"भगवद्गीता/विश्वरूपदर्शनयोगः" इत्यस्य संस्करणे भेदः
(लघु) ३ अवतरण: adding bhagavat gita and other pages |
(लघु) भगवद् गीता ११ इत्येतद् भगवद्गीता/विश्वरूपदर्शनयोगः इत्येतद् प्रति चालितम् |
(भेदः नास्ति)
|
०४:०७, ६ जुलै २०११ इत्यस्य संस्करणं
एकादशोऽध्याय: विश्वरूपदर्शनयोग
ॐ श्रीपरमात्मने नमः '''अथैकादशोऽध्यायः''' अर्जुन उवाच मदनुग्रहाय परमं गुह्यमध्यात्मसंज्ञितम् । यत्त्वयोक्तं वचस्तेन मोहोऽयं विगतो मम ॥११- १॥ भवाप्ययौ हि भूतानां श्रुतौ विस्तरशो मया । त्वत्तः कमलपत्राक्ष माहात्म्यमपि चाव्ययम् ॥११- २॥ एवमेतद्यथात्थ त्वमात्मानं परमेश्वर । द्रष्टुमिच्छामि ते रूपमैश्वरं पुरुषोत्तम ॥११- ३॥ मन्यसे यदि तच्छक्यं मया द्रष्टुमिति प्रभो । योगेश्वर ततो मे त्वं दर्शयात्मानमव्ययम् ॥११- ४॥ श्रीभगवानुवाच पश्य मे पार्थ रूपाणि शतशोऽथ सहस्रशः । नानाविधानि दिव्यानि नानावर्णाकृतीनि च ॥११- ५॥ पश्यादित्यान्वसून्रुद्रानश्विनौ मरुतस्तथा । बहून्यदृष्टपूर्वाणि पश्याश्चर्याणि भारत ॥११- ६॥ इहैकस्थं जगत्कृत्स्नं पश्याद्य सचराचरम् । मम देहे गुडाकेश यच्चान्यद् द्रष्टुमिच्छसि ॥११- ७॥ न तु मां शक्यसे द्रष्टुमनेनैव स्वचक्षुषा । दिव्यं ददामि ते चक्षुः पश्य मे योगमैश्वरम् ॥११- ८॥ संजय उवाच एवमुक्त्वा ततो राजन्महायोगेश्वरो हरिः । दर्शयामास पार्थाय परमं रूपमैश्वरम् ॥११- ९॥ अनेकवक्त्रनयनमनेकाद्भुतदर्शनम् । अनेकदिव्याभरणं दिव्यानेकोद्यतायुधम् ॥११- १०॥ दिव्यमाल्याम्बरधरं दिव्यगन्धानुलेपनम् । सर्वाश्चर्यमयं देवमनन्तं विश्वतोमुखम् ॥११- ११॥ दिवि सूर्यसहस्रस्य भवेद्युगपदुत्थिता । यदि भाः सदृशी सा स्याद्भासस्तस्य महात्मनः ॥११- १२॥ तत्रैकस्थं जगत्कृत्स्नं प्रविभक्तमनेकधा । अपश्यद्देवदेवस्य शरीरे पाण्डवस्तदा ॥११- १३॥ ततः स विस्मयाविष्टो हृष्टरोमा धनंजयः । प्रणम्य शिरसा देवं कृताञ्जलिरभाषत ॥११- १४॥ अर्जुन उवाच पश्यामि देवांस्तव देव देहे : सर्वांस्तथा भूतविशेषसंघान् । ब्रह्माणमीशं कमलासनस्थ- : मृषींश्च सर्वानुरगांश्च दिव्यान् ॥११- १५॥ अनेकबाहूदरवक्त्रनेत्रं : पश्यामि त्वां सर्वतोऽनन्तरूपम् । नान्तं न मध्यं न पुनस्तवादिं : पश्यामि विश्वेश्वर विश्वरूप ॥११- १६॥ किरीटिनं गदिनं चक्रिणं च : तेजोराशिं सर्वतो दीप्तिमन्तम् । पश्यामि त्वां दुर्निरीक्ष्यं समन्ता- : द्दीप्तानलार्कद्युतिमप्रमेयम् ॥११- १७॥ त्वमक्षरं परमं वेदितव्यं : त्वमस्य विश्वस्य परं निधानम् । त्वमव्ययः शाश्वतधर्मगोप्ता : सनातनस्त्वं पुरुषो मतो मे ॥११- १८॥ अनादिमध्यान्तमनन्तवीर्य- : मनन्तबाहुं शशिसूर्यनेत्रम् । पश्यामि त्वां दीप्तहुताशवक्त्रं : स्वतेजसा विश्वमिदं तपन्तम् ॥११- १९॥ द्यावापृथिव्योरिदमन्तरं हि : व्याप्तं त्वयैकेन दिशश्च सर्वाः । दृष्ट्वाद्भुतं रूपमुग्रं तवेदं : लोकत्रयं प्रव्यथितं महात्मन् ॥११- २०॥ अमी हि त्वां सुरसंघा विशन्ति : केचिद्भीताः प्राञ्जलयो गृणन्ति । स्वस्तीत्युक्त्वा महर्षिसिद्धसंघाः : स्तुवन्ति त्वां स्तुतिभिः पुष्कलाभिः ॥११- २१॥ रुद्रादित्या वसवो ये च साध्या : विश्वेऽश्विनौ मरुतश्चोष्मपाश्च । गन्धर्वयक्षासुरसिद्धसंघा : वीक्षन्ते त्वां विस्मिताश्चैव सर्वे ॥११- २२॥ रूपं महत्ते बहुवक्त्रनेत्रं : महाबाहो बहुबाहूरुपादम् । बहूदरं बहुदंष्ट्राकरालं : दृष्ट्वा लोकाः प्रव्यथितास्तथाहम् ॥११- २३॥ नभःस्पृशं दीप्तमनेकवर्णं : व्यात्ताननं दीप्तविशालनेत्रम् । दृष्ट्वा हि त्वां प्रव्यथितान्तरात्मा : धृतिं न विन्दामि शमं च विष्णो ॥११- २४॥ दंष्ट्राकरालानि च ते मुखानि : दृष्ट्वैव कालानलसन्निभानि । दिशो न जाने न लभे च शर्म : प्रसीद देवेश जगन्निवास ॥११- २५॥ अमी च त्वां धृतराष्ट्रस्य पुत्राः : सर्वे सहैवावनिपालसंघैः । भीष्मो द्रोणः सूतपुत्रस्तथासौ : सहास्मदीयैरपि योधमुख्यैः ॥११- २६॥ वक्त्राणि ते त्वरमाणा विशन्ति : दंष्ट्राकरालानि भयानकानि । केचिद्विलग्ना दशनान्तरेषु : संदृश्यन्ते चूर्णितैरुत्तमाङ्गैः ॥११- २७॥ यथा नदीनां बहवोऽम्बुवेगाः : समुद्रमेवाभिमुखा द्रवन्ति । तथा तवामी नरलोकवीरा : विशन्ति वक्त्राण्यभिविज्वलन्ति ॥११- २८॥ यथा प्रदीप्तं ज्वलनं पतङ्गा : विशन्ति नाशाय समृद्धवेगाः । तथैव नाशाय विशन्ति लोका- : स्तवापि वक्त्राणि समृद्धवेगाः ॥११- २९॥ लेलिह्यसे ग्रसमानः समन्ता- : ल्लोकान्समग्रान्वदनैर्ज्वलद्भिः । तेजोभिरापूर्य जगत्समग्रं : भासस्तवोग्राः प्रतपन्ति विष्णो ॥११- ३०॥ आख्याहि मे को भवानुग्ररूपो : नमोऽस्तु ते देववर प्रसीद । विज्ञातुमिच्छामि भवन्तमाद्यं : न हि प्रजानामि तव प्रवृत्तिम् ॥११- ३१॥ श्रीभगवानुवाच कालोऽस्मि लोकक्षयकृत्प्रवृद्धो : लोकान्समाहर्तुमिह प्रवृत्तः । ऋतेऽपि त्वां न भविष्यन्ति सर्वे : येऽवस्थिताः प्रत्यनीकेषु योधाः ॥११- ३२॥ तस्मात्त्वमुत्तिष्ठ यशो लभस्व : जित्वा शत्रून् भुङ्क्ष्व राज्यं समृद्धम् । मयैवैते निहताः पूर्वमेव : निमित्तमात्रं भव सव्यसाचिन् ॥११- ३३॥ द्रोणं च भीष्मं च जयद्रथं च : कर्णं तथान्यानपि योधवीरान् । मया हतांस्त्वं जहि मा व्यथिष्ठा : युध्यस्व जेतासि रणे सपत्नान् ॥११- ३४॥ संजय उवाच एतच्छ्रुत्वा वचनं केशवस्य : कृताञ्जलिर्वेपमानः किरीटी । नमस्कृत्वा भूय एवाह कृष्णं : सगद्गदं भीतभीतः प्रणम्य ॥११- ३५॥ अर्जुन उवाच स्थाने हृषीकेश तव प्रकीर्त्या : जगत्प्रहृष्यत्यनुरज्यते च । रक्षांसि भीतानि दिशो द्रवन्ति : सर्वे नमस्यन्ति च सिद्धसंघाः ॥११- ३६॥ कस्माच्च ते न नमेरन्महात्मन् : गरीयसे ब्रह्मणोऽप्यादिकर्त्रे । अनन्त देवेश जगन्निवास : त्वमक्षरं सदसत्तत्परं यत् ॥११- ३७॥ त्वमादिदेवः पुरुषः पुराण- : स्त्वमस्य विश्वस्य परं निधानम् । वेत्तासि वेद्यं च परं च धाम : त्वया ततं विश्वमनन्तरूप ॥११- ३८॥ वायुर्यमोऽग्निर्वरुणः शशाङ्कः : प्रजापतिस्त्वं प्रपितामहश्च । नमो नमस्तेऽस्तु सहस्रकृत्वः : पुनश्च भूयोऽपि नमो नमस्ते ॥११- ३९॥ नमः पुरस्तादथ पृष्ठतस्ते : नमोऽस्तु ते सर्वत एव सर्व । अनन्तवीर्यामितविक्रमस्त्वं : सर्वं समाप्नोषि ततोऽसि सर्वः ॥११- ४०॥ सखेति मत्वा प्रसभं यदुक्तं : हे कृष्ण हे यादव हे सखेति । अजानता महिमानं तवेदं : मया प्रमादात्प्रणयेन वापि ॥११- ४१॥ यच्चावहासार्थमसत्कृतोऽसि : विहारशय्यासनभोजनेषु । एकोऽथवाप्यच्युत तत्समक्षं : तत्क्षामये त्वामहमप्रमेयम् ॥११- ४२॥ पितासि लोकस्य चराचरस्य : त्वमस्य पूज्यश्च गुरुर्गरीयान् । न त्वत्समोऽस्त्यभ्यधिकः कुतोऽन्यो : लोकत्रयेऽप्यप्रतिमप्रभाव ॥११- ४३॥ तस्मात्प्रणम्य प्रणिधाय कायं : प्रसादये त्वामहमीशमीड्यम् । पितेव पुत्रस्य सखेव सख्युः : प्रियः प्रियायार्हसि देव सोढुम् ॥११- ४४॥ अदृष्टपूर्वं हृषितोऽस्मि दृष्ट्वा : भयेन च प्रव्यथितं मनो मे । तदेव मे दर्शय देव रूपं : प्रसीद देवेश जगन्निवास ॥११- ४५॥ किरीटिनं गदिनं चक्रहस्त- : मिच्छामि त्वां द्रष्टुमहं तथैव । तेनैव रूपेण चतुर्भुजेन : सहस्रबाहो भव विश्वमूर्ते ॥११- ४६॥ श्रीभगवानुवाच मया प्रसन्नेन तवार्जुनेदं : रूपं परं दर्शितमात्मयोगात् । तेजोमयं विश्वमनन्तमाद्यं : यन्मे त्वदन्येन न दृष्टपूर्वम् ॥११- ४७॥ न वेदयज्ञाध्ययनैर्न दानै- : र्न च क्रियाभिर्न तपोभिरुग्रैः । एवंरूपः शक्य अहं नृलोके : द्रष्टुं त्वदन्येन कुरुप्रवीर ॥११- ४८॥ मा ते व्यथा मा च विमूढभावो : दृष्ट्वा रूपं घोरमीदृङ्ममेदम् । व्यपेतभीः प्रीतमनाः पुनस्त्वं : तदेव मे रूपमिदं प्रपश्य ॥११- ४९॥ संजय उवाच इत्यर्जुनं वासुदेवस्तथोक्त्वा : स्वकं रूपं दर्शयामास भूयः । आश्वासयामास च भीतमेनं : भूत्वा पुनः सौम्यवपुर्महात्मा ॥११- ५०॥ अर्जुन उवाच दृष्ट्वेदं मानुषं रूपं तव सौम्यं जनार्दन । इदानीमस्मि संवृत्तः सचेताः प्रकृतिं गतः ॥११- ५१॥ श्रीभगवानुवाच सुदुर्दर्शमिदं रूपं दृष्टवानसि यन्मम । देवा अप्यस्य रूपस्य नित्यं दर्शनकाङ्क्षिणः ॥११- ५२॥ नाहं वेदैर्न तपसा न दानेन न चेज्यया । शक्य एवंविधो द्रष्टुं दृष्टवानसि मां यथा ॥११- ५३॥ भक्त्या त्वनन्यया शक्य अहमेवंविधोऽर्जुन । ज्ञातुं द्रष्टुं च तत्त्वेन प्रवेष्टुं च परंतप ॥११- ५४॥ मत्कर्मकृन्मत्परमो मद्भक्तः सङ्गवर्जितः । निर्वैरः सर्वभूतेषु यः स मामेति पाण्डव ॥११- ५५॥ ॐ तत्सदिति श्रीमद्भगवद्गीतासूपनिषत्सु ब्रह्मविद्यायां योगशास्त्रे श्रीकृष्णार्जुनसंवादे विश्वरूपदर्शनयोगो नामैकादशोऽध्यायः ॥ ११ ॥