"रामायणम्/अयोध्याकाण्डम्/सर्गः ७७" इत्यस्य संस्करणे भेदः
< रामायणम् | अयोध्याकाण्डम्
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
पङ्क्तिः ५: | पङ्क्तिः ५: | ||
| section = अयोध्याकाण्डम् |
| section = अयोध्याकाण्डम् |
||
| previous = [[रामायणम्/अयोध्याकाण्डम्/सर्गः ७६|सर्गः ७६]] |
| previous = [[रामायणम्/अयोध्याकाण्डम्/सर्गः ७६|सर्गः ७६]] |
||
| next = [[रामायणम्/अयोध्याकाण्डम्/सर्गः ७८|सर्गः ७८]] |
| next = [[रामायणम्/अयोध्याकाण्डम्/सर्गः ७८|सर्गः ७८]] |
||
| notes = |
| notes = |
||
}} |
}} |
||
{{रामायणम्/अयोध्याकाण्डम्}} |
|||
<div class="verse"> |
|||
<pre> |
|||
'''श्रीमद्वाल्मीकियरामायणे अयोध्याकाण्डे सप्तसप्ततितमः सर्गः ॥२-७७॥'''<BR><BR> |
|||
'''श्रीमद्वाल्मीकियरामायणे अयोध्याकाण्डे सप्तसप्ततितमः सर्गः ॥२-७७॥''' |
|||
ततः दश अहे अतिगते कृत शौचो नृप आत्मजः ।<BR> |
|||
द्वादशे अहनि सम्प्राप्ते श्राद्ध कर्माणि अकारयत् ॥२-७७-१॥<BR><BR> |
|||
ततः दश अहे अतिगते कृत शौचो नृप आत्मजः । |
|||
ब्राह्मणेभ्यो ददौ रत्नम् धनम् अन्नम् च पुष्कलम् ।<BR> |
|||
द्वादशे अहनि सम्प्राप्ते श्राद्ध कर्माणि अकारयत् ॥२-७७-१॥ |
|||
वासाम्सि च महार्हाणि रत्नानि विविधानि च ॥२-७७-२॥<BR><BR> |
|||
ब्राह्मणेभ्यो ददौ रत्नम् धनम् अन्नम् च पुष्कलम् । |
|||
बास्तिकम् बहु शुक्लम् च गाः च अपि शतशः तथा ।<BR> |
|||
वासाम्सि च महार्हाणि रत्नानि विविधानि च ॥२-७७-२॥ |
|||
दासी दासम् च यानम् च वेश्मानि सुमहान्ति च ॥२-७७-३॥<BR> |
|||
ब्राह्मणेभ्यो ददौ पुत्रः राज्ञः तस्य और्ध्वदैहिकम् ।<BR><BR> |
|||
बास्तिकम् बहु शुक्लम् च गाः च अपि शतशः तथा । |
|||
ततः प्रभात समये दिवसे अथ त्रयोदशे ॥२-७७-४॥<BR> |
|||
दासी दासम् च यानम् च वेश्मानि सुमहान्ति च ॥२-७७-३॥ |
|||
विललाप महा बाहुर् भरतः शोक मूर्चितः ।<BR> |
|||
ब्राह्मणेभ्यो ददौ पुत्रः राज्ञः तस्य और्ध्वदैहिकम् । |
|||
शब्द अपिहित कण्ठः च शोधन अर्थम् उपागतः ॥२-७७-५॥<BR> |
|||
चिता मूले पितुर् वाक्यम् इदम् आह सुदुह्खितः ।<BR><BR> |
|||
ततः प्रभात समये दिवसे अथ त्रयोदशे ॥२-७७-४॥ |
|||
तात यस्मिन् निषृष्टः अहम् त्वया भ्रातरि राघवे ॥२-७७-६॥<BR> |
|||
विललाप महा बाहुर् भरतः शोक मूर्चितः । |
|||
तस्मिन् वनम् प्रव्रजिते शून्ये त्यक्तः अस्म्य् अहम् त्वया ।<BR><BR> |
|||
शब्द अपिहित कण्ठः च शोधन अर्थम् उपागतः ॥२-७७-५॥ |
|||
चिता मूले पितुर् वाक्यम् इदम् आह सुदुह्खितः । |
|||
तात यस्मिन् निषृष्टः अहम् त्वया भ्रातरि राघवे ॥२-७७-६॥ |
|||
यथा गतिर् अनाथायाः पुत्रः प्रव्राजितः वनम् ॥२-७७-७॥<BR> |
|||
तस्मिन् वनम् प्रव्रजिते शून्ये त्यक्तः अस्म्य् अहम् त्वया । |
|||
ताम् अम्बाम् तात कौसल्याम् त्यक्त्वा त्वम् क्व गतः नृप ।<BR><BR> |
|||
यथा गतिर् अनाथायाः पुत्रः प्रव्राजितः वनम् ॥२-७७-७॥ |
|||
दृष्ट्वा भस्म अरुणम् तच् च दग्ध अस्थि स्थान मण्डलम् ॥२-७७-८॥<BR> |
|||
ताम् अम्बाम् तात कौसल्याम् त्यक्त्वा त्वम् क्व गतः नृप । |
|||
पितुः शरीर निर्वाणम् निष्टनन् विषसाद ह ।<BR><BR> |
|||
दृष्ट्वा भस्म अरुणम् तच् च दग्ध अस्थि स्थान मण्डलम् ॥२-७७-८॥ |
|||
स तु दृष्ट्वा रुदन् दीनः पपात धरणी तले ॥२-७७-९॥<BR> |
|||
पितुः शरीर निर्वाणम् निष्टनन् विषसाद ह । |
|||
उत्थाप्यमानः शक्रस्य यन्त्र ध्वजैव च्युतः ।<BR><BR> |
|||
स तु दृष्ट्वा रुदन् दीनः पपात धरणी तले ॥२-७७-९॥ |
|||
अभिपेतुस् ततः सर्वे तस्य अमात्याः शुचि व्रतम् ॥२-७७-१०॥<BR> |
|||
उत्थाप्यमानः शक्रस्य यन्त्र ध्वजैव च्युतः । |
|||
अन्त काले निपतितम् ययातिम् ऋषयो यथा ।<BR><BR> |
|||
अभिपेतुस् ततः सर्वे तस्य अमात्याः शुचि व्रतम् ॥२-७७-१०॥ |
|||
शत्रुघ्नः च अपि भरतम् दृष्ट्वा शोक परिप्लुतम् ॥२-७७-११॥<BR> |
|||
अन्त काले निपतितम् ययातिम् ऋषयो यथा । |
|||
विसम्ज्ञो न्यपतत् भूमौ भूमि पालम् अनुस्मरन् ।<BR><BR> |
|||
शत्रुघ्नः च अपि भरतम् दृष्ट्वा शोक परिप्लुतम् ॥२-७७-११॥ |
|||
उन्मत्तैव निश्चेता विललाप सुदुह्खितः ॥२-७७-१२॥<BR> |
|||
विसम्ज्ञो न्यपतत् भूमौ भूमि पालम् अनुस्मरन् । |
|||
स्मृत्वा पितुर् गुण अन्गानि तनि तानि तदा तदा ।<BR><BR> |
|||
उन्मत्तैव निश्चेता विललाप सुदुह्खितः ॥२-७७-१२॥ |
|||
मन्थरा प्रभवः तीव्रः कैकेयी ग्राह सम्कुलः ॥२-७७-१३॥<BR> |
|||
स्मृत्वा पितुर् गुण अन्गानि तनि तानि तदा तदा । |
|||
वर दानमयो अक्षोभ्यो अमज्जयत् शोक सागरः ।<BR><BR> |
|||
मन्थरा प्रभवः तीव्रः कैकेयी ग्राह सम्कुलः ॥२-७७-१३॥ |
|||
सुकुमारम् च बालम् च सततम् लालितम् त्वया ॥२-७७-१४॥<BR> |
|||
वर दानमयो अक्षोभ्यो अमज्जयत् शोक सागरः । |
|||
क्व तात भरतम् हित्वा विलपन्तम् गतः भवान् ।<BR><BR> |
|||
सुकुमारम् च बालम् च सततम् लालितम् त्वया ॥२-७७-१४॥ |
|||
ननु भोज्येषु पानेषु वस्त्रेष्व् आभरणेषु च ॥२-७७-१५॥<BR> |
|||
क्व तात भरतम् हित्वा विलपन्तम् गतः भवान् । |
|||
प्रवारयसि नः सर्वाम्स् तन् नः को अद्य करिष्यति ।<BR><BR> |
|||
ननु भोज्येषु पानेषु वस्त्रेष्व् आभरणेषु च ॥२-७७-१५॥ |
|||
अवदारण काले तु पृथिवी न अवदीर्यते ॥२-७७-१६॥<BR> |
|||
प्रवारयसि नः सर्वाम्स् तन् नः को अद्य करिष्यति । |
|||
विहीना या त्वया राज्ञा धर्मज्ञेन महात्मना ।<BR><BR> |
|||
अवदारण काले तु पृथिवी न अवदीर्यते ॥२-७७-१६॥ |
|||
पितरि स्वर्गम् आपन्ने रामे च अरण्यम् आश्रिते ॥२-७७-१७॥<BR> |
|||
विहीना या त्वया राज्ञा धर्मज्ञेन महात्मना । |
|||
किम् मे जीवित सामर्थ्यम् प्रवेक्ष्यामि हुत अशनम् ।<BR><BR> |
|||
पितरि स्वर्गम् आपन्ने रामे च अरण्यम् आश्रिते ॥२-७७-१७॥ |
|||
हीनो भ्रात्रा च पित्रा च शून्याम् इक्ष्वाकु पालिताम् ॥२-७७-१८॥<BR> |
|||
किम् मे जीवित सामर्थ्यम् प्रवेक्ष्यामि हुत अशनम् । |
|||
हीनो भ्रात्रा च पित्रा च शून्याम् इक्ष्वाकु पालिताम् ॥२-७७-१८॥ |
|||
तयोः विलपितम् श्रुत्वा व्यसनम् च अन्ववेक्ष्य तत् ॥२-७७-१९॥<BR> |
|||
अयोध्याम् न प्रवेक्ष्यामि प्रवेक्ष्यामि तपो वनम् । |
|||
भृशम् आर्ततरा भूयः सर्वएव अनुगामिनः ।<BR><BR> |
|||
तयोः विलपितम् श्रुत्वा व्यसनम् च अन्ववेक्ष्य तत् ॥२-७७-१९॥ |
|||
ततः विषण्णौ श्रान्तौ च शत्रुघ्न भरताव् उभौ ॥२-७७-२०॥<BR> |
|||
भृशम् आर्ततरा भूयः सर्वएव अनुगामिनः । |
|||
धरण्याम् सम्व्यचेष्टेताम् भग्न शृन्गाव् इव ऋषभौ ।<BR><BR> |
|||
ततः विषण्णौ श्रान्तौ च शत्रुघ्न भरताव् उभौ ॥२-७७-२०॥ |
|||
ततः प्रकृतिमान् वैद्यः पितुर् एषाम् पुरोहितः ॥२-७७-२१॥<BR> |
|||
धरण्याम् सम्व्यचेष्टेताम् भग्न शृन्गाव् इव ऋषभौ । |
|||
वसिष्ठो भरतम् वाक्यम् उत्थाप्य तम् उवाच ह ।<BR><BR> |
|||
ततः प्रकृतिमान् वैद्यः पितुर् एषाम् पुरोहितः ॥२-७७-२१॥ |
|||
त्रयोदशोऽयम् दिवसः पितुर्वृत्तस्य ते विभो ॥२-७७-२२॥<BR> |
|||
वसिष्ठो भरतम् वाक्यम् उत्थाप्य तम् उवाच ह । |
|||
सावशेषास्थिनिचये किमिह त्वम् विलम्बसे ।<BR><BR> |
|||
त्रयोदशोऽयम् दिवसः पितुर्वृत्तस्य ते विभो ॥२-७७-२२॥ |
|||
त्रीणि द्वन्द्वानि भूतेषु प्रवृत्तानि अविशेषतः ॥२-७७-२३॥<BR> |
|||
सावशेषास्थिनिचये किमिह त्वम् विलम्बसे । |
|||
तेषु च अपरिहार्येषु न एवम् भवितुम् अर्हति ।<BR><BR> |
|||
त्रीणि द्वन्द्वानि भूतेषु प्रवृत्तानि अविशेषतः ॥२-७७-२३॥ |
|||
सुमन्त्रः च अपि शत्रुघ्नम् उत्थाप्य अभिप्रसाद्य च ॥२-७७-२४॥<BR> |
|||
तेषु च अपरिहार्येषु न एवम् भवितुम् अर्हति । |
|||
श्रावयाम् आस तत्त्वज्ञः सर्व भूत भव अभवौ ।<BR><BR> |
|||
सुमन्त्रः च अपि शत्रुघ्नम् उत्थाप्य अभिप्रसाद्य च ॥२-७७-२४॥ |
|||
उत्थितौ तौ नर व्याघ्रौ प्रकाशेते यशस्विनौ ॥२-७७-२५॥<BR> |
|||
श्रावयाम् आस तत्त्वज्ञः सर्व भूत भव अभवौ । |
|||
वर्ष आतप परिक्लिन्नौ पृथग् इन्द्र ध्वजाव् इव ।<BR><BR> |
|||
उत्थितौ तौ नर व्याघ्रौ प्रकाशेते यशस्विनौ ॥२-७७-२५॥ |
|||
अश्रूणि परिमृद्नन्तौ रक्त अक्षौ दीन भाषिणौ ॥२-७७-२६॥<BR> |
|||
वर्ष आतप परिक्लिन्नौ पृथग् इन्द्र ध्वजाव् इव । |
|||
अमात्याः त्वरयन्ति स्म तनयौ च अपराः क्रियाः ।<BR><BR> |
|||
अश्रूणि परिमृद्नन्तौ रक्त अक्षौ दीन भाषिणौ ॥२-७७-२६॥ |
|||
अमात्याः त्वरयन्ति स्म तनयौ च अपराः क्रियाः । |
|||
'''इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये अयोध्याकाण्डे सप्तसप्ततितमः सर्गः ॥२-७७॥'''<BR><BR> |
|||
'''इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये अयोध्याकाण्डे सप्तसप्ततितमः सर्गः ॥२-७७॥''' |
०६:२६, १७ डिसेम्बर् २०१५ इत्यस्य संस्करणं
← सर्गः ७६ | रामायणम्/अयोध्याकाण्डम् अयोध्याकाण्डम् वाल्मीकिः |
सर्गः ७८ → |
रामायणम्/अयोध्याकाण्डम् |
---|
श्रीमद्वाल्मीकियरामायणे अयोध्याकाण्डे सप्तसप्ततितमः सर्गः ॥२-७७॥ ततः दश अहे अतिगते कृत शौचो नृप आत्मजः । द्वादशे अहनि सम्प्राप्ते श्राद्ध कर्माणि अकारयत् ॥२-७७-१॥ ब्राह्मणेभ्यो ददौ रत्नम् धनम् अन्नम् च पुष्कलम् । वासाम्सि च महार्हाणि रत्नानि विविधानि च ॥२-७७-२॥ बास्तिकम् बहु शुक्लम् च गाः च अपि शतशः तथा । दासी दासम् च यानम् च वेश्मानि सुमहान्ति च ॥२-७७-३॥ ब्राह्मणेभ्यो ददौ पुत्रः राज्ञः तस्य और्ध्वदैहिकम् । ततः प्रभात समये दिवसे अथ त्रयोदशे ॥२-७७-४॥ विललाप महा बाहुर् भरतः शोक मूर्चितः । शब्द अपिहित कण्ठः च शोधन अर्थम् उपागतः ॥२-७७-५॥ चिता मूले पितुर् वाक्यम् इदम् आह सुदुह्खितः । तात यस्मिन् निषृष्टः अहम् त्वया भ्रातरि राघवे ॥२-७७-६॥ तस्मिन् वनम् प्रव्रजिते शून्ये त्यक्तः अस्म्य् अहम् त्वया । यथा गतिर् अनाथायाः पुत्रः प्रव्राजितः वनम् ॥२-७७-७॥ ताम् अम्बाम् तात कौसल्याम् त्यक्त्वा त्वम् क्व गतः नृप । दृष्ट्वा भस्म अरुणम् तच् च दग्ध अस्थि स्थान मण्डलम् ॥२-७७-८॥ पितुः शरीर निर्वाणम् निष्टनन् विषसाद ह । स तु दृष्ट्वा रुदन् दीनः पपात धरणी तले ॥२-७७-९॥ उत्थाप्यमानः शक्रस्य यन्त्र ध्वजैव च्युतः । अभिपेतुस् ततः सर्वे तस्य अमात्याः शुचि व्रतम् ॥२-७७-१०॥ अन्त काले निपतितम् ययातिम् ऋषयो यथा । शत्रुघ्नः च अपि भरतम् दृष्ट्वा शोक परिप्लुतम् ॥२-७७-११॥ विसम्ज्ञो न्यपतत् भूमौ भूमि पालम् अनुस्मरन् । उन्मत्तैव निश्चेता विललाप सुदुह्खितः ॥२-७७-१२॥ स्मृत्वा पितुर् गुण अन्गानि तनि तानि तदा तदा । मन्थरा प्रभवः तीव्रः कैकेयी ग्राह सम्कुलः ॥२-७७-१३॥ वर दानमयो अक्षोभ्यो अमज्जयत् शोक सागरः । सुकुमारम् च बालम् च सततम् लालितम् त्वया ॥२-७७-१४॥ क्व तात भरतम् हित्वा विलपन्तम् गतः भवान् । ननु भोज्येषु पानेषु वस्त्रेष्व् आभरणेषु च ॥२-७७-१५॥ प्रवारयसि नः सर्वाम्स् तन् नः को अद्य करिष्यति । अवदारण काले तु पृथिवी न अवदीर्यते ॥२-७७-१६॥ विहीना या त्वया राज्ञा धर्मज्ञेन महात्मना । पितरि स्वर्गम् आपन्ने रामे च अरण्यम् आश्रिते ॥२-७७-१७॥ किम् मे जीवित सामर्थ्यम् प्रवेक्ष्यामि हुत अशनम् । हीनो भ्रात्रा च पित्रा च शून्याम् इक्ष्वाकु पालिताम् ॥२-७७-१८॥ अयोध्याम् न प्रवेक्ष्यामि प्रवेक्ष्यामि तपो वनम् । तयोः विलपितम् श्रुत्वा व्यसनम् च अन्ववेक्ष्य तत् ॥२-७७-१९॥ भृशम् आर्ततरा भूयः सर्वएव अनुगामिनः । ततः विषण्णौ श्रान्तौ च शत्रुघ्न भरताव् उभौ ॥२-७७-२०॥ धरण्याम् सम्व्यचेष्टेताम् भग्न शृन्गाव् इव ऋषभौ । ततः प्रकृतिमान् वैद्यः पितुर् एषाम् पुरोहितः ॥२-७७-२१॥ वसिष्ठो भरतम् वाक्यम् उत्थाप्य तम् उवाच ह । त्रयोदशोऽयम् दिवसः पितुर्वृत्तस्य ते विभो ॥२-७७-२२॥ सावशेषास्थिनिचये किमिह त्वम् विलम्बसे । त्रीणि द्वन्द्वानि भूतेषु प्रवृत्तानि अविशेषतः ॥२-७७-२३॥ तेषु च अपरिहार्येषु न एवम् भवितुम् अर्हति । सुमन्त्रः च अपि शत्रुघ्नम् उत्थाप्य अभिप्रसाद्य च ॥२-७७-२४॥ श्रावयाम् आस तत्त्वज्ञः सर्व भूत भव अभवौ । उत्थितौ तौ नर व्याघ्रौ प्रकाशेते यशस्विनौ ॥२-७७-२५॥ वर्ष आतप परिक्लिन्नौ पृथग् इन्द्र ध्वजाव् इव । अश्रूणि परिमृद्नन्तौ रक्त अक्षौ दीन भाषिणौ ॥२-७७-२६॥ अमात्याः त्वरयन्ति स्म तनयौ च अपराः क्रियाः । इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये अयोध्याकाण्डे सप्तसप्ततितमः सर्गः ॥२-७७॥