे चिनं शिवं स्सृष्ट्वा जपेन्मंत्रंता मग्निवर्णां गौरीमिमाय हिरण्यवर्णामिति मंत्रै रविच्छिन्नाभिषेचन मुमां स्पृष्ट्वा जपेन्मंत्र मन्येषां देवानां तत्तन्मंत्र क्रमं कुर्यादेवं प्रकारेण वक्रतुंडं चक्रतुंडं कुमारं चंजिकेश्वरं । भृंगीशं नंदिकेशंच बलिपीठं द्वजं क्रमात् । याः काश्च देवता स्पर्वास्त्रिशूलंचोक्त देवताः ।
इत्येव मभिच्याभि मंत्र्य कलश स्थापनं कुर्या त्तत्रयं क्रमः । ब्राह्मण मीशानं सपरिवार मुक्तमेतद्दिक्पालका न्नवग्रहान्नारायण मादित्यं पृथिवी नदीसमुद्रांश्च रुद्रसंघा नावास्योग्नि मलं कृत्य यधाविधि क्रमेणेतां तिल मिक्षच रुद्रव्यै स्समिधाज्यै श्छतुर्वारं तत्तन्मंत्रै र्यथालिंगं सव्याहृतिभिः कृत्वा महेश्वरं तोषये द्भ्राह्मणास्तत्तन्मंत्रैः कलशाद्भि स्सम्मार्जनं प्रामप्रतिष्ठां कृत्वा तत्त द्देवां त्समभ्यर्च्य मंगलतूर्य निस्वनै श्चतुष्पदे त्रिशूलेन हिरण्यनाभयेति बलिस्थाने बलिंदत्वा महोत्सवं महेशान मितरेषां विग्रहाणां महानंदकरं कुर्या द्धोमशेषं समापये त्पूर्णपात्र जलैर्देवां त्सम्यक्सं मार्जये त्ताम्रपात्रे गोघृते होम भस्म समादाय देव नामानि संलेख्यागनिरायमुष्मानिति पंच भिर्मंत्रैः र्देवाना मभिषिच्य तत्तन्मंत्रां जपेच्छिलान्यासं कृत्वा तद्रहस्यं भवेद्दिग्बंधनं कूरां त्तत स्संपूज्यं वस्त्रादिभिरलं कृत्वा तद्रहस्यं भवेद्दिग्बंधनं कूरां त्ततस्संपूज्य वस्त्रीदिभिरलं कृत्य तदासर्वे ब्राह्मणाश्च मंत्र पुष्पांजलिं दद्याद्बलि दीपद्रपणानि दर्भोल्मुकं कृत्वा तदा सत्यं प्रपद्येति देवान् स्पृष्ट्वजपे क्षेत्रपालबलिं दत्वा जलं स्पृष्ट्वात्रिराचा मेदाचार्य मलंकृत्य धेनुं दद्यात्सवत्सकामृत्विज स्संपूज्य ब्राह्मणान्भोजयेच्छिवसायुज्यमेति ।। 10 ।।
अथैवं वैदिकागम प्रसिद्धानां पांचरात्र वंचितानाम विच्चिन्नपूजीतानां महादेव विग्रहाणां महोत्सवं कल्याणं मानवानां विलासार्थमुत्सवांगं प्रकुर्याच्च - तद्विधानं प्रवक्ष्यामो सोममर्यम्णं त्रिरात्रं त्रिसंध्यासुत्रि सहस्रंजपं कुर्यात्र्ति शूलेन त्रिरावृत्या त्रिदिनेषुबलिं पथि दद्यान्महोत्सवैर्देवानाहूय शिव मंदिरं त्रिविष्ट प्रतिथशानां त्रिशूल ध्वजराजे महातिप्रकाशं महापटं महोक्षमुद्दरेदूर्थ्वभागं - महाविष्णुं मादेवीं महेशानं महेश्वरीं । विधिं सर्वस्वतीं स्कंदं गणनाथंचचंजिकां । देवसेनां सुवर्णंच सोममर्यम्णं परमाहंसं महेंदादि दिक्पालकान् तत्तन्ंत्रैरावाह्योद्गायंते प्सरादयः पूजयित्वाबलिं दद्या द्भलिपीठे त्रिशूलेन वेदिकायां कलिशेषूक्त देवानावाह्य होमंकुंडं समभ्यर्च्य त्रिदिनेषु यथाक्रमं प्रत्यहं संध्ययोर्होम शैवशाखा यथाक्रमं नांदीपुण्याहसहितं रक्षादीक्षां प्रकारये दंकूरारपणबीजानां ब्राह्मणानां समभ्यर्च्य महावाद्य कुंभं कुर्यात्कात्यायनी कपर्दिनोर्मदुपर्कं घृतोदनं निवेदनं नवांबरं शिभिकंच शिरः फाले शिरः कल्याण चिह्नितं महापर्वत मूलपर्वत हिमवत्पर्वतानां पुत्रिकानां पूर्वतीं कन्यां शुभामनुस्मरेयुश्च परशिव परमेष्टिशिव परापरशिव गोत्राय व्यापहीरिक सदाशिवाय शुभायवराय ददामीतिवदेत्तधा । दानं कुर्याद्वरांजलौ तत शुभवचना निगुडचीरकाक्षतानि पयोमधुघृत मिक्षता नवरत्नयुतान्यक्षिता रोपणानि दंपत्यो श्शुभानि मंगलकन्यकाकंठे मंगलसूत्रं शिवो बध्याद्द्रुवं सप्तर्षीन् स्मरे दितिशिवं ।। 11 ।।
श्लो ।। एवं कृत्वा मर्त्यलोके विशालं सांगं लिंगस्थापनं पुण्यकर्मलोके मर्त्यस्सर्व पूर्णार्थ कामोयस्तस्यांते सांबसायुज्यमेति ।।

इति श्रीपराशरोक्त वैदिकागम सूत्रं संपूर्णं
श्री सांबसदाशिव प्रसाद सिद्दिरस्तु

ग्राम देवता प्रतिष्टादि विचारः

श्री गणैशाय नमः -- पराशर सूत्रं :--
अथ ग्रामीणाः स्वेषां समिष्टि श्रेमाय स्वस्थानीये ग्रामाद्पहिर्वाग्रम शक्तिं प्रतिष्ठाप्य पूजये द्वैष्णवा ग्रनुमध्ये शाक्ता बहिः कापालि काश्म्शशाने गाण पता द्वारदेशेवा स्तंभदेसेवा अन्येत्वं तरावणिजाः पण्यवीध्यां सर्वे जलनिकटेवनेवा पाषाणदारु मृण्मया यतनेष्वर्चयोयुः ।। 1 ।।
तत्र देवता ब्राह्मणः कपालं विष्णोश्शिरो रेणुका मस्तकं द्रौपदी मूर्तिस्सीता तनुः प्रमथाश्शैवा वैष्णवाः पारिषदो ग्रहायोगिन्य शक्तयो नानाविधा धारु शिलामृण्मयाजाता भ्रष्टायेचयो गतोन सिद्धिं गताश्शुन श्शेफस्त्रि शंकुर्घटोत्कच इत्याद्या देवकीगर्भोत्था बहुरूपिणि दुर्गाच शक्तिः पूतनाद्याबालघूतिन्यो भूतप्रेत पिशाचाश्चकूष्मांजशानकिनी बेतालाद्याक्षाः किरातदेवी शबरो रुद्रश्च शतकोटि रूपाणि रौद्राणि मातंगी श्यामलोच्छिष्ट गणपति रुच्चिष्टचांडाली सुरभांडेश्वरो मोहिनी राक्षसी त्रिपुरालंखिणी सौभदेवी सामुद्रिका वनगुर्गा दुर्गा आत्महंतार श्शिक्षिताः प्रति व्रताश्च द्रव्यदेव्यो गुणदेव्यो क्रियादेव्य इत्याद्या ग्रामदेवता स्समवायेन पूज्यते सीधुमांसबलि बिर्दीपैरुत्सवैश्च तत्रघातुका वीरानुयायिनो बैरवानु यायिनश्च भैरव महाकालवीरभद्रा वृषभो गणपति हनूमांश्च तत्रशास्ता विशेषेण बैरवोर्च्यते शूलिनी प्रत्यंगि राश्मशान वासिनीकृत्यच ।। 2 ।।
रूपाण्वेषां तत्तत्पुराणोक्तानि देव कपवीर रक्तकरवीर श्वेतार्कनीलोन्मंत्तजपा पिचुमंद स्नुह्यादि पत्रपुष्प निर्वासक्षीराद्यै रर्च यित्वाग्निकुंजस्य प्रादक्षिण्येन प्राच्यामगारस्य ध्वजस्तंभे वशुंन्नह्य कृष्णछांगबस्तं षहिषं वावीरावेशीखड्गेनेत्कृत्यतस्य पादं तन्मुखे संकील्यतच्छिरसि देवताभिमुखं तैलशरावं निक्षिप्य नीतनवाससादीपं प्रज्वाल्यवाद्यघोषेम महानृत्तेन चंजाला देवींस्तुवंतिग्रामीणा अश्वेचदर्शन प्रसादमात्रं शिरसावहंति प्रसन्नायदि ग्रामदेवता ग्रमे तस्मिन् मारिकारोग पशुरोग दुर्भिक्षरोगादयः शाम्यंति नाग्निगेहातिप्रदहेन्न नदीजल माप्लावयेदपमृत्यर्नश्यतिनैव सर्पवृश्चिकादयो विषवीर्याबाधंते नभिनोदंष्ट्रिणश्चारण्यगाः किटिभल्लूकव्याघ्रा सिंहादयोहिं संति योगक्षेमः कल्पते राष्ट्रेचप्रजाक्षेमो भवतीति विक्षायते ।। 3 ।।
प्रतिष्ठायामादौदीक्षितः विशितेनपरिस्रूताच मधुनामद्येनघृते नक्षीरेणाचमानवीयेन
शिरसा तत्र्पतिनिधि नारिकेलफलेन प्राणप्रतिष्ठादिभिः कुक्कुटादि भिरलंकृते मंटपे प्रतिमा अलंकृत्यलोहितान्नादि बलिभिराराध्यकेचिदुपासका स्स्वस्वांगा निछित्वा प्रयच्छंति नात्रोद्बंधनं नैव मपकुर्वंति साहसोवा विषवीराणांकलौ प्रत्यक्षीभवति फलं प्रत्यक्षीभवति फलमे तदेवकलौ शूद्राणा मुचितमित्याह भगवास्पराशरः ।। 4 ।। * ।।

स्मृतिपूराण समुच्चये :--
पल्लिपक्कणखेटाना माभीर शिबिरस्यच । किरातपालिकायाश्च पुगश्रेणवणिक्पथां । शद्राणां कर्षकाणांच नगर्यां पत्तनस्यच । ग्रामस्यचोप ग्रामस्यत्वाष्ट्रावासस्य पद्धतेः । ग्रामंचडालवाच्याश्च विलोमावासकस्यच । तथा पुल्कनवाच्याश्च कुविंदा वासकस्यच । देव्योयाश्चाभिमानीयाः कथ्यंते ग्रामदेवताः इति ।। ।।

आगमस्मृति सारग्रंधे :---
भ्राह्मणानां शिवेदेवः क्षत्रियाणांतु माधुवः । वैश्यानांतु भवेद्ब्राह्मशुद्राणां ग्रामदेवताः । तस्येदं व्याख्यानं -- शिवोग्निर्वेदश्च माधवो धर्मोयज्ञश्च ब्रह्मतु भ्राह्मणा एव ग्रम देवताः पराशरोक्ताश्चतुर्वर्येन यथाक्रम मर्च्यंतु इति ।। ।।

देवीयामले घ्रमदेवता उक्ताः :---
कालकर्म वशाज्ञाताः कल्पिता बुद्धियोगतः । स्वदेशभाषानामाद्यैरर्च्यंते ग्रामदेवता इति । तेषामर्चनंच ब्राह्मणा अपिशग् संतीत्येके -- भगवंतं सर्वात्मकं तज्जलानितिशांत उपासीतेत्यादि श्रुतिवचनैः ब्राह्मणस्यसर्वंब्रह्म मयाभवंतीति निर्दुष्टं । एतद्वैकामिनमुक्तमाकामानां नकिंचन । ग्रामीणो ग्रामरक्षार्दी पूजये द्ग्रामदेवताः । इंद्राक्षीप्रमुखादेव्य सर्वतेवांश संभवाः । शक्तयस्तत्र पूज्यंते नानारूपाः कलौयुगे - इति ।। ।।

तत्रग्रामदेवता आहबप्पदेव :---
शिवशक्त स्सुवर्णांबारेणुकश्चाणिमा तथा ।
वीरामबा मारिका गंगा फस गैरीच नग्निका ।
अर्किका वीरभद्रश्च वीरश्वपतिरेवच ।
भिल्लः किरातो लद्दश्च द्रैपदीचाग्रजा तथा ।
गर्वांबाचार्यनाधश्च भवनी सद्धपूरुषः ।
रैद्रीरुद्रा महाराष्ट्री मानिकारुद्र संधिका ।
मूकांबावल्ल वास्सर्वे कृष्णभक्ताश्च यादवाः ।
लक्ष्मीस्तारा ब्रह्मरक्षस्तृणांबा पुल्ल लोचना ।
फर्मईशो महादेवि रुद्राणि चंडिकेश्वरः ।
विनायकश्चौक माताचिंत्येसीवरणा तथा ।
वल्मीकि नीचभेरुंडा दुर्गांदाचार्गलांबिका ।
ज्योतिर्महेशो येगीनी बकलातथा ।
शुकहस्ता शृंखलाका मायूरी सिंहावाहिनी ।
वारुणीश ष्कुलीकृत्या राक्षसी चंद्रशेखरा ।
विर्गुंडिकार्कवृक्षस्था प्रस्था पर्यंकवासिनी ।
अंजनाभूश्च निर्यास स्तटाकेस्योषधीश्वरी ।
व्याघ्रेशश्च धनुष्कोटी स्तुलाकोटि स्त थेंदिरा ।
उपला नागरूपाच जटीशास्ताच भौरवः ।
ऋष्यशृंगो जामदग्न्यः पार्षतश्शकुनस्शमी ।
दृषद्वान्कीट नाथाच नहादंडाच कुंडिका ।
श्रेणिका चाणखेलाच कूष्तांडश्च विनायकः।
मसूरिका हिपेनाच तुलसी पशुरत्सपा ।
रेतस्शिरा महाविष्णुः कांच्यां सिद्देन पूजितः ।
प्रातीतिक स्तमालश्च गंगाभृच्छ दुकूलिका ।
नीलश्च मिहिर स्वामी स्पोटांबाच मुनीश्वरः ।
चालिनी शूर्पिका चौ वग्रबयेधक यूधपाः ।
मलिनी यक्षरूपाच मार्कटो लूखलात्मिकाः ।
हौयंदवीना मुसली कमारी बाढरूपिणी ।
जलमूर्तिश्चाग्निमूर्ति श्चक्रवाकादि नायकाः ।
लंभिनी पूजनेत्याद्याः पूज्यंते ग्रामदेवता:---इति ।। ।।

इति ग्रामदेवता प्रतिष्ठादि विचारः

श्रीरस्तु
ह्रीं नमश्शिवायौ
श्री भुवनेस्वरी कच्छपुटी तंत्र ग्रंधः
(ब्रह्मश्री मद्भ्रह्म विद्वर सिद्धांति सुब्रह्मण्य मनीषि परिष्कृतः)

स्रीमहागणपतय् नमः :---
नमस्कृत्म महदेवं सृष्टिस्थित्यंत कारिणं ।
यंत्रं कच्छपुटी संज्ञं सरहस्यं निरूप्यते ।। 1
भुवनेश्वरी कच्छ यंत्रारंभः ।।*।। :---
पुरालोकोप कारायशिवेन परिभाषितं ।
संख्यायेग फलं चक्रं वर्णयेगौ रभीष्टदं ।। 2
ऊर्ध्वरेखा लिखेत्पंच तिर्यक्पंच तथा लिखेत ।
कोष्ट षोडशकं चक्रं ज्ञातं कटपयादिभिः ।। 3
राज्यं 21 वीरो 42 बलि 22 रज्व 14 येगी 13 गावो 24 वये 42 रुरुः 22 ।
एकाद्यष्टांतिकं तत्रस्थानेष्वेतेषु सं लिखेत । 4
आद्येन लक्ष्यते वीधिरु त्तरेण तथा गृहं ।
ध्रुवाष्टक मिदं चक्रं समं सर्वेषु कर्मसु ।। 5
आर्दी कृत्य यदिष्ठं तदेकोन क्रमशो लिखेत ।
भोगी 42 रघु 24 पटु 11 र्गैरी 32 लंका 31 पुत्रः 12 खगो 22 भुः 44 ।
उक्त मक्षर संख्याभि रथवा पारिभाषिकौः ।। 6
सून्यं शून्यं करै स प्तऋतवो पह्नय स्तधा ।
खं खं खं खं गजाश्चंद्रो वेदा बाणाश्चखं चखं ।। 7
इत्धंवा ध्रुव संस्थानं गणिते सांक पूरणं ।
एकादि षोडशांतानां संख्यानां सन्निवेशने ।। 8
यया कयापि विधया समकोष्टंचतुष्टये ।
चतुस्त्रिंशति रेवस्यात्स मष्टिर्नौव हीयते ।। 9
न्यूनोद्दे शे ततोज्ञेयं लिखितस्यच लेखनं ।
नाधिके पुनरावृत्ति स्संख्यानां तत्र विद्यते ।। 10
एवं नम समष्टिनां समचक्रे निवेशनं ।
नम केष्ठेषु विषमा समष्टिर्यदि कांक्ष्यते ।। 11
एकस्य पुनरावृत्ति रेकंवा न्यून मंककं ।
इच्छाविकल्बा दुद्देशोनांक विच्छेद लक्षणं ।। 12
(अथवा ध्रूव संख्याभिर्यथा स्थानं यदांकनं)
दंजः पाश्व्वंच कोणंच चक्रं व्यस्तमिति क्रमात् ।
नामानि पंच वेधानां निर्वेधं चक्रमुच्यते ।। 13
संख्या योगफलं चक्रं पंचवेधव वर्जितं ।
बीजं हि सर्वसिर्धीनां मयायब्रूहि पार्वती ।। 14

इति श्री उमामहेश्वर संवादे मयासुरोपदेशे कक्षलुटीविधाव तंत्रे भवनेश्वरी संख्यायोगविधि र्नाम प्रधमोध्यायः ।। 1 ।।

ॐ यंत्रेतु भुवनेश्वर्या मध्येमायांच तृष्विपि ।
पार्श्वद्वयेलिखेद्देव्यौ वाग्भीजं काममेवच ।। 1
साध्य नामच तत्रैव कर्म संधान लक्षणं ।
द्रुवेषूदितमार्गेषु सर्वान् प्रस्वान् लिखेत्सह ।। 2
अद्रुवेषुच तत्रैव सर्वान् दीर्घान् लिखेत्स ।
कर्मचोदित मंत्रांश्च मायया सहा संलिखेत् ।। 3
कादिघांतान् द्रुवेलिक्यटादि धांतास्परेलिखेत् ।
क्षादिलांतान् ध्रुवेलिख्य नादिरांतान् परेलिखेत् ।। 4
ङञणै रुझ्घितैर्वर्णैः प्रतिलोमानुलेमतः ।
रेखाग्रेविलिखेच्चूलान् प्रींकारं मध्यशूलके ।। 5
तत्पार्श्वशूलयोर्लेख्येबीजे पासांकुशाह्वये ।
दिक्पालकाक्षरं दिक्षुमातृणामक्षराण्यपि ।। 6
क्षत्रादीशान् लिखेदष्टौ दिग्गजाष्टकमेवच ।
महानागाष्टकं चैव वैनतेयाष्टकं तधा ।। 7
ततो ग्रहाणां नवकंराशिद्वादशकंन्यसेत् ।
मरुतां सप्तकं चैव पंचबाणां स्तथालिखेत् ।। 8
पक्षीणां पंचकं चैव गणानाध चतुष्टयं ।
उपर्युपरिविन्यस्य ह्रींकारेणच वेष्टयेत् ।। 9
रंघंझं यंत्रबाजानि प्रतिकोष्ठेषु विन्यसेत् ।
युग्मैतराया स्संख्यायाः पूर्वांशात्येतु यत्कृतं ।। 10
संख्यायाम परांशादौ लिखेच्चेषंतुपूर्ववत् ।
उपांत्ये चाष्टमेचाद्ये दशमेनवमेद्वये ।। 11
सप्तमेंत्ये प्रयोक्चव्य मूनैकार्धं समालिखेत् ।
यंत्रं कच्चपूटी संज्ञं संख्याबीज समन्वितं ।। 12
प्रसादाद्भूवनेश्वर्याः सिर्वसिद्धि प्रदंभवेत् ।
अत्रबीज विवेकाय पृथगुद्दृत्यकध्यते ।। 13
मायाबीजं - ह्रीं पाशबीज - आं अंकुशबीजं ।।
क्रों इंद्राद्यष्ट दिक्पालकबीजानि ।।
लं - रं - हं - षं - वं - यं - सं - शं ।। सप्तमातृका बीजानि ।।
अं - इं - उं - ऋं - लुं - एं - ओं क्षोत्रपाल बीजानि ।।
आं -कं - चं - टं - तं - वं - यं - शं ।। दिग्गजाष्ट बीजानि ।।
अं - क्षं - सं - वं - हं - यं - पं - कं ।। महानाग बूजाष्टकं ।।
गं - चं - क्षं - सं - जं - भं - कं - बं ।। वैनतेय बीजाष्टकं ।।
वं - सं - गं - कं - चं - जं - पं - टं ।। नवग्रह बीजानि ।।
लं - वं - रं -यं - कं - इं - एं - तं - नं ।। राशिद्वादशकं ।।
आं - आं - इं - ईं - उं - ऊं - एं - ऐं - ओं - औं - अं - अः ।। मरुतां सप्तकं ।।
ऐं - रं - त्रं - घं - यं - सं - हं ।। पचंबाण बीजानि ।।
शं - चं - भं - शां - आं ।। पक्षि पंचकं ।।
अं - इं - उं - एं - ओं । गणनाध चतुष्टयं ।।
गं - ओं - सुं - क्षं ।। सुरद्रुम बीजानि ।।
सं - कं - क्षं ।। श्री बीजं ।।
श्रीं ।। इति बीज विन्यासः ।। अमित्यनुस्वारः - आः इति विसर्गः ।। अनुस्वार विसर्गाभ्यां सहरिताहि चतुर्धश - सर्वाष्टोडश विज्ञेया आकाराद्यश्च मात्रिकैः ।। 14 ।। इति कच्चपूटी तंत्रे उमामहेश्वर प्रोक्ते बीजाक्षर विन्यास विदिर्नामद्विती योध्यायः ।
ॐ यंत्र प्रयोग विज्ञानं वक्ष्यामि सह मंत्रकं ।
वश्य मोहन विद्वेषोच्चाट नाकर्षणानिच ।। 1
स्तंभनं मारणं बेदः प्रयोगा आष्टधा मताः ।
ऐच्छिका आत्मयोगेन फलवै चित्र्य दर्शकाः ।। 2
हुं विद्वेषे घट उट्टाटे खेखे चैवतु मारणे ।
नमस्तंबेव षड्वश्ये वोषडा कर्षणे तधा ।। 3
क्लीं मोहनेच कड्भेदे पल्लवाः परिकीर्तिताः ।
अकारादि स्वर द्वंद्वं प्रत्येकं चाष्ट कर्मसु ।। 4

अथ वश्य मंत्रः :---
लं ह्रीं पं खं वषट् सर्वजनंमे वशमानय स्वाहा ।। 5 ।।
अथ मोहन मंत्रः :---
लं ह्रीं ह्रीं लं लीं क्लीं क्लीं क्लूं क्लैं क्ष्लौं क्लः हं सकल मोहय सर्वेंद्रियाणि प्रेरय प्रसीद महामाये सर्वमेहिन्यै नमः ।। 6 ।।
विद्वेषण मंत्रः :--
ॐ ह्रीं रं ह्रीं हुं भुवनेश्वर्यै नमः ।। 7 ।।
अथ उच्चाटन मंत्रः :--
ॐ ह्रीं रं रं लं हरिहर देवि प्रतिपंथि मुच्चाटय फटं श्रीघ्रं गच्छ गच्छ स्वाहा ।। 8 ।।
अथ आकर्षण मंत्रः :--
ॐ ह्रीं ॐ वौषट् नमस्ते भगवति सर्वेंद्रियाणि समाकर्ष याकर्षय स्वाहा ।। 9 ।।
अथ स्तंभन मंत्रः :--
ॐ ह्रीं श्रीं हं टं ठं झां नमस्स्वाहा नमोनमः ।। 10 ।।
अथ मारण मंत्रः :---
ह्रीं रं रं रं खें खें भैरवि भूवनेश्वरि महा मारिकेमारय मारय रिपुं स्वाहा ।। 11 ।।
अथ भेदन मंत्रः :---
ॐ ह्रीं ङीं क्लीं कट् भवनाधि पतये नमो नम स्सकलदुरित हंत्र्यै दुरितं कट् छिंधि तयोर्ममतां मित्रभेदं कुरु कुरु ॐ ह्रीं हुं पृथक् प्रवर्तय ह्रां ह्रीं क्लीं जगत्प्रसूतये नमः ।। 12 ।।

इति प्रयोगाष्टक मंत्रा भवंति :--
इति श्री भुवनेश्वरी कक्षपुटी तंत्रे उमा महेश्वर संवादे प्रयोग मंत्रविधि र्नाम तृतीयोध्यायः ।। ॐ ।। 3 ।।
ॐ यंत्रेतु भवनेश्वर्याः पूजाविधि मथबृवे ।
गणेश दुर्गासेना निक्षेत्रेशान् दिक्षु विन्यसेत् ।। 1
भुवनेश्वरी भोमाता रेह्येहि जगधीश्वरी ।
सर्वज्ञानक्रियाशक्ते मंत्रयंत्र महेश्वरी ।। 2
इति प्रार्थ्यवाह्य यथौ विभवंवै प्रपूज्येत् ।
प्रयोग क्रियानुसारेण तत्तन्मंत्रान् योजयेदिति संक्षेपः ।। 3
स्वराष्षोडश विज्ञेया व्यंजनाद्यंत योगतः ।
अमुलेम विलोमाभ्यां ज्ञणत्रय वर्जताः ।। 4
इत्यक्षर रत्रयं ज्ञेयं प्रत्येक मुपचारके ।
तद्रूपिण्यै नमस्स्वाहा सर्वत्र सममेतत् ।। 5
वश्यमोहनयोः कर्मवसंते परिकीर्तितं ।
ग्रीष्मेतूच्चाटनं शस्तं वर्षास्वेवहिमारणं ।। 6
स्तंभनंच शतत्काले हैमंते द्वेषभेदने ।
आकर्षणं च शिशिरेदिनेमाय क्रमस्तथा ।। 7
वश्यमोहाकर्षणानि स्तंभनं सितपक्षके ।
अन्यदप्यसिते साध्यं सौम्यक्रूराश्च वासराः ।। 8
क्रमात्कर्माणि चर्वाति प्रतिपन्मुखतः क्रमात् ।
शितोष्णकंटकक्षीरि फलिवंधयद्रुमक्रमः ।। 9
शुक्लं नीलंच दूम्रंच पीतंचहरितं तधा ।
रक्तंच कपिशं चित्रं प्रयोगे ष्वष्टकर्मसु ।। 10
बल्यन्नाक्षत पुष्पादि रूपमेवं विचंतियताम् ।
वश्येत्वाकर्षणेस्तंभेकुंडंतु चतुरश्रकं ।। 11
मोहोच्चाटन बेधेषुवर्तुलं कुंडमुच्यते ।
विद्वेषे मारणेवापि त्रिकोणं परिकीर्तितं ।। 12
एकद्वित्रि वितस्तीनां घातयाम विशालवत् ।
कोरंट तुलसीगुजामल्लिकावश्यकर्मणि ।। 13
कुटजौ दुंदुबरीशिग्रु शिखि सोमाश्च मोहने ।
दुत्तूपरखदिरौ शृंगि बेर वृस्चिकपुच्छके ।। 14
वेश्या जटाजटामांसी मर्कट्यं गारवल्लिकी ।
बभ्रुपादश्च धूमाख्या मुषक श्रुतिरेवच ।। 15
न्नुहिर्वि द्वेषतंत्रे तुत्रेया द्वादशमूलिकाः ।
सौम्यस्नुहि र्बह्मदंडीशम्य श्वत्थ कुसामृताः ।। 16
गांधारी सहदेवीच भूतली बलराक्षसी ।
लशुनं गंधकं लोमलाक्षासर्जर सोवचा ।। 17
लवणं कट्फलं वह्नि दुर्गंधश्च दुरालभा ।
क्षार इत्येवमादीनि सर्वोच्चाटन कर्मसु ।। 18
श्वेतार्करक्त दूत्तूर नीलोन्मत्तकुशा अपि ।
पारिभद्रक कर्पूर सुधूप भसितानिच ।। 19
रक्तकार्पास नेपाल निशाभय पुनर्नवाः ।
कदंब कुंकुमादीनि सर्वाकर्षण कर्मसु ।। 20
श्वेतार्क श्वेतगुंजैन जाती श्वेतपलाशकौ ।
सुवर्णवल्ली वाराही वज्रवल्लीच पारदः ।। 21
रक्तोन्मत्तं पीतमल्ली गैरिकंच मनस्शिला ।
केतकीचेति विज्ञेयं सर्वस्तंभन कर्मसु ।। 22
अभ्रकं तालकं सीसं वराहस्यच कंटकं ।
शवस्य कंडरा व्याघ्राश्मश्रूणिच तिलद्रुमः ।। 23
एरंड रसव्यावर्तौच द्रोणोमरिचवल्लरी ।
अतसी पद्मरुद्राक्षनीलिका अपिमारणे ।। 24
विरुद्दजंतु कंकाल घाकनेत्र शशश्रुती ।
नकुलस्य शिरः काक कुक्कुटांड जबर्हकं ।। 25
ज्योतिष्मतीच भेरुंडी मुंडी द्रुरपिभेदने ।
अंजने नीलकार्पासं मत्स्याक्षी भृंगराजकः ।। 26
वराहस्य घृतं मूल मीश्वर्याश्च विशिष्यते ।
मूलिका बद्निका यंत्र रक्षाधारण कर्मसु ।। 27
तिलकेचांजनेलेपे यथायोगं प्रयोजयेत् ।
धूपादिष्वहि निर्मोकः क्वचिदत्र प्रयुज्यते ।। 28
विद्वेषोच्चाटन भोदो मारणंचपुराद्बहिः ।
नैवरक्तबलिं दद्यान्मारणेतर कर्ममि ।। 29
विद्वेषो मोहनंभेदो मारणंच चतुष्टयं ।
श्रेयस्कामैर्न कर्तव्यमरातिष्वपि धार्मिकैः ।। 30
कंठदघ्नजले स्नात्वा स्थित्वावातत्र तत्परः ।
अरण्ये गिरिदुर्गे वातुल्यश्वत्थ संनिधौ ।। 31
गोपुच्छं शिवलिंगं वा नारिकेल मुपस्पृशन् ।
जपादक्षर लक्षस्यमंत्र सिद्धिर्भवेत्कलौ ।। 32
नोपदेशो नवियमो नांगन्या सोत्रविद्यते ।
सिद्धयोत्र भविष्यंति मासादर्वागितिस्फुटं ।। 33
इति कच्चपुटीतंत्रे प्रयोगसाधनं चतुर्थोध्यायः ।। 1 ।।

ॐ सर्वयंत्र प्रयोगेषु परिशिष्टमिदंशृणु ।
जपतंत्रादिराहित्यै बावनैव गरीयसी ।। 1
व्यापकं ह्यात्म चैतन्यमव्यक्तमिव मायया ।
अंतः करण तादात्म्या दध्यस्तै स्सर्ववस्तुभिः ।। 2
सर्वावन्थं विभात्येकं सर्वज्ञं सर्वशक्तिमत् ।
सर्वबीज सुविच्छिन्नं स्वाभिन्नं नित्यमात्मना ।। 3
ज्ञात्वा तद्बलतो योगी यंत्रसिद्धि मवाप्नुयात् ।
यंत्रकोष्ठाक्षराणांच रेखार्जव समत्वतः ।। 4
फलोत्पादकता शक्तिर्जायते नान्यथा क्वचित् ।
अदृष्टविषये यंत्रमफलायैवकल्पते ।। 5
कार्यकारणसाहित्य मात्मरक्षम मवेच ।
साध्यसाधन संबंधः कथंचित्परिकल्यतां ।। 6
स्वभोग्यविषये सौम्येसुखेवा सुखसाधने ।
न्यायेधर्म्येपिवा यंत्रं शरीरेधार्यमेवतत् ।। 7
गृहाद्यावरणस्या तरुपयोगाय यद्भवेत् ।
प्रतिघात निवृत्ताच तत्र द्वारादिमस्तके ।। 8
बध्नीयान्मोहना दौतु तत्कालेदर्शये त्क्वचित् ।
तत्रैव प्रतिघाता दौ लेखनीयं मनीषिभिः ।। 9
विद्वेषे भेदनेवापि भूमौ खनसमुच्यते ।
आकर्षणेतु विक्षोपो बूमावास्तरणं तधा ।। 10
भिंद्याद्वामारणे यंत्रं दाहये द्वान्यमूलतः ।
सुखं दुःख निवृत्तिश्च फलद्वय मुदीरतिं ।। 11
अंतर्मातृक याभाव्यं भूत्वातत्परमानसः ।
बहुविद्भहुदा यंत्रं बहिर्मातृक यालिखेत् ।। 12
संख्याक्षर क्रिया मंत्रयोग द्रव्य प्रभावतः ।
ऐच्चिकं हि चमक्तारं मयाय ब्रूहिपार्वति ।। 13
इति कच्छपुट भूवनेश्वरी तंत्रे परिशिष्ट विधिर्नाम पंचमो ध्यायः ।। 5 ।। ॐ ।।

ॐ अभिसंधि प्रबेधेन संख्यै वोदर्ककारणं ।
समष्टुद्देश लाभाद्दि चक्रभेद इहोच्यते ।। 1
चक्रस्यतोयकोष्टेषु सहा विच्चिन्नसंख्यया ।
निर्वेदचतुरंकाप्त समष्टि स्समवर्तनी ।। 2
तंत्रदैवादिभेदेन फलभेदायकल्पते ।
पारिमांडिल्यमात्रा द्दिरेखा वैषम्यतो फलं ।। 3
पुरुषार्धगणैस्सर्व पुरुषार्धापिरुच्यते ।
संतानाप्ती रसगुणैस्तथा दैर्त्विद्विरुत्तरैः ।। 4
आरोग्यं विजयं पीडा निवृत्ति शममेवच ।
विषस्यनिग्रहं शतृक्षयं स्वात्ताभिरक्षणं ।। 5
कुटुंबरक्षणं वादिवाक्संभं शिल्पभंजनं ।
आयुधस्तंभवं क्षुद्रमृगाणां मुखबंधनं ।। 6
इष्टमोषिद्वश्यमर्थं मोहनं मित्रभेधनं ।
संकोचनं विकासश्च शतृवर्ग फलायनं ।। 7
धान्यवृद्धिं पशोर्विद्धिं तटाकादि निबंधनं ।
स्थापनं गोपुराधीनां जीर्नोद्धारं कृषिक्रियं ।। 8
निधिसंस्थापनं ग्रंधियोचनं कार्यभंजनं ।
कार्यसिद्धिं च संधानं गूह संचाष्टभूतिकं ।। 9
यंत्र मित्यादिकार्येषु मायाबीज प्रभावतः ।
यौज्यं गोव्यंच यत्नेन क्रिया सुनिपुणैर्नरैः ।। 10
तांत्रीकी भुवनेश्वर्या सिद्दिरेषा प्रकीर्तिता ।
शुद्धद्रव्य जनसंघात योगवै चित्य शक्तिभृत् ।। 11
एतत्कच्चपूटी तंत्रसारोद्धारसमीरितं ।
रहस्यं मंत्रशास्तेतु सत्यं कलियुगेभवेत् ।। 12
इति कच्चपुटीतंत्रे फलकधनं नाम षष्ठोध्यायः ।।
इति कच्चपुटीतंत्रसारोद्धार स्संग्रह
स्समाप्तः

page 766
100 नुतवृद्धि. 80 गोवृद्धि. 72 शुलहरं.
42 48 2 1 32 39 2 7 28 35 2 7
 6 3 46 45 6 3 46 35 6 3 32 31
48 43 8 1 38 33 8 1 34 29 8 1
 4 5 44 47 4 5 34 37 4 5 30 33

64 राजवश्यं. 62 शुभवृद्धि. 54 ग्रबमोतनं.
28 31 2 7 24 31 2 7 29 26 2 7
 6 3 28 27 6 3 28 26 6 3 28 22
20 25 8 1 30 25 8 1 25 20 8 1
 4 5 26 29 4 5 26 29 4 5 21 24

52 ज्ञेमं. 44 सर्वनिग्रहं.
18 25 2 7 14 21 2 7
 6 3 22 21 6 3 18 17
20 15 8 1 20 15 8 1
 4 5 20 23 4 5 16 19
?0 *?0 एमेव सर्वाणिसंख्या विन्यसयोग कच्छपुटीयंत्रणी तंत्रोक्तविधिना परिकल्प्यानि दिङ्मत्रमत्रोदा हृतान्येता नीतिशिवं.


श्रीगुरुभ्योनमः

अथ शैवागयोक्त भीमरथ शान्ति प्रारंभः

अथात स्संप्रवक्ष्यामि शान्तिति भीम रथाभिधाम् ।
सप्तत्यां जायते मृत्युः नृणां भीम रुथाभिदः ।। 1
दार नाशः पुत्र नाशो धननाशो रुजस्तधा ।
षण्मासान्मृत्यु माप्नोति विवत्तिर्महती भवेत् ।। 2
तद्दोष शमनार्थाय शान्तिं कुर्याद्यधाविधि ।
सप्तत्यं वत्सरे पाप्ते जन्र्क्षे जन्ममासके ।। 3
जन्मवारे जन्मतिधौ चंद्र तारा बलान्विते ।
अब्दपूर्तिदिनेवापि शांतिं कुर्याद्विचक्षणः ।। 4
गृहस्त्यैशान दिग्भागे मंडपं कारयोच्छुभम् ।
वितान मालिका युक्तं पताकाद्युपशोभितम् ।। 5
तत्रवेदिं व्रकुर्वित चतुरश्रां समं ततः ।
तत्र व्रीही न्विनिक्षिप्य त्रिंशद्द्रोण प्रमाणकान् ।। 6
तदर्दं तंडूलान्न्यस्य तस्योपरि तिलान्न्यसेत् ।
कुंभं तत्र प्रतिष्ठाप्य सुदृढंचा व्रणं नवम् ।। 7
मृत्युंजयस्य प्रतिमां त्रिंशन्निष्क प्रमाणिकां ।
सौवर्णीं तत्र संस्थाप्य ब्रह्म विष्णु च पूजयते ।। 8
अधि प्रत्यधि देवौतौ तदर्द स्वर्ण मानतः ।। 9
इंद्राद्यष्ट दिगीशान् तथैव चिरजीविसः ।
साद्गूण्य देवता स्सर्वाः आदित्यादि नवग्रहान् ।। 10
चतुरो मरुणांश्चैव पलैक परिमाणतः ।
कृतवा सम्यग्‌विधानेन कुंभेषु स्थापयेद्बुधः ।। 11
पुण्याहवाचनं कृत्वा मातृका पूजनं ततः ।
नांदी श्रद्धं ततः कृत्वा कर्म संकल्प माचरेत् ।। 12
मृत्युंजय विधानेन अदौ मृत्युं जयं यजेत् ।
ब्रह्माणंच यजेत्सश्चात् ब्रह्म जिज्ञान मंत्रतः ।। 13
विष्णुं समर्चयोद्भक्त्या तद्विष्णोरिति मंत्रतः ।
आन्यास्तु देवतास्सर्वाः स्वस्वमत्रैः पृथक् पृथक् ।। 14
करुद्रं पुरुषे सूक्तंच सौरंगाम पतं तथा ।।
महाशांतिंच विदिवते पठेयुश्च यधा क्रमः ।। 15
रुद्राबिषेचनं कुर्यान्मार्तांडस्य नमस्क्रियाः ।। 16
प्रदक्षिणानिच तथा कुर्यादश्वत्थ शाखिनः ।। 17
ततोहोमं प्रकुर्वीतग्रह यज्ञपुरस्सरम् ।
मुखांतं कर्मकुर्वीत स्व सूत्रोक्त विधानतः ।। 18
हुनेदमृतवल्ली भिः घृताक्ताभि स्सहस्रकम् ।
मृत्युंजय विदानोक्तमंत्रेण न्यासपूर्वकम् ।। 19
तद्विष्टो रितमंत्रेण पालाश समिधाहुनेत् ।
ब्रह्मजि ज्ञानमंत्रेण पालाश्यैर्जुहुयादथ ।। 20
अन्यासां देवतानां तु स्वस्वमंत्रैर्हुनेत्र्कमात् ।
त्रेयंबकेण मंत्रेण न्यास ध्यानपुरस्सरम् ।। 21
सहस्रमयुतं वापि तिलहोमं समाचरेत् ।
ततः स्विष्ण कृतं हुत्वा होमंशेषं समापयेत् ।। 22
आवाहितानां देवानां पुष्पंजलि यथार्पयेत् ।
अभ्लिंगैः पावमानीभिः अक्षिभ्यामिति सूक्ततः ।। 23
नवग्रहोक्त मंत्रैश्छ सुरास्त्वामिन् मंत्रतः ।
यजमानं भद्रपीठे सुस्थितं त्वभिषेचयेत् । 24
निरीक्षिताज्य दानादि क्रूर दानानि कारयेत् ।
अभिषेका प्लुतं वस्त्रं माचार्याय निवेदयेत् ।। 25
आचार्य मादौ संपूज्य वस्त्रालंकरणादिभिः ।। 26
मृत्युंजयस्य प्रतिमां सवस्त्रं प्रति पादयेत् ।
अन्याश्च प्रतमास्सर्वाः ऋत्विग्भ्य स्संप्रदापयेत् ।। 27
आचार्यायच गांदद्या त्सवत्सांच पयस्विनीं ।। 28
श्रीमूर्ति दानं भूदानं कन्यादानंदा तथैवच ।
ब्रह्मप्रतिष्ठा रानंचदशदानानि कारयेत् ।। 29
दीनानाथ विशिष्टेभ्यो भूरिदानं समाचरेत् ।
त्रि सहस्रं सहस्रंवा ब्राह्मणान् भोजयेत्ततः ।। 30
एवं यः कुरुते शांतिं निधिवच्छद्धयान्वितः ।
ससर्वरोग निर्मुक्तः सर्वपीम विवर्जितः ।। 31
शतवत्सर पर्यंतं भूक्ताभोगान सनेकशः ।
अंते शिवपदं प्रप्य तत्रैव परिमोदते ।। 32
इति शैवाग मोक्त मार्कंडेय भीमरथ शांति स्समार्पा.

अथ शौनकोक्त भीमर्थ शांति क्रमः

शौनकोहं प्रवक्ष्यामि शांतिं भीमरधाभिदाम् ।
जननात्पप्ततौ वर्षे मृत्युर्भीम रधोभवेत् ।। 1
षण्मासान्मृत्यु माप्पोति धनहानिस्तधैवच ।
पुत्र दारादि नाशश्च द्रव्यधान्य पशुज्ञयः ।। 2
तद्दोष शमनार्थाय शान्तिं कुर्या द्विधानतः ।
जन्ममासे जन्मदिने जन्मर्क्षेवा बलान्विते ।। 3
देवालये नदीतीरे स्वगृहेवा शुभस्थले ।
पुण्याहंवाच यित्वादौ कुर्यान्नांदी मुखं ततः ।
आचार्यं वरयित्वादावृत्विजो वलयोदध ।।
गृहस्यैशान दिग्भागे मंडपंकारयेदथ ।। 4
व्रीहिभारं विनिक्षिप्य तंजुलंतु तदर्दकं ।
तदर्दं तिलबारंचपद्ममष्टदलं लिखेत् ।
तस्योपरिन्यसेत्कुंभान् तंतु वस्त्रादि वेष्टितान् ।। 5
ह्रींकारो परिविन्यस्य भीमं मृत्युं जयं यजेत् ।
वलमात्र सुवर्णेन तदर्थार्थेनवा पुनः ।।
आधिप्रत्यदि देवौ च तदर्थेन प्रकल्पयेत् ।
इंद्रादि लोकपालांश्च दुर्गास्सूर्यादिकान् ग्रहान् ।। 9
अभ्यर्चनं यधाशक्ति तत्तन्मंत्रैः प्रकल्पयेत् ।
उपचारै ष्षोडशभिः प्रधानं देव मर्चयेत् ।। 10
स्तुहिशृतेन मन्त्रेण अधि प्रत्यधि देवते ।
ब्रह्म जिज्ञान मंत्रेण तद्विष्णोरिति मंत्रतः ।। 11
यधोक्त पूजां कृत्वाथ तत्तन्मंत्रान् जपेत्क्रमात् ।
वेद पारायणं कुर्यात्तथा द्वार जपंचरेत् ।। 12
नमकं च मकंचैव श्रीसूक्तं भूमि सूक्तकम् ।। 13
मंडपात्पश्चिमेभागे कुंडं स्याच्चतुरश्रकं ।
स्वसूत्रोक्तेन मार्गेण ह्याज्य भागांत माचरेत् ।। 14
नवग्रहोक्त मंत्रैश्च तत्तद्दोमं समाचरेत् ।
प्रधान मंत्रकैः कुर्यात्समिच्चर्वाज्य होमकं ।। 15
अष्टोत्तर सहस्रंवा अष्टोत्तर शतंतुवा ।
प्रधान होमः कर्तव्य स्तिलहोम स्तधैवच।। 16
आदि प्रत्याधि देवौच दर्द संख्यया ।
त्रैयंबकेण मंत्रेण दूर्वाहोमंच कारयेत् ।। 17
इंद्रादि लोक पालांश्च हुत्वा साद्गुण्य देवताः ।
ततस्स्विष्ट कृतं हुत्वा होम शेषं समापयेत् ।। 18
यजमानाभिषेकंतु कुर्याराचार्यका दयः ।
यजमानस्त्वकृत्य ह्योज्यावेक्षण माचरेत् ।। 19
कुंभडानं ततः कुर्याद्दशदानानिकारयेत् ।
दीनांधक दरिद्रेभ्यो भूरिदानंतु कारयेत् ।। 20
ब्राह्मणान् भोजये त्पश्चादा शिषोवाचयेदथ ।
सर्वदुःख निवृत्ति स्स्यात्सर्वदा सुखमश्निते ।। 21
शत्रवोपि विनश्यंतिपुत्रपौत्रादि वर्धते ।
हरिमेव स्मरेन्नित्यं कर्माद्यंते विशेषतः ।। 22
इति श्री बृहच्चौनकीये भीमरथ शान्ति
समाप्ताः

अथ शौनकोक्त शताभिषेक विधिः

शताभिषेकं वक्ष्यामि शौनकोहं द्विजन्मनाम् ।
अशीत्येकाब्दमासेस्या दधिमासै स्समन्विते ।। 1
सहस्रसोमदर्श स्स्यादूर्ढ्वं स्यात्पुण्य कृद्ध्विजः ।
अदोत्तरायणे पुण्ये पूर्वपक्षे शुभिदिने ।। 2
सिद्धयोगे सुलग्नेस्याच्छुक्रे व्योम्नि प्रकाशिते ।
देवालये नदीतीरे स्वांगणेवा शुभस्थले ।। 3
ब्राह्मान् समनुज्ञाप्य प्रायश्चित्तं समाचरेत् ।
स्वैब्दैस्समान संख्याक कृच्छ्राचरण माचरेत् ।। 4
कूष्मांडं जुहुयात्पश्चाद्गणंच सवनत्रये ।
वृद्धि श्राद्धंतुपूर्वं स्यात्कौतुकं चांकुरार्पणं ।। 5
आचार्यं वरयेत्पूर्यं दैवभक्ति परायणं ।
ऋत्विजो वरयेत्पश्चा न्मधुपर्केण पूजयेत् ।। 6
मंडपंकारयेत्पश्चा द्देहली तोरणान्वितम् ।
फलपुष्पैरलंकृचत्य होमस्थानं प्रकल्पयेत् ।। 7
बाहुमात्र प्रमाणंतु गोमये नोपलेपयेत् ।
विन्यनेर्द्विहिभारंतु तदर्धं तुंडुलन्यसेत् ।
तदर्दंतु तिलंन्यस्य पद्म मष्टदलं लिखेत् ।। 8
तस्यपरिन्यस्तेकुम्भं पूरयोत्तीर्थवारिणा ।
नानाभीजं पंचरत्नं पंचगव्यं निनिक्षिपेत् ।। 9
निष्कमात्र सुवर्णेन विष्णुरूपं प्रकल्पयेत् ।
धातृरूपं तदर्थेन लोकपालान् तदर्धकैः ।। 10
आवाह्यकुंभ मध्येषुत्तन्मंत्रैः पृथक् पृथक् ।
इदं विष्णुब्रह्मणाते इदंते प्रत्रमित्यपि ।
ततोग्निं दूत मितिचय मायेतिच योषुणः ।।
प्रसम्राङे बृहदिति तववाय वृतस्पते ।।
सौमेधेनुं तमीशान माभिरृग्भर्यध्राक्रमं ।
अभ्यर्च्य गंधपुष्पाद्यैर्नैवेद्यं च पृथक् पृथक् ।।
कुंभस्य पश्चिमेदेशे होमंस्थानं प्रकल्पयेत् ।
उपलेपादिकं कृत्वा स्वसूत्रोक्त विधानतः ।।
विधिनाग्निं प्रतिष्ठाप्य आज्यभागांत माचरेत् ।
समिद्भिराज्य चरुभिशचत मष्टोत्तरं हुवेत् ।।
परमान्नंतु दध्यान्नं घृतान्नं कृसरंगुडम् ।
सक्तूंश्च माक्षिक मधुक्षीर गो धूमशर्कराः ।।
अश्वत्थं चै वपालाशंखादिरं च शमींवटम् ।
औदुंबरं प्लाक्षबैर्वे समिढश्चयधाक्रमम् ।।
घृसूक्तं पुरुषसाक्त मायुस्सूक्तं विहव्यकम् ।।
ङीसूक्तं भूमिसूकत्ं च दधिलाजाज्यसक्तुभिः ।
ततस्विष्टकृतं हुतवा होमंशेषं समापयेत् ।
आज्यवेक्षण दानंचश्रोत्रियाय प्रदायच ।
ताम्रं वामृन्मयं वापिपात्रं कृत्वा प्रयत्नतः ।
पद्माकृति शतच्छिद्रं पौरुषेणा भिषेचयेत् ।
अभिषेकं ततः कुर्या दृग्यजुस्साम स्संभवैः ।।
स्नात्वाऽहतानिवासां सि परिधाय सुभूषितः ।
उपस्थानं दिशांकृत्वा उदुत्यं जातवेदसं ।।
चित्रं देवाना मितचनमोमित्रेति सूक्ततं ।।
सूर्योन इति सूक्तंच विब्राड्बृहतिसूक्तकं ।
यमाय धर्मराजेति वरुणं वोरि शादनं ।।
त्वं सोमप्रचिकिते इत्यामुष्यमितिसूक्ततं ।
श्रीसूक्तं भूमिसूक्तं च बूमिं स्पृष्ट्वा जपेद्विजैः ।
महशान्तिं जपेत्वश्चा त्पुण्याहं वाचयेदथ ।।
आचार्यं पूजये त्पश्चादत्वस्त्र गो भूहिरण्यकैः ।
ऋत्विग्भ्यो दक्षिणां दद्याद्दश दान मतः परं ।
ब्राह्मणान् भोजयेत्पश्चा दाशिषो वाचयेतदथ ।
रधं वा कुंजरं वापि शिभिका मश्वमेववा ।
आरुह्यनगरादीनि द्विजैः कृत्वा प्रदक्षिणं ।
स्वस्ति दुंदुभि शब्देश्च नृत्तिगीतै स्सहैवतु ।
गृहंच प्रविशेत्पश्चा दाशीर्वचन मेवच ।।
ऐकाहिकं द्व्याहिकं वा एवं कर्मसमाचरेत् ।
दशपूर्वान् दशापरानात्मानं चै कविंशतिं ।
पुनाति पुत्रिमित्रा द्यैष्षष्टि वर्षसहस्रकं ।
स्वर्गभोग मतिक्रम्य विष्णुलोके महियते ।।
इति बृहच्चौनकीये शताभिषेकविधिः
सहस्र चंद्रदर्शन प्रपौत्रजनन शांतिः

भगवन् सर्वोलोकेश भक्तानुग्रहकारक ।
केनोपायेन लोकेस्मिन् जंतुर्मुच्ये तबंधनात् ।। 1
कर्मकर्तु मशक्तानां महापुण्य फलैषिणाम् ।
मर्त्यनां श्रेयसे किंचिद्विधानं संप्रचक्ष्वमे ।। 2

महदेव उवाच :---
शृणुभद्रे प्रवक्ष्यामि किंचित्कर्मशुभावम् ।
गुह्यद्गुह्यतरं लोके मर्त्यानां पुण्यवर्धनं ।। 3
चंद्राणां तु सहस्रस्य दर्शनाद्भूविमानवः ।
प्रपौत्रदर्शना द्वापि सर्वपापैः प्रमुच्यते ।। 4
महत्पुण्य मवाप्नोति देवैरपि दुरासदं ।
सहस्रं शशिनां दृष्ट्वा प्रपौत्रं वापिमानवः ।। 5
पितृणांच ऋणाल्लोके मुच्यते नात्र संशयः ।
शथाभिषेचनं कार्यं शास्त्रोक्त विधनाततः ।। 6
शताभिषेचनाल्लोके पूज्यते सर्वमानवैः ।
श्रियं प्राप्नोति विपुलं स्वर्गं समधिगच्छति ।। 7
गंगास्नानाच्च यत्पुण्यं सेतुबंधन दर्शनात् ।
पुण्यतीर्थेषु च स्नानात्कृच्छ्र चांद्रायणादितः ।। 8
लघपायेन तत्सर्वं फ्रप्नोति भविमानवः ।
स्वर्णभिषेचनं कुर्याच्छतनिष्क प्रमाणतः ।। 9
तदर्धार्धेनवा कुरयाद्वित्तशाट् नकारयेत् ।
रत्नैरपि यदाशक्ति ह्यभिषेकं चकारयेत् ।। 10

पूर्वत्युवाच :---
विधिनाकेन कर्तव्यं विस्तराद्वधमेप्रभो ।। महदेवः ।।
नम्यक्पृष्टं त्वयादेवि मार्यानां हितकाम्यया ।
तद्विधानं प्रवक्ष्यमामि सर्वकर्म हितकाम्यया ।
तद्विधानं प्रवक्ष्यामि सर्वकर्म फलप्रदं ।। 11
शुभिदिने सुनक्षत्रे चंद्रतारा बलान्विते ।
पत्न्या सहसमायुक्तः पुत्रपौत्राद भिस्सह ।। 12
कृत्वातु मंगसस्नानं नित्यकर्म समाप्यच ।
पुण्याहवाचनं कुर्या नांदीश्राद्धं ततः परम् ।। 13
आचार्यं वरयोच्चांतं श्रोत्रियं वेदपारगम् ।
मंत्र तंत्रकलापज्ञं कुलीनंच कुटुंबिनम् ।। 14
ब्राह्माणं तादृशं कृत्वा ऋत्विजश्च ततः परं ।।
पमंडपंकारये द्रम्यं वितानाद्यैरलंकृतम् ।। 15
हेमस्तंबैश्च संवीतं रत्नहरै र्विभूषितम् ।
धान्यराशिं प्रकल्प्याथ पंचद्रोण मितं तधा ।
प्रदानकलशं देवं लक्ष्मीनारायणं प्रभूम् ।। 16
सूर्यांचद्र मसौचैव पार्श्वयोरुभयोस्ततः ।
तुंतुभिः परिवेष्ट्याथ वस्त्रैराच्चैद्यमंत्रतः ।। 17
सौवर्ण प्रतिमांकृत्वा पलाष्टक समन्वितम् ।
अधिप्रत्यदिदेवौ च तदर्थ पलसंमितौ ।। 19
ब्राह्मणः प्रतिमांचैव प्रथनार्द मितादंथा ।
ततस्सानाधिरूढेषु कुंबेष्वेताः प्रविन्यशेत् ।। 20
प्रत्येकं पूजयेदेतान् तत्तन्मंत्र विधानतः ।
एवं संपूज्यविथिवत्कुंडं कुर्याद्यथाविधि ।। 21
मंडपात्पश्चिमेभागे तत्रहोमं समाचरेत् ।
मुखांतं विदिवत्कृत्वा तत्तत्कर्म समाचरेत् ।। 22
ग्रहहोमं प्रकुर्वात तंतं देवं हुनेत्ततः ।
प्रधानमंत्रैः पूर्वोक्तैरष्टोत्तर सहस्रकम् ।। 23
जुहुयाद्विष्णु गायत्र्या बह्मवृक्ष समुद्भवैः ।
ततस्विष्ट कृतंहुर्वा पूर्णाहुति मतःपरं ।। 24
होमशेषं समाप्याथ अभिषेकं समाचरेत् ।
यजमानं भद्रपीठे उपवेश्य द्विजोत्तमाः ।। 25
नवग्रहोक्त मंत्रैश्च शतुरुद्रीय मंत्रतः ।।
स्वार्णाभिषेचनं लक्ष्मीसूक्तेनच समाचरेत् ।। 26
सुरास्त्वादि पूराणोक्तै रभिषिच्य बलिंक्षिपेत् ।
यजमानस्त्वलंकृत्य आचारयादीन् प्रपूजयेत् ।। 27
सुवर्ण प्रतिमांवसत्र माचार्याय निवेदयेत् ।
ऋत्विग्ब्यश्शिष्टकलशान् ब्राह्मणेभ्यश्च दापयेत् ।। 28
दशदानं ततः कुर्यात् भूदानंच विशेषतः ।।
गोदानंच ततः कुर्या द्भरिदानं समाचरेत् ।। 29
दीनांधकृपणेभ्यश्च ब्राह्मणान् भोजयेत्ततः ।
एवं यःकुरुते मर्त्यस्तद्विधांन महेश्वरि ।। 30
धन्यं यशस्यमायुष्यं महापातक नाशनम् ।
लोक प्रियकरं पुण्यमृण दारिद्र्यनाशम् ।। 31
एकविंशत्कुलान्येवं पुनात्ये वनंसंशयः ।
सर्वेदानेषु यत्पुण्यं सर्वतीर्थेषु यत्फलम् ।। 32
ततसर्वं समवाप्नोति कीर्तिं सद्यः क्षणेनतु ।।
स्वर्गलोके सुखं भूक्त्वा विष्णुलोके महीयते ।। 33
ततस्सं प्रप्य मल्लोकं मत्सायुज्यं समश्नुते ।। ।।
इति श्रीशैवागमे उत्तरखंडे उमामहेश्वर मंवादे
शताभिषेक कनकाभिषेक विधानं संपूर्णम् ।।

अथ शतसंवत्सर जीविनस्सहस्र चंद्रदर्शिनश्च शताभिषेकविधिः

अथातश्शताभिषिकविधिं व्याख्या स्याम श्शतसंवत्सर जीविन सहस्र चंद्रदर्शिन श्चोदगयन आपूर्वमाणपक्षे पुण्यनक्षत्रे ब्राह्मणानन्नेनपरितोष्य पुण्याहं वाचयित्वा देव यजनोल्लेखन प्रभृत्या प्रणीतपात्रांतं कृत्वाचोत्थाय व्रीहि भिर्यवैर्वाचतुरश्रं स्थडिलं कृत्वा तत्र प्रधान कलशं निधायप्रधानं गंधपुष्पफलैरवकीर्य इंद्रादि क्रमेण दक्षिणोत्तरान् कलशान् स्थापयित्वा तिरः पवित्रं विधाय शुद्दोदकेन पूर्वयित्वा मद्ये प्रधानकलशं रत्नैरवकीर्या हतवास साच्चाद्य गंधपुष्पै रलिंकृत्य मध्येप्रधानकलशे ब्रह्माण मावाहयेदिंद्रादींश्च क्रमेण प्रजापति मावाहयामि ।
परिमेष्टिनमावाहयामि ।। चतुर्मुख मावाहयामि । हिरण्य गर्भ मावाहयामि । इत्यावाह्य परिधान प्रभु त्यग्निमुखांतं कृत्वा देवता मर्चयित्या पोहिष्ठामयो भुव इति तिसृभिर्हिरण्यगर्भ इति चतसृभिः पवमानस्सुवर्ज्न इत्यनुवाकेनच मार्जयित्वादैतान् गंधपुष्प धूपदीपैर मुष्मै नमोमुष्यै नम इत्यन्नेनामुष्मैस्वाहेत्यथ पक्वाज्जुहोत्यायुष्टे विश्वतोदध विश्वतोदध दितिपुरोनुवाक्या मनूच्यायूर्धा अग्नेह विष इति याज्ययाजुहोति । ब्रह्मजिज्ञानमिति ब्रह्मसूक्तेन अग्निरायिष्मानिति पंचभिः पर्वायैः स्विष्टकृत्र्पभृति सिद्धमाधेनु वरप्रदाना तथाग्रेणाग्निं दर्भस्तंभेषु हुतशेषं निदथात्यामुष्ट, आयुर्धा अग्ने इतिद्वाभ्यामत्रै तदभिषेकं करोति या सुगंधारसौवर्णा इति चतसृभिः प्रत्यर्चं प्रधानकलशे नाभिषिं च तींद्रादिक्रमेण या प्राचीरितिच तसृभिरनुच्चंद समभिषेकं करोति । या ऊर्ध्वा इति प्रधानकलश शेषेणाभिषिंचति । अहता निवासांसि परिधाया च म्यांलकृत्या दित्यमिद्विक्ष्य उद्वयं तम सस्पदि । उदुत्यं । चित्रं । तच्चक्षुर्देवहितं । उदगादय मादित्य इत्यदैते नैवपथा प्रत्येत्यैणकां वैयाघ्रीं वा समास्तीर्य तसयां प्राङ्मख उपविश्य सौवर्णे राजतेताम्रे कांस्येवा पात्रे आज्यमानीय हिरण्यं निधाय निमील्योन्मील्या वेक्ष्य ब्राह्मणाय प्रयच्छति ।
अधरथमारुह्य ग्रामं प्रदक्षिणी कृत्य दुंदुभिशब्देन स्वस्ति सूक्तेन गुरवे वरंदत्वा ब्राह्मणान् संपूज्य शिषोवाचयित्वादश पूर्वान् दशापरानात्मानं चैक विंशतिं पुनातिपुत्र पौत्रैश्च षष्टिवर्ष सहस्राणि स्वर्गलोके स्थित्वात मतिक्रम्य ब्राह्मण स्सायुज्यं सालोक्यंच प्राप्नोती त्याह भगवान् बोधायनः ।। ।।
इति बोदायनोक्तः सहस्र चंद्रदर्शिन शतसंवत्सर जीविनश्च
शताभिषेक विधानं
संपूर्णं

?0*******

अथ सिद्धारिचक्ररीत्या मंत्र मैत्री दर्शनादि विचारः

अकथह उजप आखदल ऊचप
 ओजप ऐघम औढश औञय
ईघन ऋजभ इगदक्ष ऋछभ
अःतस ऐठल अँणष एटर

14 27 2 12 15 6 4 3 5 8 9
अ इ उ ऋ ल ए ऐ ओ औ अं अः
क ख ग घ ङ च छ ज झ ञ ट
ठ ड ढ ण त थ द ध न प फ
ब भ म य र ल व श ष स ह
10 1 7 4 8 3 7 5 4 6 3

इंद्रर्क्षनेत्र रवि पंचदशर्तु वेदवह्न्या युधाष्ट नवभिर्गुणि तांश्च साध्यान् । दिग्भूगिरिश्रुति गजाग्निमुनीषु वेदष़्वह्निभिश्च गुणिता नधसाधकार्णान् ।। नामझलादकठभाद्गज छक्रशेषं ज्ञात्वोभयो रधिक शेषयुतं ऋणीस्यात् ।। साध्यार्णाषु योजयेत् । वसुभिर्चक्तशेषं यद्धनमित्युच्यते बुधैः ।। साथकार्णान्द्विगुणितान् साध्यर्णेष्वपियोजयेत् ।। वनुभिर्भक्तशेषं य दृममित्युच्यते बुधैः ।।
इति रामार्चनचं द्रकाख्य ग्रंधे मंत्ररत्न महोदधावपि ।।
सर्वत्रारिसंबंधो ग्रह्यः ।। साध्योमध्यमः ।। सुसिद्धि सिद्धिहोतु ।। सिद्धस्संबंधमात्रेण फलदः ।। मिश्रोमिश्र इति ।।

प्रणवादिम मंत्राणां सिद्धारिर्नैव शोधयेत् ।
सपिंकाक्षर मंत्राणां तद्वत्कोष्ठेन शोधनं ।
कुलक्रमागतानां तुनैकुर्या त्परीक्षणं ।
स्वप्नलब्धं गुरोर्लब्धम परीक्ष्यैव साधयेत् ।।
क्विचित्काम्येषु तत्काले प्रजपोपि नदूष्यति ।
कर्मस्वखिल मंत्राणां जनेन स्याद्वाशोधनं ।।
अन्यत्र सर्वमंत्राणां दृष्ट्वा सिद्धारि मर्थयेदिति ।।

मंत्रसारावलिः :---
मंत्रर्क्षा त्साधकर्क्षांतं गणये न्नपसंख्यया ।
त्रीणिक्षीणि प्रशश्यंते त्रिघखंडेषु सिद्धये ।
शिरः प्रथमखंडेतु नाभ्यंतं मध्यमः स्र्मुतः ।
तृतीयं पादपर्यंतं त्रिष्वप्ययं विचंतयेत् ।। ।। इतिरहस्यतिलके ।।

देवघटनं :---
देवताकन्यकाज्ञेया यजमानोवरः स्मृतः ।
गृहमैत्रं गणोरज्जुः वर्णोनाडि विचार्यतां ।
अभावे पंचकूटानां घटतेनैवदेवता ।। ।। इति पूजादर्पणे ।।

दिङ्निर्णः :---
सहजाकालिकीदिक्च सहसूर्यभवेच्चुभा ।
सहचा शुभकार्येषु सव्यावाकालिकी क्वचित् ।
अथवाभिमुखी पूर्वा साधकस्य क्वचिन्मतेति ।।

?0********

अर्थवलक्षण - कर्भादान - पौष्टिकविधान - मासक्रमेण
गर्भस्राव भैषज्यकर्मादि गर्भिणीरक्षा विधानम्

उक्तंच सर्वशास्त्रे :---
अथवक्ष्ये महादेवि शारीरं संग्रहेणते ।
यद् त्रात्वास्यु र्नरालोके सुखिन स्सत्र्पजास्तथा ।। 1
शुद्धशोणित शुक्रौचेत् स्त्रीपुंसौ तु परस्परं ।
सत्र्पोजोत्पादने तौहि समर्थौ भवतस्सदा ।। 2

शुद्धशुक्रार्तवलक्षणं :---
शुक्रं शुक्लं गुरुस्निग्धं मधुरं जहुलं बहु ।
घृतमाक्षिक तैलाभं सद्गर्भा यूर्तवं पुनः ।
लाक्षारस शशास्राभं धौतं यच्चविरज्यते ।। 3

दुष्टशूक्रार्तव लक्षणं :---
वातपित्तश्लेष्मदुष्टं कुणपग्रंधिपूतिकं ।
पूयक्षीण मूत्रविष्ठारेतां स्युत्सादनेऽहिताः ।। 4
रक्तेन चत्रिभिर्दोषैः पृधग्द्वं द्वैश्च सर्वतः ।
दुष्टं तदार्थवं चैवमबीजं भवतिध्रुवं ।। 5

दुष्टशुक्र चिकित्सा :---
पाययोत्तं नरं सर्पिर्भिषक्कुणपरेतसि ।
धातकी पुष्पखिदिर दाडिमार्जु नसाधितं ।। 6
पायये तथवासर्पिस्सालसारादिसाधितं ।
ग्रंधिभूते शठीसिद्धं पालाशे वापि भस्मनि ।। 7
परूषक वटादिभ्यां पूयप्रख्येच साधितं ।
विट्प्रभेपायये त्सिद्धं चित्रकोशीरहिंगुभिः ।। 8

दुष्टार्थव चिकित्सा :---
ग्रधिभूतेपि बेत्पाठां त्र्यूषणं वृक्षकानिच ।
दुर्गंधे पूयसंकाशे मज्जतुल्ये तथार्थवे ।
पिबेद्भद्र श्रियः क्वाथं चंदन काथ्वमेवच ।। 9
शुद्धे शुक्रार्थवे सत्व स्स्वकर्मक्लेश चोदितः ।
गर्भन्संपद्यते युक्तिवशादग्नि रिवारणौ ।। 10
स्रीयसुक्लाधिकान्नारीपुंस श्शुक्लादिकात्पुमान् ।
उभयोश्च समानेतुक्ली बश्शुक्रार्थवे पुनः ।। 11
वायुना बहुलोभिन्ने यथास्वंबह्व पत्यता ।
तस्माच्छुक्ल विशुद्ध्यर्थं वृष्यं स्निग्धंचभक्षयेत् ।। 12
स्रीपुंसयोस्सु स्संयोगे यद्यादौ विसृजेत्पुमान् ।
शुक्रं ततः पुमान् वीरोजायते बलवान् दृढः ।। 13
अथचे द्वनितापूर्वं विसृजेद्रक्त संयुतं ।
ततोरूपान्विता कन्याजायते दृढसंहता ।। 14

पुरुषप्रवर्तनक्रमः :--
स्नातस्स्रग्गंधदृक्प्रीतो नाद्मातः क्षुदितोपिवा ।
सकामांसानुरागश्च व्यवायं पुरुषोव्रजेत् ।
ऋतुकालाभिगमनं कुर्यात्पर्वाणि वर्जयेत् ।। 15
पुदारान्नगच्छेत मनसापि कदाचन ।
परगारगतिः पुंसा मुभयत्रापि भूतिदा ।। 16
इतिमत्वा स्वदारेषु ऋतुमत्सुबुधो प्रजेत ।
अतृप्तस्सन यथादारे पुमान कामयतेपरां ।। 17
तधाभर्तरिचातृप्ता परमिच्चतिकामिनी ।
इत्यात्मनोपमां कृत्वा स्वदारविरतोभवेत ।। 18 अतिस्त्री संप्रयेगाच्चर क्षेदात्मनमात्मवान ।
शूलका सद्वरश्वासकार्श्यपांड्वामय क्षयाः । 19
अतिव्यवायाज्जायंते रोगाश्च क्षापकादयः ।
आयुष्मंतो मंदजराव पुर्वर्ण बलान्विताः । 20
स्थिरोपचित मांसाश्च भवाति स्त्रषुसंयुताः ।।
त्रिभिस्त्रिभिरहोभिर्हि समीयात्र्पम दां नरः । 21
सर्वेष्वृतुषुपक्षा त्पक्षाद्वरदेद्भुधः।।
रजस्वलामकामां च मलिनाम प्रियां तथा ।
वर्णवृद्धां तधाव्याधि प्रपीडितां ।। 22
हीनांगीं गर्भणीं द्वेष्यां येनिदोष समव्वितां ।
सगोत्रां गुरुपत्नीं च तथाप्र व्रजितामपि ।। 23
संध्यापर्वस्वगम्यां च तथा मध्यं दिनेषुच ।
लज्ञासमावहे देशे विवृत्ते शुद्ध एवच ।। 24
क्षुदितोव्यादितश्चौ नक्षुब्धचित्तश्च मानवः ।
वातविण्मूत्रवेगीच पिपासुरति दुर्बलः ।। 25
तिर्यग्यो ना वयेनैच प्राप्त शुक्रविधारणं ।
दुष्टयेनै विसर्गंतु बलवानपि वर्जयेत ।। 26
रेतसश्चातिमात्रंतु मूर्दावरण मेववा ।
स्थतउत्तसशयने विशेषेणौव गर्हितं ।
क्रीडायावपि मेधावी हितार्थी परिवर्जयेत ।। 27
रजस्वलां प्राप्तवतो नरस्यानि यतात्मनः ।
दृष्य्टायुन्तेजसां हानिरदर्मश्च ततोभवेत ।। 28
लिंगिनीं गुरुपत्लीं च सगोत्रा मथपर्वसु ।
वृग्धांच संद्ययेश्चापिगच्चतो जीवितक्षयः ।। 29
गर्भिण्यां गर्भपीडास्याद्व्याधितायां बलक्षयः ।
हीनांगीं मलिनां द्वेष्यां कामं वंध्यामसंवृते ।। 30
देशेशुद्देच शुक्रस्य मनसश्चक्षयेभवेत ।
क्षुदितः क्षुब्दचित्तश्च मध्याह्ने तृषितोबलः ।। 31
स्थित स्यहानिं शुक्रस्यनायेः कोपंचविंदति ।
अतिप्रसंगादभवति शोषश्शुक्र क्षयावहः ।। 32
व्यादितस्यरुजाप्लीहा मृत्युर्मूर्भाचजायते ।
प्रत्युष स्यर्धरात्रेच वातपित्ते प्रकुप्यतः ।। 33
तिर्यग्योना वयेनैच दुष्टयेनै तथौ वच ।। 34
उच्चारिते मूत्रितेच रेतसश्च विधारणे ।
उत्तानेन भवेच्चीघ्रं शुक्रश्मप्यास्तु संभवः ।
सर्वं परिहरे त्तस्मा देवल्लोक द्वयेहितम ।। 35
दुष्टान्याचरतेयातुनाभिनं दितितत्कथां ।
ऐक्यं द्विषद्भिर्र्वजति गर्वंवहतिचोद्धता ।। 36
चुंबितामार्ष्टिवदनं दत्तं न बहुमन्यते ।
स्वपित्यादै प्रसुप्तापि तथा पश्चाद्विबुध्यते ।। 37
स्पृष्टाधुनोति गात्राणगात्रंच विरुणद्धया ।
ईषच्छृणोति वाक्यानि प्रियाण्यपि पराज्मुखी ।। 38
नषश्यत्यग्रद त्तंतु जघसंचविगूहति ।
दृष्टेविवर्ण वदना मित्रेष्वथपराज्मुखी ।। 29
तत्कामितासुचस्त्रीषु मध्यस्थेवच लक्ष्यते ।
ज्ञातिमंडन कालापि नकरोतिच मंडनं ।। यासाविरक्तातांत्यक्त्यासानुरागां स्त्रीयंभवेत ।। 40

रजस्वला लक्षणं :---
क्षामप्रसन्नवदनां स्फुरच्च्रोणियोधरां ।
स्रस्ताक्षिकुक्षिं पुंस्कामां विद्यायदृतुमतीं स्त्रियं ।। 41
पद्मं संकोचमायातिदिनेतीते यधातधा ।
ऋतावतीतेयोनिस्सा शुक्रंनातः प्रतीच्छति ।। 42
मासेनोपचितं काले धमनीब्यांत दार्तवं ।
ईषत्कृष्णं विगंधंचवायुर्योनि मुखान्नुदेत् ।। 43
मासिमासि रजस्रीणां रसजंस्रवतित्र्यंहं ।
वत्सराद्द्वादशा दूर्थ्वं यातिपंचाशतः क्षयं ।। 44

ऋतुमतीधर्मः :---
ततः पुष्पेक्षणा देव कल्याणध्यायिनीत्र्यहं ।
मृजालंकाररहितादर्भ संस्तारशायिनी ।। 45
क्षैरेयं यावकं स्तोकंकोष्ठशोधनकर्षणं ।
वर्णेशरावेहस्तेवा भूंजीत भ्रह्मचारिणी ।। 46
दिवास्वापात्स्वापशीलोह्यं जनादंधकोभवेत् ।
रोदनैद्यै विकृतदृक् स्नानाद्दुःख्यनुलेपनात् ।। 47
तैलाभ्यंगा त्कुष्ठरोगी कुनखीनख कर्तनात् ।
प्रधावनाच्चंचल स्स्याद्धसना च्छ्यावर्णता ।। 48
दंतोष्ठतालु जिह्वेषु प्रलासी बहुभाषणात् ।
श्रवणादतिशब्दस्य बधिरोह्यव लेखनात् ।। 49
खलतिर्मारुताया ससेवनादुन्मदीभवेत् ।
तस्माद्रजस्वलैतानि त्रिदिनेषु विवर्जयेत् ।। 50
चतुर्धेह्नित तस्नात्वा शुक्ल माल्यांबरा शिचिः ।
इच्छंतीभर्तृसदृशं पुत्रं पश्येत्पुरः पतिं ।। 51
पूर्वंपश्ये दृतुस्नाता यादृशं नरमंगना ।
तादृशं जनये त्पुत्रं भर्तारं दर्शयेदतः ।। 52
ऋतुस्तुद्वादशनिशाः पूर्वास्तिस्रश्चनिंदिताः ।
एकादशीचयुग्मासु स्या त्प्रुत्रोन्यासु कन्यका ।। 53
ुपाध्यायोथ पुत्रीयं कुर्वीत विधिवद्विधिं ।
नमस्कार परायास्तु शूद्राया मंत्रवर्जितं ।। 54

गर्भिणीस्त्रीणाम कार्यनिरूपणं :---
अतिव्यावायमाया संभारं प्रावरणं गुरु ।
अकाल जागर स्वप्नकरिनो त्कटकासनं ।। 55
शोकक्रोध भयोद्वेग वेगश्रद्धा विधारणं ।
उपवासाध्वतीक्ष्णोष्ण गुरुविष्टंभिभोजनं ।। 56
रक्तविवसनं श्वभ्रकूपेक्षां मद्यमामिषं ।
उत्तानशयनं यच्चस्त्रीयोनेच्छंति तत्त्यजेत् ।। 57
तथारक्तस्रुतिं शुद्धिं वस्तिमामासतोष्टमात् ।
एभिर्गर्भस्स्रवेदामः कुक्षौ शुष्येन्म्रयोतवा ।। 58
इंद्रियार्थां स्तुयान् यान्सोभोक्तु मिच्चतिगर्भिणी ।
गर्भबाधा भयात्तंप्तान् भिषगाहृत्यदापयेत् ।। 59
स्रप्राप्तदौहृदा पुत्रंजनये दगुमान्वितं ।
अलब्धदौहृदागर्भे लभेतात्म निवाभयं ।। 60
योघयोष्विद्रियार्थेषुदौहृदे वैविमानवा ।
प्रजायेतसु तस्यार्थिस्तिस्तिस्मिंस्तथेंदिये ।। 61
राजसंदर्शने यस्याऋदौहृदं जायतस्त्रियाः ।
अर्थवंतं महाभागं कुमारंसा प्रसूयते ।। 62
दुकूलपट्टकौशेय भूषणादिघदौहृदात् ।
अलंकारैषिणं पुत्रं ललितं साप्रसूयत् ।। 63
आश्रये संयतात्मानं दर्मशीलं प्रसूयते ।
देवताप्रतिमायांतु प्रसूतेपार्षदोपमं ।। 64
दर्शनेव्यालजातीनां हिंसाशीलं प्रसूयते ।
गोधामांसाशने पुत्रं सुषुप्सुं धारणात्मकं ।। 65
दर्शनेव्यालजातीनां हिंसाशीलं प्रसूयते ।
गोधामांसाशने पुत्रं सुषुप्सुं धारणात्मकं ।। 65
गवांमांसेच मलिनं सर्वक्लेश सहांतथा ।
महीषेदौहृदाच्छूरं रक्ताक्षं लोमसंयुतं ।। 66
वराहमांसात्स्वप्नाप्नाशुं शूरं संजनयेत्सुतं ।
मार्दाग्विक्रांतजंघूलं सदा नवचरं सुतं ।। 67
सृमराद्विग्नमनसं नित्यभीतंच तैत्तिरात् ।
अतोसुक्तेषु यानारी समभिध्यादि दौहृदं ।
शरीराचारशीलै स्सासमानं जनयिष्यति ।। 68

गर्भिणीस्त्री प्रवर्तन क्रमः :--
शुद्धां शुद्धांबरानित्यतुष्टालंकारसंयुता ।
शुभकृत्येषुनक्ताच गुरुरक्ता पराङ्मुखी ।। 69
भयकृदर्शनेचैव दुर्गंधाघ्राणने तथा ।
शृण्वितीपुण्यचरितं बोज्यो,्टं भुंजतीलघु ।। 70
अक्लिन्नमन्नंचा शुष्कमपर्युषितमेवच ।
पुण्यस्थलेषुचरती बहिर्गमन वर्जिता ।। 71
आकुर्वत्यसकृत्तै लाभ्यंगादीनि निषेवती ।
द्रवंच मधुरं स्निग्धं सत्कृतं दीपनेसहितम् ।। 72
मृद्वास्तरणपर्यंकादिष्ठाता गर्भिणीसदा ।
भवेदा प्रनवादेव मन्यधा कर्ब पीडनं ।। 73
आहरं गर्बिणीनांच प्रदमे मधुरं तथा ।
द्वितीये शीतलंचैव तृतीये द्रवसंयुतं ।। 74
श्रीरेण षष्टिकान्नंच चतुर्थे दधिसंयुतं ।
पंचमे क्षीर युक्तंच षष्ठेवै सर्पिषायुतं ।। 75
पृथक्पर्णादि संसिद्धं सप्तमेतु पिबेद्घृतं ।
प्रशस्ताश्छाष्टमे कोलि कषायेतु बलाद्वयं ।। 76
शत पुष्पीपयो मांसं दधितैल घृतं तथा ।
लवणं मदनंचैव मधु मिश्रं निरूहयेत् ।। 77
शस्तश्च नवमेमासे स्निग्दमां सरसोदनं ।
बहुस्निग्ध यवांगुवा पूर्वोक्तंचा उपासनं ।। 78
तत एवपिचुंचाप्या योनौ नित्यं निवापयेत् ।
गर्भिणीं नवमेमासे सूतिकागार माविशेत् ।। 79

गर्भस्राव चिकित्सा :---
मधुकं शाक बीजंच पयस्या सुरदारुच ।
आश्मंतकः कृष्ण तीला स्ताम्रवल्ली शतावरी ।। 80
वृक्षादनी पयस्याचलता चोत्पलशारिबा ।
अनंताशारि बारास्ना पद्मा मधुक मेवच ।। 81
बृहतीद्वय काश्मर्यः क्षीरिशुंगास्त्वचो घृतं ।
पृश्निपर्णी बलाशिग्रुश्व दंष्ट्रा मधुपर्णका ।। 82
शृगांचकंबि संद्राक्षाकशेरु मदुकं सिता ।। 83
सप्तैतान्पयसायोगा न्रध श्लोक समा सवान् ।
क्रमात्सप्तसुमासेषु गर्भे स्रवतियो जयेत् ।। 84
कपित्थ बृहती बिल्व पटोलेक्षु निदिग्धिजैः ।
मूलैश्शृतं प्रयुं जीत क्षीरं मासे तधाष्टमे ।। 85
नवमेशारि बानंताप यस्या मधु यष्टिभिः ।
योजये द्दशमे मासे सिद्धिं क्षीरं पयस्विना ।
अधवा यष्टि मदुकं नागराम रदारुभः ।। 88

जातस्य शिरो रुपचारादिकं :---
शिशो र्जातस्य वक्त्रेच सैंदवेन ससर्पिषा ।
सुविशोद्य घृताक्तंच पिचुं मूर्ध्न्यव धारयेत् ।। 87
आकृष्यनाखिनालंच ह्यगुलाष्ट प्रमाणतः ।
बध्वा सूत्रेण संछेद्य बध्नियाश्च शिशोर्गले ।
सूत्र शेषं कुमारांगं सुविशुद्य जलेनतु ।। 88
सौवर्णं मधुसर्पिश्चानंता ब्राह्मिरसेनतु ।
आग्रेणानामि कांगुल्या लोहाये द्बलकं ततः ।। 89
वाट्यालकेन चाभ्यक्तं क्वाधेन क्षीर शाखिनां ।
कपित्थ पत्रसिद्देन सुखोष्णेन हिवारिणा ।
स्नापयित्वा यथा कालं मृदुमंचेतु शाययेत् ।। 90
भर्त्सनाद्बालकस्त्र स्तस्सहसा प्रतिबोधनात् ।
वातादिनां विघातस्याच्छीघ्रा प्रहरणात्तथा ।। 91
उत्त्रेपणाद्वै बालकश्च कुब्जस्यादुपवेशनात् ।
तस्मादेवता निवर्जानि नित्यं बालहितार्थिना ।। 92
इत्यादि बिषक्साह्यन सम्यगनु संधेयं।।

वशीकरण मूलिका विचारः

अथवक्ष्ये महादेवि वशीकरण मूलिकाः ।
सुभगा मनश्शिलातालं लाक्षारस समन्वितं ।। 1
तरुणीक्षीर संयुक्तो ललाटेतिलकोवशे ।
विष्णुक्रंताचसर्पाक्षी सहादेवं चरोचना ।। 2
अजादुग्धे नसंपिष्टं तिलकोवश्यकारकः ।
प्रियंगु कुंकुमं कुष्ठं मोहिनीतगरं घृतं ।। 3
तिलकोवश्य कृत्तच्चरोचनारक चंदनं ।
विशामनश्शिला तालं प्रियंगु सर्षपास्तथा ।। 4
योहिनी हिरताक्रांता सहदेवी शिकातथा ।
मातुलुंगरसैः पिष्टं ललाटे तिलकोवशे ।। 5
सेद्रासुरावशं यांतिकिं पुनः क्षुद्रमानिषाः ।
मंजिष्ठाचंदनं रक्तं कटुकंदाविलासिनी ।। 6
पुनर्नवा समायुक्तो लेपोयं भास्करोवशे ।
चंदनं नागपुष्पं च मजिष्ठा तगरंवचा ।। 7
लोध्रप्रियंगु गुरजनीमांसी तैलं वशंकरं ।
एवं संति प्रयोगास्तु साधकस्तत्रदुर्लभः ।। 8
इति वशीकरणमूलिकाविधिः

अथ ज्योतिर्मुहुर्तादि गुणदोष विचारः

उक्तं हि विद्यामाधवीये दोष निरूपणं :---
श्लो ।। अथादि शास्त्रेषु महर्षिगीतं त्संगृह्य दैवज्ञ हिताय कांश्चित् । इहाभिदास्यामि मूहुर्तदोषान् कात्स्न्यन् नतत्तत्कथ नायशक्तः ।। 1 ।।
दुष्टां स्तिथ्यर्क्षवारा तथ विषघटिकाः कृष्णपक्षा पराह्णौ । दूमादीन् पंचसौरागुलिक दिनगदौ सग्रहर्ध प3हरौ । विष्टिंषद्दुष्टयोगानुडु तिथिकुहरे कालचक्रार्थपातौ स्थूणादीं स्त्रींश्च मृत्यीन्विदृग हिमशिखो कंटके द्वौचंगंडं ।। 2 ।।
नक्षत्रं भवनं च कर्तुरशुभं वैनाशिकैकार्गलौ शून्यादिग्रहयुक्त गम्यगतभं ज्वलादि योगांश्चषट् । मासाब्दवसतीरनोजदिवसं शुक्रार्ययो मूर्ढतां संदृष्टिं च सवेधशूलमदिकान्मसांश्च केतूडयं ।। 3 ।।
उद्वाहेतु विशेषतः परिहरेर्वेधं शलाकाह्वयं तत्तत्कर्मसुगर्हितां ग्रहगतिं मासर्तुराश्यादिकं । दोषान् कर्मविनाशकान् विदुरिमानन्यानशेषा नपित्रात्वातान्परिहृत्य सुक्ष्ममतयः कुर्वंतु सर्वाः क्रियाः ।। 4 ।।
अग्न्यंतक द्विरसन त्रिदशेश रुद्राः पूर्वात्रयं च बहुलं पितृमूल शूर्पाः । छिद्राश्च पापदिवसास्पद कालहोरास्त्याज्यो गणोय मखिलासु शुभक्रियासु ।। 5 ।।
अग्न्यंतक द्विरसन त्रिदशेश रुद्राः पूर्वात्रयं च बहुलं पितृमूल शूर्पाः । छिद्राश्च पापदिवसास्पद कालहोरास्त्याज्यो गणोय मखिलासु शुभक्रियासु ।। 5 ।।
त्रिं 30 शद्द्विगुणि 40 तकृतिम 14 नुस 21 मिधस्त्रिं 30 शत्कृ 20 तिद्वि 32 जास्त्रिं 30 शत् । कृ 20 कधृं 18 तिसमि 21 दःकृ 20 तिम 14 नुम 14 नुदि 10 ज्मनु 14 कृति 20 जनाकृतिक कुभः ।। 6 ।।
दशवै द्यानृपति जनाः त्रिंशत्पंचा शतो जनासैब्यः । परतोघटी चतुष्कं
विषसंज्ञाकृकादिषुज्ञेयं ।। 7 ।।
धूमे वेदगृहौ स्र्तयेदशभिरप्यंशौस्समेते रवै स्यात्तस्मिन्व्यतिपातको विगलिते चक्राथेथास्मिन्युते । षड्भर्भौः परिवेष इंद्रधनुरित्यस्मि श्च्यतेमंडला दत्यष्ट्यंशयुतेतु केतुरथ तत्त्रौकर्क्षयुक्तोरविः ।। 8 ।।
भूकंपों शौरशीत्वान्वित इन उडुय त्सर्वदोस्कानिपातोनिश्यत्रार्दो नयास्मिन्भवति कृति कलाविश्वभागोनयाच । पूर्वाह्णेब्रह्मदंडोध्वज इतिच तथा तत्रविंद्योपराह्णेतेषूर्थ्वं प्राप्तनाड्यस्तपनगिरिहरित्तर्क नाढ्योति विंद्याः ।। 9 ।।
  ग्रहवारनाथा दय्वासरस्य प्रमाणाष्ट्रभागाधिनादाःक्रमेणतथा यामवत्योश्चतत्पंचमाद्योय आद्यंशनाधः स एवाष्ट मन्य ।। 10 ।।
उक्तक्रमात्कुलिक मर्क सुतस्यभागं जीवांशकं तु यमकंटक मा मनंति । अर्धप्रहर मरणादि दिनेषु वेदशैलाक्षिबाणव सुवह्नि गुहाननांशान् ।। 11 ।।
भवत्याद्ये बुद्न्य द्विरसन भयोर्मूल मघयोर्द्वितीय स्मिन्नंशे गुणपरिमिते विष्णु भगयोः । शशिस्वान्येरंत्ये शुभ फल विरोधी दिनकरस्तृतीयंशेत स्मादु परिदिन मृत्युश्च बलवान् ।। 12 ।।
भूपाद्भयं रिपुभयं व्यसनं प्रवासंवित्तक्षयंवि शरणंच शुभक्रियासु । कर्तुः करोति शशभृत्क्रम शोर्कपूर्वै रेकांग्रहैस्सहविशस्नुडु मेकराशौ ।। 13 ।।
शुक्लेवारिदि नागरुद्र तथि संख्या तासुपक्षे सिते तत्पूर्वा स्वपिसक्तमह्नि तिथिषु प्रोद्याति विष्टि ।। क्रमात् । दिग्यामेषु शराक्षि शैलयुगषट्त्र्यिष्टेंडु संख्येष्वदो यामेष्वार्य जगच्चरांत्य दहनेष्वंत्यार्य नाडीषुच ।। 14 ।।
नित्याविपम्कं भादये वारितिध्यो वारर्क्षाणां वारतारातिथिनां । तारा तिध्योराशि तिध्योरिती योगाक्षेयाः षट् शुभाश्चाश्शुभाश्च ।। 15 ।।
निंद्यंते नित्ययोगे ष्विहनवपरिघः सव्यतीपातवज्रो व्याघातो वैधृतिश्च प्रधम परिवृताः शूलगंडातिगंडाः । लोकत्रिंशन्नवोषर्भुधतिविशिख द्वीपतर्कांग संख्यानाड्यः प्रांतेषुतेषा मपिखलुनियमात् नज्जनैर्वर्जनीयाः ।। 16 ।।
अर्कस्याहस्तर्क कूलद्र्यर्क चतुर्ध्यः प्रलेयांशो शूलधरोद्वीधरषष्ठ्यः । क्षोणिसूनोर्भूतभुजंगाद्रिदशम्योनेत्रक्षोणीनागनमम्यः शशिसूनोः ।। 17 ।।
वागीशस्स्याहस्करसं दद्विपष्ठख्यः काव्यस्याहिस्थाणुगंकाहि तृतीयाः । सौरस्योर्वीशातजगत्यः सनवम्यः व्याज्यायुक्तास्संततमेतेतिथिवाराः ।। 18 ।।
जगजलपति रोहिण्यग्नि मित्रेंद्र सुध्रैर्मरुद जयमशूर्पार्ध्रक्षपुष्याहि पित्र्यैः । रविगुरुभग मातृत्वाष्ठ्रतो यत्रयांत्र्यै श्शुभकृतिषु विनिंद्यावारयोगाः क्रमेण ।। 20 ।।
तिदयः क्रमेणाकाष्ठा त्रयोदश महीरवीषु वसुसंख्याः । विधिजलभग भुजगानल भाद्रगानल भ्राद्रयुता न्त्यृक्षलुंछिनामानः ।। 22 ।।
शुभेषु चित्राद्वय मुत्तरात्रयं मैत्रं मखावैद समर्कनैऋतः । त्रयोदशाग्नि द्विशराष्ट्र सप्तमी समन्वितिनि क्रमशो विवर्जयेत् ।। 23 ।।
मकरवणि जौलेयोणौ स्त्रीयमौ हयकर्कटावलि मृगपतीचा पांत्यौ गो झक्षाविषमास्वमी । तथिषुतु समास्वेते दग्धाभवंति झषोवृषः शशिभमबलाकिटो नक्रः क्रमाद्दशमान्विताः ।। 24 ।।
द्विगुणित मनुमु नितिधयः क्वतिहय तिधिहर मनुदवितयं । द्विगुणित शक्वर्यं कद्वीपात्यष्टीश कृतिशरद्वीपाः ।। 25 ।।
अत्यष्टिगिरि हरित्स्वरगिरि तथयो मनुयुगेंद्र युगबाणाः । एतत्संख्या स्वं त्यानाड्योद स्रादिकेषु निम्नाख्याः ।। 26 ।।
द्वाभ्यांयुक्त स्सप्त वर्गः सतत्वा बाणाश्शैला आकृतिश्च द्विजाश्च । एतेष्वंत्यानाडिकाः कुप संज्ञानं निंदनीया स्तिथीनां ।। 27 ।।
तिथि तारक कूप निम्ननाडी मभितो द्वेघटिके विवर्जनीये । अवमत्य नरस्त दंतराले विचरन् कूप इवानपातयेत् ।। 28 ।।
शनैश्चरात्सप्तम मृक्षमाहु कालं बुधास्तं कथ यंत्यथान्ये । अर्कादि वारेष्वधि भासुरेंदु नेत्रां बुराशीक्षण संख्यमंशं ।। 29 ।।
चक्रार्दोव्यति पात माहुरि हतच्चिष्टं यदृक्षं रवावर्दोनां । शकतों शकार्ध सहितात्यक्तेत्रयो विंशतिः । अन्ये यावदि नाद्भवत्यदितिभं तावत्त तस्तं विदुः सर्वेतं समये स्वकीय समय प्राप्तोविनिश्चिन्वते ।। 30 ।।
यत्र चक्रोर्ध योगे भवेत्मद्दिनं दानयोग्यं शुभेघूत्सृजे त्कर्मसु ।। तच्च तस्मादधश्चोत्तरंचा शुभं वासराणां त्रयंकेचिदा चक्षेते ।। 31 ।।
अर्कक्षोणि सुताभ्यां भवति गणनयानैऋतं यावदस्मात्तावत्यौ तारके द्वेक्रमश इहमते कंटके स्थूणसंज्ञे । ताभ्यामामूल संख्याद्वय इति गणितः कंटक स्थूण नाम रक्त स्थूणो वसिष्टः क्षिति रहिते संहधृत्यं ककेस्यात् ।। 32 ।।
व्ययोर्को राहुर्वारिपि निधनयो श्शीतकिरणः सुरेज्योवा धर्मे धरणि तनयः खेशशिसुतः । कविर्य न्यद्युने वसतितनयो सूर्यतनयोगृहं तन्मृत्व्याख्यां निखिलरुभकार्येषु विसृजेत् ।। 33 ।।
दद्युश्चित्रा शूर्पशक्रांबु विष्णुक्षीराधीशा बुध्न्यदस्रांतकाश्च । धातारुद्रो देवसूर प्यजाद्यैर्मासै र्युक्तावत्सरार्थेन मृत्युं ।। 34 ।।
गुरु राहु भास्करादीन् वारां स्त्रिघ्नान्विशोधये द्भगणात् । दोषा नवर विर समित ताराः काण द्विलोचनां धास्याः ।। 35 ।।
अर्कारूढभ नाडिकामुभयतो रामाग्नि षट्तरका । नाड्योंधैक दृगक्षि मुग्मकलिताः काणास्तुति स्रःपरा । वारान्भानिच तद्दिनांत मभिमुंज्यां काप्तशिष्टा
स्सक्काणां धायुग लोकरोचन मितास्ताराः प्रदिष्ठाः परैः ।। 36 ।।
अश्विन्यादिषु भेष्वजालि मकर प्राप्तंश कांते क्रमा दंशार्थस्मर बाण रंध्र घटिकास्तद्विशाखादिषु । मेषांशस्य मुखेष्टकौर्पि मृगयो रंशा वसानेष्ट दिङ्नडीरुष्ण शिखाह्वयाः परिहरेत्सर्वेषु कार्येष्वपि ।। 37 ।।
रुक्षात्पूर्यात्मजा क्रांता द्विंशं गंडं प्रचक्षते । द्विचत्वा रिंश दित्युक्त्वा दोषास्याज्याः शुभेष्वमी ।। 38 ।।
कर्तृ जन्मादि कास्तारकाः कीर्तिताः जन्म संपद्विपत्क्षेम कृत्प्रत्यगाः । साधको धोवधो मैत्र मन्यत्परा मैत्र मित्येव मन्याः पुनश्चक्रमात् ।। 39 ।।
जन्म विपत्प्रत्यगवध जन्माष्टमराशि तारकास्त्याज्याः । साष्टामगृहा श्शुभेषत्यजंति षष्ठ व्ययौचान्ये ।। 40 ।।
अष्टाशीति तमोंशोयस्मिन् जन्मादि गण नयाभवति । वैनाशिकं तदृक्षं त्यजंतिके चित्त मेवांशं ।। 41 ।।
संप्रप्ते परिघादियोगनवके मैत्राहि पुष्या दितित्वाष्ट्रेभ्यो श्शिभरस्सुषारिकिरणा न्मूलाच्च मैत्रादपि । प्राक्पश्चाच्च यथाक्रमं निगणिते तारागणे संख्यया चंद्रार्काक्षित तारकेयदि समोदोषाय मेकार्गशः ।। 42 ।।
कुंभंत्य वृषवीणाजस्त्री कीटवणिगश्विनः । कर्कीमृगमृगें द्रौच चैत्रादौ शून्यराशयः ।। 43 ।।
कीद्येविश्वार्य चित्रानिलभ ममरसौभाग्य विश्वर्ककेवा विश्वर्षकं वारुणांत्ये शरकृतिमितभे सोमचित्राग्नि पूष्णः । षड्विंशेद्राग्नि मित्रास्रवितुरग शिवान्विष्णुमूलेयमेंद्रौ शून्यासाराक्रमेण त्यजतु परिमितामास्यु चैत्रादिकेषु ।। 44 ।।
षड़्बाणार्क कुलाद्रिरव्युदधि दिग्धात्रीमहेशाचल क्षोणिलोचन पावकाष्ट नवसंख्यातेषु मासेष्वसि । शून्याख्याः प्रथमाधिकाश्चति भयः पक्षेसिते कीर्तिताः त्याज्याः पंचदशक्रमेण खलुताः कृष्णे द्वितीयादयः ।। 45 ।।
पौषोमास शुन्य इति कैश्चिद्देशेषु केषुचित् । वर्जते शुभकार्येषु विवाहेषु विशेषतः ।। 46 ।।
ग्रहैर निंद्वंदुज भार्गवैर्य न्मुक्तंच युक्तंचयुयासितं च । क्रमेण दग्धं ज्वलितं तदृक्षं दूमायमानं च शुभेषु जह्यत् ।। 47 ।।
भौमाद्भूपनगाब्धि तत्वमनवो ज्वाला गुरोरंगभं व्याधिंसोमजतोष्ट संकृति धृकीराहुर्दुहाकंटकं । पातात्पंचम मीश्वरंच परिघः शुक्राच्चतिथ्यादयो द्वेषस्सूर्य सुताद्दशर्तु कृतयः खंडः स्मृतः पंडितैः ।। 48 ।।
सौरोराशिषु सूर्यसंक्रमण तश्चांद्रस्तु दर्शांतको विज्ञेयः पितपक्षपक्षति मुखस्त्रिंशद्दिन स्सावनः ।नाक्षत्र शशिमंडलादिति मातामासाश्चतुर्था क्रमादंते
हस्रयमाद्ययोश्चरमयोर्दिक्पंचनाडीस्त्यजेत् ।। 49 ।।
सौरोरवेर्द्वादश भिस्तुमासैश्चांद्रस्तुतैः प्राकृतसंज्ञितोन्यः चैवस्तु सूर्याद्धिषणोदयादिर्भुधैस्त्रिधेत्थं परिकल्पितोब्दः ।। 50 ।।
अर्केस्थिरान्विशति विष्णुपदाभिधा नास्तेभ्यः परास्तुषडशीतिमुखाश्चतस्रः । संक्रांत यस्त्वज मृगानन तौलिकर्कोज्ञेयाः क्रमा दुदगवाग्विषु वायनाख्याः ।। 51 ।।
त्यजिंति पूर्वंच परंच संक्रमात् दिनावित द्विष्णुपदास्तथा यनात् । शुभक्रियायां विषुवात्परंदिनं परंपरेभ्यश्च दिनार्धमुत्सृजेत् ।। 52 ।।
सप्तांते रविवत्सरस्य दिवसांस्तान्पंच पंचान्ययोः प्रारंभे दिनसत्रयं परिहरेत्तैषां त्रयाणामपि । प्रांतेब्दत्रितयस्यपक्ष मपरेत्यां ज्यं विदुस्सूरयः सप्ताहन्युपरागतोथ नृपति प्राण प्रयाणाद्दश ।। 53 ।।
सप्तांते रविवत्सरस्य दिवसांस्तान्पंच पंचान्योः प्रारंभे दिवसत्रयं परिहारेतेषां त्रयाणामपि । प्रांतेब्दत्रितयस्यपक्षमपरेत्यां ज्यं विदुस्सूरयः सप्ताहन्युपरागतोथ नृपति प्राण प्रयाणाद्दश ।। 53 ।।
क्रमशः सितपक्ष पक्षति प्रमुखा लोचन संयुता तिधिः । अचलै पर हृत्य शिष्यते यदिदं श्री दिवसादि सप्तकं ।। 54 ।।
सप्त दिवसान्मु ताः श्री कलि नंदन कालकर्णिना मानः । जय वर्धनार्णवाख्यातेषुच विषमाः शुभा स्समानि शुभाः ।। 55 ।।
दृश्यौ यदा हनिजनैर्व्रजतो यदास्तामन्योन्यतः स्मरगतौच यदार्य शुक्रौ । कर्माणि तत्र समयोन शुभानि कुर्यान्नैवारबेत शशिजैस्तगतेच विद्यां ।। 56 ।।
प्राक्पश्चा दुदितरं रवे र्भृगु सुतं बालं वदं तिक्रमाद्बाण द्वीप दिनानि वृद्धमनयोरसन्तेदिन व्यत्ययात् । उद्वाहे क्रम शोगंना पुरुषयोर्वंतास एवंगुरु स्सर्वेषांचतयो शिशुस्थिविरता विद्वेषिणी कर्मणां ।। 57 ।।
हरिणाननस्य दशमां शकस्य जतुग्रहन् स्फुटतमानखिलान् । अवशिष्टमत्र शुभ कर्मणि तद्ग्रह वेध दुष्टमिति विसृजेत् ।। 58 ।।
धातृ श्रीनाथ रुद्र निल रवि वरुणाः काल मित्रार्य मांभोबुध्न्यार्याः शुक्र पूषाश्वहि निरृति मखा स्त्वाष्ट्र वस्वैंदवानि । भाद्रैंद्राग्न्यर्क्ष विश्वादिति दहन भगाः पंचवर्गा स्स्युरेषां वर्गंतं वेध दुष्टं त्यज तुग्रह कृतौ सग्रहायत्र ताराः ।। 59 ।।
रेखा स्सप्तलिखेरृ जूरभि मुखं तिर्यक्च तास्तावती रेखाग्रेश्वभि जिद्युताः परिलिखे दग्न्यादिताराः क्रमात् । यत्रैका मधितिष्ठतः प्रति मुखं साकं शलांकांग्रहः शीतां शुश्च शुभैस्तु शूल मुदितं तत्पापसंज्ञैर्महत् ।। 60 ।।
सं सर्पो रविमासि दर्शयुगलं पूर्णाद्वयंवास्ति चैत्तस्मि न्पौष्णयुगं भवेद्यदि विदुस्तंके चिदं हस्पतिं । अर्केंद्वोर्यदि मध्योग युगलं मध्येर्क मध्योत्तयो
स्संक्रात्योरधिमास एषइतिते मासास्त्रयो निंदिताः ।। 61 ।।
यस्मिन् न्नस्त ययंति वक्र गमनं यत्रारंभतेग्रहा । यस्मिन् देव नृपोत्सवाश्च विविदो त्पाताश्पतं वासरं । निर्गातेन वदूत कतु जनने सौल्कानिपाते दिशां । दाहे भूचलने ग्रहप्रहरणे चाह्नत्रयं वर्जयेत् ।। 62 ।।
द्वेद्वे रेखे द्विकेण परि लिखितु पुरः पंच पंचाध तिर्यिग्रेषा स्तास्त्वीश कोण प्रभृतिषु विलिखेद्भानिवह्व्यदिकानि । यस्मिन्निंदु र्ग्रश्च प्रति मुख मयुतः पाकमेकां शलाकं नक्षत्र वेध दुष्टं परिणयन विधौ तद्विपत्तिं विधत्ते ।। 63 ।।
पादश्चतुर्दःकिलि विश्वभस्य नाड्यश्च विष्णोः प्रथमाश्चतस्रः । उक्ताभि छिद्भुक्तिरितीय मस्यां स्थितोग्रहौ विध्यति दातृतारां ।। 64 ।।
इच्छंत्य ग्रहतां स्मरादिषु पदेघाध्वाह विप्र क्रीया चौलप्राशन मौलि बंधन ग्रह प्रारंभणेषु क्रमात् । लग्निस्थास्स्मरसंस्थिताश्च नियमात्पापाः फलं कर्मणां सर्वेषां क्षपयंति जीव शशि भृगुत्पापाश्च रंद्र स्तिथाः ।। 65 ।।
सर्वारंभेष्वयन मवद न्नुत्तरं श्रेष्ठ मार्याश्चौलादीना मितर शुभदं कर्मणां वार्षिकाणां । ब्राह्म्येद्वापेत्य जतु चतुरश्चैत्र युक्तां श्चमसानाषाढाधी स्समपि शुभदं मासमूचे वसिष्ठः ।। 66 ।।
कृषिं बीजवापं नरेंद्राभिषेकं सविद्यागृहारंभदेवप्रतिष्ठाः । क्रियास्सप्त चौलाधिका नामधेयं क्रियांचक्षपायां न कुर्वंति संतः ।। 67 ।।
कृष्वादिकान्यत्र चतुर्दशैवं कर्माण्यनुक्तानि निशासुयानि । सकर्षवेधेषु गृहफ्रवेशयुक्तेषुते ष्वष्टमशुद्धिमाहं ।। 68 ।।
चरादिकेषु त्रिषुमंदिरेषुभागान् क्रमाच्छैलशरांक संख्यान् । रवौ प्रपन्नैसति दुष्प्राधर्शनं दोषं चतुषष्टिमुखं वदंति ।। 69 ।।
राशितिथि ताराकाणां गंढांतं जलधि विषयनवमांते । तत्रो भयतोनाड्याः राशौ शरसंमितास्त्याज्याः ।। 70 ।।
लग्नस्यदोषां स्त्यजपापदृष्टिं पापोदयं चोरभय पापतांच । अपापलाभारिसहोत्थतांच शुभग्रहानाश्रित कंद्रतांच ।। 71 ।।
रिप्फावासं पापवर्गप्रवेशं वेलावस्थाकर्मणां चा शुभत्वं । प्रोक्ताश्चेंदो स्सर्वकार्येषु जह्यद्ज्ञातं चास्य दुर्निमित्तं क्षुताद्यं ।। 72 ।।
इंदोर्लिप्ताखाखा शैभ हृन्त्वाशिष्टा स्तिथ्यग्नं कैः । हत्वाबाभ्रश्रो त्रैर्लब्दाः कर्मावस्थावेशज्ञेयाः ।। 73 ।।
स्थानभ्रष्ट स्तपस्वीपरयुवति रतस्तस्किरोहस्ति मुख्याहूढः सिंहसनस्थो नरपति ररिहदंडनेतागुणीच । निष्प्राणच्छिन्न मूर्धाक्षत कर चरणो बंधनस्थो विनष्टाराजावेदानधीतेस्वति सुचरितं संस्मरन् धर्मकर्ता ।। 74 ।।
सद्वंश्नोनिधि संगत श्रिततुलो व्याख्यापरः शतृहोरोगीश शथृजितः । स्वदेशचलितो भृत्योनिवाशार्धकः । आस्थानीच समंत्रतः परमहीहर्ता सभार्योगजत्रस्त स्संयुगभीति मानति भयोलीनो नदाताग्निदः ।। 75 ।।
क्षुद्बाधासहितोन्नमत्ति विचरन्मां साशनोत्र क्षतः सौद्वाहो धृतकंतुको विहरि द्युतैर्णृपो दुःखितः । शय्यास्थोपुसेविताश्चस सुहृध्यायाच भार्यान्वितो मृष्टालिच पयः पिबंत्सुकृतकृत्स्वस्थस्तधास्ते सुखं ।। 76 ।।
एताश्चंद्र क्रियाः पंचपंचा जादिषुराशिषु प्रकल्प्य तत्फलं ब्रूयात्सर्वकार्रेषु तत्फलं ।। 77 ।।
आत्मस्तानात्र्पवासो महित नृपपदासक्तता प्राणहनिर्भूपा लत्वं स्ववंशोचित गुणनिरतीरोग आस्थानगत्वं । भीतेः क्षुद्भादितत्वं युपति परिणयोम्यशय्यासु शक्ति रुमुष्टाशित्वंच गीता इति भवन वशात्सद्भिरिंदो रवस्थाः ।। 78 ।।
मूर्धामयो मुदितताय जनं सुखस्थानेत्रामयः सुखतता विनितानिहारः । उग्रज्वरः कनकभूषण मश्रुमोक्षः क्ष्वेलाशनं विधुवनं जठरस्यरोगः ।। 79 ।।
क्रीडापलेहसनरुक्कलप्रयाण मुन्मत्तताथ सलिलाप्लववनं विरोधः ।। 80 ।।
स्वेच्छास्थानं क्षुद्भयं शास्त्रलाभः स्वेरंगोष्ठियोधनं पुण्यकर्म । पापाचारः क्रूरकर्म प्रहर्षः प्राज्ञेरेताश्चंद्रवेला प्रदिष्टाः ।। 81 ।।

अथ दद्धोषापवाद निरूपणं तत्रैव

दोषैरमिभिरखिलै रहितं मूहूर्तं लोकः कलौ नलभलेखलु मंदभाग्यः । तेयांति नाशमपवाद गणऐर्यतोस्मात्तेषां क्रमादभिदधेह मिहावादात् ।। 1 ।।
शुभकर्मणि बलिनादौ छिद्रस्तिथयः क्रमाच्चतुर्थाध्याः । नवनव मनुतत्वदिशा शर घटिकाभ्यः परं शुभाज्ञेयाः ।। 2 ।।
देवाराधन मंत्रभेष जविधौवाजिद्वितारोहणे बूपानामबिषेचनेव्रत विधौ विद्या कृषि प्रक्रमे ।। गार्ग्योर्कस्य शुभं जगाद दिवसं दृष्टस्य सौम्यैः परे सर्वेष्वंबर दारणाच्छ भवना रंभाधृते केचन ।। 3 ।।
नमस्त कार्येषु वलक्षपक्षे निलांकरस्योदय वारवर्गाः । शुभाः प्रदिष्टा बुहलेत्व निष्टा स्सदाह्य विष्ट्योभ्युदयो विवाहे ।। 4 ।।
पापस्य वारेपिजनस्य कार्य मवश्य कार्यं यदि तत्र तस्मात् । शुभांशयुक्ता शुभकाल होरा ग्रह्यै वनीचान्महतिन विद्या ।। 5 ।।
आत्मोप लब्धा विवयाव मत्या मुपागतायां ग्रहवासरेषु । सर्वेषु शुभ स्वभावं । ज्ञेयानि मध्यम फलानि ततः शुभेषु ग्राह्यण्यृते धरणि नंदन मंदिराभ्यां ।। 7 ।।
त्रिंशत्प्रारभ्य शुक्लप्रति पदमिहयास्संतिवा सांति धीनां । क्षोणिवह्न्यं गबाण स्मरविशिखशर ब्रह्म संख्या क्रमेण । विज्ञेयाः कष्ट मध्योत्तम महिततमश्रेष्ठ मध्याति कष्टाः । कृष्णपक्षे प्रयोश्यापि बलिनिविधा पुत्तमाकैश्चिदुक्ताः ।। 8 ।।
षड्भि स्सूर्यस्योदयान्नाडिकाभिः प्रातः काल संगमश्चापि षड्भिः । मद्याह्नख्यास्तद्वदह्ने पराह्णः सायंकालश्चात्रविंद्या परौद्वौ ।। 9 ।।
दिनकर वार समेतं न शुभवारयोगंवा । उवचय संस्थो वार्को दोषा सपहरति पंचदूमादीन् ।। 10 ।।
भरद्वाजः प्रोचेवपुषि शशि शुक्रे क्षितियुते क्रमात्सौरे क्ष्वाद्यौ प्रशमम यतोन्यौ गुरुयुते । क्रमेणाद्र्यं कोर्वीवसु तिधिषु सर्वास्वथ पुनः ।। स्ववगन् स्योच्चस्थैन शुभदृशि भानालिवितिगुरुः ।। 11 ।।
अर्थ प्रहरकस्य प्रथमे यमंकंटस्य मध्यगते । अंते गुलिकस्य द्वेनाड्या नियमात् परित्याज्या ।। 12 ।।
वारेशो गुलिकं निहंतिबलवान् मूर्तौस्थितः सद्ग्रहो । विक्षेस्ता यमकंटस्यच शुभः केंद्रत्रिकोणस्थित । पीयाक्षत्विक्षि सत्रियाकृति शूभै दृन्ष्टे शुभांशस्थिते । लग्नेंशेच शुभान्विते सति पतांनाथन् प्रहाराद्भयमं ।। 13 ।।
क्षपायां क्षीमसाध्यौन् दिमृत्युदि नामयौ । नतौदोषक्षाय कल्पेतेदिवापीदौ बलान्विते ।। 14 ।।
विष्टिय्रदाहनितिथे रपराध्रजात् पूर्वार्थ जानिशितदाशुभदाच पुच्छै । तत्कालभूरपिनिजोदय यामबाह्यग्रह्य शुभेबलिनिलग्न पतौ निंजांशे ।। 15 ।।
पातःकाले वारयोगे बरीयाना ध्येवादेशान्ति एतेतिकेचित् मध्याह्नंतं योगमाहुस्त्रयणामन्ये योगास्तद्वियोगा वसानाः ।। 16 ।।
गोकन्यकर्कि मीनस्थ शुभदृष्टः शुभांशकः उद्दर्तादग्ददोषस्यबली कुमुदबांधवाः ।। 17 ।।
अपूर्यमाणो बलवान् हिमांशुः स्वोच्छांशके स्वोच्छगृहैः स्थिथोवा । वर्गोत्तमेवातिथि तारयत्येवहि निम्ननाडीः ।। 18 ।।
विनिहंति कालघोरा शुभस्यकालाह्व यंदोषं । कालैंशकस्तृती योविनिंदितो गंडसंज्ञिके प्रधमः ।। 19 ।।
स्वोच्छे स्ववर्गेच यधाप्रविष्टा दृष्टौ श्शुभैर्भास्करभूमि पुत्रौ । तौ कंटकस्थूल समाह्वयाना मेकोत्थमोको हरति द्वजेंद्वा ।। 20 ।।
योदग्दाभ्यारा शयोमृत्यु सज्ञायेचप्रोक्ता स्वामिदृष्टा श्शुभास्ते । वागीशेनस्पीतवर्यम दृष्टाः संयुक्तावा सर्वकार्योष्व निंदयाः ।। 21 ।।
हंतिशुभो बलवांछिशि केंद्रे वीक्षण ताभ्युदितोंधजदोषं । सौम्यनवांशकगः
सुखदंदुस्तत्र सुलोचनभाभ्युदितोवा ।। 22 ।।
आद्येजन्मनिनव्यभूक्ति वसनालंकारण्यैर्विना सर्वंकर्म शुभाशुभं परिहरेद्भुक्तिं नावांचार्भोकीं । हित्वाभ्यंगविधिं निक्षेकसहितं क्षारंचशिष्टं शुभं । कार्यं कार्यमुशंतिके चदृषयो जन्मर्कयोरन्ययोः ।। 23 ।।
सर्वानेवविपत्ति पंचमवधेष्वाद्येषु भेष्वं शकान्मध्येष्याद्य तुरीयपावक मितानंत्येषुवा वर्जयेत् । सत्कर्मा बलवांछुभांशकगतो दृष्टश्च सौम्यग्रहैः जन्मप्रत्य रजान्विपद्विद भवान्दोषान्विधूर्बाधते ।। 24 ।।
स्वकीय जन्माष्टम राशि पत्योर्मैत्र्यान्न जन्माष्टम राशि शेष्टः । जन्मेशकर्मेश्वर मित्रभावः क्षिणोतिवै नाशिकदोषमुग्रं ।। 25 ।।
यदिशशिरवी तारायुग्मे द्वितीय तृतीयगौ प्रधम चरमौचापांशातौ क्रमाद्बल वांस्तदा । प्रशिथिल जलःप्राज्ञैः रेकार्गलः कथिथोन्यथा कतिचिदथतं दोषं शंसंत्यवंतिषु केवलं ।। 26 ।।
बलिनौ शुभवर्गगतौ स्ववर्गगौ वा शुभग्रहैदृष्टौ । एकार्गल दोष हरौ रवि शशिवा वितिवदंत्यन्ये ।। 27 ।।
स्वस्वामि जीवशशिजैस्सहितं विलग्नं दृष्टंतुवा हरति शून्यविषादिदोषान् । केंद्र त्रिकोण ग्रहगोबलवान् शुभश्च मासर्क्षराशितिधि शून्य भयापहरी ।। 28 ।।
भास्वन्मंदाचार्यफौ मौर्ग्रहं यद्दग्दं भू यस्तत्प्रयाति स्वभावं । मासादाब्दा द्वत्सराब्दात्तदर्दा दाहुत्पाता दाहवाद्यैश्च दुष्टं ।। 29 ।।
दग्दं यदृक्षंख चरेण भूयः शुक्लांश योगादुपबृंहते तत् । तपावसाने । वनमुष्टबासातप्तं यथाद्यांबु निपातयोगात् ।। 30 ।।
ऋक्षस्य दग्धस्यच दाहकस्य ग्रहस्य मध्येविचरव्हिमांशुः व्यपोह्यपीडा मभिरक्षतीदं बलीवहीनं बलिनोवरुद्धं ।। 31 ।।
यः कुरुतेयं दोषं ग्रहस्प्व तुंगे स्थितस्स्वर्गेवा । सौम्यग्रहेण दृष्टः स एवतं दोष मपहरति ।। 32 ।।
द्वयोरस्तमेकस्य वा काव्यगुर्वोः दिवादर्शनीयत्व मन्योन्यदृष्टं । न संसर्पमं हपृतिं चाधिमासं नमासोक्तकार्योषु षड्वर्जयंति ।। 33 ।।
पूर्वं ष़्घचिकाप्रभात मुदयाद्भानोः प्रदोषस्तधा पश्चादस्त मया द्घटित्रय मिहत्याज्यां स एववाथवा । यत्कर्मा विहितं निशासुतधृते क्षौरात्समावर्तना त्कर्तव्यं निखिलं प्रभातसमये शंसंतिगार्ग्यादयः ।। 34 ।।
बलिनौ चंद्रलग्नेशौ लग्नं मूर्धोदयं यदि । असप्तमस्थपापानां दृष्ट्रिलग्नेन दोषदाः ।। 35 ।।
स्वोच्च स्वक्षेत्रगतः कलिर्गुर्वाबलीयदालग्ने । नतदादुष्यति दृष्टिः
मदनगतस्यार्कजस्यराहोर्वा ।। 36 ।।
उपराग दुपरिगते वर्षार्धेत्वनुगते शुभेबलिनि । उदयोपितमो ग्रहयो शुभदशुभकर्मसु ग्राह्यः ।। 37 ।।
लग्न स्यपापद्वय मध्यगत्वं दोषंगुरुः केंद्रगतोबलाढ्यः केंद्रत्रिकोणोप च योषुमूर्तेः स्थितुशुभोना बलवान् निहंति ।। 38 ।।
क्रूराशुबावावपुषो ग्रहये स्थानान्यनिष्टानि यदाप्रविष्टाः । तदास्वंतुगेबलिनि स्वभेवायदि स्थितास्ते शुभदाभवंति ।। 39 ।।
कवौगुरौ वा बलिनिस्थितेनौशुभे नदृष्टः शुभनर्गगः शशी । विवर्धमानः शुभकृच्छना शुभं करोतितिष्ठ्रन्नपिषष्टरिपृयोः ।। 40 ।।
सौम्यद्वात शभागगः शुभपदेदृष्टोधाव सद्ग्रहै रंगांगांशक केंद्रग स्सचगुरोः केंद्रेचपक्षेस्थितः । सत्कर्मैवच तुर्विदोपि बलवानिंदुः क्षिणोत्यात्मनो दोषं पापनवांश काश्रयभवं स्वांशा श्रयोत्थं तथा ।। 41 ।।
असौम्यवर्गाश्रयजान् सुकर्मादृष्टो बलिष्ठे शुभेनचंद्रः । दुष्कर्मवेलादि समुद्भवांश्च भिनत्तिदोषां छु भगवन् संस्थः ।। 42 ।।
यदा स्ववर्गेतनु केंद्रसंस्थो गुरः शशिनाथ शुभांशकस्थः शुभेसदृष्टः सुकृततदानीं स पापयोगे क्षणदोष इंदोः ।। 43 ।।
गुरुस्सुदीप्तस्मनु केंद्रसंस्थितो बलाधिकोलग्नगतो विशेषतः । विहंति दोषा नखिलांस्तथाविथिः स्ववर्गसंस्थो भृगुजो बूधोथवा ।। 44 ।।
मूर्तेस्त्रिकोणा यमंकटकेषु रवींदु जीवार्क नवांशकस्थः । मकर्मकृन्नित्य मशेषदोषान् मुष्णातिवर्दिष्णुरष्णनुरश्मिः ।। 45 ।।
लग्नांशा द्विषमांशके यदि शुभास्तत्कंटकां शेपिवा जीवज्ञागुरुभार्गकाबुधसिता वन्योन्य केंद्रस्थितौ । लग्नेशस्य शुभस्यवातिबहवो युक्तष्टवर्गाक्षताः तेष्वेकैक समाश्रितांशक ग्रहल्लाभांश कास्थाः शुभाः ।। 46 ।।
लग्नांशर्क्ष त्रिकोणांशक सदनगताः सद्ग्रहः केंद्रगावाजीवांश क्षेत्र केंद्रेसितबुधशशिनश्चंद्र केंद्रेसुरेज्यः । चंद्रप्राप्तांशराशे स्सुत नवमगताः केंद्रसंस्थाश्च सौम्याः सौम्येंद्वात्मेशलग्नोप चयग्रहगता वीर्यवंत शुभाश्च ।। 47 ।।
राजंद्र स्सहमंत्रिको गजवरं सिंहासनं वाश्रितः शीतांशुर्भलवांछुभां शकगतोलग्नेष्ट गेहस्थितः । होरावत्समासवासरपतिः लगनेबली सद्गहो लग्नाद्वैरि सहोदरा गमगताः पापाश्चवीर्योत्कटाः ।। 48 ।।
प्राधान्येन व्याहृताः केचिदेतेयोगा स्सर्वेघ्नंति दोषानशेषान् । अत्रानुक्तास्संति चान्ये सहस्रं नैवोक्तास्ते ग्रंधबाहुल्याभीत्या ।। 49 ।।
अत्रोक्ताये वीर्यवंतो पि दोषादेशाचारा र्दुर्भलास्ते भवंति । येन्ये देशाचार
सिद्धाश्च दोषास्तेषां देशेवैवतत्रापवादः ।। 50 ।।
अनापद्युत्तमः कालो मध्यमापदि मध्यमः । सत्यामत्यापदि ग्राह्योदुष्टोपि स्वापवादतः ।। 51 ।।
अथ सद्गुण निरूपणं तत्रैव

श्लो।। निश्शेषदोष विहरस्यसु दुर्लभत्वात्का लेगुणाघ बहुशेनि बलाल्पदोशे । कर्मारभेत शुभमित्यृषि भिर्यदुक्तं तत्कांश्चिदत्रसुमुहुर्त गुणान्प्रवक्ष्ये ।। 1 ।।
अल्पदुर्लभ दोषत्वं कालस्य प्रथयोगुणः । अभावस्सर्वदोषाणां द्वितीय स्सुमहन्गुणः ।। 2 ।।
विशिष्ट विप्रभाषितं शुभग्रहस्य चोदयः । तनोश्चसौम्यवर्गता त्रयो महागुणाः स्मृताः ।। 3 ।।
अबाध्यमानो विहितक्रिया सुपंचांगयोगो गुणनायकाक्यः षडंगयोगो गुणराज उक्तः सप्तांगयोगो गणराजराजः ।। 4 ।।
प्रसन्नदैवज्ञ विधिप्रदिष्टं सुखप्रदं दुर्लभ मल्पपुण्यैः । सप्तांगसंपत्ति समोतमो तन्मुहुर्तराज्यं सुकृतोलभंते ।। 5 ।।
सौम्याः केंद्रत्रिकोणएषुपापाः क्षतस्सहोत्थयोः । एकादशस्थेता स्सर्वे शुभदाश्शुभकर्मसु ।। 6 ।।
शशांकनक्षत्र जलाभिवृद्धिः घटोप्यरिक्तः स्थितयश्चपूर्णाः । स्यात्पंच पूर्णाह्वय एषयोगो गुणादिराजः शुभकर्मणीष्टः ।। 7 ।।
दिक्ताराणां मध्यमास्तंभ संज्ञाप्ति स्रस्तिस्रः पार्श्वसंज्ञाघटाख्याः । तिष्टत्यर्को यत्ररिक्तस्सकुंभ स्संपूर्णोन्यस्तंभ संज्ञोपि तद्वत् ।। 8 ।।
अह्नः पंचदशोभागो मुहूर्तस्तारकाह्वयः । दिवापंच दशोक्तास्ते निशायांच तथास्मृताः ।। 9 ।।
आर्द्रोरगमित्र मखानसुजल विश्वाभिजिद्विरिंचेंद्राः ऐँद्राग्निमूलवरुणार्यमभगतारा दिवामुहूर्तास्युः ।। 10 ।।
क्रमशोनिशमुहूर्ता रुद्रोभाद्रादोष्ट तारास्युः । अदितिगुरु विष्णुहस्तत्वाष्ट्र समीराश्च कीर्तितामुनिभिः ।। 11 ।।
दिनरात्रिजामुहूर्ताये कथितास्त्याज्य तारकारूपाः । एकादशा शुभास्ते शुभकर्म सुपूजिताश्चान्ये ।। 12 ।।
उत्पातविष्टिव्यतिपातपूर्वं निहंतिदोषानभि जिन्मुहूर्तः । करोतियाम्या मपहयकाष्टां दिगंतराणि व्रजतोर्ध सिद्धिं ।। 13 ।।
बानोरर्यमदैवतोहि मरुचेर्ब्राह्म्यस्तधा नैऋतो भू पुत्रस्यतु पित्रवन्ह्यधिपती
चंद्रात्म जस्याभिजित् । पित्र ब्राह्म्य समाह्वया उशनसो ब्रह्मंबुदैवौगुरोः सार्पश्चाह्निशनेरमीतु नियमात्याज्या मुहुर्ताबुधैः ।। 14 ।।
संज्ञाः पुराणकथिता रौद्रश्वेतस्तधा मैत्रः । आरभटस्सावित्रोवैराजश्चध गांधर्वः ।। 15 ।।
आभिजिच्च रौहिणि बलौ विजयाख्यो नैऋतश्शाक्रः । वारुणभगदैपत्या विति विज्ञेयादिवा मुहुर्तानां ।। 16 ।।
अजिजिद्वैराजश्च श्वेतस्सावित्र मैत्र बलिविजयाः । शुभकर्म सिद्धिजनका स्सप्तप्रोक्ता ।। पुराणज्ञेः ।। 17 ।।
श्रेष्ठातारासत्तिथि स्सन्मुर्तस्स तिथ्यर्थं सन्निमित्तंचजातं । योगेंद्रोयं पंचकल्याण नामा गार्ग्येणोक्त स्सर्वकल्याणदायी ।। 18 ।।
सार्कादिवारा गुरु मूलहस्ताश्चित्रा दिनार्थ श्रवणेंदुताराः । बुध्न्याश्वीनी विश्वभगप्रजेशा निश्वाग्नि चित्रा शरशैल तिध्योः ।। 19 ।।
त्रयोदशी मातृलांत्यभानि भगप्रचेतो मरुतस्सनंदाः । भद्रास्समेता वसुदातृतारा क्रमेण योगाः अमृताभिदानाः ।। 20 ।।
उत्तरासलिल पोष्ण विष्णवो मात्रु मारुत वसुप्रचेतसः मित्रदंडधर पौष्णतारकः सौमित्र भगविश्वलेधनः ।। 21 ।।
मैत्राश्विनी मरुता मात्रृतिक्ष्या भगत्रयी नैर्ऋत पौष्णदस्राः। धात्रग्नि वायुत्रयवारिनाधाः सार्कादि वार शुभसिद्धयोगाः ।। 22 ।।
चित्राग्नीश्वर वारुणा दिनपते वारेसनंदातधा भौमस्यांबु भुजंग पौष्णमरुतो योगपराख्य श्शुभाः । नंदा भार्गव भौमशीत महसां भध्राकविदोर्जया चांद्रीक्ष्मा सितयोः शनेरपि वरा पूर्णा गुरो स्सिद्धिदाः ।। 23 ।।
तिथि वार नक्षत्र योगाये प्रेक्तास्ते शुभकर्मणि । तत्तद्वारर्क्ष योगेषु विशेषात्सिद्धिदायिनः ।। 24 ।।
संकृत्या कृति नागसायक जनैरिंदूत्कृतिभ्यां शिनै र्मनृकैः स्थित शक्र नागवसुभिर्वेदाश्ट शक्रैः क्रमात्। विद्येंद्राद्भि युगार्क गिग्दृतिजनैररैः पुराणैर्युता नाडी स्त्रिंश दतीत्य भेषु परतो नाड्यश्च तस्रोमृतम् ।। 25 ।।
अमृत घटिका स्समस्ता श्शुभ कर्मण्यमृता .योगवद्ग्राह्यः । विशरोगादि चिकित्सा विदौ शुभदा इति नवाच्य मिदं ।। 26 ।।
शशि तदारुढाग्रहाधिपतिश्च लग्नादि नाथश्च .यदात्रयोमी बलादि कास्सद्ग्रह
दृश्टि युक्ता गुणाघिकंतं कथयंति कालं ।। 27 ।।
कर्तु सजन्म समया वसति ग्रहाणां कृत्वाश्टवर्ग कथितार्क विधानमत्र बह्वर्क्ष योगवशतः शुभराशि मास भाव ग्रहाः स्थितिषु कर्मसुभं विदार्यात् ।।28 ।।
इयंत येवात्र गुणाः प्रतिश्ठा दोषापवादांश्च तथा हुरन्ये । येषां विबेधाबहवोति सुक्ष्माः प्रकीर्तिता विस्तरतो मुनींद्रैः ।। 29 ।।
व्यसोमनोभिरति महागुणं प्रधानं वायूदयंच कपिलः शुकनानि जिवः । गार्ग्यः प्रभात मृषिर त्रिरुपश्रुतिंच विष्णु स्समस्त शुभकर्मसु विप्रवाक्यं ।। 30।।
उपस्यराजानमिवधिकारी भक्त्याप्रसाद्येवगुरुं सुमंत्रः अभ्यर्च्यदैवज्ञ मनेनदत्तः शुभोमुहुर्तो नशुभैन्यथास्यात् ।। 31 ।।
देवार्चनासु निरतोजिप सिद्दमंत्रः सप्तांगयुक्ता गुणदोष बलाबलज्ञः । मौहूर्तिको वदतियत्तु फलं मुहुर्ते सत्यं तदुक्तं ऋषि बाषित वत् नमिथ्या ।। 32 ।।
द्रेक्क्ताणशीत कुनवांशक कालहोरा लग्नग्रहाभ्युद. दृष्ठिषु यस्सवीर्यं । ततुल्यवस्तुकथ नागमनेक्षणाद्यं तत्काललक्षणमसौ कथयेन्मुहूर्ते ।। 33 ।।

इतिविशे सहिते शान्ति कमलाकरे उतरपिठिकायां मुहूर्त गुणदोष तदपवादनिरूपण श्लोक संग्रह समाप्तः ।।

• • • • • • • • • 
                  

सर्वतंत्र स्वतंत्र पदवाक्य प्रमाण पारावार पारज्ञुलुनु सर्वज्ञमूर्तुलुनगु श्री वेदभाष्यादि महागंध निर्माण चातुरीदुरीणुलंयिन श्रीमन्माधवाचार्युलवारु मौहूर्तिक जनसंलोककरमुगा लोकानुग्रहमुनकै रचियिंचियुंडुनट्टि यी विद्यामाधवीयंबुनु अमूल्य ग्रंधमुनु अंध्रटीका तात्पर्य विवरणमुतोड सर्वजन सुलंभबगुनट्लु मदरास् - क्रिश्चियन्कालेजु पजितुलगु ब्रह्मश्री ।। चावलि रामस्वामि शास्त्रुलवारु मुद्रिंचि प्रकटिंचियुन्नारु. ई ग्रधमु मौहूर्तिक जनुलकु मिक्किलि यावश्यकं बैनदि. सर्वयमूलमु कालयु दानियोक्क शुभाशुभ परिणामंबु नेरिंगि वर्तिंचुवारिकि सकलकार्य दिग्विजयंबु गल्गुनु . कावुन नीग्रंधमुनु अपेक्षिंचु वारलु पै -- अड्रनु वारिकि व्रीसि तद्ग्रधमु नंदवच्चुनु . दानिलोनि विषयंबुलु नेरिंगि यानंदिचंवच्चनु .


समस्त व्रतादि काल निर्णय सूची पत्रम्
मान क्रमेण व्रतादि निर्णयः

चैत्रमासमु

शु ।। 1 संवत्सरादि रौदयिकी ग्राह्य
शु ।। 3 डोलागौरीव्रतं -- वरा ग्राह्य
शु ।। 4 गणेश दमन पूजा -- माध्याह्निकी
शु ।। 5 लक्ष्मी पंचमी -- नागपूजा नंच
शु ।। 6 स्कंद दमानारोपणं
शु ।। 7 सूर्यदमनारोपणं
शु ।। 8 भवान्यित्पत्तिः -- नवमीयुता ग्राह्य
पुनर्वसूयुताष्टम्या मलोकलिका प्राशनंच
शु ।। 9 श्री राम नवमी माद्याह्निकि
शु ।। 10 धर्म दशमी
शु ।। 12 विष्णोर्दमनोत्सवः
शु ।। 13 अनंगत्रयोदशि
शु ।। 15 दमन पौर्णिमा -- धर्मरधः

वैशाखमासमु

शु ।। 3 अक्षय्यतृतीया
शु ।। 5 जगद्गुर्वाराधनं
शु ।। 7 कन्याकुमारी गंगावतारौ
शु ।। 15 अर्थनारीश्वर व्रतं

ज्येष्ठमासमु

शु ।। 1 करवीर व्रतं
शु ।। 3 रंभाव्रतं -- पूर्वविद्धाशस्ता
शु ।। 4 उमावतारः -- तद्व्रतंच
शु ।। 6 वनगौरी व्रतं
शु ।। 10 गंगाभगवती व्रतं
शु ।। 15 वटसावित्री व्रतं -- कृष्णमायीमिति केचनकुर्वंति

आषाडमासमु

शु ।। 5 स्कंदपंचमी व्रतं
शु ।। 11 गोपद्मव्रतारंभः -- चातुर्मास्यव्रतारंभः
शु ।। 15 व्यासपूज
कृ ।। 2 अशून्यशयनव्रतं -- दांपत्यसुखकरं

श्रावणमासमु

शु ।। 4 नागचतूर्धी -- माध्याह्निकी
शु ।। 5 गरुडपंचमी -- नागपंचमीतिच
शु ।। 15 देवानां पवित्रार्चनं
" वरलक्ष्मी व्रतं शुक्रवारयोगे तदभावेरागायाः प्राक्सनिहित भार्गववासरेकार्यं -- यदसंभवं वृद्धिकलांचद्रवत शुक्रवासरे कर्तव्यमिति
शु ।। 15 हयग्रीवावतारः सायाह्नि
कृ ।। 8 श्री कृष्णजन्माष्टमी व्रतं निशीदव्यापिनी

भाद्रपदमासमु

शु ।। 3 षोडशगौरीव्रतं -- परिविद्धाग्रह्या
शु ।। 4 श्री गणेशव्रतं -- मध्याह्नव्यापिनी
शु ।। 5 ऋषिपंचमीव्रतं -- मध्याह्निकी
शु ।। 6 पापहरषष्टी -- सप्तमीयतग्राह्य
शु ।। 7 अमुक्ता भरणसप्तमी व्रतमु
शु ।। 8 दूर्वाष्टमी व्रतमु
शु ।। 6 नंदनवमी व्रतमु
शु ।। 14 श्रीमदनंतप्रवतमु -- पूर्वाह्णव्यापिनी
शु ।। 15 उमामहेश्वर व्रतमु
कृ ।। 3 बृहत्युमा व्रतमु
कृ ।। 6 कपिलाषष्टी व्रतमु
कृ ।। 8 रुद्रष्टमी व्रतमु

आश्वीजमासमु

शु ।। 1 शारदनवरात्र प्रारंभः
शु ।। 3 स्तनवृद्धिगौरी व्रतमु परविद्धा
शु ।। 5 उपागंललिता व्रतमु -- अपराह्णव्यापिनी
शु ।। 5-8-6 पुस्तकमंडल सर्वस्वतीपूजा
शु ।। 8 दुर्गाष्टमी
शु ।। 6 महानवमी
शु ।। 10 विजयदशमी
कृ ।। 14 नरकचतुर्दशी उषः कालव्यापिनी
कृ ।। 15 केदारेश्वर व्रतमु
 कार्तिकमासमु

शु ।। 1 बल्युत्सव दीपावलि
शु ।। 2 धन्वंतरिद्वितीया
शु ।। 3 त्रिलोचनगौरी व्रतमु
शु ।। 4 नागार्चनं
शु ।। 6 अग्निपूजनं
शु ।। 8 गोपाष्टमी व्रतमु
शु ।। 12 विष्णुप्रबोधनं बृंदावनोत्सवः
शु ।। 14 वै कुंठचतुर्दशी
कृ ।। 8 कालभैरवाष्टमी

मार्गशिरमासमु

शु ।। 8 चंपाष्टमी
शु ।। 12 वासुदेवद्वादशी
शु ।। 13 हनुमद्व्रतं
शु ।। 14 पाषाणचतुर्दशी
शु ।। 15 दत्तात्रेय जयंती

पुष्यमासमु

शु ।। 6 सुब्रह्मण्यार्चनं

माघमासमु

शु ।। 5 रधसप्तमी व्रतं
शु ।। 4 दंडिराजनक्तव्रतं
शु ।। 5 वसंतपंचमी
शु ।। 8 भीष्माष्टमी
शु ।। 12 तिलद्वादशी
कृ ।। 15 शिवरात्रि व्रतं निशीदव्यापिनीग्राह्य

फाल्गुणमासमु

शु ।। 4 शांतचतुर्धी
शु ।। 15 होलिकाव्रतं -- मदनपूर्णिमा
कृ ।। 1 वसंतोत्सवः

________

कल्पादयः

श्लो ।। वैशाखस्य तृतीया यां तृष्णायां फाल्गुनस्यच ।
प्रतिवचैत्र मासस्य तधा शुक्लेच पंचमी ।
शुक्ला त्रयोदशी माघे कार्तिकस्यतु सप्तमी ।
नवमी मार्गशीर्षस्य तृतीया पाल्गुनेसिते ।
एतानि सप्त कल्पानि महपुण्यत राणिच ।

सामास्य व्रत निर्णयः

सर्वत्र कृष्ण 4 संकष्ट गणेश व्रतं -- चंद्रोदय कालिकी ग्रह्य
सर्वत्र कृष्ण 14 मास शिवरात्रिः प्रदोष व्यापिनी
श्रावण मंगलवासरेषु - मंगलगौरी व्रतमु
श्रावण मंदवासरेषु - वेकटेश्वर व्रतमु
श्रावण सोमवासरेषु - शिवनक्त व्रतमु
विशेष योगव्रत निर्णयः
चैत्र बुदाष्टमी योगः

श्लो ।। पुनर्वसु बुभोपेता चैत्रेमासि सिताष्टमी ।।
प्रातस्तु विधिवत् स्नात्वा वाजचिपेय फलं लभेत् ।।
______

दशहारा दशमी योगः

श्लो ।। ज्येष्ठेमासि सितेपक्षे दशम्यां बुधहस्तयोः ।
व्यतीपातेगरानंदे कन्याचंद्रे वृषेरवौ ।।
गंगा व्रतं पुण्य प्रदं.
सर्वत्र शुक्ल 7 भानुवासरयोगे भानलप्तमी व्रतं.
सर्वत्र शुक्ल 4 भानुवासरयोगे भौम चतुर्थी व्रतं.
सव्रत्र शुक्ल 8 बुधवारसरयोगे बुधाष्टमी व्रतं.
सव्रत्र शुक्ल 11 गुरुवारसरयोगे जीववारै कादशी व्रतमु.
सव्रत्र शुक्ल 15 शुक्रवारसरयोगे बार्गव राका व्रतमु.
सव्रत्र कृष्ण 13 शनिवासरयोगे शनिप्रदोषव्रतं.
सव्रत्र कृष्ण 15 सोमवारसरयोगे अमासोमवार व्रतमु.

आर्दोदयमहोदयोगौ

श्लो ।। अमाऽर्कपात श्रवणयुक्ताचे त्पुष्यमाखयोः
आर्छोदय स्सविज्ञेयः कंचिन्न्यूनो महोदयः ।।
आस्मिन्योगे समुद्रस्नान हिरण्य श्रार्धादिकं सुफसदं ।।

लक्ष्मीनारायणयोगः
श्लो ।। शुक्लपक्षे यदा ब्रह्मल् वैष्टवर्क्षे समायुमे ।
सोमेन वाथ सैम्यैन नभस्येकादशी तिथिः ।
अतिगंडे योगेन भवेदध सुकर्मणा ।
लक्ष्मीनारायणो योग स्तस्मिन्नाराधयोद्धरं ।
दिवावाय दिवारात्रौ योगषट्कं यदाभवेत् ।।
हरिशंकरयोगः
श्लो ।। सभस्ये कृष्णपक्षस्य नवमी दशमीयुता ।
पुनर्वसू पुष्ययु क्त शिवयोगेन संस्थिता ।
करणे गरजस्याच्च अष्टयोगा महातिधिः ।
दिवा वायदि वारात्रौ योगोष्ट घटिकान्वितः ।
हरिशंकर योगोयं सर्वदेव कृतव्रतः ।।
______

जयंतीनिर्णयः
चैत्र शु ।। 3 अपराह्णे कूर्मजयंती
वैशाख शु ।। 15 सायं वराहाजयंती
भाद्रपद शु ।। 3 अपराह्मे तृसिंहाजयंती
वैशाख शु ।। 14 सायं - वामनजयंती
भाद्रपद शु ।। 12 मध्याह्ने - परशुरामजयंती
वैशाख शु ।। 3 मध्याह्ने - प्रदोषे इति बहावः
चैत्र शु ।। 9 मध्याह्ने - श्रीराम जयंती
श्रावण कृ ।। 8 निशीधे श्रीकृष्णावतारः
आश्वीज शु ।। 10 सायं बुद्दावतारः
श्रावण शु ।। 6 सायं कल्किजयंती

एतास्तत्तत्काल व्यापिन्यो ग्राह्याः - अत्र मत्स्य कूर्म वराहा बुद्क कल्की नामाषाढादि मासांतराणि एकादश्यादि तिथ्यंतराणि प्रातरादि कालांतराणिच वचनांतरानु सारेणोक्तानि कल्पभेदेन व्यवस्थापनीयानि - स्वस्वपरि गृहीत पक्षानु सारेण तत्त दूपासकैरुपोष्यामि - श्रीराम कृष्ण नृसिंह जयंत्य एव नित्यास्सर्वैरु पौष्याश्शिष्टैः ।।
_______

मन्वादि यूगादि निर्णयः

चैत्र शु ।। 3 उत्तममन्वादिः
चैत्र शु ।। 15 रौच्चकमन्वादिः
ज्येष्ठ शु ।। 15 भौच्चकमन्वादिः
आषाड शु ।। 10 चाक्षुषमन्वादिः
आषाड शु ।। 15 रुद्रसावर्णि कमन्वादिः
श्रावण शु ।। 8 सूर्यसावर्णि कमन्वादिः
भाद्रपद शु ।। 3 तामसमन्वादिः
आश्विज शु ।। 9 स्वारोचिषमन्वादिः
कार्तीक शु ।। 12 स्वांयंभुवमन्वादिः
कार्तीक शु ।। 15 इंद्रसावर्णि कमन्वादिः
पुष्य शु ।। 11 रैवतमश्वादिः
माघ शु ।। 7 वैवस्वतमश्वादिः
पाल्गुण शु ।। 15 ब्रह्मसावर्णि कमन्वादिः
पाल्गुण कृ ।। 30 अग्निसावर्णि कमन्वादिः

श्लो ।। तध्यग्नि नतिथिस्तिध्याशे कृष्णे भोऽनलोग्रहः ।
तिद्यर्कौ निशिवोऽमाथिथी मन्वादयोमधोरिति निर्णयसिंदौ ।।
एतेषा मपराह्णकालो मुख्यः ।।

______

युगादि

वैशाख शु ।। 3 त्रेतायुगादि.
भाद्रपद कृ ।। 13 कलियुगादि.
कार्ती शु ।। 9 कृतयुगादिः.
माघ कृ ।। 30 द्वावरयुगादिः.
श्लो ।। शुक्लेपूर्वाह्णिकी ग्रह्वा कृष्णेचैवा पराह्णिकी ।।

संक्रांति पुण्यकाल निर्णयः

मेषा प्रागुर्ध्वंच 15 - घटिकाः 10 इतिकेचन
वृषे पूर्वाः 16 - घटिकाः
मिदुने पराः - 16 घटिकाः
कर्काटके पूर्वाः - 30 घटिकाः
सिंहे पूर्वाः - 16 घटिकाः
कन्यायां पराः - 16 घटिकाः
कन्यायां पराः - 16 घचिकाः
तुलायां प्रागुर्थ्वंच 15 - 15 घटिकाः
वृश्चिके पूर्वाः - 16 घटिकाः
धनिषी पराः - 16 घटिकाः
मकरे पराः - 24 घटिकाः
कुंभे पूर्वाः - 16 घटिकाः
मीने पराः - 16 घिटिकाः
घचिकाद्वयाद्यल्पदिने शेषे विदुन कन्या मीन धनिष्वपि मकरेपि पूर्वाएव पुण्याः - प्रभाते घटिकाद्वया द्यल्पकाले वृषसिंहा तुला वृश्चिक कुंभेष्वपि परा एव पुण्याः - प्रभाते कर्कसंक्रांतौ पूर्वदिने पुण्य मित्येके - रात्रौ संक्रमे मध्यरात्रा दर्वाक् संक्रांतौ पूर्वादिनोत्तरार्धं पुण्यं - निशीध मध्य एव संक्रांतौ दिन द्वयेपि पूर् दिनो त्तरार्थं परदिन पूर्वार्थंच पूण्यं - आयसंक्रांतौ पूर्वदिनमेव पुण्यं - सूर्यास्तोत्तरं घटिकात्रयं संध्या तत्र मकर संक्रमे पूर्वदिनं पुण्यं पूर्वोदयात् प्राक् घटिकात्रयं संध्या तत्र मकर संक्रमे पूर्वदिनं पुण्यं पूर्योदयात् प्राक् घचिकात्रयं प्रात स्संध्या तत्र कर्क संक्रांतौ परदिनं पुण्यमिति।।
________

इति निर्णय कौमुदी धर्मसिध्वादि निबंधन ग्रंथेभ्य संगृहीतं समस्त व्रातीदिकाल निर्णय सूची पत्रं ।।
तत्र तत्र विशेष निर्णयादिकं प्राचीन शिष्टाचारानुसारेम तत्र तत्र वास्तव्यै र्बूसुरवर्यै र्विज्ञेयं ।।
जैमिन्यापस्तंबादि धर्म निर्णायकेभ्यो महर्षिभ्योनमः ।।

ग्रंध परिसमाप्ति

श्लो ।। शान्ताकारं भुजगशयनं पद्मानाभं सुरेशं ।
विश्वाकारं गगन सदृशं मेघवर्णं शुभांगं ।
लक्ष्मीकांतं कमलनयनं योगिहृद्ध्यान गम्यं ।
वंदे विष्णुं भवभयहरं सर्वलोकै कनाधं ।। 1
श्री कमलाकरभट्टः । निगमागमशास्त्र जात सर्वस्वं ।
आलोढ्य शान्ति कमला । कर नामानं निबंधन ग्रंधं ।। 2
कृतवान् तदुपष्टंभक विषयान् संगृह्य तत्र तत्र गतान् ।
सुबहून् तैस्साकंत । न्मुंद्रणमे तद्धि सम्यग भूत् ।। 3
एतेन भगवान् विष्णुः परमात्म महेश्वरः ।
प्रीणातुतेऽनुगृह्णंतु श्रौतस्मार्त दुरंधराः ।। 4
शिष्टेढ्यो वरद श्शंभुः कवी रम्यश्च शास्त्रकृत् ।
स्त्रीपुं रूपधरो वंध्यः प्रेरकश्चानु मेदकः ।। 5

शान्ति कमलाकरनाम ग्रंथ समाप्ति.

ध्रमस्य विजयोस्तु. अधर्मस्यनाशोस्तु.
प्राणिषु सद्भावनास्तु. विश्वेषां कल्याणमस्तु.
देशपालकानां दिग्विजय प्राप्तिरस्तु.
स्वस्ति सर्वेषां समस्त सन्मंगलानि भवन्तु.
श्री श्री श्री श्री श्री.