"तैत्तिरीयारण्यकम्(विस्वर)" इत्यस्य संस्करणे भेदः
No edit summary |
No edit summary |
||
पङ्क्तिः १: | पङ्क्तिः १: | ||
<big><big><big>तैत्तिरीयारण्यकम् (अपूर्ण) |
<big><big><big>तैत्तिरीयारण्यकम् (अपूर्ण) |
||
तैत्तिरीयारण्यक |
|||
भद्रं कर्णेभिः शृणुयाम देवाः । भद्रं पश्येमाक्षभिर्यजत्राः स्थिरैरङ्गैस्तुष्टुवांसस्तनूभिः । व्यशेम देवहितं यदायुः |
|||
स्वस्ति न इन्द्रो वृद्धश्रवाः । स्वस्ति नः पूषा विश्वदेवाः |
|||
स्वस्ति नस्तार्क्ष्यो अरिष्टनेमिः । स्वस्ति नो बृहस्पतिर्दधातु |
|||
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः |
|||
1.1 प्रपाठक १ अनुवाक १ |
|||
भद्रं कर्णेभिः शृणुयाम देवाः । भद्रं पश्येमाक्षभिर्यजत्राः स्थिरैरङ्गैस्तुष्टुवांसस्तनूभिः । व्यशेम देवहितं यदायुः । स्वस्ति न इन्द्रो वृद्धश्रवाः । स्वस्ति नः पूषा विश्ववेदाः । स्वस्ति नस्तार्क्ष्यो अरिष्टनेमिः । स्वस्ति नो बृहस्पतिर्दधातु । आपमापामपः सर्वाः । अस्मादस्मादितोऽमुतः (१ ) । अग्निर्वायुश्च सूर्यश्च । सह संचस्करर्द्धिया । वाय्वश्वा रश्मिपतयः । मरीच्यात्मानोऽद्रुहः । देवीर्भुवनसूवरीः । पुत्रवत्त्वाय मे सुत । महानाम्नीर्महामानाः । महसो महसः स्वाः । देवीः पर्जन्यसूवरीः । पुत्रवत्त्वाय मे सुत (२ ) । अपाश्न्युष्णिमपा रक्षः । अपाश्न्युष्णिमपा रघम् । अपाघ्रामप चावर्त्तिम् । अप देवीरितो हित । वज्रं देवीरजीतांश्च । भुवनं देवसूवरीः । आदित्यानदितिं देवीम् । योनिनोर्ध्वमुदीषत । शिवा नः शंतमा भवन्तु । दिव्या आप ओषधयः । सुमृडीका सरस्वति । मा ते व्योम संदृशि ( ३ ) । |
|||
अमुतः सुतौषधयो द्वे च ।। |
|||
1.2 अनुवाक २ |
|||
स्मृतिः प्रत्यक्षमैतिह्यम् । अनुमानश्चतुष्टयम् । एतैरादित्यमण्डलम् । सर्वैरेव विधास्यते । सूर्यो मरीचीमादत्ते । सर्वस्माद्भुवनादधि । तस्याः पाकविशेषेण । स्मृतं कालविशेषणम् । नदीव प्रभवात्काचित् । अक्षय्यात्स्यन्दते यथा (१) । तां नद्योऽभिसमायन्ति । सोरुः सती न निवर्तते । एवं नानासमुत्थानाः । कालाः संवत्सरं श्रिताः । अणुशश्च महशश्च । सर्वे समवयन्त्रि तम् । स तैः सर्वैः समाविष्टः । उरुः सन्न निवर्तते । अधि संवत्सरं विद्यात् । तदेव लक्षणे (२) । अणुभिश्च महद्भिश्च । समारूढः प्रदृश्यते । संवत्सरः प्रत्यक्षेण नाधिसत्त्वः प्रदृश्यते । पटरो विक्लिधः पिङ्गः । एतद्वरुणलक्षणम् । यत्रैतदुपदृश्यते । सहस्रं तत्र नीयते । एकं हि शिरो नाना मुखे । कृत्स्नं तदृतुलक्षणम् ( ३) । उभयतः सप्तेन्द्रियाणि । जल्पितं त्वेव दिह्यते । शुक्लकृष्णे संवत्सरस्य । दक्षिणवामयोः पार्श्वयोः । तस्यैषा भवति । शुक्रं ते अन्यद्यजतं ते अन्यत् । विषुरूपे अहनी द्यौरिवासि । विश्वा हि माया अवसि स्वधावः । भद्रा ते पूषन्निह रातिरस्त्विति । नात्र भुवनम् । न पूषा । न पशवः । नादित्यः संवत्सर एव प्रत्यक्षेण प्रियतमं विद्यात् । एतद्वै संवत्सरस्य प्रियतमं रूपम् । योऽस्य महानर्थ उत्पत्स्यमानो भवति । इदं पुण्यं कुरुष्वेति । तमाहरणं दद्यात् (४) । यथा लक्षण ऋतुलक्षणं भुवनं सप्त च |
|||
1.3 अनुवाक ३ |
|||
साकंजानां सप्तथमाहुरेकजम् । षडुद्यमा ऋषयो देवजा इति । तेषामिष्टानि विहितानि धामशः । स्थात्रे रेजन्ते विकृतानि रूपशः । को नु मर्या अमिथितः । सखा सखायमब्रवीत् । जहाको अस्मदीषते । यस्तित्याज सखिविदं सखायम् । न तस्य वाच्यपि भोगो अस्ति । यदीं शृणोत्यलकं शृणोति (१) । न हि प्रवेद सुकृतस्य पन्थामिति । ऋतुरृतुना नुद्यमानः । विननादाभिधावः । षष्टिश्च त्रिंशका वल्गाः । शुक्लकृष्णौ च षष्टिकौ । सारागवस्त्रैर्जरदक्षः । वसन्तो वसुभिः सह । संवत्सरस्य सवितुः । प्रैषकृत्प्रथमः स्मृतः । अमूनादयतेत्यन्यान् (२) अमूंश्च परिरक्षतः । एता वाचः प्रयुज्यन्ते । यत्रैतदुपदृश्यते । एतदेव विजानीयात् । प्रमाणं कालपर्यये । विशेषणं तु वक्ष्यामः । ऋतूनां तन्निबोधत । शुक्लवासा रुद्र गणः । ग्रीष्मेणावर्तते सह । निजहन्पृथिवीं सर्वाम् (३) । ज्योतिषाऽप्रतिख्येन सः । विश्वरूपाणि वासांसि । आदित्यानां निबोधत । संवत्सरीणं कर्मफलम् । वर्षाभिर्ददतां सह । अदुःखो दुःखचक्षुरिव । तद्मा पीत इव दृश्यते । शीतेनाव्यथयन्निव । रुरुदक्ष इव दृश्यते । ह्लादयते ज्वलतश्चैव । शाम्यतश्चास्य चक्षुषी । या वै प्रजा भ्रंश्यन्ते । संवत्सरात्ता भ्रंश्यन्ते । याः प्रति तिष्ठन्ति । संवत्सरे ताः प्रति तिष्ठन्ति । वर्षाभ्य इत्यर्थः |
|||
(४) । शृणोत्यन्यान्सर्वामेव षट्च ।। |
|||
1.4 अनुवाक ४ |
|||
अक्षिदुःखोत्थितस्यैव । विप्रसन्ने कनीनिके । आङ्क्ते चाद्गणं नास्ति । ऋभूणां तन्निबोधत । कनकाभानि वासांसि । अहतानि निबोधत । अन्नमश्नीत मृज्मीत । अहं वो जीवनप्रदः । एता वाचः प्रयुज्यन्ते । शरद्यत्रोपदृश्यते (१) । अभिधून्वन्तोऽभिघ्नन्त इव । वातवन्तो मरुद्गणाः । अमुतो जेतुमिषुमुखमिव । संनद्धाः सह ददृशे ह । अपध्वस्तैर्वस्तिवर्णैरिव । विशिखासः कपर्दिनः । अक्रुद्धस्य योत्स्यमानस्य । क्रुद्धस्येव लोहिनी । हेमतश्चक्षुषी विद्यात् । अक्ष्णयोः क्षिपणोरिव (२) । दुर्भिक्षं देवलोकेषु । मनूनामुदकं गृहे । एता वाचः प्रवदन्तीः । वैद्युतो यान्ति शैशिरीः । ता अग्निः पवमाना अन्वैक्षत । इह जीविकामपरिपश्यन् । तस्यैषा भवति । इहेह वः स्वतपसः । मरुतः सूर्यत्वचः । शर्म सप्रथा आवृणे (३) |
|||
दृश्यत इवावृणे |
|||
1.5 अनुवाक ५ |
|||
अतिताम्राणि वासांसि । अष्टिवज्रिशतघ्नि च । विश्वे देवा विप्रहरन्ति । अग्निजिह्वा असश्चत् । नैव देवो न मर्त्यः । न राजा वरुणो विभुः । नाग्निर्नेन्द्रो न पवमानः । मातृक्कच्चन विद्यते । दिव्यस्यैका धनुरार्त्निः । पृथिव्यामपरा श्रिता (१) । तस्येन्द्रो वम्रिरूपेण । धनुर्ज्यामच्छिनत्स्वयम् । तदिन्द्र धनुरित्यज्यम् । अभ्रवर्णेषु चक्षते । एतदेव शंयोर्बार्हस्पत्यस्य । एतद्रुद्रस्य धनुः । रुद्रस्य त्वेव धनुरार्त्निः । शिर उत्पिपेष । स प्रवर्ग्योऽभवत् । तस्माद्यः सप्रवर्ग्येण यज्ञेन यजते । रुद्रस्य स शिरः प्रतिदधाति । नैनं रुद्र आरुको भवति । य एवं वेद (२) । श्रिता यजते त्रीणि च |
|||
1.6 अनुवाक ६ |
|||
अत्यूर्ध्वाक्षोऽतिरश्चात् । शिशिरः प्रदृश्यते । नैव रूपं न वासांसि । न चक्षुः प्रतिदृश्यते । अन्योन्यं तु न हिंस्रातः । सतस्तद्देवलक्षणम् । लोहितोऽक्ष्णि शार शीर्ष्णिः । सूर्यस्योदयनं प्रति । त्वं करोषि न्यञ्जलिकाम् । त्वं करोषि निजानुकाम् (१) । नि जानुका मे न्यञ्जलिका । अमी वाचमुपासतामिति । तस्मै सर्व ऋतवो नमन्ते । मर्यादाकरत्वात्प्र पुरोधाम् । ब्राह्मण आप्नोति । य एवं वेद । स खलु संवत्सर एतैः सेनानीभिः सह । इन्द्राय सर्वान्कामानभिवहति । स द्रप्सः । तस्यैषा भवति (२) । अव द्र प्सो अंशुमतीमतिष्ठत् । इयानः कृष्णो दशभिः सहस्रैः । आवर्तमिन्द्रः शच्या धमन्तम् । उप स्नुहि तं नृमणामथ द्रामिति । एतयैवेन्द्रः सलावृक्या सह । असुरान्परिवृश्चति । पृथिव्यंशुमती । तामन्ववस्थितः संवत्सरो दिवं च । नैवंविदुषाचार्यान्तेवासिनौ । अन्योन्यस्मै द्रुह्याताम् । यो द्रुह्यति । भ्रश्यते स्वर्गाल्लोकात् । इत्यृतुमण्डलानि । सूर्यमण्डलान्याख्यायिकाः । अत ऊर्ध्वं सनिर्वचनाः (३) । निजानुकां भवति द्रुह्यातां पञ्च च |
|||
1.7 अनुवाक ७ |
|||
आरोगो भ्राजः पटरः पतङ्गः । स्वर्णरो ज्योतिषीमान्विभासः । ते अस्मै सर्वे दिवमातपन्ति । ऊर्ज दुहाना अनपस्फुरन्त इति, इति । कश्यपोऽष्टमः । स महामेरुं न जहाति । तस्यैषा भवति, इति । यत्ते शिल्पं कश्यप रोचनावत् । इन्द्रियावत्पु-ष्कलं चित्रभानु । यस्मिन्त्सूर्या अर्पिताः सप्त सकम्।(१) तस्मिन्नाजानमधिविश्रयेममिति,इति । ते अस्मै सर्वे कश्यपाज्ज्योतिर्लभन्ते । तान्त्सोमः कश्यपादधिनिर्धमति । भ्रस्ताकर्मकृदिवैवम्- इति । प्राणो जीवानीन्द्रियजीवानि । सप्त शीर्षण्याः प्राणाः । सूर्या इत्याचार्याः, इति । अपश्यमहमेतान्त्सप्त सूर्यानिति । पञ्चकर्णो वात्स्यायनः । सप्तकर्णश्च प्ल्राक्षिः ( २) । आनुश्रविकं एव नौ कश्यप इति । उभौ वेदयिते । न हि शेकुमिव महामेरुं गन्तुम्,इति । अपश्यमहमेतत्सूर्यमण्डलं परिवर्तमानम् । गार्ग्यः प्राणत्रातः । गेच्छन्त महामेरुम् । एकं चाजहतम्, इति । भ्राजपटरपतङ्गा निहने । तिष्ठन्नातपन्ति । तस्मादिह तपत्त्रितपाः ( ३) । अमुत्रेतरे । तस्मादिहातपत्त्रितपाः, इति । तेषामेषा भवति, इति । सप्त सूर्या दिवमनुप्रविष्टाः । तानन्वेति पथिभिर्दक्षिणावान् । ते अस्मै सर्वे घृतमातपन्ति । ऊर्ज दुहाना अनपस्फुरन्त इति, इति । सप्तर्त्विजः सूर्या इत्याचार्याः, इति । तेषामेषा भवति, इति । सप्त दिशो नानासूर्याः ( ४) । सप्त होतार ऋत्विजः । देवा आदित्या ये सप्त । तेभिः सोमाभीरक्ष ण इति, इति । तदप्याम्नायः । दिग्भ्राज ऋतूऽन्करोति, इति । एतयैवाऽऽवृताऽऽ सहस्रसूर्यताया इति वैशम्पायनः, इति । तस्यैषा भवति, इति । यद्द्याव इन्द्र ते शतꣳ शतं भूमीः । उत स्युः । न त्वा वज्रिन्त्सहस्रꣳ सूर्याः ( ५) । अनु न जातमष्ट रोदसी इति, इति । नानालिङ्गत्वादृतूनां नानासूर्यत्वम्, इति । अष्टौ तु व्यवसिता इति, इति । सूर्यमण्डलान्यष्टात ऊर्ध्वम्, इति । तेषामेषा भवति, इति । चित्रं देवानामुदगादनीकम्। । चक्षुर्मित्रस्य वरुणस्याग्नेः । आप्रा द्यावापृथिवी अन्तरिक्षम् । सूर्य आत्मा जगतस्तस्थुषश्चेति(६) इति । साकं प्लाक्षिस्तपत्त्रितपा नानासूर्याः सूर्या नव च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयत्तैतिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके सप्तमोऽनुवाकः ।। ७ ।। |
|||
1.8 अनुवाक ८ |
|||
क्वेदमभ्रं निविशते । क्वायꣳ संवत्सरो मिथः । क्वाहः(काहः?) क्वेयं देव रात्री । क्व मासा ऋतवः श्रिताः, इति । अर्धमासा मुहूर्ताः । निमेषास्त्रुटिभिः सह । क्वेमा आपो निविशन्ते ।यदीतो यान्ति संप्रति, इति । काला अप्सु निविशन्ते । आपः सूर्ये समाहिताः ( १) । अभ्राण्यपः प्रपद्यन्ते । विद्युत्सूर्ये समाहिता, इति । अनवर्णे इमे भूमी । इयं चासौ च रोदसी, इति । किꣳस्विदत्रान्तरा भृतम् । येनेमे विधृते उभे । विष्णुना विधृते भूमी । इति वत्सस्य वेदना, इति । इरावती धेनुमती हि भूतम् । सूयवसिनी मनुषे दशस्ये ( २) । व्यष्टभ्नाद्रोदसी विष्णवेते । दाधर्थ पृथिवीमभितो मयूखैः, इति । किं तद्विष्णोर्बलमाहुः । का दीप्तिः किं परायणम् । एको यद्धारयद्देवः । रेजती रोदसी उभे, इति । वाताद्विष्णोर्बलमाहुः । अक्षराद्दीप्तिरुच्यते । त्रिपदाद्धारयद्देवः । यद्विष्णोरेकमुत्तमम् ( ३), इति । अग्नयो वायवश्चैव । एतदस्य परायणम्, इति । पृच्छामि त्वां परं मृत्युम् । अवमं मध्यमं चतुम् । लोकं च पुण्यपापानाम् । एतत्पृच्छामि संप्रति, इति । अमुमाहुः परz मृत्युम् । पवमानं तु मध्यमम् । अग्निरेवावमो मृत्युः । चन्द्रमाश्चतुरुच्यते ( ४), इति । अनाभोगाः परं मृत्युम् । पापाः संयन्ति सर्वदा । आभोगास्त्वेव संयन्ति । यत्र पुण्यकृतो जनाः, इति । ततो मध्यममायन्ति । चतुमग्निं च संप्रति, इति । पृच्छामि त्वा पापकृतः । यत्र यातयते यमः । त्वं नस्तद्ब्रह्मन्प्रब्रूहि । यदि वेत्थासतो गृहान् ( ५), इति । कश्यपादुदिताः सूर्याः । पापान्निर्घ्नन्ति सर्वदा । रोदस्योरन्तर्देशेषु । तत्र न्यस्यन्ते वासवैः, इति । तेऽशरीराः प्रपद्यन्ते । यथाऽपुण्यस्य कर्मणः । अपाण्यपादकेशासः । तत्र तेऽयोनिजा जनाः, इति । मृत्वा पुनर्मृत्युमापद्यन्ते । अद्यमानाः स्वकर्मभिः (६) । आशातिकाः क्रिमय इव । ततः पूयन्ते वासवैः, इति । अपैतं मृत्युं जयति । य एवं वेद । स खल्वैवंविद्ब्राह्मणः । दीर्घश्रुत्तमो भवति । कश्यपस्यातिथिः सिद्धगमनः सिद्धागमनः, इति । तस्यैषा भवति, इति । आ यस्मिन्त्सप्त वासवाः । रोहन्ति पुण्या रुहः ( ७) । ऋषिर्ह दीर्घश्रुत्तमः । इन्द्रस्य घर्मो अतिथिरिति, इति । कश्यपः पश्यको भवति । यत्सर्वं परिपश्यतीति सौक्ष्म्यात्, इति । |
|||
अथाग्नेरष्टपुरुषस्य । तस्यैषा भवति, इति । अग्ने नय सुपथा राये अस्मान् । विश्वानि देव वयुनानि व्रिद्वान् । युयोध्यस्मज्जुहुराणमेनः । भूयिष्ठा ते नमउक्तिं विधेमेति ( ८), इति । समाहिता दशस्ये उत्तममुच्यते गृहान्त्स्वकर्मभिः पूर्व्या रुह इति । |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठकेऽष्टमोऽनुवाकः ।। ८ ।। |
|||
1.9 अनुवाक ९ |
|||
अग्निश्च जातवेदश्च । सहोजा अजिराप्रभुः । वैश्वानरो नर्यापाश्च । पङ्क्तिराधाश्च सप्तमः । विसर्पेवाऽष्टमोऽग्नीनाम् । एतेऽष्टौ वसवः क्षिता इति, इति । यथर्त्वेवाग्नेरर्चिर्वर्णविशेषाः । नीलार्चिश्च पीतकार्चिश्चेति, इति । अथ वायोरेकादशपुरुषस्यैकादशस्त्रीकस्य, इति । प्रभ्राजमाना व्यवदाताः ( १) । याश्च वासुकिवैद्युताः । रजताः परुषाः श्यामाः । कपिला अतिलोहिताः । ऊर्ध्वा अवपतन्ताश्च । वैद्युत इत्येकादश, इति । नैनं वैद्युतो हिनस्ति । य एवं वेद, इति । स होवाच व्यासः पाराशर्यः । विद्युद्वधमेवाहं मृत्युमैच्छमिति, इति । न त्वकामꣳ हन्ति ( २) । य एवं वेद, इति । अथ गन्धर्वगणाः, इति । स्वानभ्राट् । अङ्घारिर्बम्भारिः । हस्तः सुहस्तः । कृशानुर्विश्वावसुः । मूर्धन्वानसूर्यवर्चाः । कृतिरित्येकादश गन्धर्वगणाः, इति । देवाश्च महादेवाः । रश्मयश्च देवा गरगिरः ( ३), इति । नैनं गरो हिनस्ति । य एवं वेद, इति । गौरी मिमाय सलिलानि तक्षती । एकपदी द्विपदी सा चतुष्पदी । अष्टापदी नवपदी बभूबुषी । सहस्राक्षरा परमे व्योमन्निति, इति । वाचो विशेषणम्, इति । अथ निगदव्याख्याताः । ताननुक्रमिष्यामः, इति । बराहवः स्वतपसः ( ४) । विद्युन्महसो धूपयः । श्वापयो गृहमेधाश्चेत्येते । ये चेमेऽशिमिविद्विषः, इति । पर्जन्याः सप्त पृथिवीमभिवर्षन्ति । वृष्टिभिरिति । एतयैव विभक्तिविपरीताः । सप्तभिर्वातैरुदीरिताः । अमूँल्लोकानभिवर्षन्ति । तेषामेषा भवति, इति । समानमेतदुदकम् ( ५) । उच्चैत्यव चाहभिः । भूमिं पर्जन्या जिन्वन्ति । दिवं जिन्वन्त्यग्नय इति, इति । यदक्षरं भूतकृतम् । विश्वे देवा उपासते । महर्षिमस्य गोप्तारम् । जमदग्निमकुर्वत, इति । जमदग्निराप्यायते । छन्दोभिश्चतुरुत्तरैः । राज्ञः सोमस्य तृप्तासः ( ६) । ब्रह्मणा वीर्यावता । शिवा नः प्रदिशो दिशः, इति । तच्छं योरावृणीमहे । गातुं यज्ञाय । गातुं यज्ञपतये । दैवी स्वस्तिरस्तु नः । स्वस्तिर्मानुषेभ्यः । ऊर्ध्वं जिगातु भेषजम् । शं नो अस्तु द्विपदे। शं चतुष्पदे, इति । सोमपा३ असोमपा३ इति निगदव्याख्याताः ( ७), इति । व्यवदाता हन्ति गरगिरस्ततपस उदकं तृप्तासश्चतुष्पद एकं च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके नवमोऽनुवाकः ।। ९ ।। |
|||
1.10 अनुवाक १० |
|||
सहस्रवृदियं भूमिः । परं व्योम सहस्रवृत् । अश्विना भुज्यू नासत्या । विश्वस्य जगतस्पती, इति । जाया भूमिः पतिर्व्योम । मिथुनं ता अतुर्यथुः । पुत्रो बृहस्पती रुद्रः । सरमा इति स्त्रीपुमम्, इति । शुक्रं वामन्यद्यजतं वामन्यत् । विषुरूपे अहनी द्यौरिव स्थः (१) । विश्वा हि माया अवथः स्वधावन्तौ । भद्रा वां पूषणाविह रातिरस्तु, इति । वासात्यौ चित्रौ जगतो निधानौ । द्यावाभूमी चरथः सꣳ सखायौ । तावश्विना रासभाश्वा हवं मे । शुभस्पती आगतꣳ सूर्यया सह, इति । त्युग्रो ह भुज्युमश्विनोदमेघे । रुयिं न कश्चिन्ममृवां३ अवाहाः । तमूहथुर्नौभिरात्मन्वतीभिः । अन्तरिक्षप्रुड्भिरपोदकाभिः (२), इति । तिस्रः क्षपस्त्रिरहाऽतिव्रजद्भिः । नासत्या भुज्युमूहथुः पतत्रैः । समुद्रस्य धन्वन्नार्द्रस्य पारे । त्रिभी रथैः शतपद्भिः षडश्वैः, इति । सवितारं वितन्वन्तम् । अनुबध्नाति शाम्बरः । आपपूरु षम्वरश्चैव। सविताऽरेपसो भवत्, इति । त्यꣳ सुतृप्तं विदित्वैव । बहुसोमगिरं वशी ( ३) । अन्वेति तुग्रो वक्रियां तम् । आयसूयान्त्सोमतृप्सुषु, इति । स संग्रामस्तमोद्योऽत्योतः । वाचो गाः पिपाति तत् । स तद्गोभिः स्तवाऽत्येत्यन्ये । रक्षसाऽनन्विताश्च ये, इति । अन्वेति परिवृत्यास्तः । एवमेतौ स्थो अश्विना । ते एते द्युःपृथिव्योः । अहरहर्गर्भं दधाथे ( ४), इति । तयोरेतौ वत्सावहोरात्रे । पृथिव्या अहः । दिवो रात्रिः । ता अविसृष्टौ । दंपती एव भवतः, इति । तयोरेतौ वत्सौ । अग्निश्चाऽऽदित्यश्च। रात्रेर्वत्सः । श्वेत आदित्यः । अह्नोऽग्निः । (५) ताम्रो अरुणः । ता अविसृष्टौ । दंपती एव भवतः, इति । तयोरेतौ वत्सौ । वृत्रश्च वैद्युतश्च । अग्नेर्वृत्रः । वैद्युत आदित्यस्य । ता अविसृष्टौ । दंपती एव भवतः, इति । तयोरेतौ वत्सौ (६) । उष्मा च नीहारश्च । वृत्रस्योष्मा । वैद्युतस्य नीहारः । तौ तावेव प्रतिपद्येते, इति । सेयꣳ रात्री गर्भिणी पुत्रेण संवसति । तस्या वा एतदु-ल्बणम् । यद्रात्रौ रश्मयः । यथा गोर्गर्भिण्या उल्बणम् । एवमेतस्यां उल्बणम्, इति । प्रजयिष्णुः प्रजया च पशुभिश्च भवति । य एवं वेद । एतमुद्यन्तमपियन्तं चेति । आदित्यः पुण्यस्य वत्सः, इति । अथ पवित्राङ्गिरसः ( ७), इति ।। स्थोऽपोदकाभिर्वशी दधाथे अग्निस्तयोरेतौ वत्सौ भवति चत्वारि च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके दशमोऽनुवाकः ।। १० ।। |
|||
1.11 अनुवाक ११ |
|||
पवित्रवन्तः परि वाजमासते । पितैषां प्रत्नो अभिरक्षति व्रतम् । महः समुद्रं वरुणस्तिरोदधे । धीरा इच्छेकुर्धरुणेष्वारभम्, इति । पवित्रं ते विततं ब्रह्मणस्पते । प्रभुर्गात्राणि पर्येषि विश्वतः । अतप्ततनूर्न तदामो अश्नुते । शृतास इद्वहन्तस्तत्समाशत, इति । ब्रह्मा देवानाम्, इति । असतः सद्ये ततक्षुः ( १) । ऋषयः सप्तात्रिश्च यत् । सर्वेऽत्रयो अगस्त्यश्च । नक्षत्रैः शंकृतोऽवसन्, इति । अथ सवितुः श्यावाश्वस्यावर्तिकामस्य, इति । अमी य ऋक्षा निहितास उच्चा । नक्तं ददृश्रे कुहचिद्दिवेयुः । अदब्धानि वरुणस्य व्रतानि । विचाकशच्चन्द्रमा नक्षत्रमेति, इति । तत्सवितुर्वरेण्यम् । भर्गो देवस्य धीमहि ( २) । धियो यो नः प्रचोदयात्, इति । तत्सवितुर्वृणीमहे । वयं देवस्य भोजनम् । श्रेष्ठꣳ सर्वधातमम् । तुरं भगस्य धीमहि, इति । अपागूहत सविता तृभीन् । सर्वान्दिवो अन्धसः । नक्तं तान्यभवन्दृशे । अस्थ्यस्थ्ना संभविष्यामः, इति । नाम नामैव नाम मे ( ३) । नपुꣳसकं पुमाꣳस्त्र्यस्मि(?) । स्थावरोऽस्म्यथ जङ्गमः । यजेऽयक्षि यष्टाहे च, इति । मया भूतान्ययक्षत । पशवो मम भूतानि । अनूबन्ध्योऽस्म्यहं विभुः, इति । स्त्रियः सतीः । ता उ मे पुꣳस आहुः । पश्यदक्षण्वान्न विचेतदन्धः । कविर्यः पुत्रः स इमा चिकेत ( ४) । यस्ता वि'जानात्सवितुः पिता सत्, इति । अन्धो मणिमविन्दत् । तमनङ्गुलिरावयत् । अग्रीवः प्रत्यमुञ्चत् । तमजिह्वा असश्चत, इति । ऊर्ध्वमूलमवाक्छाखम् । वृक्षं यो वेद संप्रति । न स जातु जनः श्रद्दध्यात् । मत्युर्मा मारयादितिः, इति । हसितꣳ रुदितं गीतम् ( ५) । वीणा पणवलासितम् । मृतं जीवं च यत्किंचित् । अङ्गानि स्नेव विद्धि तत्, इति । अतृष्यꣳस्तृष्य ध्यायत् । अस्माज्जाता मे मिथू चरन् । पुत्रो निर्ऋत्या वैदेहः । अचेता यश्च चेतनः, इति । स तं मणिमविन्दत् । सोऽनङ्गुलिरावयत् । सोऽग्रीवः प्रत्यमुञ्चत् ( ६) । सोऽजिह्वो असश्चत, इति । नैतमृषिं विदित्वा नगरं प्रविशेत् । यदि प्रविशेत् । मिथौ चरित्वा प्रविशेत् । तत्संभवस्य व्रतम्, इति । आ तमग्ने रथं तिष्ठ । एकाश्वमेकयोजनम् । एकचक्रमेकधुरम् । वातध्राजिगतिं विभो, इति । न रिष्यति न व्यथते ( ७) । नास्याक्षो यातु सज्जति । यच्छ्वेतान्रोहिताꣳश्चाग्नेः । रथे युक्त्वाऽधितिष्ठति, इति । एकया च दशभिश्च स्वभूते । द्वाभ्यामिष्टये विꣳशत्या च । तिसृभिश्च वहसे त्रिꣳशता च । नियुद्भिर्वायविह ता विमुञ्च ( ८ ) इति ।। ततक्षुर्धीमहि नाम मे चिकेत गीतं प्रत्यमुञ्चद्व्यथते सप्त च ।। |
|||
इति कृप्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठक एकादशोऽनुवाकः ।। ११ ।। |
|||
1.12 अनुवाक १२ |
|||
आतनुष्व प्रतनुष्व । उद्धमाऽऽधम संधम । आदित्ये चन्द्रवर्णानाम् । गर्भमाधेहि यः पुमान्, इति । इतः सिक्तꣳ सूर्यगतम् । चन्द्रमसे रसं कृधि । वारादं जनयाग्रेऽग्निम् । य एको रुद्र उच्यते, इति । असंख्याताः सहस्राणि । स्मर्यते न च दृश्यंते ( १) । एवमेतं निबोधत, इति । आ मन्द्रैरिन्द्र हरिभिः । याहि मयूररोमभिः । मा त्वा केचिन्न्येमुरिन्न पाशिनः । दधन्वेव ता इहि, इति । मा मन्द्रैरिन्द्र हरिभिः । यामि मयूररोमभिः । मा मा केचिन्न्येमुरिन्न पाशिनः । निधन्वेव ताँ३ इमि, इति । अणुभिश्च महद्भिश्च ( २) । निघृष्वैरसमायुतैः । कालैर्हरित्वमापन्नैः । इन्द्राऽऽयाहि सहस्रयुक्, इति । अग्निर्विभ्राष्टिवसनः । वायुः श्वेतसिकद्रुकः । संवत्सरो विषूवर्णैः । नित्यास्तेऽनुचरास्तव, इति । सुब्रह्मण्योꣳ सुब्रह्मण्योꣳ । इन्द्राऽऽगच्छ हरिव आगच्छ मेधातिथेः । मेष वृषणश्वस्य मेने ( ३) । गौरावस्क-न्दिन्नहल्यायै जार । कौशिकब्राह्मण गौतमब्रुवाण, इति । अरुणाश्वा इहाऽऽगताः । वसवः पृथिविक्षितः । अष्टौ दिग्वाससोऽग्नयः । अग्निश्च जातवेदाश्चेत्येते, इति । ताम्राश्वास्ताम्ररथाः । ताम्रवर्णास्तथाऽसिताः । दण्डहस्ताः खादग्दतः । इतो रुद्राः परां गताः । ( ४) उक्तꣳ स्थानं प्रमाणं च पुर इत, इति । बृहस्पतिश्च सविता च । विश्वरूपैरिहाऽऽगताम् । रथेनोदकवर्त्मना । अप्सुषा इति तद्वयोः, इति । उक्तो वेषो वासाꣳसि च । कालावयवानामितः प्रतीज्या । वासात्या इत्यश्विनोः । कोऽन्त-रिक्षे शब्दं करोतीति । वासिष्ठो रौहिणो मीमाꣳसां चक्रे । तस्यैषा भवति, इति । वाश्रेव विद्युदिति, इति । ब्रह्मण उदरणमसि । ब्रह्मण उदीरणमसि । ब्रह्मण आस्तरणमसि । ब्रह्मण उपस्तरणमसि(५), इति ।। दृश्यते च मेने परां गताश्चक्रे षट् च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके द्वादशोऽनुवाकः ।। १२ ।। |
|||
1.13 अनुवाक १३ |
|||
अष्टयोनीमष्टपुत्राम् । अष्टपत्नीमिमां महीम् । अहं वेद न मे मृत्युः । न चामृत्युरघाऽहरत्, इति । अष्टयोन्यष्टपुत्राम् । अष्टपदिदमन्तरिक्षम् । अहं वेद न मे मृत्युः । न चामृत्युरघाऽहरत् । अष्टयोनीमष्टपुत्राम् । अरष्टपत्नीममूं दिवम् (१) । अहं वेद न मे मृत्युः । न चामृत्युरघाऽहरत्, इति । सुत्रामाणं महीमूषु, इति । अदितिर्द्यौरदितिरन्तरिक्षम् । अदितिर्माता स पिता स पुत्रः । विश्वे देवा अदितिः पञ्चजनाः । अदितिर्जातमदितिर्जनित्वम, इति । अष्टौ पुत्रासो अदितेः । ये जातास्तन्वः परि । देवां३ उपप्रैत्सप्तभिः ( २) । परा मार्ताण्डमास्यत्, इति । सप्तभिः पुत्रैरदितिः । उपप्रैत्पूर्व्यं युगम् । प्रजायै मृत्यवे तत् । परा मार्ताण्डमाभरदिति, इति । ताननुक्रमिष्यामः, इति । मित्रश्च वरुणश्च । धाता चार्यमा च । अꣳशश्च भगश्च । इन्द्रश्च विवस्वाꣳश्चेत्येते, इति । हिरण्यगर्भो हꣳसः शुचिषत् । ब्रह्मजज्ञानं तदित्पदमिति, इति । गर्भः प्राजापत्यः । अथ पुरुषः सप्तपुरुषः ( ३), इति ।। अमूं दिवꣳ सप्तभिरेते चत्वारि च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके त्रयोदशोऽनुवाकः ।। १३ ।। |
|||
1.14 अनुवाक १४ |
|||
योऽसौ तपन्नुदेति । स सर्वेषां भूतानां प्राणानादायोदेति । मा मे प्रजाया मा पशूनाम् । मा मम प्राणानादायोदगाः, इति । असौ योऽस्तमेति । स सर्वेषां भूतानां प्राणा-नादायास्तमेतिं । मा मे प्रजाया मा पशूनाम् । मा मम प्राणानादायास्तं गाः, इति । असौ य आपूर्यति । स सर्वेषां भूतानां प्राणैरापूर्यति (१) । मा मे प्रजाया मा पशूनाम् । मा मम प्राणैरापूरिष्ठाः, इति । असौ योऽपक्षीयति । स सर्वेषां भूतानां प्राणैरपक्षीयति । मा मे प्रजाया मा पशूनाम् । मा मम प्राणैरपक्षेष्ठाः, इति । अमूनि नक्षत्राणि । सर्वेषां भूतानां प्राणैरप प्रसर्पन्ति चोत्सर्पन्ति च । मा मे प्रजाया मा पशूनाम् । मा मम प्राणैरप प्रसृपत मोत्सृपत ( २), इति । इमे मासाश्चार्धमासाश्च । सर्वेषां भूतानां प्राणैरप प्रसर्पन्ति चोत्सर्पन्ति च । मा मे प्रजाया मा पशूनाम् । मा मम प्राणैरप प्रसृपत मोत्सृपत ।। इम ऋतवः । सर्वेषां भूतानां प्राणैरप प्रसर्पन्ति चोत्सर्पन्ति च । मा मे प्रजाया मा पशूनाम् । मा मम प्राणैरप प्रसृपत मोत्सृपत, इति । अयम् संवत्सरः । सर्वेषां भूतानां प्राणैरप प्रसर्पति चोत्सर्पति च (३) । मा मे प्रजाया मा पशूनाम् । मा मम प्राणैरप प्रसृप मोत्सृप, इति । इदमहः । सर्वेषां भूतानां प्राणैरप प्रसर्पति चोत्सर्पति च । मा मे प्रजाया मा पशूनाम् । मा मम प्राणैरप प्रसृप मोत्सृप । इयꣳ रात्रिः । सर्वेषां भूतानां प्राणैरप प्रसर्पति चोत्सर्पति च । मा मे प्रजाया मा पशूनाम् । मा मम प्राणैरप प्रसृम् मोत्सृप, इति । ॐ भूर्भुवुः स्वः, इति । एतद्वो मिथुनं मा नो मिथुनꣳ रीढ्वम्, ( ४) इति । प्राणैरापूर्यति मोत्सृपत चोत्सर्पति च मोत्सृप द्वे च ।। उदेत्यस्तमेत्यापूर्यत्यपक्षीयत्यमूनि नक्षत्राणीमे मासा इम ऋतवोऽयꣳ संवत्सर इदमहरियꣳ रात्रिर्दश ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके चतुर्दशोऽनुवाकः ।। १४ ।। |
|||
1.15 अनुवाक १५ |
|||
अथाऽऽदित्यस्याष्टपुरुषस्य, इति । वसूनामादित्यानाँ स्थाने स्वतेजसा भानि, इति । रुद्राणामादित्यानाँ स्थाने स्वतेजसा भानि, इति । सताँ सत्यानाम् । आदित्यानाँ स्थाने स्वतेजसा भानि, इति । अभिधून्वतामभिघ्नताम् । वातवतां मरुताम् । आदित्यानाँ स्थाने स्वतेजसा भानि, इति । ऋभूणामादित्यानाँ स्थाने स्वतेजसा भानि, इति । संवत्सरस्य सवितुः । आदित्यस्य स्थाने स्वतेजसा भानि, इति । ओं भूर्भुवः स्वः । रश्मयो वो मिथुनं मा नो मिथुनँ रीढ्वम्, ( १) इति । ऋभूणामादित्यानाँ स्थाने स्वतेजसा भानि षट् च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके पञ्चदशोऽनुवाकः ।। १५ ।। 1.15 |
|||
1.16 अनुवाक १६ |
|||
आरोगस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । भ्राजस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । पटरस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । पतङ्गस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । स्वर्णरस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । ज्योतिषीमतस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । विभासस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । कश्यपस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । ॐ भूर्भुवः स्वः । आपो वो मिथुनं मा नो मिथुनँ रीढ्वम् ( १), इति । आरोगस्य दश ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके षोडशोऽनुवाकः ।। १६ ।। 1.16 |
|||
1.17 अनुवाक १७ |
|||
अथ वायोरेकादशपुरुषस्यैकादशस्त्रीकस्य, इति । प्रभ्राजमानानाँ रुद्राणाँ स्थाने स्वतेजसा भानि । व्यवदातानाँ रुद्राणाँ स्थाने स्वतेजसा भानि । वासुकिवैद्युतानां रुद्राणां स्थाने स्वतेजसा भ्रानि । रजतानाँ रुद्राणां स्थाने स्वतेजसा भानि । परु- षाणां रुद्राणाँ स्थाने स्वतेजसा भानि । श्यामानां रुद्राणां स्थाने स्वतेजसा भानि । कपिलानां रुद्राणां स्थाने स्वतेजसा भानि । अतिलोहितानाशं रुद्राणां स्थाने स्वतेजसा भानि । ऊर्ध्वानां रुद्राणां स्थाने स्वतेजसा भानि ( १) । अवपतन्तानां रुद्राणां स्थाने स्वतेजसा भानि । वैद्युतानां रुद्राणां स्थाने स्वतेजसा भानि । प्रभ्राजमानीनां रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भानि । व्यवदातीनां रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भानि । वासुकिवैद्युतीनां रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भानि । रजतानां रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भानि । परुषाणां रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भानि । श्यामानां रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भानि । कपिलानां रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भानि । अतिलोहितीनां रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भ्रानि । ऊर्ध्वानां रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भानि । अवपतन्तीनां रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भानि । वैद्युतीनाँ रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भानि । ओं भूर्भुवः स्वः । रूपाणि वो मिथुनं मा नो मिथुनं रीढ्वम् ( २), इति । ऊर्ध्वानां रुद्राणां स्थाने स्वतेजसा भान्यतिलोहितीनां रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भानि पञ्च च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके |
|||
सप्तदशोऽनुवाकः ।। १७ ।। 1.17 |
|||
1.18 अनुवाक १८ |
|||
अथाग्नेरष्टपुरुषस्य, इति । अग्नेः पूर्वदिश्यस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । जातवेदस उपदिश्यस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । सहोजसो दक्षिणदिश्यस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । अजिराप्रभव उपदिश्यस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । वैश्वानरस्यापरदिश्यस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । नर्यापस उपदिश्यस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । पङ्तिरा-धस उदग्दिश्यस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । विसर्पिण उपदि श्यस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । ओं भूर्भुवः स्वः । दिशो वो मिथुनं मा नो मिथुनꣳ रीढ्वम् ( १), इति ।। स्वरेकं च ।। |
|||
एतद्रश्मय आपो रूपाणि दिशः पञ्च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठकेऽष्टादशोऽनुवाकः ।। १८ ।। |
|||
1.19 अनुवाक १९ |
|||
दक्षिणपूर्वस्यां दिशि विसर्पी नरकः । तस्मान्नः परिपाहि, इति । दक्षिणापरस्यां दिश्यविसर्पी नरकः । तस्मान्नः परिपाहि, इति। उत्तरपूर्वस्यां दिशि विषादी नरकः । तस्मान्नः परिपाहि, इति । उत्तरापरस्यां दिश्यविषादी नरकः । तस्मान्नः परिपाहि, इति । आ यस्मिन्सप्त वासवा इन्द्रियाणि शतक्रतवित्येते ( १), इति ।। दक्षिणपूर्वस्यां नव ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठक एकोनविंशोऽनुवाकः ।। १९ ।। 1.19 |
|||
1.20 अनुवाक २० |
|||
इन्द्रघोषा वो वसुभिः पुरस्तादुपदधताम् । मनोजवसो वः पितृभिर्दक्षिणत उपदधताम् । प्रचेता वो रुद्रैः पश्चादुपदधताम् । विश्वकर्मा व आदित्यैरुत्तरत उपदधताम् । त्वष्टा वो रूपैरुपरिष्टादुपदधताम् । संज्ञानं वः पश्चादिति, इति । आदित्यः सर्वोऽग्निः पृथिव्याम् । वायुरन्तरिक्षे । सूर्यो दिवि । चन्द्रमा दिक्षु । नक्षत्राणि स्वलोके, इति । एवा ह्येव । एवा ह्यग्ने । एवा हि वायो । एवा हीन्द्र । एवा हि पूषन् । एवा हि देवाः ( १), इति । दिक्षु, सप्त च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके विंशोऽनुवाकः ।। २० ।। 1.20 |
|||
1.21 अनुवाक २१ |
|||
आपमापामपः सर्वाः । अस्मादस्मादितोऽमुतः । अग्निर्वायुश्च सूर्यश्च । सह संचस्करर्द्धिया । वाय्वश्वा रश्मिपतयः । मरीच्या त्मानो अद्रुहः । देवीर्भुवनसूवरीः । पुत्रवत्त्वाय मे सुत । महानाम्नीर्महामानाः । महसो महसः स्वः ( १) देवीः पर्जन्यसू वरीः । पुत्रवत्त्वाय मे सुत । अपाश्नुष्णिमपा रक्षः । अपाश्नुष्णिमपारघम् । अपाघ्रामप चावर्तिम् । अप देवीरितो हित । वज्रं देवीरजीतांश्च । भुवनं देवसूवरीः । आदित्यानदितिं देवीम् । योनिनोर्ध्वमुदीषत ( २) भद्रं कर्णेभिः शृणुयामं देवाः । भद्रं पश्येमाक्षभिर्यजत्राः । स्थिरैरङ्गैस्तुष्टुवासंस्तनूभिः । व्यशेम देवहितं यदायुः । स्वस्ति न इन्द्रो वृद्धश्रवाः । स्वस्ति नः पूषा विश्ववेदाः । स्वस्ति नस्तार्क्ष्यो अरिष्टनेमिः । स्वस्ति नो बृहस्पतिर्दधातु । केतवो अरुणासश्च । ऋषयो वातरशनाः । प्रतिष्ठां शतधा हि । समाहितासो सहस्रधायसम् । शिवा नः शंतमा भवन्तु । दिव्या आप ओषधयः । सुमृडीका सरस्वति । मा ते व्योम संदृशि ( ३), इति । स्वरुदीषत वातरशनाः षट्च । । |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठक एकविंशोऽनुवाकः ।। २१ ।। |
|||
1.22 अनुवाक 22 |
|||
योऽपां पुष्पं वेद । पुष्पवान्प्रजावान्पशुमान्भवति । चन्द्रम्रा वा अपां पुष्पम् । पुष्पवान्प्रजावान्पशुमान्भवति । य एवं वेद, इति । योऽपामायतनं वेद । आयतनवान्भवति । अग्निर्वा अपामायतनम् । आयतनवान्भवति । योऽग्नेरायतनं वेद ( १) । आयतनवान्भवति । आपो वा अग्नेरायतनम् । आयतनवान्भवति । य एवं वेद, इति । योऽपामायतनं वेद । आयतनवान्भवति । वायुर्वा अपामायतनम् । आयतनवान्भवति । यो वायोरायतनं वेद । आयतनवान्भवति ( २) । आपो वै वायोरायतनम् । आयतनान्भवति । य एवं वेद, इति । योऽपामायतनं वेद । आयतनवान्भवति । असौ वै तपन्नपामायतनम् । आयतनवान्भवति । योऽमुष्य तपत आयतनं वेद । आयनवान्भवति । आपो वा अमुष्य तपत आयतनम् (३) । आयतनवान्भवति । य एवं वेद, इति । योऽपामायतनं वेद । आयतनवान्भवति । चन्द्रमा वा अपामायतनम् । आयतनवान्भवति । यश्चन्द्रमस आयतनं वेद । आयतवान्भवति । आपो वै चन्द्रमस आयतनम् । आयतनान्भवति ( ४) । य एवं वेद, इति । योऽपामायतनं वेद । आयतनवान्भवति । नक्षत्राणि वा अपामायतनम् । आयतनवान्भवति । यो नक्षत्राणामायतनं वेद । आयतनवान्भवति । आपो वै नक्षत्राणामा यतनम् । आयतनवान्भवति । य एवं वेद ( ५), इति । योऽपामायतनं वेद । आयतनवान्भवति । पर्जन्यो वा अपामायतनम् । आयतनवान्भवति । यः पर्जन्यस्याऽऽयतनं वेद । आयतनवान्भवति । आपो वै पर्जन्यस्याऽऽयतनम् । आयतनवान्भवति । य एवं वेद, इति । योऽपामायतनं वेद ( ६) । आयतनवान्भवति । संवत्सरो वा अपामायतनम् । आयतनवान्भवति । यः संवत्सर स्याऽऽयतनं वेद । आयतनवान्भवति । आपो वै संवत्सरस्याऽऽयतनम् । आयतनवान्भवति । य एवं वेद, इति । योऽप्सु नावं प्रतिष्ठितां वेद । प्रत्येव तिष्ठति ( ७) । इमे वै लोका अप्सु प्रतिष्ठिताः । तदेषाऽभ्यनूक्ता, इति । अपां रसमुदयं सन् । सूर्ये शुक्रम् समाभृतम् । अपाँ रसस्य यो रसः । तं वो गृह्णाम्युत्तममिति, इति । इमे वै लोका अपाँ रसः । तेऽमुष्मिन्नादित्ये समाभृताः, इति । जानुदघ्नीमुत्तरवेदीं खात्वा । अपां पूरयित्वा गुल्फदघ्नम् । ( ८) । पुष्करपर्णैः पुष्करदण्डैः पुष्करैश्च सँस्तीर्य । तस्मिन्विहायसे । अग्निं प्रणीयोपसमाधाय,, इति । ब्रह्मवादिनो वदन्ति । कस्मात्प्रणीतेऽयमग्निश्चीयते । साप्प्रणीतेऽयमप्सु ह्ययं चीयते । असौ भुवनेऽप्यनाहिताग्निरेताः । तमभित एता अबीष्टका उपदधाति, इति । अग्निहोत्रे दर्शपूर्णमासयोः । पशुबन्धे चातुर्मास्येषु । ( ९) अथो आहुः । सर्वेषु यज्ञक्रतुष्विति, इति । एतद्ध स्म वा आहुः शण्डिलाः । कमग्निं चिनुते । सत्रियमग्निं चिन्वानः । संवत्सरं प्रत्यक्षेण, इति । कमग्निं चिनुते । ( १०) नाचिकेतमग्निं चिन्वानः । प्राणान्प्रत्यक्षेण, इति । कमग्निं चिनुते । चातुर्होत्रियमग्निं चिन्वानः । ब्रह्म प्रत्यक्षेण, इति । कमग्निं चिनुते । वैश्वसृजमग्निं चिन्वानः । शरीरं प्रत्यक्षेण, इति । कमग्निं चिनुते । उपानुवाक्यमाशुमग्निं चिन्वानः ।( ११) इमाँल्लोकान्प्रत्यक्षेण इति । कमग्निं चिनुते । इममारुणकेतुकमग्निं चिन्वान इति । य एवासौ । इतश्चामुतश्चाव्यतीपाती । तमिति, इति । योऽग्नेर्मिथूया वेद । मिथुनवान्भवति । आपो वा अग्नेर्मिथूयाः । मिथुनवान्भवति । य एवं वेद ( १२), इति । वेद भवत्यायतनमायतनवान्भवति वेद वेद तिष्ठति गुल्फदघ्नं चातुर्मास्येष्वमुमादित्यं प्रत्यक्षेण कमग्निं चिनुत उपानुवाक्यमाशुमग्निं चिन्वानो मिथूया मिथुनवान्भवत्येकं च ।। पुष्पमग्निर्वायुरसौ वै तपन्,चन्द्रमा नक्षत्राणि पर्जन्यः संवत्सरस्तिष्ठति सत्रियँ संवत्सरँ सावित्रममुं नाचिकेतं प्राणाँश्चातुर्होत्रियं ब्रह्म वैश्वसृजँ शरीरमुपानुवाक्यमाशुमिमाँल्लोकानिममारुणकेतुकं य एवासौ ।। इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके द्वाविंशोऽनुवाकः ।। 1.२२ ।। |
|||
1.23 अनुवाक २३ |
|||
आपो वा इदमासन्त्सलिलमेव । स प्रजापतिरेकः पुष्करपर्णे समभवत् । तस्यान्तर्मनसि कामः समवर्तत । इदँ सृजेयमिति । तस्माद्यत्पुरुषो मनसाऽभिगच्छति । तद्वाचा वदति । तत्कर्मणा करोति । तदेषाऽभ्यनूक्ता, इति । |
|||
कामस्तदग्रे समवर्तताधि । मनसो रेतः प्रथमं यदासीत् ( १) । सतो बन्धुमसति निरविन्दन् । हृदि प्रतीष्या कवयो मनीषेति, इति । उपैनं तदुपनमति । यत्कामो भवति । य एवं वेद, इति । स तपोऽतप्यत । स तपस्तप्त्वा । शरीरमधूनुत । तस्य यन्माँसमासीत् । ततोऽरुणाः केतवो वातरशना ऋषय उद तिष्ठन् (२) । ये नखाः । ते वैखानसाः । ये वालाः । ते वालखिल्याः । यो रसः । सोऽपाम्, इति । अन्तरतः कृर्मं भूतँ सर्पन्तम् । तमब्रवीत् । मम वै त्वङ्माँसा । समभूत् ( ३ । नेत्यब्रवीत् । पूर्वमेवाहमिहाऽऽसमिति । तत्पुरुषस्य पुरुषत्वम् । स सहस्रशीर्षा पुरुषः । सहस्राक्षः सहस्रपात् । भूत्वोदतिष्ठत् । तमब्रवीत् । त्वं वै पूर्वँ समभूः । त्वमिदं पूर्वः कुरुष्वेति, इति । स इत आदायापः ( ४) । अञ्जलिना पुरस्तादुपादधात् । एवा ह्येवेति । तत आदित्य उदतिष्ठत् । सा प्राची दिक्, इति । अथाऽऽरुणः केतुर्दक्षिणत उपादधात् । एवा ह्यग्न इति । ततो वा अग्निरुदतिष्ठत् । सा दक्षिणा दिक् । अथाऽऽरुणः केतुः पश्चादुपादधात् । एवा हि वायो इति । ( ५) ततो वायुरुदतिष्ठत् । सा प्रतीची दिक् । अथाऽऽरुणः केतुरुत्तरत उपादधात् । एवा हीन्द्रेति । ततो वा इन्द्र उदतिष्ठत् । सोदीची दिक् । अथाऽऽरुणः केतुर्मध्य उपादधात् । एवा हि पूषन्निति । ततो वै पूषोदतिष्ठत् । सेयं दिक् । ( ६) अथाऽऽरुणः केतुरुपरिष्टादुपादधात् । एवा हि देवा इति । ततो देवमनुष्याः पितरः । गन्धर्वाप्सश्चोदतिष्ठन् । सोर्ध्वा दिक्, इति । या विप्रुषो वि परापतन् । ताभ्योऽसुरा रक्षांसि पिशाचाश्चोदतिष्ठन् । तस्मात्ते पराभवन् । विप्रुड्भ्यो हि ते समभवन्, इति । तदेषाऽभ्यनूक्ता ( ७), इति । आपो ह यद्बृहतीर्गर्भमायन् । दक्षं दधाना जनयन्तीः स्वयंभुम् । तत इमेऽध्यसृज्यन्त सर्गाः । अद्भ्यो वा इदं समभूत् । तस्मादिदं सर्वं ब्रह्म स्वयंभ्विति, इति । तस्मादिदं सर्वं शिथिलमिवाध्रुवमिवाभवत्, इति । प्रजापतिर्वाव तत् । आत्मनाऽऽत्मानं विधाय । तदेवानुप्राविशत्, इति । तदेषाऽभ्यनूक्ता ( ८) इति । विधाय लोकान्विधाय भूतानि । विधाय सर्वाः प्रदिशो दिशश्च । प्रजापतिः प्रथमजा ऋतस्य । आत्मनाऽऽत्मानमभिसंविवेशेति, इति । सर्वमेवेदमाप्त्वा । सर्वमवरुध्य । तदेवानुप्रविशति । य एवं वेद ( ९) इति ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके त्रयोविंशोऽनुवाकः । । 1.२३ ।। |
|||
1.24 अनुवाक २४ |
|||
चतुष्टय्य आपो गृह्णाति । चत्वारि वा अपां रूपाणि । मेघो विद्युत् । स्तनयित्नुर्वृष्टिः । तान्येवावरुन्धे, इति । आतपति वर्ष्यां गृह्णाति । ताः पुरस्तादुपदधाति । एता वै ब्रह्मवर्चस्या आपः । मुखत एव ब्रह्मवर्चसमवरुन्धे । तस्मान्मुखतो ब्रह्मवर्चसितरः ( १), इति । कूप्या गृह्णाति । ता दक्षिणत उपदधाति । एता वै तेजस्वनीरापः । तेज एवास्य दक्षिणतो दधाति । तस्माद्दक्षिणोऽर्धस्तेजस्वितरः,इति । स्थावरा गृह्णाति । ताः पश्चादुपदधाति । प्रतिष्ठिता वै स्थावराः । पश्चादेव प्रतितिष्ठति, इति । वहन्तीर्गृह्णाति २) । ता उत्तरत उपदधाति । ओजसा वा एता वहन्तीरिवोद्गतीरिव आकूजतीरिव धावन्तीः । ओज एवास्योत्तरतो दधाति । तस्मादुत्तरोऽर्ध ओजस्वितरः, इति । संभार्या गृह्णाति । ता मध्य उपदधाति । इयं वै संभार्याः । अस्यामेव प्रतितिष्ठति, इति । |
|||
पल्वल्या गृह्णाति । ता उपरिष्टादुपादधाति ( ३) । असौ वै पल्वल्याः । अमुष्यामेव प्रतितिष्ठति, इति । दिक्षूपदधाति । दिक्षु वा आपः । अन्नं वा आपः । अद्भ्यो वा अन्नं जायते । यदेवाद्भ्योऽन्नं जायते । तदवरुन्धे, इति । तं वा एतमरुणाः केतवो वातरशना ऋषयोऽचिन्वन् । तस्मादारुणकेतुकः, इति । तदेषाऽभ्यनूक्ता, इति । कैतवो अरुणासश्च । ऋषयो वातरशनाः । प्रतिष्ठां शतधा हि । समाहितासो सहस्रधायसमिति, इति । शतशश्चैव सहस्रशश्च प्रतितिष्ठति । य एतमग्निं चिनुते । य उ चैनमेवं वेद, इति ।। व्रह्मवर्चसितरो वहन्तीर्गृह्णाति ता उपरिष्टादुपादधात्यारुणकेतुकोऽष्टौ च ।। |
|||
इति कृप्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके चतुर्विशोऽनुवाकः । । 1.२४ । । |
|||
1.25 अनुवाक २५ |
|||
जानुदघ्नीमुत्तरवेदीं खात्वा । अपां पूरयति । अपां सर्वत्वाय, इति । पुष्करपर्णं रुक्मं पुरुषमित्युपदधाति । तपो वै पुष्करपर्णम् । सत्यं रुक्मः। । अमृतं पुरुषः । एतावद्वावास्ति । यावदेतत् । यावदेवास्ति ( १) । तदवरुन्धे, इति । कूर्ममुपदधाति । अपामेव मेधमवरुन्धे । अथो स्वर्गस्य लोकस्य समष्ट्यै, इति । आपमापामपः सर्वाः । अस्मादस्मादितोऽमुतः । अग्निर्वायुश्च सूर्यश्च । सह संचस्करर्धिया इति । वाय्वश्वा रश्मिपतयः, हति । लोकं पृण च्छिद्रं पृण ( २ । यास्तिस्रः परमजाः, इति । इन्द्रघोषा वो वसुभिरेवा ह्येवेति, इति । पञ्च चितय उपदधाति । पाङ्क्तोऽग्निः। यावानेवाग्निः । तं चिनुते, इति । लोकंपृणया द्वितीयामुपदधाति । पञ्चपदा वै विराट् । तस्या वा इयं पादः । अन्तरिक्षं पादः । द्यौः पादः । दिशः पादः । परोरजाः पादः, इति । विराज्येव प्रतितिष्ठति । य एतमग्निं चिनुते । य उ चैनमेवं वेद ( ३), इति ।। अस्ति पृणान्तरिक्षं पादः षट्च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके पञ्चविंशोऽनुवाकः ।। 1.२५ ।। 1.25 |
|||
1.26 अनुवाक २६ |
|||
अग्निं प्रणीयोपसमाधाय । तमभित एता अबीष्टका उपदधाति । अग्निहोत्रे दर्शपूर्णमासयोः । पशुबन्धे चातु र्मास्येषु । अथो आहुः । सर्वेषु यज्ञक्रतुष्विति, इति । अथ ह स्माऽऽहारुणः स्वायंभुवः । सावित्रः सर्वोऽग्निरित्यननुषङ्गं मन्यामहे । नाना वा एतेषां वीर्याणि,इति । कमग्निं चिनुते ( १) । सत्रियमग्निं चिन्वानः । कमग्निं चिनुते । सावित्रमग्निं चिन्वानः । कमग्निं चिनुते । नाचिकेतमग्निं चिन्वानः । कमग्निं चिनुते । चातुर्होत्रियमग्निं चिन्वानः । कमग्निं चिनुते । वैश्वसृजमग्निं चिन्वानः । कमग्निं चिनुते ( २) । उपानुवाक्यमाशुमग्निं चिन्वानः । कमग्निं चिनुते । इममारुणकेतुकमग्निं चिन्वान इति, इति । वृषा वा अग्निः । वृषाणौ सँस्फालयेत् । हन्येतास्य यज्ञः । तस्मान्नानुषज्यः, इति । सोत्तरवेदिषु क्रतुषु चिन्वीत । उत्तरवेद्यां ह्यग्निश्चीयते, इति । प्रजाकामश्चिन्वीत ( ३) । प्राजापत्यो वा एषोऽग्निः । प्राजापत्याः प्रजाः । प्रजावान्भवति । य एवं वेद, इति । पशुकामश्चिन्वीत । संज्ञानं वा एतत्पशूनाम् । यदापः । पशूनामेव संज्ञानेऽग्निं चिनुते । पशु मान्भवति । य एवं वेद ( ४), इति । वृष्टिकामश्चिन्वीत । आपो वै वृष्टिः । पर्जन्यो वर्षुको भवति । य एवं वेद, इति । आमयावी चिन्वीत । आपो वै भेषजम् । भेषजमेवास्मै करोति । सर्वमायुरेति, इति । अभिचरँश्चिन्वीत । वज्रो वा आपः ( ५) । वज्रमेव भ्रातृव्येभ्यः प्रहरति । स्तृणुत एनम्, इति । तेजस्काम्रो यशस्कामः । ब्रह्मवर्चसकामः स्वर्गकामश्चिन्वीत । एतावद्वावास्ति । यावदेतत् । यावदेवास्ति । तदवरुन्धे, इति । तस्यैतद्व्रतम् । वर्षति न धावेत् (६) अमृतं वा आपः । अमृतस्यानन्तरित्यै, इति । नाप्सु मूत्रपुरीषं कुर्यात् । न निष्ठीवेत् । न विवसनः स्नायात् । गुह्यो वा एषोऽग्निः । एतस्याग्नेरनतिदाहाय, इति । न पुष्करपर्णानि हिरण्यं वाऽधितिष्ठेत् । एतस्याग्नेरनभ्यारोहाय, इति । न कूर्मस्याश्नीयात् । नोदकस्याघातुकान्येन मोदकानि भवन्ति । अघातुका आपः । य एतमग्निं चिनुते । य उ चैनमेवं वेद (७), इति । चिनुते चिनुते प्रजाकामश्चिन्वीत य एवं वेदाऽऽपो धावेदश्नीयाच्चत्वारि च ।। |
|||
इति कृप्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके षड्विंशोऽनुवाकः ।। २६ ।। 1.26 |
|||
1.27 अनुवाक २७ |
|||
इमा नु कं भुवना सीषधेम । इन्द्रश्च विश्वे च देवाः इति । यज्ञं च नः स्तन्व च प्रजां च । आदित्यैरिन्द्रः सह सीषधातु, इति । आदिरत्यैरिन्द्रः सगणो मरुद्भिः । अस्माकं भूत्वविता तनूनाम्, इति । आप्लवस्व प्रप्लवस्व । आण्डी भव ज मा मुहुः । सुखादीं दुःखनिधनाम् । प्रतिमुञ्चस्व स्वां पुरम् ( १) इति । मरीचयः स्वायंभुवाः । ये शरीराण्यकल्पयन् । ते ते देहं कल्पयन्तु । मा च ते ख्या स्म तीरिषत्, इति । उत्तिष्ठत मा स्वप्त । अग्निमिच्छध्वं भारताः । राज्ञः सोमस्य तृप्तासः । सूर्येण सुयुजोषसः इति । युवा सुवासाः, इति । अष्टाचक्रा नवद्वारा ( २) । देवानां पूर-योध्या । तस्याँ हिरण्मयः कोशः । स्वर्गो लोको ज्योतिषाऽऽवृतः, इति । यो वै तां ब्रह्मणो वेद । अमृतेनाऽऽवृतां पुरीम् । तस्मै ब्रह्म च ब्रह्मा च । आयुः कीर्तिं प्रजां ददुः, इति । विभ्राजमानाँ हरिणीम् । यशसा संपरीवृताम् । पुरँ हिरण्मयीं ब्रह्मा ( ३) । विवेशापराजिता, इति । पराङेत्यज्यामयी । पराङेत्यनाशकी । इह चामुत्र चान्वेति । विद्वान्देवासुरानुभयान्, इति । यत्कुमारी मन्द्रयते । यद्योषिद्यत्पतिव्रता । अरिष्टं यत्किंच क्रियते । अग्निस्तदनुवेधति, इति । अशृतासः शृतासश्च ( ४) । यज्वानो येऽप्ययज्वनः । स्वर्यन्तो नापेक्षन्ते । इन्द्रमग्निं च ये विदुः, इति । |
|||
सिकता इव संयन्ति । रश्मिभिः समुदीरिताः । अस्माल्लोकादमुष्माच्च । ऋषिभिरदात्पृश्निभिः, इति । अपेत वीत वि च सर्पतातः । येऽत्र स्थ पुराणा ये च नूतनाः । अहोभिरद्भिरक्तुभिर्व्यक्तम् । ( ५) । यमो ददात्ववसानमस्मै, इति । नृ मुणन्तु नृ पात्वर्यः । अक्रृष्टा ये च कृष्टजाः । कुमारीषु कनीनीषु । जारिणीषु च ये हिताः, इति । रेतःपीता आण्डपीताः । अङ्गारेषु च ये हुताः । उभयान्पुत्रपौत्रकान् । युवेऽहं यमराजगान्, इति । शतमिन्नु शरदः, इति अदो यद्ब्रह्म विलबम् । पितृणां च यमस्य च । वरुणस्याश्विनोरग्नेः । मरुतां च विहायसाम्, इति । कामप्रयवणं मे अस्तु । स ह्येवास्मि सनातनः । इति नाको ब्रह्मिश्रवो रायो धनम । पुत्रानापो देवीरिहाऽऽहिता ( ६), इति ।। पुरं नवद्वारा ब्रह्मा च व्यक्तँ शरदोऽष्टौ च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके सप्तविंशोऽनुवाकः ।। २७ ।। 1.27 |
|||
1.28 अनुवाक २८ |
|||
विशीर्ष्णी गृध्रशीर्ष्णी च । अपेतो निर्ऋतिँ हथः । परिबाधँ श्वेतकुक्षम् । निजङ्घँ शबलोदरम्,इति । स तान्वाच्यायया सह । अग्ने नाशय संदृशः । ईर्ष्यासूये बुभुक्षाम् । मन्युं कृत्यां च दीधिरे । रथेन किँक्षुकावता । अग्ने नाशय संदृशः ( १), इति । इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठकेऽष्टाविंशोऽनुवाकः ।। २८ ।। 1.28 |
|||
1.29 अनुवाक २९ |
|||
पर्जन्याय प्रगायत । दिवस्पुत्राय मीढुषे । स नो यवसमिच्छतु, इति । इदं वचः पर्जन्याय स्वराजे । हृदो अस्त्वन्तरं तद्युयोत । मयोभूर्वातो विश्वकृष्टयः सन्त्वस्मे । सुपिप्पला ओषधीर्देवगोपाः,इति । यो गर्भमोषधीनाम् । गवां कृणोत्यर्वताम् । पर्जन्यः पुरुषीणाम् ( १), इति ।। विशीर्ष्णी पर्जन्याय दश दश ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठक एकोनत्रिंशोऽनुवाकः ।। २९ ।। 1.29 |
|||
1.30 अनुवाक ३० |
|||
पुनर्मामैत्विन्द्रियम् । पुनरायुः पुनर्भगः । पुनर्ब्राह्मणमैतु मा । पुनर्द्रविणमैतु मा, इति । यन्मेऽद्य रेतः पृथिवीमस्कान् । यदोषधीरप्यसरद्यदापः । इदं तत्पुनराददे । दीर्घायुत्वाय वर्चसे, इति । यन्मे रेतः प्रसिच्यते । यन्म आजायते पुनः । तेन माममृतं कुरु । तेन सुप्रजसं कुरु (१), इति । |
|||
पुनर्द्वे च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके त्रिंशोऽनुवाकः ।। ३० ।। 1.30 |
|||
1.31 अनुवाक ३१ |
|||
अद्भ्यस्तिरोधाऽजायत । तव वैश्रवणः सदा । तिरो धेहि सपत्नान्नः । ये अपोऽश्नन्ति केचन, इति । त्वाष्ट्री मायां वैश्रवणः । रथँ सहस्रवन्धुरम् । पुरश्चक्रँ सहस्राश्वम् । आस्थायाऽऽयाहि नो बलिम्, इति । यस्मै भूतानि बलिमावहन्ति । धनं गावो हस्तिहिण्यमश्वान् ( १) । असाम सुमतौ यज्ञियस्य । श्रियं बिभ्रतोऽन्नमुखीं विराजम्, इति । सुदर्शने च क्रौञ्चे च। मैनागे च महागिरौ । सतद्वाट्टारगमन्ता । सँहार्यं नगरं तव, इति । इति मन्त्राः । कल्पोऽत ऊर्ध्वम्, इति । यदि बलिँ हरेत् । हिरण्यनाभये वितुदये कौबेरायायं बलिः(२)। सर्वभूताधिपतये नम इति । अथ बलिँ हृत्वोपतिष्ठेत, इति । क्षत्त्रं क्षत्त्रं वैश्रवणः । ब्राह्मणा वयँ स्मः । नमस्ते अस्तु मा मा हिँसीः । अस्मात्प्रविश्यान्नमद्धीति, इति । अथ तमग्निमादधीत । यस्मिन्नेतत्कर्म प्रयुञ्जीत, इति । तिरोधा भूः । तिरोधा भुवः ( ३) । तिरोधा स्वः । तिरोधा भूर्भुवः स्वः । सर्वेषां लोकानामाधिपत्ये सीदेति, इति । अथ तमग्निमिन्धति । यस्मिन्नेतत्कर्म प्रयुञ्जीत, इति । तिरोधा भूः स्वाहा । तिरोधा भुवः स्वाहा । तिरोधा स्वः स्वाहा । तिरोधा भूर्भुवः स्वः स्वाहा, इति । यस्मिन्नस्य काले सर्वा आहुतीर्हुता भवेयुः (४) । अपि ब्राह्मणमुखीनाः । तस्मिन्नह्नः काले प्रयुञ्जीत । परः सुप्तजनाद्वेपि, इति । मा स्म प्रमाद्यन्तमाध्यापयेत् । सर्वार्थाः सिध्यन्ते । य एवं वेद् । क्षुध्यन्निदमजानताम् । सर्वार्था न सिध्यन्ते, इति । यस्ते विघातुको भ्राता । ममान्तर्हृदय्रे श्रितः ( ५) । तस्मा इममग्रपिण्डं जुहोमि । स मेऽर्थान्मा विवधीत् । मयि स्वाहा, इति । राजाधिराजाय प्रसह्यसाहिने । नमो वयं वैश्रवणाय कुर्महे । स मे कामान्कामकामाय मह्यम् । कामेश्वरो वैश्रवणो ददातु । कुबेराय वैश्रवणाय । महाराजाय नमः । केतवो अरुणासश्च । ऋषयो वातरशनाः । प्रतिष्ठाँ शतधा हि । समाहितासो सहस्र- धायसम् । शिवा नः शंतमा भवन्तु । दिव्या आप ओषधयः । सुमृडीका सरस्वति । मा ते व्योम संदृशि ( ६) इति ।। अश्वान्बलिर्भुवो भवेयुः श्रितश्च सप्त च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठक एकत्रिंशोऽनुवाकः ।। ३१ ।। 1.31 |
|||
1.32 अनुवाक ३२ |
|||
संवत्सरमेतद्व्रतं चरेत् । द्वौ वा मासौ, इति । नियमः समासेन, इति । तस्मिन्नियमविशेषाः । त्रिषवणमुदकोपस्पर्शी । चतुर्थकालपानभक्तः स्यात् । अहरहर्वा भैक्षमश्नीयात् । औदुम्बरीभिः समिद्भिरग्निं परिचरेत् । पुनर्मा मैत्विन्द्रियमित्येतेनानुवाकेन । उद्धृतपरिपूताभिरद्भिः कार्यं कुर्वीत ( १) । असंचयवान् । अग्नये वायवे सूर्याय । ब्रह्मणे प्रजापतये । चन्द्रमसे नक्षत्रेभ्यः । ऋतुभ्यः संवत्सराय । वरुणायारुणायेति व्रतहोमाः । प्रवर्ग्यवदादेशः । अरुणाः काण्ड ऋषयः, इति । अरण्येऽधीयीरन् । भद्रं कर्णेभिरिति द्वे जपित्वा ( २) । महानाम्नीभिरुदकँ सँस्पर्श्य । तमाचार्यो दद्यात् । शिवा नः शंतमेत्योषधीरालभते । सुमृडीकेति भूमिम् । एवमपवर्गे । धेनुर्दक्षिणा । कँसं वासश्च क्षौमम् । अन्यद्वा शुक्लम् । यथाशक्ति वा । एवँ स्वाध्यायधर्मेण । अरण्येऽधीयीत । तपस्वी पुण्यो भवति तपस्वी पुण्यो भवति ( ३), इति ।। कुर्वीत जपित्वा स्वाध्यायधर्मेण द्वे च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके द्वात्रिंशोऽनुवाकः ।। ३२ ।। 1.32 |
|||
अथ शान्तिः |
|||
भद्रं कर्णेभिः शृणुयाम देवाः। भद्रं पश्येमाक्षभिर्यजत्राः । स्थिरैरङ्गैस्तुष्टुवाँसस्तनूभिः । व्यशेम देव हितं यदायुः ।। स्वस्ति न इन्द्रो वृद्धश्रवाः । स्वस्ति नः पूषा विश्व-वेदाः । स्वस्ति नस्तार्क्ष्यो अरिष्टनेमिः । स्वस्ति नो बृहस्पतिर्दधातु ।। |
|||
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः । |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयाऽरण्यके प्रथमः प्रपाठकः समाप्तः।।१।। |
|||
अथ कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके द्वितीयः प्रपाठकः । |
|||
हरिः ॐ । |
|||
नमो ब्रह्मणे नमो अस्त्वग्नये नमः पृथिव्यै नम ओषधीभ्यः । नमो वाचे नमो वाचस्पतये नमो विष्णवे बृहते |
|||
करोमि ।। |
|||
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ।। |
|||
2.1 अनुवाक १ |
|||
ॐ सह वै देवानां चासुराणां च यज्ञौ प्रततावास्तां वयँ स्वर्गं लोकमेष्यामो वयमेष्याम इति तेऽसुराः संनह्य सहसैवाऽऽचरन्ब्रह्मचर्येण तपसैव देवास्तेऽसुरा अमुह्यँस्ते न प्राजानँस्ते पराभवन्ते न स्वर्गं लोकमायन्प्रसृतेन वै यज्ञेन देवाः स्वर्गं लोकमांयन्नप्रसृतेनासुरान्पराभावयन्, इति । प्रसृतो ह वै यज्ञोपवीतिनो यज्ञोऽप्रसृतोऽनपवीतिनो यत्किंच ब्राह्मणो यज्ञोपवीत्यधीते यजत एव तत्-, इति । |
|||
तस्माद्यज्ञोपवीत्येवाधीयीत याजयेद्यजेत वा यज्ञस्य प्रसृत्यै इति । अजिनं वासो वा दक्षिणत उपवीय-, इति । दक्षिणं बाहुमुद्धरतेऽवेधत्ते सव्यमिति यज्ञोपवीतमेतदेव विपरीतं प्राचीनावीतँ संवीतं मानुषम् ।। १ ।।, इति ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके प्रथमोऽनुवाकः ।। १ ।। 2.1 |
|||
2.2 अनुवाक २ |
|||
रक्षांसि ह वा पुरोनुवाके तपोग्रमतिष्ठन्त तान्प्रजापतिर्वरेणोपामन्त्रयत तानि वरमवृणीताऽऽदित्यो नो योद्धा इति तान्प्र जापतिरब्रवीद्योधयध्वमिति तस्मादुत्तिष्ठन्तं ह वा तानि रक्षांस्यादित्यं योधयन्ति यावदस्तमन्वगात्तानि ह वा एतानि रक्षांसि गायत्रियाऽभिमन्त्रितेनाम्भसा शाम्यन्ति-, इति । तदु ह वा एते ब्रह्मवादिनः पूर्वाभिमुखाः संध्यायां गायत्रियाऽभिमन्त्रिता आप ऊर्ध्वं विक्षिपन्ति ता एता आपो वज्रीभूत्वा तानि रक्षांसि मन्देहारुणे द्वीपे प्रक्षिपन्ति-, इति । यत्प्रदक्षिणं प्रक्रमन्ति तेन पाप्मानमवधून्वन्ति-, इति । उद्यन्तमस्तं यन्तमादित्यमभिध्यायन्कुर्वन्ब्राह्मणो विद्वान्त्सकलं भद्रमश्नुतेऽसावादित्यो ब्रह्मेति-, इति । ब्रह्मैव सन्ब्रह्माप्येति य एवं वेद ।। २ ।।, इति । इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके द्वितीयोऽनुवाकः ।। २ ।। |
|||
2.3 अनुवाक ३ |
|||
यद्देवा देवहेळनं देवासश्चकृमा वयम् । आदित्यास्तस्मान्मा मुञ्चतर्तस्यर्तेन मामित, इति । देवा जीवनकाम्या यद्वाचाऽनृतमूदिम । तस्मान्न इह मुञ्चत विश्वे देवाः सजोषसः, इति । ऋतेन द्यावापृथिवी ऋतेन त्वं सरस्वति । कृतान्नः पाह्येनसो यत्किंचानृतमूदिम, इति । इन्द्राग्नी मित्रावरुणौ सोमो धाता बृहस्पतिः । ते नो मुञ्चन्त्वेनसो यदन्यकृतमारिम, इति । सजातशँसादुत जामिशंसाज्ज्यायसः शंसादुत वा कनीयसः । अनाधृष्टं देवकृतं यदेनस्तस्मात्त्वमुस्माञ्जातवेदो मुमुग्धि, इति । |
|||
यद्वाचा यन्मनसा बाहुभ्यामूरुभ्यामष्ठीवद्भ्यां शिश्नैर्यदनृतं चकृमा वयम् । अग्निर्मा तस्मादेनसो गार्हपत्यः प्रमुञ्चतु चकृम यानि दुष्कृता, इति । येन त्रितो अर्णवान्निर्बभूऽव येन सूर्ये तमसो निर्मुमोच । येनेन्द्रो विश्वा अजहादरातीस्तेनाहं ज्योतिषा ज्योतिरानशान आक्षि, इति । यत्कुसीदमप्रतीत्तं मयेह येन यमस्य निधिना चरामि । एतत्तदग्ने अनृणो भवामि जीवन्नेव प्रति तत्ते दधामि, इति । |
|||
तन्मयि माता यदा पिपेष यदन्तरिक्षं यदाशसातिक्रामामि त्रिते देवा दिवि जाता यदाप इमं मे वरुण तत्त्वा यामि त्वं नो अग्ने स त्वं नो अग्ने त्वमग्ने अयासि ( १), इति ।। |
|||
मुमुग्धि सप्त च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके तृतीयोऽनुवाकः ।। ३ ।। |
|||
2.4 अनुवाक ४ |
|||
यददीव्यन्नृणमहं बभूवादित्सन्वा संजगर जनेभ्यः । अग्निर्मा तस्मादिन्द्रश्च संविदानौ प्रमुञ्चताम्, इति । यद्धस्ताभ्यां चकर किल्बिषाण्यक्षाणां वग्नुमुपजिघ्नमानः । उग्रंपश्या च राष्ट्रभृच्च तान्यप्सरसावनुदत्तामृणानि, इति । |
|||
उग्रंपश्ये राष्ट्रभृत्किल्बिषाणि यदक्षवृत्तमनुदत्तमेतत् । नेन्न ऋणानृणव इत्समानो यमस्य लोके अधिरज्जुराय, इति । अव ते हेळ उदुत्तममिमं मे वरुण तत्त्वा यामि त्वं नो अग्ने स त्वं नो अग्ने इति । संकुसुको विकुसुको निर्ऋथो यश्च निस्वनः । तेऽ१स्मद्यक्ष्ममनागसो दूराद्दूरमचीचतम्, इति । निर्यक्ष्ममचीचते कृत्यां निर्ऋतिं च । तेन योऽ१स्मत्समृच्छातै तमस्मै प्रसुवामसि, इति । दुःशंसानुशंसाभ्यां घणेनानुघणेन च । तेनान्योऽ१स्मत्समृच्छातै तमस्मै प्रसुवामसि, इति । सं वर्चसा पयसा सं तनूभिरगन्महि मनसा सं शिवेन । त्वष्टा नो अत्र विदधातु रायोऽनुमार्ष्टु तुन्वो१ यद्विलिष्टम् (१),इति ।। कृत्यां निर्ऋतिं च पञ्च च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके चतुर्थोऽनुवाकः ।। ४ ।। |
|||
2.5 अनुवाक ५ |
|||
आयुष्टे विश्वतो दधदयमुग्निर्वरेण्यः । पुनस्ते प्राण आयाति परा यक्ष्मं सुवामि ते, इति । आयुर्दा अग्ने हविषो जुषाणो घृतप्रतीको घृतयोनिरेधि । घृतं पीत्वा मधु चारु गव्यं पितेव पुत्रमभिरक्षतादिमम्, इति । इममग्न आयुषे वर्चसे कृधि तिग्ममोजो वरुण संशिशाधि । मातेवास्मा अदिते शर्म यच्छ विश्वे देवा जरदष्टिर्यथाऽसत्, इति । अग्न आयूँषि पवस आसुवोर्जमिषं च नः । आरे बाधस्व दुच्छुनाम्, इति । अग्ने पवस्व स्वपा अस्मे वर्चः सुवीर्यम् । दधद्रयिं मयि पोषम् ( १), इति । अग्निर्ऋषिः पवमानः पाञ्चजन्यः पुरोहितः । तमीमहे महागयम्, इति । अग्ने जातान्प्रणुदा नः सपत्नान्प्रत्यजाताञ्जातवेदो नुदस्व । अस्मे दीदिहि सुमना अहेळञ्छर्मन्ते स्याम त्रिवरूथ उद्भौ, इति । सहसा जातान्प्रणुदा नः सपत्नान्प्रत्यजाताञ्जातवेदो नुदस्व । अधि नो ब्रूहि सुमनस्यमानो बयं स्याम प्रणुदा नः सपत्नान्, इति । अग्ने यो नोऽभितो जनो वृको वारो जिघांसति । ताँस्त्वं वृत्रहञ्जहि वस्वस्मभ्यमाभर, इति । अग्ने यो नोऽभिदासति समानो यश्च निष्ट्यः । तं वयं समिधं कृत्वा तुभ्यमग्नेऽपिदध्मसि (२), इति । यो नः शपादशपतो यश्च नः शपतः शपात् । उषाश्च तस्मै निम्रुक्च सर्वं पापं समूहताम्, इति । यो नः सपत्नो यो रणो मर्तोऽभिदासति देवाः । इध्मस्येव प्रक्षायतो मा तस्योच्छेषि किंचन, इति । यो मां द्वेष्टि जातवेदो यं चाहं द्वेष्मि यश्च माम् । सर्वाँस्तानग्ने संदह यांश्चाहं द्वेष्मि ये च माम्, इति । यो अस्मभ्यमरातीयाद्यश्च नो द्वेषते जनः । निन्दाद्यो अस्मान्दिप्साच्च सर्वांस्तान्मष्मषा कुरु, इति । संशितं म्रे ब्रह्म संशितं वीर्यां१ बलम् । संशितं क्षत्त्रं मे जिष्णु यस्याहमस्मि पुरोहितः, इति । उदेषां बाहू अतिरमुद्वर्चो अथो बलम् । क्षिणोमि ब्रह्मणाऽमित्रानुन्नयामि स्वाँ १ अहम्, इति । पुनुर्मनः पुनरायुर्म आगात्पुनश्चक्षुः पुनः श्रोत्रं म आगात्पुनः प्राणः पुनराकूतं म आगात्पुनश्चित्तं पुनराधीतं म आगात् । वैश्वानरो मेऽदब्धस्तनूपा अवबाधतां दुरितानि विश्वा ( ३), इति ।। पोषं दध्मसि पुरोहितश्चत्वारि च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके पञ्चमोऽनुवाकः ।। ५ ।। |
|||
2.6 अनुवाक ६ |
|||
वैश्वानराय प्रतिवेदयामो यदीनृणं संगरो देवतासु । स एतान्पाशान्मुमुचन्प्रवेद स नो मुञ्चातु दुरितादवद्यात्, इति । वैश्वानरः पवयान्नः पवित्रैर्यत्संगरमभिधावाम्याशाम् । अनाजानन्मनसा याचमानो यदत्रैनो अव तत्सुवामि, इति । अमी ये सुभगे दिवि विचृतौ नाम तारके । प्रेहामृतस्य यच्छतामेतद्बद्धकमोचनम, इति । विजिहीर्ष्व लोकान्कृधि बन्धान्मुञ्चासि बद्धकम् । योनेरिव प्रच्युतो गर्भः सर्वान्पथो अनुष्व, इति । स प्रजानन्प्रतिगृभ्णीत विद्वान्प्रजापतिः प्रथमजा ऋतस्य । अस्माभिर्दत्तं जरसः परस्तादच्छिन्नं तन्तुमनुसंचरेम (१), इति । ततं तन्तुमन्वेके अनुसंचरन्ति येषां दत्तं पित्र्यमायनवत् । अबन्ध्वेके ददतः प्रयच्छाद्दातुं चेच्छक्नवांस स्वर्ग एषाम्, इति । आरभेथामनुसंरभेथां समानं पन्थामवथो घृतेन । यद्वां पूर्तं परिविष्टं यदग्नौ तस्मै गोत्रायेह जायापती संरभेथाम्, इति । यदन्तरिक्षं पृथिवीमुत द्यां यन्मातरं पितरं वा जिहिंसिम । अग्निर्मा तस्मादेनसो गार्हपत्य उन्नो नेषद्दुरिता यानि चक्रम, इति । भूमिर्माताऽदितिर्नो जनित्रं भ्राताऽन्तरिक्षमभिशस्त एनः । द्यौर्नः पिता पितृयाच्छं भवासि जामिमित्वा मा विवित्सि लोकात्, इति । यत्र सुहार्दः सुकृतो मदन्ते विहाय रोगं तन्वां१ं स्वायाम् । अश्लोणाङ्गैरह्रुताः स्वर्गे तत्र पश्येम पितरं च पुत्रम्, इति । यदन्नमद्म्यनृतेन देवा दास्यन्नदास्यन्नुत वाऽकरिष्यन् । यद्देवानां चक्षुष्यागो अस्ति यदेव किंच प्रतिजग्राहमग्निर्मा तस्मादनृणं कृणोतु, इति । यदन्नमद्मि बहुधा विरूपं वासो हिरण्यमुत गामजामविम्। यद्देवानां चक्षुष्यागो अस्ति यदेव किंच प्रतिजग्राहमग्निर्मा तस्मादनृणं कृणोतु, इति । यन्मया मनसा वाचा कृतमेनः कदाचन । सर्वस्मात्तस्मान्मेळितो मोग्धि त्वं हि वेत्थ यथातथम् ( २), इति ।। |
|||
चरेम पुत्रं षट् च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके षष्ठोऽनुवाकः ।। ६ ।। |
|||
2.7 अनुवाक ७ |
|||
वातरशना ह वा ऋषयः श्रमणा ऊर्ध्वमन्थिनो बभूवुस्तानृषयोऽर्थमायंस्ते निलायमचरंस्तेऽनुप्रविशुः कूश्माण्डानि ताꣳस्तेष्वन्वविन्दञ्छ्रद्धया च तपसा च-,इति । तानृषयोऽब्रुवन्कथा निलायं चरथेति त ऋषीनब्रुवन्नमो वोऽस्तु भगवन्तोऽस्मिन्धाम्नि केन वः सपर्यामेति तानृषयोऽब्रुवन्पवित्रं नो ब्रूत येनारेपसः स्यामेति त एतानि सूक्तान्यपश्यन्-,इति। यद्देवा देव हेळनं यददीव्यन्नृणमहं बभूवाऽऽयुष्टे विश्वतो दध-दित्येतैराज्यं जुहुत वैश्वानराय प्रतिवेदयाम इत्युपतिष्ठत यदर्वाचीनमेनो भ्रूणहत्यायास्तस्मान्मोक्ष्यध्व इति-, इति । त एतैरजुहवुस्तेऽरेपसोऽभवन्-, इति । कर्मादिष्वेतैर्जुहुयात्पूतो देवलोकान्समश्नुते ( १), इति ।। इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके सप्तमोऽनुवाकः ।। ७ ।। |
|||
2.8 अनुवाक ८ |
|||
कूश्माण्डैर्जुहुयाद्योऽपूत इव मन्येत-,इति । यथा स्तेनो यथा भ्रूणहैवमेष भवति योऽयोनौ रेतः सिञ्चति-, इति । यदर्वाचीनमेनो भ्रूणहत्यायास्तस्मान्मुच्यते-,इति । |
|||
यावदेनो दीक्षामुपैति दीक्षित एतैः सतति जुहोति-, इति । संवत्सरं दीक्षितो भवति संवत्सरादेवाऽऽत्मानं पुनीते-,इति । मासं दीक्षितो भवति यो मासः स संवत्सरः संवत्सरादेवाऽऽत्मानं पुनीते चतुर्विꣳशतिꣳ रात्रीर्दीक्षितो भवति चतुर्विꣳशति- रर्धमासाः संवत्सरः संवत्सरादेवाऽऽत्मानं पुनीते द्वादश रात्रीर्दीक्षितो भवतिं द्वादश मासाः संवत्सरः संवत्सरा देवाऽऽत्मानं पुनीते षड्रात्रीर्दीक्षितो भवति षड्वा ऋतवः संवत्सरः संवत्सरादेवाऽऽत्मानं पुनीते तिस्रो रात्रीर्दीक्षितो भवति त्रिपदा गायत्री गायत्रिया एवाऽऽत्मातं पुनीते-,इति । न माꣳसमश्नीयान्न स्त्रियमुपेयान्नोपर्यासीत जुगुप्सेतानृतात् इति । पयो ब्राह्मणस्य व्रतं यवागू राजन्यस्याऽऽमिक्षा वैश्यस्य-, इति। । अथो सौम्येऽप्यध्वर एतद्व्रतं ब्रूयात्-,इति । यदि मन्येतोपदस्यामीत्योदनं धानाः सक्तून्धृतमित्यनुव्रतयेदात्मनोऽनुपदासाय (१), इति ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठकेऽष्टमोऽनुवाकः ।। ८ ।। |
|||
2.9 अनुवाक ९ |
|||
अजान्ह वै पृश्नीꣳस्तपस्यमानान्ब्रह्म स्वयंभ्वभ्यानर्षत्त ऋषयोऽभवन्तदृषीणामृषित्वं तां देवतामुपातिष्ठन्त यज्ञकामास्त एतं ब्रह्मयज्ञमपश्यन्तमाहरन्तेनायजन्त- इति । यदृचोऽध्यगीषत ताः पयआहुतयो देवानामभवन्यद्यजूꣳषि घृताहुतयो यत्सामानि सोमाहुतयो यदथर्वाङ्गिरसो मध्वा- हुतयो यद्ब्राह्मणानीतिहासान्पुराणानि कल्पान्गाथा नाराशꣳसीर्मेदाहुतयो देवानामभवन्ताभिः क्षुधं पाप्मा- नमपाघ्नन्नपहतपाप्मानो देवाः स्वर्गं लोकमायन्ब्रह्मणः सायुज्यमृषयोऽगच्छन् ( १), इति ।। इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके नवमोऽनुवाकः ।। ९ ।। |
|||
2.10 अनुवाक १० |
|||
पञ्च वा एते महायज्ञाः सतति प्रतायन्ते सतति संतिष्ठन्ते देवयज्ञः पितृयज्ञो भूतयज्ञो मनुष्ययज्ञो ब्रह्मयत्र इति,इति । यदसौ जुहोत्यपि समिधं तद्देवयज्ञः संतिष्ठते-,इति । यत्पितृभ्यः स्वधा करोत्यप्यपस्तत्पितृयज्ञः संतिष्ठते-,इति । |
|||
यद्भूतेभ्यो बलिꣳ हरति तद्भूतयज्ञः संतिष्ठते-,इति । यद्ब्राह्मणेभ्योऽन्नं ददाति तन्मनुष्ययज्ञः संतिष्ठते-,इति । यत्स्वाध्यायमधीयीतैकामप्यृचं यजुः साम वा तद्ब्रह्मयज्ञः संतिष्ठते-, इति । यदृचोऽधीते पयसः कूल्या अस्य पितॄन्त्स्वधा अभिवहन्ति यद्यजू्ꣳषि घृतस्य कूल्या यत्सामानि सोम एभ्यः पवते यदथर्वाङ्गि-रसो मधोः कूल्या यद्ब्राह्मणानीतिहासान्पुराणानि कल्पान्गाथा नाराशꣳसीर्मेदसः कूल्या अस्य पितॄन्स्वधा अभिवहन्ति-,इति । यदृचोऽधीते पयआहुतिभिरेव तद्देवाꣳस्तर्पयति यद्यजूँषि घृताहुतिभिर्यत्सामानि सोमाहुतिभिर्यदथर्वाङ्गिरसो मध्वाहुतिभिर्यद्ब्राह्मणानीतिहासान्पुराणानि कल्पान्गाथा नाराशꣳसीर्मेदाहुरतिभिरेव तद्देवाँस्तर्पयति त एनं तृप्ता आयुषा तेजसा वर्चसा श्रिया यशसा ब्रह्मवर्चसेनान्नाद्येन च तर्पयन्ति ( १), इति ।। इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके दशमोऽनुवाकः ।। १० ।। |
|||
2.11 अनुवाक ११ |
|||
ब्रह्मयज्ञेन यक्ष्यमाणः प्राच्यां दिशि ग्रामादछदिर्दर्श उदीच्यां प्रागुदीच्यां वोदित आदित्ये दक्षिणत उपवीयोपविश्य हस्ताववनिज्य त्रिराचामेद्द्विः परिमृज्य सकृदुपस्पृश्य शिरश्चक्षुषी नासिके श्रोत्रे हृदयमालभ्य-, इति । यत्त्रिराचामति तेन ऋचः प्रीणाति यद्द्विः परिमृजति तेन यजूꣳषि यत्सकृदुपस्पृशति तेन सामानि यत्सव्यं पाणिं पादौ प्रोक्षति यच्छिरश्चक्षुषी नासिके श्रोत्रे हृदयमालभते तेनाथर्वा-ङ्गिरसो ब्राह्मणानीतिहासान्पुराणानि कल्पान्गाथां नाराशँसीः प्रीणाति-, इति । |
|||
दर्भाणां महदुपस्तीर्योपस्थं कृत्वा प्राङासीनः स्वाध्यायमधीयीतापां वा एष ओषधीनाम् रसो यद्दर्भाः सरसमेव ब्रह्म कुरुते-, इति । दक्षिणोत्तरौ पाणी पादौ कृत्वा सपवित्रावोमिति प्रतिपद्यत एतद्वै यजुस्त्रयीं विद्यां प्रत्येषा वागेतत्परममक्षरम्-, इति । तदेतदृचाऽभ्युक्तम् , इति । ऋचो अक्षरे परमे व्योमन्यस्मिन्देवा अधि विश्वे निषेदुर्यस्तन्न वेद किमृचा करिष्यति य इत्तद्विदुस्त इमे समासत इति-, इति । |
|||
त्रीनेव प्रायुङ्क्त भूर्भुवुः स्वरित्याहैतद्वै वाचः सत्यं यदेव वाचः सत्यं तत्प्रायुङ्क्त-, इति । अथ सावित्रीं गायत्रीं त्रिरन्वाह पच्छोऽर्धर्चशोऽनवानꣳ सविता श्रियः प्रसविता श्रियमेवाऽऽप्नोत्यथो प्रज्ञातयैव प्रतिपदा छन्दाꣳसि प्रतिपद्यते ( १), इति ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठक एकादशोऽनुवाकः ।। ११ ।। |
|||
2.12 अनुवाक १२ |
|||
ग्रामे मनसा स्वाध्यायमधीयीत दिवा नक्तं वा - इति। इति ह स्माऽऽह शौच आह्नेयः-, इति । उतारण्येऽबल उत वाचोत तिष्ठन्नुत व्रजन्नुताऽऽसीन उत शयानोऽधीयीतैव स्वाध्यायं तपस्वी पुण्यो भवति य एवं विद्वान्त्स्वाध्यायमधीते-,इति । नमो ब्रह्मणे नमो अस्त्वग्नये नमः पृथिव्यै नम ओषधीभ्यः । नमो वाचे नमो वाचस्पतये नमो विष्णवे बृहते करोमि ( १), इति । इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके द्वादशोऽनुवाकः ।। १२ ।। |
|||
2.13 अनुवाक १३ |
|||
मध्यंदिने प्रबलमधीयीतासौ खलु वावैष आदित्यो यद्ब्राह्मणस्तस्मात्तर्हि तेक्ष्णिष्ठं तपति तदेषाऽभ्युक्ता-, इति । चित्रं देवानामुदगादनीकं चक्षुर्मित्रस्य वरुणस्याग्नेः । आप्रा द्यावापृथिवी अन्तरिक्षम् सूर्य आत्मा जगतस्तस्थुषश्चेति-इति । |
|||
स वा एष यज्ञः सद्यः प्रतायते सद्यः संतिष्ठते तस्य प्राक्सायमवभृथः -,इति । नमो ब्रह्मण इति परिधानीयां त्रिरन्वाह-,इति । अप उपस्पृश्य गृहानेति ततो यत्किंच ददाति सा दक्षिणा (१), इति ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके त्रयोदशोऽनुवाकः ।। १३ ।। |
|||
2.14 अनुवाक १४ |
|||
तस्य वा एतस्य यज्ञस्य मेघो हविर्धानं विद्युदग्निर्वर्षꣳ हविस्तनयित्नुर्वषट्कारो यदवस्फूर्जति सोऽनुवषट्कारो वायुरात्माऽमावास्या स्विष्टकृत्-, इति । य एवं विद्वान्म्रेघे वर्षति विद्योतमाने स्तनयत्यवस्फूर्जति पवमाने वायावमावास्यायाꣳ स्वाध्यायमधीते तप एव तत्तप्यते तपो हि स्वाध्याय इति-, इति । उत्तमं नाकꣳ रोहत्युत्तमः समानानां भवति यावन्तꣳ ह वा इमां वित्तस्य पूर्णां ददत्स्वर्गं लोकं जयति तावन्तं लोकं जयति भूयाꣳस चाक्षय्यं चाप पुनर्मृत्युं जयति ब्रह्मणः सायुज्यं गच्छति ( १ ), इति । |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके चतुर्दशोऽनुवाकः ।। १ ४ । |
|||
2.15 अनुवाक १५ |
|||
तस्य वा एतस्य यज्ञस्य द्वावनध्यायौ यदात्माऽशुचिर्यद्देशः-, इति । समृद्धिर्दैवतानि-, इति । य एवं विद्वान्महारात्र उषस्युदिते व्रजꣳस्तिष्ठन्नासीनः शयानोऽरण्ये ग्रामे वा यावत्तरसꣳ स्वाध्यायमधीते सर्वाँल्लोकाञ्जयति सर्वाल्लोकाननृणोऽनुसंचरति तदेषाऽभ्युक्ता--, इति । अनृणा अस्मिन्ननृणाः परस्मिꣳतृतीये लोके अनृणाः स्याम । ये देवयाना उत पितृयाणाः सर्वान्पथो अनृणा आक्षीयेमेति-, इति । अग्निं वै जातं पाप्मा जग्राह तं देवा आहुतीभिः पाप्मानमपाघ्नन्नाहुतीनां यज्ञेन यज्ञस्य दक्षिणाभिर्दक्षिणानां ब्राह्मणेन ब्राह्मणस्य छन्दोभिश्छन्दसाꣳ स्वाध्यायेनापहतपाप्मा स्वाध्यायो देवपवित्रं वा एतत्तं योऽनूत्सृजत्यभागो वाचि भवत्यभागो नाके तदेषाऽभ्युक्ता-, इति । यस्तित्याज सखिविदꣳ सखायं न तस्य वाच्यपि भागो अस्ति । यदीꣳ शृणोत्यलकंꣳ शृणोति न हि प्रवेद सुकृतस्य पन्थामिति-, इति । तस्मात्स्वाध्यायोऽध्येतव्यो यं यं क्रतुमधीते तेन तेनास्येष्टं भवत्यग्नेर्वायोरादित्यस्य सायुज्यं गच्छति तदेषाऽभ्युक्ता-, इति । ये अर्वाङुत वा पुराणे वेदं विद्वाꣳसमभितो वदन्त्यादित्यमेव ते परिवदन्ति सर्वे अग्निं द्वितीयं तृतीयं च हꣳसमिति-,इति । यावतीर्वै देवतास्ताः सर्वा वेदविदि ब्राह्मणे वसन्ति तस्माद्ब्राह्मणेभ्यो वेदविद्भ्यो दिवे दिवे नमस्कुर्यान्नाश्लीलं कीर्तयेदेता एव देवताः प्रीणाति ( १), इति ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके पञ्चदशोऽनुवाकः ।। १५ ।। |
|||
2.16 अनुवाक १६ |
|||
रिच्यत इह वा एष प्रेव रिच्यते यो याजयति प्रति वा गृह्णाति याजयित्वा प्रतिगृह्य वाऽनश्नन्त्रिः स्वाध्यायं वेदमधीयीत-, इति । त्रिरात्रं वा सावित्रीं गायत्रीमन्वातिरेचयति-,इति । वरो दक्षिणा वरेणैव वरꣳ स्पृणोत्यात्मा हि वरः (१), इति ।। इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके षोडशोऽनुवाकः ।। १६ ।। |
|||
2.17 अनुवाक १७ |
|||
दुहे हवा एष छन्दाꣳसि यो याजयति स येन यज्ञक्रतुना याजयेत्सोऽरण्यं परेत्य शुचौ देशे स्वाध्यायमेवैनमधीयन्नासीत-, इति । तस्यानशनं दीक्षा स्थानमुपसद आसनꣳ सुत्या वाग्जुहूर्मन उपभृद्धृतिर्ध्रुवा प्राणो हविः सामाध्वर्युः स वा एष यज्ञः प्राणदक्षिणोऽनन्तदक्षिणः समृद्धतरः ( १), इति ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके सप्तदशोऽनुवाकः ।। १७ ।। |
|||
2.18 अनुवाक १८ |
|||
कतिधाऽवकीर्णी प्रविशति चतुर्धेत्याहुर्ब्रह्मवादिनो मरुतः प्राणैरिन्द्रं बलेन बृहस्पतिं ब्रह्मवर्चसेनाग्निमेवेतरेण सर्वेण तस्यैतां प्रायश्चित्तिं विदांचकार सुदेवः काश्यपः-, इति । यो ब्रह्मचार्यवकिरेदमावास्यायाꣳ रात्र्यामग्निं प्रणीयोपसमाधाय द्विराज्यस्योपघातं जुहोति कामावकीर्णोऽस्म्यवकीर्णोऽस्मि काम कामाय स्वाहा कामाभिदुग्धोऽस्म्यभिदुग्धोऽस्मि काम कामाय स्वाहेत्यमृतं वा आज्यममृतमेवाऽऽत्मन्धत्ते - इति । हुत्वा प्रयताञ्जलिः कवातिर्यङ्ङग्निमभिमन्त्रयेत,-इति । सं मांऽऽसिञ्चन्तु मरुतः समिन्द्रः सं बृहस्पतिः । सं माऽयमग्निः सिञ्चत्वायुषा च बलेन चाऽऽयुष्मन्तं करोत मेति-, इति । प्रति हास्मै मरुतः प्राणान्दधति प्रतीन्द्रो वलं प्रति बृहस्पतिर्ब्रह्मवर्चसं प्रत्यग्निरितरः सर्वꣳ सर्वतनुर्भूत्वा सर्वमायुरेति, -इति । |
|||
त्रिरभिमन्त्रयेत त्रिषत्या हि देवाः,-इति । योऽपूत इव मन्येत स इत्थं जुहुयादित्थमभिमन्त्रयेत पुनीत एवाऽऽत्मानमायुरेवाऽऽत्मन्धत्ते, -इति । वरो दक्षिणा वरेणैव वरम् स्पृणोत्यात्मा हि वरः (१), इति ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठकेऽष्टादशोऽनुवाकः ।। १८ ।। |
|||
2.19 अनुवाक १९ |
|||
भूः प्रपद्ये भुवः प्रपद्ये स्वः प्रपद्ये भूर्भुवः स्वः प्रपद्ये ब्रह्म प्रपद्ये ब्रह्मकोशं प्रपद्येऽमृतं प्रपद्येऽमृतकोशं प्रपद्ये चतुर्जालं ब्रह्मक्रोशं यं मृत्युर्नावपश्यति तं प्रपद्ये देवान्प्रपद्ये देवपुरं प्रपद्ये परीवृतो वरीवृतो ब्रह्मणा वर्मणाऽहं तेजसा कश्यपस्य,-इति । यस्मै नमस्तच्छिरो धर्मो मूर्धानं ब्रह्मोत्तरा हनुर्युज्ञोऽ |
|||
धरा विष्णुर्हृदयꣳ संवत्सरः प्रजननमश्विनौ पूर्वपादावत्रिर्मध्यं मित्रावरुणावपरपादावग्निः पुच्छस्य प्रथमं काण्डं तत इन्द्रस्ततः प्रजापतिरभयं चतुर्थꣳ-, इति । स वा एष दिव्यः शाक्वरः शिशुमारस्तꣳ ह,-इति । य एवं वेदाप पुनर्मृत्युं जयति जयति स्वर्गं लोकं नाध्वनि प्रमीयते नाग्नौ प्रमीयते नाप्सु प्रमीयते नानपत्यः प्रमीयते लघ्वान्नो भवति,-इति । ध्रुवस्त्वमसि ध्रुवस्य क्षितमसि त्वं भूतानामधिपतिरसि त्वं भूतानाꣳ श्रेष्ठोऽसि त्वां भूतान्युपपर्यावर्तन्ते नमस्ते नमः सर्वं ते नो नमः शिशुकुमाराय नमः (१), इति ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठक एकोनविंशोऽनुवाकः ।। १९ ।। |
|||
2.20 अनुवाक २० |
|||
नमः प्राच्यै दिशे याश्च देवता एतस्यां प्रतिवसन्त्येताभ्यश्च नमः,-इति । नमो दक्षिणायै दिशे याश्च देवता एतस्यां प्रतिवसन्त्येताभ्यश्च नमो नमः प्रतीच्यै दिशे याश्च देवता एतस्यां प्रतिवसन्त्येताभ्यश्च नमो नम उदीच्यै दिशे याश्च देवता एतस्यां प्रतिवसन्त्येताभ्यश्च नमो नम ऊर्ध्वायै दिशे याश्च देवता एतस्यां प्रतिवसन्त्येताभ्यश्च नमो नमोऽधरायै दिशे याश्च देवता एतस्यां प्रतिवसन्त्येताभ्यश्च नमो नमोऽवान्तरायै दिशे याश्च देवता एतस्यां प्रतिवसन्त्येताभ्यश्च नमः,-इति । नमो गङ्गायमुनयोर्मध्ये ये वसन्ति ते मे प्रसन्नात्मानश्चिरं जीवितं वर्धयन्ति नमो गङ्गायमुनयोर्मुनिभ्यश्च नमो नमो गङ्गायमुनयोर्मुनिभ्यश्च नमः ( १), इति ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके विंशोऽनुवाकः ।। २० ।। |
|||
सह रक्षाꣳसि यद्देवाः सप्तदश यददीव्यन्पञ्चदशाऽऽयुष्टे चतुस्त्रिशꣳशद्वैश्वानराय षड्विꣳशतिर्वातरशना ह कूश्माण्डैरजान्ह पञ्च व्रह्मयज्ञेन ग्रामे मध्यंदिने तस्य वै मेघस्तस्य वै द्वौ रिच्यते दुहे ह कतिधाऽवकीर्णी भूर्नमः प्राच्यं विꣳशतिः सह वातरशना ह दुहे ह चतुर्विꣳशशतिः ।। नमो ब्रह्मणे नमो अस्त्वग्नये नमः पृथिव्यै नम ओषधीभ्यः । नमो वाचे नमो वाचस्पतये नमो विष्णवे बृहते करोमि ।। |
|||
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयः प्रपाठकः समाप्तः ।। २ ।। |
|||
अथ कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठकस्याऽरम्भः । |
|||
हरिः ॐ । |
|||
तच्छं योरावृणीमहे । गातुं यज्ञाय । गातुं यज्ञपतये । दैवी स्वस्तिरस्तु नः । स्वस्तिर्मानुषेभ्यः । ऊर्ध्वं जिगातु भेषजम् । शं नो अस्तु द्विपदे । शं चतुष्पदे ।। |
|||
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ।। |
|||
3.1 अनुवाक १ |
|||
ॐ चित्तिः स्रुक् । चित्तमाज्यम् । वाग्वेदिः । आधीतं बर्हिः । केतो अग्निः । विज्ञातमग्निः । वाक्पतिर्होता । मन उपवक्ता । प्राणो हविः । सामाध्वर्युः, इति । वाचस्पते विधे नामन् । विधेम ते नाम । विधेस्त्वमस्माकं नाम । वाचस्पतिः सोमं पिबतु । आऽस्मासु नृम्णं धात्स्वाहा ( १), इति ।। अध्वर्युः पञ्च च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके प्रथमोऽनुवाकः ।। १ ।। |
|||
3.2 अनुवाक २ |
|||
पृथिवी होता । द्यौरध्वर्युः । रुद्रोऽग्नीत् । बृहस्पतिरुपवक्ता, इति । वाचस्पते वाचो वीर्येण । संभृततमेनाऽऽयक्ष्यसे । यजमानाय वार्यम् । आ सुवस्करस्मै । वाचस्पतिः सोमं पिबति । जजनदिन्द्रमिन्द्रियाय स्वाहा ( १), इति ।। पृथिवी होता दश ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके द्वितीयोऽनुवाकः ।। २ ।। |
|||
3.3 अनुवाक ३ |
|||
अग्निर्होता । अश्विनाऽध्वर्यू । त्वष्टाऽग्नीत् । मित्र उपवक्ता , इति । सोमः सोमस्य पुरोगाः । शुकः शुकस्य पुरोगाः । श्रातास्त इन्द्र सोमाः । वातापेर्हवनश्रुतः स्वाहा ( १), इति ।। अग्निर्होताऽष्टौ ।। |
|||
इति कृप्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके तृतीयोऽनुवाकः ।। ३ ।। |
|||
3.3 अनुवाक ४ |
|||
सूर्यं ते चक्षुः । वातं प्राणः । द्यां पृष्ठम् । अन्तरिक्षमात्मा । अङ्गैर्यज्ञम् । पृथिवीꣳ शरीरैः, इति । वाचस्पतेऽच्छिद्रया वाचा । अच्छिद्रया जुह्वा । दिवि देवावृधꣳ होत्रामेरयस्व स्वाहा ( १), इति ।। सूर्यं ते नव ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके चतुर्थोऽनुवाकः ।। ४ ।। |
|||
3.4 अनुवाक ५ |
|||
महाहविर्होता । सत्यहविरध्वर्युः, अच्युतपाजा अग्नीत् । अच्युतमना उपवक्ता । अनाधृष्यश्चाप्रतिधृष्यश्च यज्ञस्याभिगरौ । अयास्य उद्गाता, इति । वाचस्पते हृद्विधे नामन् । विधेम ते नाम । विधेस्त्वमस्माकं नाम । वाचस्पतिः सोममपात् । मा दैव्यस्तन्तुश्छेदि मा मनुष्यः । नमो दिवे । नमः पृथिव्यै स्वाहा ( १३, इति । |
|||
अपात्रीणि च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके पञ्चमोऽनुवाकः ।। ५ ।। |
|||
3.6 अनुवाक ६ |
|||
वाग्घोता । दीक्षा पत्नी । वातोऽध्वर्युः । आपोऽभिगरः । मनो हविः । तपसि जुहोमि, इति । भूर्भुवः सुवः । ब्रह्म स्वयंभु । ब्रह्मणे स्वयंभुवे स्वाहा (१), इति । |
|||
वाग्घोता नव ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके षष्ठोऽनुवाकः ।। ६ ।। |
|||
3.7 अनुवाक ७ |
|||
ब्राह्मण एकहोता । स यज्ञः । स मे ददातु प्रजां पशून्पुष्टिं यशः । यज्ञश्च मे भूयात् इति । अग्निर्द्विहोता । स भर्ता । स मे ददातु प्रजां पशून्पुष्टिं यशः । भर्ता च मे भूयात्, इति । पृथिवी त्रिहोता । स प्रतिष्ठा ( १) । स मे ददातु प्रजां पशून्पुष्टिं यशः । प्रतिष्ठा च मे भूयात्, इति । अन्तरिक्षं चतुर्होता । स विष्ठाः । स मे ददातु प्रजां पशून्पुष्टिं यशः । विष्ठाश्च मे भूयात्, इति । वायुः पञ्चहोता । स प्राणः । स मे ददातु प्रजां पशू न्पुष्टिं यशः । प्राणश्च मे भूयात् ( २), इति । चन्द्रमाः षड्ढोता । स ऋतून्कल्पयाति । स मे ददातु प्रजां पशून्पुष्टिं यशः । ऋतवश्च मे कल्पन्ताम्, इति । अन्नꣳ सप्तहोता । स प्राणस्य प्राणः । स मे ददातु प्रजां पशून्पुष्टिं यशः । प्राणस्य च मे प्राणो भूयात्, इति । द्यौरष्टहोता । सोऽनाधृष्यः ( ३) । स मे ददातु प्रजां पशून्पुष्टिं यशः । अनाधृष्यश्च भूयासम्, इति । आदित्यो नवहोता । स तेजस्वी । स मे ददातु प्रजां पशून्पुष्टिं यशः । तेजस्वी च भूयासम्, इति । प्रजापतिर्दशहोता । स इदꣳ सर्वम् । स मे ददातु प्रजां पशून्पुष्टिं यशः । सर्वं च मे भूयात् ( ४), इति । प्रतिष्ठा प्राणश्च मे भूयादनाधृश्यः सर्वं च मे भूयात् ।। ब्राह्मणो यज्ञोऽग्निर्भर्ता पृथिवी प्रत्रिष्ठाऽन्तरिक्षं विष्ठा वायुः प्राणश्चन्द्रमा स ऋतूनन्नꣳ स प्राणस्य प्राणो द्यौरनाधृष्य आदित्यः स तेजस्वी प्रजापतिः स इदꣳ सर्वं च मे भूयात् ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके सप्तमोऽनुवाकः ।। ७ । । |
|||
3.8 अनुवाक ८ |
|||
अग्निर्यजुर्भिः । सविता स्तोमैः । इन्द्र उक्थामदैः । मित्रावरुणावाशिषा । अङ्गिरसो धिष्णियैरग्निभिः । मरुतः सदोहविर्धानाभ्याम् । आपः प्रोक्षणीभिः । ओषधयो बर्हिषा । अदितिर्वेद्या । सोमो दीक्षया ( १) । त्वष्टेध्मेन । विष्णुर्यज्ञेन । वसव आज्येन । आदित्या दक्षिणाभिः । विश्वे देवा ऊर्जा । पूषा स्वगाकारेण । बृहस्पतिः पुरोधया । प्रजापतिरुद्गीथेन । अन्तरिक्षं पवित्रेण । वायुः पात्रैः । अहꣳ श्रद्धया (२), इति ।। दीक्षया पात्रैरेकं च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठकेऽष्टमोऽनुवाकः ।। ८ ।। |
|||
3.9 अनुवाक ९ |
|||
सेनेन्द्रस्य । धेना बृहस्पतेः । पथ्या पूष्णः । वाग्वायोः । दीक्षा सोमस्य । पृथिव्यग्नेः । वसूनां गायत्री । रुद्राणां त्रिष्टुक् । आदित्यानां जगती । विष्णोरनुष्टुक् (१) । वरुणस्य विराट् । यज्ञस्य पङ्क्तिः । प्रजापतेरनुमतिः । मित्रस्य श्रद्धा । सवितुः प्रसूतिः । सूर्यस्य मरीचिः । चन्द्रमसो रोहिणी । ऋषीणामरुन्धती । पर्जन्यस्य विद्युत् । चतस्रो दिशः । चतस्रोऽवान्तरदिशाः । अहश्च रात्रिश्च । कृषिश्च वृष्टिश्च । त्विषिश्चापचितिश्च । आपश्चौषधयश्च । ऊर्क् च सूनृता च देवानां पत्नयः ( २), इति । अनुष्टुग् दिशः षट् च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके नवमोऽनुवाकः ।। ९ ।। |
|||
3.10 अनुवाक १० |
|||
देवस्य त्वा सवितुः प्रसवे । अश्विनोर्बाहुभ्याम् । पूष्णो हस्ताभ्यां प्रतिगृह्णामि । राजा त्वा वरुणो नयतु । देवि दक्षिणेऽग्नये हिरण्यम् । तेनामृतत्वमश्याम् । वयो दात्रे । मयो मह्यमस्तु प्रतिग्रहीत्रे । क इदं कस्मा अदात् । कामः कामाय । कामो दाता ( १) । कामः प्रतिग्रहीता । कामꣳ समुद्रमाविश । कामेन त्वा प्रतिगृह्णामि । कामैतत्ते । एषा ते काम दक्षिणा । उत्तानस्त्वाऽऽङ्गीरसः प्रतिगृह्णातु, इति । सोमाय वासः । रुद्राय गाम् । वरुणायाश्वम् । प्रजापतये पुरुषम् ( २) । मनवे तल्पम् । त्वष्ट्रेऽजाम् । पूष्णेऽ विम् । निर्ऋत्या अश्वतरगर्दभौ । ह्रिमवतो हस्तिनम् । गन्धर्वाप्सराभ्यः स्रगलंकरुणे । विश्वेभ्यो देवेभ्यो धान्यम् । वाचेऽन्नम् । ब्रह्मण ओदनम् । सुमुद्रायापः ( ३) । उत्तानायाऽऽङ्गीरसायानः । वैश्वानराय रथम्, इति । वैश्वानरः प्रत्नथा नाकमारुहत् । दिवः पृष्ठं भन्दमानः समन्मभिः । स पूर्ववज्जनयज्जन्तवे धनम् । समानमज्मा परियाति जागृविः, इति । राजा त्वा वरुणो नयतु देवि दक्षिणे वैश्वानराय रथम् । तेनामृतत्वमश्याम् । वयो दात्रे । मयो मह्यमस्तु प्रतिग्रहीत्रे ( ४) । क इदं कस्मा अदात् । कामः कामाय । कामो दाता । कामः प्रतिग्रहीता । कामꣳ समुद्रमाविश । कामेन त्वा प्रतिगृह्णामि । कामैतत्ते । एषा ते काम दक्षिणा । उत्तानस्त्वाऽऽङ्गीरसः प्रतिगृह्णातु ( ५), इति ।। दाता पुरुषमापः प्रतिग्रहीत्रे नव च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके दशमोऽनुवाकः ।। १० ।। |
|||
3.11 अनुवाक ११ |
|||
सुवर्णं घर्मं परिवेद वेनम् । इन्द्रस्याऽऽत्मानं दशधा चरन्तम् । अन्तः समुद्रे मनसा चरन्तम् । ब्रह्माऽन्वविन्दद्दशहोतारमर्णे । अन्तः प्रविष्टः शास्ता जनानाम् । एकः सन्बहुधा विचारः । शतꣳ शुक्राणि यत्रैकं भवन्ति । सर्वे वेदा यत्रैकं भवन्ति । सर्वे होतारो यत्रैकं भवन्ति । स मानसीन आत्मा जनानाम् ( १) । अन्तः प्रविष्टः शास्ता जनानाꣳ सर्वात्मा । सर्वाः प्रजा यत्रैकं भवन्ति । चतुर्होतारो यत्र संपदं गच्छन्ति देवैः । स मानसीन आत्मा जनानाम्, इति । ब्रह्मेन्द्रमग्निं जगतः प्रतिष्ठाम् । दिव आत्मानꣳ सवितारं बृहस्पतिम् । चतुर्होतारं प्रदिशोऽनुक्लृप्तम् । वाचो वीर्यं तपसाऽन्वविन्दत्, इति । अन्तः प्रविष्टं कर्तारमेतम् । त्वष्टारꣳ रूपाणि विकुर्वन्तं विपश्चिम् ( २) । अमृतस्य प्राणं यज्ञमेतम् । चतुहोंतृणामात्मानं कवयो निचिक्युः, इति । ब्रह्मेन्द्रमग्निं जगतः प्रतिष्ठाम् । दिव आत्मानꣳ सवितारं बृहस्पतिम् । चतुर्होतारं प्रदिशोऽनुक्लृप्तम् । वाचो वीर्यं तपसाऽन्वविन्दत्, इति । अन्तः प्रविष्टं कर्तारमेतम् । त्वष्टारꣳ रूपाणि विकुर्वन्तं विपश्चिम् ( २) । अमृतस्य प्राणं यज्ञमेतम् । चतुहोंतृणामात्मानं कवयो निचिक्युः, इति । इन्द्रꣳ राजानꣳ सवितारमेतम् । वायोरात्मानं कवय्रो निचिक्युः । रश्मिꣳ रश्मीनां मध्ये तपन्तम् । ऋतस्य पदे कवयो निपान्ति, इति । य आण्डकोशे भुवनं बिभर्ति । अनिर्भिण्णः सन्नथ लोकान्विचष्टे । यस्याऽऽण्डकोशꣳ शुष्ममाहुः प्राणमुल्बम् । तेन क्लृप्तोऽमृतेनाहमस्मि, इति । सुवर्णं कोशꣳ रजसा परीवृतम् । देवानां वसुधानीं विराजम् ( ४) । अमृतस्य पूर्णां तामु कलां विचक्षते । पादꣳ षड्ढोतुर्न किलाऽऽविवित्से, इति । येनर्तवः पञ्चधोत क्लृप्ता । उत वा षड्धा मनसोत क्लृप्ताः । तत् षड्ढोतारमृतुभिः कल्पमानम् । ऋतस्य पदे कवयो निपान्ति, इति । अन्तः प्रविष्टं कर्तारमेतम् । अन्तश्चन्द्रमसि मनसा चरन्तम् । सहैव सन्तं न विजानन्ति देवाः । इन्द्रस्याऽऽत्मानꣳ शतधा चरन्तम् ( ५), इति । इन्द्रो राजा जगतो य ईशे । सप्तहोता सप्तधा विक्लृप्तः, इति । परेण तन्तुं परिषिच्यमानम् । अन्तरादित्ये मनसा चरन्तम् । देवानाꣳ हृदयं ब्रह्माऽन्वविन्दत्, इति । ब्रह्मैतद्ब्रह्मण उज्जभार । अर्कꣳ श्चोतन्तꣳ सरिरस्य मध्ये, इति । आ यस्मिन्त्सप्त पेरवः । मेहन्ति बहुलाꣳ श्रियम् । बह्वश्वामिन्द्र गोमतीम् (६), इति । अच्युतां बहुलाꣳ श्रियम् । स हरिर्वसुवित्तमः । पेरुरिन्द्राय पिन्वते, इति । बह्वश्वामिन्द्र गोमतीम् । अच्युतां बहुलाꣳ श्रियम् । मह्यमिन्द्रो नियच्छतु, इति । शतꣳ शता अस्य युक्ता हरीणाम् । अर्वाङायातु वसुभी रश्मिरिन्द्रः ।प्रमꣳहमाणो बहुलाꣳ श्रियम्। रश्मिरिन्द्रः सविता मे नियच्छतु ( ७), इति । घृतं तेजो मधुमदिन्द्रियम् । मय्ययमग्निर्दधातु, इति । हरिः पतङ्गः पटरी सुपर्णः । दिविक्षयो नभसा य एति । स न इन्द्रः कामवरं ददातु, इति। पञ्चारं चक्रं परिवर्तते पृथु । हिरण्यज्योतिः सरिरस्य मध्ये । अजस्रं ज्योतिर्नभसा सर्पदेति । स न इन्द्रः कामवरं ददातु, इति । सप्त युञ्जन्ति रथमेकचक्रम् ( ८) । एको अश्वो बहति सप्तनामा । त्रिनाभिं चक्रमजरमनर्वम् । येनेमा विश्वा भुवनानि तस्थुः, इति । भद्रं पश्यन्त उपसेदुरग्रे । तपो दीक्षामृषयः सुवर्विदः । ततः क्षत्त्रं बलमोजश्च जातम् । तदस्मै देवा अभिसंनमन्तु, इति । श्वेतꣳ रश्मिं बोभुज्यमानम् । अपां नेतारं भुवनस्य गोपाम् । इन्द्रं निचिक्युः परमे व्योमन् ( ९), इति । रोहिणीः पिङ्गला एकरूपाः । क्षरन्तीः पिङ्गला एकरूपाः । शतꣳ सहस्राणि प्रयुतानि नाव्यानाम्, इति । अयं यः श्वेतो रश्मिः । परि सर्वमिदं जगत् । प्रजां पशून्धनानि । अस्माकं ददातु, इति । श्वेतो रश्मिः परि सर्वं बभूव । सुवन्मह्यं पशून्विश्वरूपान्, इति। पतङ्गमक्तमसुरस्य मायया ( १०) । हृदा पश्यन्ति मनसा मनीषिणः । समुद्रे अन्तः कवयो विचक्षते । मरीचीनां पदमिच्छन्ति वेधसः, इति । पतङ्गो वाचं मनसा बिभर्ति । तां गन्धर्वोऽवदद्गर्भे अन्तः । तां द्योतमानाꣳ स्वर्यं मनीषाम् । ऋतस्य पदे कवयो निपान्ति, इति । ये ग्राम्याः पशवो विश्वरूपाः । विरूपाः सन्तो बहुधैकरूपाः । अग्निस्ताꣳ अग्रे प्रमुमोक्तु देवः (११) । प्रजापतिः प्रजया संविदानः, इति । वीतꣳ स्तुके स्तुके । युवमस्मासु नियच्छतम् । प्र प्र यज्ञपतिं तिर, इति । |
|||
ये ग्राम्याः पशवो विश्वरूपाः । विरूपाः सन्तो बहुधैकरूपाः । तेषाꣳ सप्तानाम्रिह रन्तिरस्तु । रायस्पोषाय सुप्रजास्त्वाय सुवीर्याय, इति । य आरण्याः पशवो विश्वरूपाः । विरूपाः सन्तो बहुधैकरूपाः । वायुस्ताꣳ अग्रे प्रमुमोक्तु देवः । प्रजापतिः प्रजया संविदानः, इति । इडायै सृप्तं घृतवच्चराचरम् । देवा अन्वविन्दन्गुहाहितम्, इति । य आरण्याः पशवो विश्वरूपाः । विरूपा सन्तो बहुधैकरूपाः । तेषाꣳ सप्तानामिह रन्तिरस्तु । रायस्पोषाय सुप्रज्रास्त्वाय सुवीर्याय (१२), इति ।। आत्मा जनानां विकुर्वन्तं विपश्चिं प्रजानां वसुधानीं विराजं चरन्तं गोमतीं मे नियच्छत्वेकचक्रं व्योमन्मायया देव एकरूपा अष्टौ च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठक एकादशोऽनुवाकः ।। ११ ।। |
|||
3.12 अनुवाक १२ |
|||
सहस्रशीर्षा पुरुषः । सहस्राक्षः सहस्रपात् । स भूमिं विश्वतो वृत्वा । अत्यतिष्ठद्दशाङ्गुलम्, इति । पुरुष एवेदꣳ सर्वम् । यद्भूतं यच्च भव्यम् । उतामृतत्वस्येशानः । यदन्नेनातिरोहति, इति । एतावानस्य महिमा । अतो ज्यायाꣳश्च पूरुषः ( १) । पादोऽस्य विश्वा भूतानि । त्रिपादस्यामृतं दिवि, इति । त्रिपादूर्ध्व उदैत्पुरुषः । पादोऽस्येहाऽभवात्पुनः । ततो विष्वङ्व्यक्रामत् । साशनानशने अभि, इति । तस्माद्विराडजायत । विराजो अधि पूरुषः । स जातो अत्यरिच्यत । पश्चाद्भूमिमथो पुरः (२), इति । यत्पुरुषेण हविषा । देवा यज्ञमतन्वत । वसन्तो अस्याऽऽसीदाज्यम् । ग्रीष्म इध्मः शरद्धविः, इति । सप्तास्याऽऽसन्परिधयः । त्रिःसप्त समिधः कृताः । देवा यद्यज्ञं तन्वानाः । अबध्नन्पुरुषं पशुम्, इति । तं यज्ञं बर्हिषि प्रौक्षन् । पुरुषं जातमग्रतः (३) । तेन देवा अयजन्त । साध्या ऋषयश्च ये, इति । तस्माद्यज्ञात्सर्वहुतः । संभृतं पृषदाज्यम् । पशूꣳस्ताꣳश्चक्रे वायव्यान् । आरण्यान्ग्राम्याश्च ये, इति । तस्माद्यज्ञात्सर्वहुतः । ऋचः सामानि जज्ञिरे । छन्दाꣳसि जज्ञिरे तस्मात् । यजुस्तस्मादजायत (४), इति । तस्मादश्वा अजायन्त । ये के चोभयादतः । गावो ह जज्ञिरे तस्मात् । तस्माज्जाता अजावयः, इति । यत्पुरुषं व्यदधुः । कतिधा व्यकल्पयन् । मुखं किमस्य कौ बाहू । कावूरू पादावुच्येते, इति । ब्राह्मणोऽस्य मुखमासीत् । बाहू राजन्यः कृतः ( ५) । ऊरू तदस्य यद्वैश्यः । पद्भ्याम् शूद्रो अजायत, इति । चन्द्रमा मनसो जातः । चक्षोः सूर्यो अजायत । मुखादिन्द्रश्चाग्निश्च । प्राणाद्वायुरजायत, इति । नाभ्या आसीदन्तरिक्षम् । शीर्ष्णो द्यौः समवर्तत । पद्भ्यां भूमिर्दिशः श्रोत्रात् । तथा लोकाꣳ अकल्पयन् ( ६), इति । वेदाहमेतं पुरुषं महान्तम् । आदित्यवर्णं तमसस्तु पारे । सर्वाणि रूपाणि विचित्य धीरः । नामानि कृत्वाऽभिवदन्यदास्ते, इति । धाता पुरस्ताद्यमुदाजहार । शक्रः प्रविद्वान्प्रदिशश्चतस्रः । तमेवं विद्वानमृतं इह भवति । नान्यः पन्था अयनाय विद्यते, इति । यज्ञेन यज्ञमयजन्त देवाः । तानि धर्माणि प्रथमान्यासन् । ते ह नाकं महिमानः सचन्ते । यत्र पूर्वे साध्याः सन्ति देवाः ( ७), इति । पूरुषः पुरोऽग्रतोऽजायत कृतोऽकल्पयन्नासन्द्वे च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके द्रादशोऽनुवाकः ।। १२ ।। |
|||
3.13 अनुवाक १३ |
|||
अद्भ्यः संभूतः पृथिव्यै रसाच्च । विश्वकर्मणः समवर्तताधि । तस्य त्वष्टा विदधद्रूपमेति । तत्पुरुषस्य विश्वमाजानमग्रे, इति । वेदाहमेतं पुरुषं महान्तम् । आदित्यवर्णं तमसः परस्तात् । तमेवं विद्वानमृत इह भवति । नान्यः पन्था विद्यतेऽयनाय,इति । प्रजापतिश्चरति गर्भे अन्तः । अजायमानो बहुधा विजायते ( १) । तस्य धीराः परिजानन्ति योनिम् । मरीचीनां पदमिच्छन्ति वेधसः, इति । यो देवेभ्य आतपति । यो देवानां पुरोहितः । पूर्वो यो देवेभ्यो जातः । नमो रुचाय ब्राह्मये, इति । रुचं ब्राह्मं जनयन्तः । देवा अग्रे तदब्रुवन् । यस्त्वैवं ब्राह्मणो विद्यात् । तस्य देवा असन्वशे, इति । ह्रीश्च ते लक्ष्मीश्च पत्न्यौ । अहोरात्रे पार्श्वे । नक्षत्राणि रूपम् । अश्विनौ व्यात्तम्। इष्टं मनिषाण । अमुं मनिषाण । सर्वं मनिषाण ( २), इति ।। जायते वशे सप्त च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके त्रयोदशोऽनुवाकः ।। १३ ।। |
|||
3.14 अनुवाक १४ |
|||
भर्ता सन्भ्रियमाणो बिभर्ति । एको देवो बहुधा निविष्टः । यदा भारं तन्द्रयते स भर्तुम् । निधाय भारं पुनरस्तमेति, इति । तमेव मृत्युममृतं तमाहुः । तं भर्तारं तमु गोप्तारमाहुः । स भृतो भ्रियमाणो बिभर्ति । य एनं वेद सत्येन भर्तुम्, इति । सद्योजातमुत जहात्येषः । उतो जरन्तं न जहात्येकम् ( १) । उतो बहूनेकमहर्जहार । अतन्द्रो देवः सदमेव प्रार्थः, इति । यस्तद्वेद यत आबभूव । संधां च याꣳ संदधे ब्रह्मणैषः । रमते तस्मिन्नुत जीर्णे शयाने । नैनं जहात्यहस्सु पूर्व्येषु, इति । त्वामापो अनु सर्वाश्चरन्ति जानतीः । वत्सं पयसा पुनानाः । त्वमग्निꣳ हव्यवाहꣳ समिन्त्से त्वं भर्ता मातरिश्वा प्रजानाम् ( २), इति । त्वं यज्ञस्त्वमु वेवासि सोमः । तव देवा हवमायन्ति सर्वे । त्वमेकोऽसि बहूननुप्रविष्टः । नमस्ते अस्तु सुहवो म एधि, इति । नमो वामस्तु शृणुतꣳ हवं मे । प्राणापानावजिरꣳ संचरन्तौ । ह्वयामि वां ब्रह्मणा तूर्तमेतम् । यो मां द्वेष्टि तं जहितं युवाना, इति प्राणापानौ संविदानौ जहितम् । अमुप्यासुना मा संगसाथाम् ( ३) । तं मे देवा ब्रह्मणा संविदानौ । वधाय दत्तं तमहꣳ हनामि, इति । असज्जजान सत आबभूव । यं यं जजान स उ गोपो अस्य । यदा भारं तन्द्रयते स भर्तुम् । परास्य भारं पुनरस्तमेति, इति । तद्वै त्वं प्राणो अभवः । महान्भोगः प्रजापतेः । भुजः करिष्यमाणः । यद्देवान्प्राणयो नव (४ ), इति ।। एकं प्रजानां गसाथां नव ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके चतुर्दशोऽनुवाकः ।। १४ ।। |
|||
3.15 अनुवाक १५ |
|||
हरिꣳ हरन्तमनुयन्ति देवाः । विश्वस्येशानं वृषभं मतीनाम् । ब्रह्म सरूपमनु मेद्-मागात् । अयनं मा विवधीर्विक्रमस्व, इति । मा छिदो मृत्यो मा वधीः । मा मे बलं |
|||
विवृहो मा प्रमोषीः । प्रजां मा मे रीरिष आयुरुग्र । नृचक्षसं त्वा हविषा विधेम, इति । सद्यश्चकमानाय । प्रवेपानाय मृत्यवे (१) । प्रास्मा आशा अशृण्वन् । कामेनाजनयन्पुनः, इति । कामेन मे काम आगात् । हृदयाद्धृदयं मृत्योः । यदमीषामदः प्रियम् । तदैतूप मामभि, इति । परं मृत्यो अनुपेरहि पन्थाम् । यस्ते स्व इतरो देवयानात् । चक्षुष्मते शृण्वते ते व्रवीमि । मा न प्रजाꣳ रीरिषो मोत वीरान्, इति । प्र पूर्व्यं मनसा वन्दमानः । नाधमानो वृषभं चर्षणीनाम् । यः प्रजानामेकराण्मानुषीणाम् । मृत्युं यजे प्रथमजामृतस्य (२) इति ।। मृत्यवे वीराँश्चत्वारि च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके पञ्चदशोऽनुवाकः ।। १५ ।। |
|||
3.16 अनुवाक १६ |
|||
तरणिर्विश्वदर्शतो ज्योतिष्कृदसि सूर्य । विश्वमाभासि रोचनम् । उपयामगृहीतोऽसि सूर्याय त्वा भ्राजस्वत एष ते योनिः सूर्याय त्वा भ्राजस्वते, इति ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके षोडशोऽनुवाकः ।। १६ ।। |
|||
3.17 अनुवाक १७ |
|||
आप्यायस्व मदिन्तम सोम विश्वाभिरूतिभिः । भवा नः सप्रथस्तमः, इति ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके सप्तदशोऽनुवाकः ।। १७ ।। |
|||
3.18 अनुवाक १८ |
|||
ईयुष्टे ये पूर्वतरामपश्यन्व्युच्छन्तीमुषसं मर्त्यासः । अस्माभिरू नु प्रतिचक्ष्याऽभूदो ते यन्ति ये अपरीषु पश्यान्, इति ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठकेऽष्टादशोऽनुवाकः ।। १८ ।। |
|||
3.19 अनुवाक १९ |
|||
ज्योतिष्मतीं त्वा सादयामि ज्योतिष्कृतं त्वा सादयामि ज्योतिर्विदं त्वा सादयामि भास्वतीं त्वा सादयामि ज्वलन्तीं त्वा सादयामि मल्मला भवन्तीं त्वा सादयामि दीप्यमानां त्वा सादयामि रोचमानां त्वा सादयाम्यजस्रां त्वा सादयामि बृहज्ज्योतिषं त्वा सादयामि बोधयन्तीं त्वा सादयामि जाग्रतीं त्वा सादयामि, इति ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठक एकोनविंशोऽनुवाकः ।। १९ ।। |
|||
3.20 अनुवाक २० |
|||
प्रयासाय स्वाहाऽऽयासाय स्वाहा वियासाय स्वाहा संयासाय स्वाहोद्यासाय स्वाहाऽवयासाय स्वाहा शुचे स्वाहा शोकाय स्वाहा तप्यत्वै स्वाहा तपते स्वाहा ब्रह्महत्यायै स्वाहा सर्वस्मै स्वाहा, इति ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके विंशोऽनुवाकः ।। २० ।। |
|||
3.21 अनुवाक २१ |
|||
चित्तꣳ संतानेन भवं यक्ना रुद्रं तनिम्ना पशुपतिꣳꣳ स्थूलहृदयेनाग्निꣳ हृदयेन रुद्रं लोहितेन शर्वं मतस्नाभ्यां महादेवमन्तःपार्श्वेनौषिष्ठहनꣳ शिङ्गीनिकोश्याभ्याम् (१), इति ।। चित्तमेकम् ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठक एकविंशोऽनुवाकः ।। २१ ।। |
|||
चित्तिः पृथिव्यग्निः सूर्यं ते चक्षुर्महाहविर्होता वाग्घोता ब्राह्मण एकहोताऽग्निर्यजुर्भिः सेनेन्द्रस्य देवस्य सुवर्णं घर्मꣳ सहस्रशीर्षाऽद्भ्यो भर्ता हरिं तरणिराप्यायस्वेयुष्टे ये ज्योतिष्मतीं प्रयासाय चित्तमेकविꣳशतिः ।। २१ ।। |
|||
चित्तिरग्निर्यजुर्भिरन्तःप्रविष्टः प्रजापतिः प्रजया संविदा नस्तस्य धीरा ज्योतिष्मतीं त्रिपञ्चाशत् ।। ५३ ।। |
|||
तच्छं योरावृणीमहे । गातुं यज्ञाय । गातुं यज्ञपतये । दैवी स्वस्तिरस्तु नः । स्वस्तिर्मानुषेभ्यः । ऊर्ध्वं जिगातु भेषजम् । शं नो अस्तु द्विपदे । शं चतुष्पदे ।। |
|||
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयः प्रपाठकः समाप्तः ।। ३ ।। |
|||
प्रपाठक ४ |
|||
प्रवर्ग्यमन्त्राः |
|||
4.1 अनुवाक १ |
|||
नमो वाचे या चोदिता या चानुदिता तस्यै वाचे नमो नमो वाचे नमो वाचस्पतये नम ऋषिभ्यो मन्त्रकृद्भ्यो मन्त्रपतिभ्यो मा मामृषयो मन्त्रकृतो मन्त्रपतयः परा दुर्माहमृषीन्मन्त्रकृतो मन्त्रपतीन्परादाम् १ वैश्वदेवीं वाचमुद्यासँ शिवामदस्तां जुष्टां देवेभ्यः २ शर्म मे द्यौः शर्म पृथिवी शर्म विश्वमिदं जगत् शर्म चन्द्रश्च सूर्यश्च शर्म ब्रह्मप्रजापती ३ भूतं वदिष्ये भुवनं वदिष्ये तेजो वदिष्ये यशो वदिष्ये तपो वदिष्ये ब्रह्म वदिष्ये सत्यं वदिष्ये ४ तस्मा अहमिदमुपस्तरणमुपस्तृण उपस्तरणं मे प्रजायै पशूनां भूयादुपस्तरणमहं प्रजायै पशूनां भूयासम् ५ प्राणापानौ मृत्योर्मा पातं प्राणापानौ मा मा हासिष्टम् ६ मधु मनिष्ये मधु जनिष्ये मधु वक्ष्यामि मधु वदिष्यामि मधुमतीं देवेभ्यो वाचमुद्यासँ शुश्रूषेण्यां |
|||
मनुष्येभ्यस्तं मा देवा अवन्तु शोभायै पितरोऽनु मदन्तु ७ |
|||
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ८ 4.1 |
|||
4.2 अनुवाक २ |
|||
युञ्जते मन उत युञ्जते धियः । विप्रा विप्रस्य बृहतो विपश्चितः । वि होत्रा दधे वयुनाविदेक इत् । मही देवस्य सवितुः परिष्टुतिः १ देवस्य त्वा सवितुः प्रसवे । अश्विनोर्बाहुभ्याम् । पूष्णो हस्ताभ्यामा ददे २ अभ्रिरसि नारिरसि । अध्वरकृद्देवेभ्यः ३ उत्तिष्ठ ब्रह्मणस्पते । देवयन्तस्त्वेमहे । उप प्र यन्तु मरुतः सुदानवः । इन्द्र प्राशूर्भवा सचा ४ प्रैतु ब्रह्मणस्पतिः । प्र देव्येतु सूनृता । अच्छा वीरं नर्यं पङ्क्तिराधसं । देवा यज्ञं नयन्तु नः ५ देवी द्यावापृथिवी अनु मे मँ साथाम् ६ ऋध्यासमद्य । मखस्य शिरः ७ मखाय त्वा । मखस्य त्वा शीर्ष्णे ८ इयत्यग्र आसीः ९ ऋध्यासमद्य । मखस्य शिरः । मखाय त्वा । मखस्य त्वा शीर्ष्णे १० देवीर्वम्रीरस्य भूतस्य प्रथमजा ऋतावरीः ११ ऋध्यासमद्य । मखस्य शिरः । मखाय त्वा । मखस्य त्वा शीर्ष्णे १२ इन्द्र स्यौजोसि । ऋध्यासमद्य । मखस्य शिरः । मखाय त्वा । मखस्य त्वा शीर्ष्णे १३ अग्निजा असि प्रजापते रेतः । ऋध्यासमद्य । मखस्य शिरः । मखाय त्वा । मखस्य त्वा शीर्ष्णे १४ आयुर्धेहि प्राणं धेहि । अपानं धेहि व्यानं धेहि । चक्षुर्धेहि श्रोत्रं धेहि । मनो धेहि वाचं धेहि । आत्मानं धेहि प्रतिष्ठां धेहि । मां धेहि मयि धेहि १५ मधु त्वा मधुला करोतु १६ मखस्य शिरोऽसि १७ यज्ञस्य पदे स्थः । गायत्रेण त्वा छन्दसा करोमि । त्रैष्टुभेन त्वा छन्दसा करोमि । जागतेन त्वा छन्दसा करोमि । मखस्य रास्नासि । अदितिस्ते बिलं गृह्णातु । पाङ्क्तेन छन्दसा । सूर्यस्य हरसा श्राय । मखोऽसि । पते शिरः ऋतावरीरृध्यासमद्य मखस्य शिरः शिरः शिरोऽसि नव च । इयति देवीरिन्द्र स्यौ |
|||
जोऽस्यग्निजा अस्यायुर्धेहि प्राणं पञ्च |
|||
4.3 अनुवाक ३ |
|||
वृष्णो अश्वस्य निष्पदसि । वरुणस्त्वा धृतव्रत आधूपयतु । मित्रावरुणयोर्ध्रुवेण धर्मणा १ अर्चिषे त्वा । शोचिषे त्वा ।ज्योतिषे त्वा । तपसे त्वा २ अभीमं महिना दिवम् । मित्रो बभूव सप्रथाः । उत श्रवसा पृथिवीम् । मित्रस्य चर्षणीधृतः । श्रवो देवस्य सानसिम् । द्युम्नं चित्रश्रवस्तमम् ३ सिद्ध्यै त्वा ४ देवस्त्वा सवितोद्वपतु । सुपाणिः स्वङ्गुरिः । सुबाहुरुत शक्त्या ५ अपद्यमानः पृथिव्याम् । आशा दिश आपृण । उत्तिष्ठ बृहन्भव । ऊर्ध्वस्तिष्ठ ध्रुवस्त्वम् ६ सूर्यस्य त्वा चक्षुषान्वीक्षे । ऋजवे त्वा । साधवे त्वा । सुक्षित्यै त्वा भूत्यै त्वा ७ इदमहममुमामुष्यायणं विशा पशुभिर्ब्रह्मवर्चसेन पर्यूहामि ८ गायत्रेण त्वा छन्दसाच्छृणद्मि । त्रैष्टुभेन त्वा छन्दसाच्छृणद्मि । जागतेन त्वा छन्दसाच्छृणद्मि । छृणत्तु त्वा वाक् । छृणत्तु त्वोर्क् । छृणत्तु त्वा हविः । छृन्धि वाचम् । छृन्ध्यूर्जम् । छृन्धि हविः ९ देव पुरश्चर सध्यासं त्वा |
|||
१० पृथिवीं भव वाक्षट्च |
|||
4.4 अनुवाक ४ |
|||
ब्रह्मन्प्रवर्ग्येण प्र चरिष्यामः । होतर्घर्ममभि ष्टुहि । अग्नीद्रौ हिणौ पुरोडाशावधि श्रय । प्रतिप्रस्थातर्वि हर । प्रस्तोतः सामानि गाय १यजुर्युक्तँ सामभिराक्तखं त्वा । विश्वैर्देवैरनुमतं मरुद्भिः । दक्षिणाभिः प्रततं पारयिष्णुम् । स्तुभो वहन्तु सुमनस्यमानम् । स नो रुचं धेह्यहृणीयमानः । भूर्भुवः |
|||
सुवः । ओमिन्द्र वन्तः प्र चरत २ अहृणीयमानो द्वे च |
|||
4.5 अनुवाक ५ |
|||
ब्रह्मन्प्र चरिष्यामः । होतर्घर्ममभि ष्टुहि १यमाय त्वा मखाय त्वा । सूर्यस्य हरसे त्वा २प्राणाय स्वाहा व्यानाय स्वाहापानाय स्वाहा । चक्षुषे स्वाहा श्रोत्राय स्वाहा । मनसे स्वाहा वाचे सरस्वत्यै स्वाहा । दक्षाय स्वाहा क्रतवे स्वाहा । ओजसे स्वाहा बलाय स्वाहा ३देवस्त्वा सविता मध्वानक्तु ४ पृथिवीं तपसस्त्रायस्व ५ अर्चिरसि शोचिरसि ज्योतिरसि तपोऽसि ६ सँ सीदस्व महाँ असि । शोचस्व देववीतमः । वि धूममग्ने अरुषं मियेध्य । सृज प्रशस्तदर्शतम् ७ अञ्जन्ति यं प्रथयन्तो न विप्राः । वपावन्तं नाग्निना तपन्तः । पितुर्न पुत्र उपसि प्रेष्ठः । आ घर्मो अग्निमृतयन्नसादीत् ८ अनाधृष्या पुरस्तात् । अग्नेराधिपत्ये । आयुर्मे दाः । पुत्रवती दक्षिणतः । इन्द्र स्याधिपत्ये । प्रजां मे दाः । सुषदा पश्चात् । देवस्य सवितुराधिपत्ये । प्राणं मे दाः । आश्रुतिरुत्तरतः । मित्रावरुणयोराधिपत्ये । श्रोत्रं मे दाः । विधृतिरुपरिष्टात् । बृहस्पतेराधिपत्ये । ब्रह्म मे दाः क्षत्त्रं मे दाः । । तेजो मे धा। वर्चो मे धाः । यशो मे धास्तपो मे धाः । मनो मे धाः ९ मनोरश्वासि भूरिपुत्रा । विश्वाभ्यो मा नाष्ट्राभ्यः पाहि । सूपसदा मे भूया मा मा हिँ सीः १० तपो ष्वग्ने अन्तराँ अमित्रान् । तपा शँ समररुषः परस्य । तपा वसो चिकितानो अचित्तान् । वि ते तिष्ठन्तामजरा अयासः ११ चितः स्थ परिचितः । स्वाहा मरुद्भिः परि श्रयस्व १२ मा असि । प्रमा असि । प्रतिमा असि । संमा असि । विमा असि । उन्मा असि । अन्तरिक्षस्यान्तर्धिरसि १३ दिवं तपसस्त्रायस्व १४आभिर्गीर्भिर्यदतो न ऊनम् । आप्यायय हरिवो वर्धमानः । यदा स्तोतृभ्यो महिगोत्रा रुजासि । भूयिष्ठभाजो अध ते स्याम १५ शुक्रं ते अन्यद्यजतं ते अन्यत् । विषुरूपे अहनी द्यौरिवासि । विश्वा हि माया अवसि स्वधावः । भद्रा ते पूषन्निह रातिरस्तु १६ अर्हन्बिभर्षि सायकानि धन्व । अर्हन्निष्कं यजतं विश्वरूपम् । अर्हन्निदं दयसे विश्वमब्भुवम् । न वा ओजीयो रुद्र त्वदस्ति १७ गायत्रमसि । त्रैष्टुभमसि । जागतमसि १८ मधु मधु मधु । अनक्त्वसादीदुत्तरतः पाहि |
|||
प्रतिमा असि यजतं ते अन्यज् जागतमस्येकं च १९ |
|||
4.6 अनुवाक ६ |
|||
दश प्राचीर्दश भासि दक्षिणा । दश प्रतीचीर्दश भास्युदीचीः । दशोर्ध्वा भासि सुमनस्यमानः । स नो रुचं धेह्यहृणीयमानः १ अग्निष् ट्वा वसुभिः पुरस्ताद्रो चयतु गायत्रेण छन्दसा । स मा रुचितो रोचय २ इन्द्र स्त्वा रुद्रै र्दक्षिणतो रोचयतु त्रैष्टुभेन छन्दसा । स मा रुचितो रोचय । वरुणस्त्वादित्यैः पश्चाद्रो चयतु जागतेन छन्दसा । स मा रुचितो रोचय । द्युतानस्त्वा मारुतो मरुद्भिरुत्तरतो रोचयनानुष्टुभेन छन्दसा । स मा रुचितो रोचय । बृहस्पतिस्त्वा विश्वैर्देवैरुपरिष्टाद्रो चयतु पाङ्क्तेन छन्दसा । स मा रुचितो रोचय ३ रोचितस्त्वं देव घर्म देवेष्वसि । रोचिषीयाहं मनुष्येषु ४ सम्राड्घर्म रुचितस्त्वं देवेष्वायुष्माँ स्तेजस्वी ब्रह्मवर्चस्यसि । रुचितोऽहं मनुष्येष्वायुष्माँ स्तेजस्वी ब्रह्मवर्चसी भूयासम् ५ रुगसि । रुचं मयि धेहि । मयि रुक् ६ दश पुरस्ताद्रो चसे । दश दक्षिणा । दश प्रत्यङ् । दशोदङ् । दशोर्ध्वो भासि सुमनस्यमानः । स नः सम्राडिषमूर्जं धेहि । वाजी वाजिने |
|||
पवस्व । रोचितो घर्मो रुचीय ७ रोचय धेहि नव च |
|||
4.7 अनुवाक ७ |
|||
अपश्यं गोपामनिपद्यमानम् । आ च परा च पथिभिश्चरन्तम् । स सध्रीचीः स विषूचीर्वसानः । आ वरीवर्ति भुवनेष्वन्तः १ अत्र प्रावीः । मधुमाध्वीभ्यां मधुमाधूचीभ्याम् । अनु वां देववीतये २ समग्निरग्निनागत । सं देवेन सवित्रा । सँ सूर्येण रोचते ३ स्वाहा समग्निस्तपसागत । सं देवेन सवित्रा । सं सूर्येणारोचिष्ट ४ धर्ता दिवो विभासि रजसः । पृथिव्या धर्ता । उरोरन्तरिक्षस्य धर्ता । धर्ता देवो देवानाम् । अमर्त्यस्तपोजाः ५ हृदे त्वा मनसे त्वा । दिवे त्वा सूर्याय त्वा । ऊर्ध्वमिममध्वरं कृधि । दिवि देवेषु होत्रा यच्छ ६ विश्वासां भुवां पते । विश्वस्य भुवनस्पते । विश्वस्य मनसस्पते । विश्वस्य वचसस्पते । विश्वस्य तपसस्पते । विश्वस्य ब्रह्मणस्पते ७ देवश्रूस्त्वं देव घर्म देवान्पाहि ८ तपोजां वाचमस्मे नियच्छ देवायुवम् ९ गर्भो देवानाम् १० पिता मतीनाम् ११ पतिः प्रजानाम् १२ मतिः कवीनाम् १३ सं देवो देवेन सवित्रायतिष्ट । सँ सूर्येणारुक्त १४ आयुर्दस्त्वमस्मभ्यं घर्म वर्चोदा असि १५ पिता नोऽसि पिता नो बोध १६ आयुर्धास्तनूधाः पयोधाः । वर्चोदा वरिवोदा द्र विणोदाः । अन्तरिक्षप्र उरोर्वरीयान् । अशीमहि त्वा मा मा हिँ सीः १७ त्वमग्ने गृहपतिर्विशामसि । विश्वासां मानुषीणाम् । शतं पूर्भिर्यविष्ठ पाह्यँहसः । समेद्धारँ शतँ हिमाः । तन्द्रा विणँ हार्दिवानम् । इहैव रातयः सन्तु १८ त्वष्टीमती ते सपेय । सुरेता रेतो दधाना । वीरं विदेय तव संदृशि । माहँ रायस्पोषेण वि योषम् १९ रोचते सूर्याय त्वा देवायुवं द्र विणोदा दधाना द्वे च |
|||
4.8 अनुवाक ८ |
|||
देवस्य त्वा सवितुः प्रसवे । अश्विनोर्बाहुभ्याम् । पूष्णो हस्ताभ्यामाददे १ अदित्यै रास्नासि २ इड एहि । अदित एहि । सरस्वत्येहि ३ असावेहि । असावेहि । असावेहि ४ अदित्या उष्णीषमसि ५ वायुरस्यैडः ६ पूषा त्वोपावसृजतु । अश्विभां प्र दापय ७ यस्ते स्तनः शशयो यो मयोभूः । येन विश्वा पुष्यसि वार्यणि । यो रत्नधा वसुविद्यः सुदत्रः । सरस्वति तमिह धातवे कः ८ उस्र घर्मँ शिँ ष । उस्र घर्मं पाहि । घर्माय शिँ ष ९ बृहस्पतिस्त्वोप सीदतु १० दानवः स्थ पेरवः । विष्वग्वृतो लोहितेन ११ अश्विभ्यां पिन्वस्व । सरस्वत्यै पिन्वस्व । पूष्णे पिन्वस्व । बृहस्पतये पिन्वस्व । इन्द्रा य पिन्वस्व । इन्द्रा य पिन्वस्व १२ गायत्रोऽसि । त्रैष्टुभोऽसि । जागतमसि १३ सहोर्जो भागेनोप मेहि १४ इन्द्रा श्विना मधुनः सारघस्य । घर्मं पात वसवो यजता वट् १५ स्वाहा त्वा सूर्यस्य रश्मये वृष्टिवनये जुहोमि १६ मधु हविरसि १७ सूर्यस्य तपस्तप १८ द्यावापृथिवीभ्यां त्वा परि गृह्णामि १९ अन्तरिक्षेण त्वोप यच्छामि २० देवानां त्वा पितृणामनुमतो भर्तुँ शकेयम् २१ तेजोऽसि । तेजोऽनुप्रेहि । दिविस्पृङ्मा मा हिँ सीः । अन्तरिक्षस्पृङ्मा मा हिँ सीः । पृथिविस्पृङ्मा मा हिँ सीः । सुवरसि सुवर्मे यच्छ । दिवं यच्छ दिवो मा पाहि २२ एहि पाहि पिन्वस्व |
|||
गृह्णामि नव च |
|||
4.9 अनुवाक ९ |
|||
समुद्रा य त्वा वाताय स्वाहा । सलिलाय त्वा वाताय स्वाहा । अनाधृष्याय त्वा वाताय स्वाहा । अप्रतिधृष्याय त्वा वाताय स्वाहा । अवस्यवे त्वा वाताय स्वाहा । दुवस्वते त्वा वाताय स्वाहा । शिमिद्वते त्वा वाताय स्वाहा । अग्नये त्वा वसुमते स्वाहा । सोमाय त्वा रुद्र वते स्वाहा । वरुणाय त्वादित्यवते स्वाहा । बृहस्पतये त्वा विश्वदेव्यावते स्वाहा । सवित्रे त्वर्भुमते विभुमते प्रभुमते वाजवते स्वाहा । यमाय त्वाङिरस्वते पितृमते स्वाहा १ विश्वा आशा दक्षिणसत् २ विश्वान्देवानयाडिह ३ स्वाहाकृतस्य घर्मस्य । मधोः पिबतमश्विना । स्वाहाग्नये यज्ञियाय । शं यजुर्भिः ४ अश्विना घर्मं पातँ हार्दिवानम् । अहर्दिवाभिरूतिभिः । अनु वां द्यावापृथिवी मँ साताम् । स्वाहेन्द्रा य ५ स्वाहेन्द्रा वट् ६ घर्ममपातमश्विना हार्दिवानम् । अहर्दिवाभिरूतिभिः । अनु वां द्यावापृथिवी अमँ साताम् । तं प्राव्यं यथावट् । नमो दिवे । नमः पृथिव्यै । दिवि धा इमं यज्ञम् । यज्ञमिमं दिवि धाः । दिवं गच्छ । अन्तरिकं गच्छ । पृथिवीं गच्छ । पञ्च प्रदिशो गच्छ । देवान्घर्मपान्गच्छ । पित् । ॠन्घर्मपान्गच्छ । ७ आदित्यवते स्वाहा हार्दिवानं पृथिव्या अष्टौ च |
|||
4.10 अनुवाक १० |
|||
इषे पीपिहि । ऊर्जे पीपिहि । ब्रह्मणे पीपिहि । क्षत्राय पीपिहि । अद्भ्यः पीपिहि । ओषधीभ्यः पीपिहि । वनस्पतिभ्यः पीपिहि । द्यावापृथिवीभ्यां पीपिहि । सुभूताय पीपिहि । ब्रह्मवर्चसाय पीपिहि । यजमानाय पीपिहि । मह्यं ज्यैष्ठाय पीपिहि १ त्विष्यै त्वा । द्युम्नाय त्वा । इन्द्रि याय त्वा भूत्यै त्वा २ धर्मासि सुधर्मामेन्यस्मे । ब्रह्माणि धारय । क्षत्त्राणि धारय । विशं धारय । नेत्त्वा वातः स्कन्दयात् ३ अमुष्य त्वा प्राणे सादयामि । अमुना सह निरर्थं गच्छ । योऽस्मान्द्वेष्टि । यं च वयं द्विष्मः ४ पूष्णे शरसे स्वाहा । ग्रावेभ्यः स्वाहा । प्रतिरेभ्यः स्वाहा । द्यावापृथिवीभ्याँ स्वाहा । पितृभ्यो घर्मपेभ्यः स्वाहा ५ रुद्रा य रुद्र होत्रे स्वाहा ६ अहर्ज्योतिः केतुना जुषताम् । सुज्योतिर्ज्योतिषाँ स्वाहा । रात्रिर्ज्योतिः केतुना जुषताम् । सुज्योतिर्ज्योतिषाँ स्वाहा ७ अपीपरो माऽह्नो रात्रियै मा पाहि । एषा ते अग्ने समित् । तया समिध्यस्व । आयुर्मे दाः । वर्चसा माञ्जीः । अपीपरो मा रात्रिया अह्नो मा पाहि । एषा ते अग्ने समित् । तया समिध्यस्व । आयुर्मे दाः । वर्चसा माञ्जीः ८ अग्निर्ज्योतिर्ज्योतिरग्निः स्वाहा । सूर्यो ज्योतिर्ज्योतिः सूर्यः स्वाहा ९ भूः स्वाहा १० हुतँ हविः । मधु हविः । इन्द्र तमेऽग्नौ । पिता नोऽसि मा मा हिँ सीः । अश्याम ते देव घर्म । मधुमतो वाजवतः पितुमतः । अङ्गिरस्वतः स्वधाविनः । अशीमहि त्वा मा मा हिँ सीः ११ स्वाहा त्वा सूर्यस्य रश्मिभ्यः । स्वाहा त्वा नक्षत्रेभ्यः १२ ब्रह्मवर्चसाय पीपिहि स्कन्दयाद्रुद्रा य रुद्र होत्रे स्वाहाऽह्नो मा पाह्यग्नौ सप्त |
|||
4.11 अनुवाक ११ |
|||
घर्म या ते दिवि शुक् । या गायत्रे छन्दसि । या ब्राह्मणे । या हविर्धाने । तां त एतेनावयजे स्वाहा १ घर्म या तेऽन्तरिक्षे शुक् । या त्रैष्टुभे छन्दसि । या राजन्ये । याग्नीध्रे । तां त एतेनावयजे स्वाहा । घर्म या ते पृथिव्याँ शुक् । या जागते छन्दसि । या वैश्ये । या सदसि । तां त एतेनावयजे स्वाहा २ अनु नोऽद्यानुमतिः । अन्!विदनुमते त्वम् ३ दिवस्त्वा परस्पायाः । अन्तरिक्षस्य तनुवः पाहि । पृथिव्यास्त्वा धर्मणा । वयमनुक्रामाम सुविताय नव्यसे ४ ब्रह्मणस्त्वा परस्पायाः । क्षत्त्रस्य तनुवः पाहि । विशस्त्वा धर्मणा । वयमनुक्रामाम सुविताय नव्यसे ५ प्राणस्य त्वा परस्पायै । चक्षुषस्तनुवः पाहि । श्रोत्रस्य त्वा धर्मणा । वयमनुक्रामाम सुविताय नव्यसे ६ वल्गुरसि शंयुधायाः । शिषुर्जनधायाः ७ शं च वक्षि परि च वक्षि ८ चतुःस्रक्तिर्नाभिरृतस्य ९ सदो विश्वायुः शर्म सप्रथाः १० अप द्वेषो अप ह्वरः । अन्यद्व्रतस्य सश्चिम ११ घर्मैतत्तेऽन्नमेतत्पुरीषम् । तेन वर्धस्व चा च प्यायस्व । वर्धिषीमहि च वयम् । आ च प्यासिषीमहि १२ रन्तिर्नामासि दिव्यो गन्धर्वः । तस्य ते पद्वद्धविर्धानम् । अग्निरध्यक्षः । रुद्रो ऽधिपतिः १३ समहमायुषा । सं प्राणेन । सं वर्चसा । सं पयसा । सं गौपत्येन । सँ रायस्पोषेण १४ व्यसौ । योऽस्मान्द्वेष्टि । यं च वयं द्विष्मः १५ अचिक्रदद्वृषा हरिः । महान्मित्रो न दर्शतः । सँ सूर्येण रोचते १६ चिदसि समुद्र योनिः । इन्दुर्दक्षः श्येन ऋतावा । हिरण्यपक्षः शकुनो बुरण्युः । महान्त्सधस्थे ध्रुव आ निषत्तः । नमस्ते अस्तु मा मा हिँ सीः १७ विश्वावसुँ सोमगन्धर्वम् । आपो ददृशुषीः । तदृतेना व्यायन् । तदन्ववैत् । इन्द्रो रारहाण आसाम् । परि सूर्यस्य परिधीँ रपश्यत् १८ विश्वावसुरभि तन्नो गृणातु । दिव्यो गन्धर्वो रजसो विमानः । यद्वा घा सत्यमुत यन्न विद्म । धियो हिन्वानो धिय इन्नो अव्यात् १९ सस्निमविन्दच्चरणे नदीनाम् । अपावृणोद्दुरो अश्मव्रजानाम् । प्रासां गन्धर्वो अमृतानि वोचत् । इन्द्रो दक्षं परि जानादहीनम् २० एतत्त्वं देव घर्म देवो देवानुपागाः २१ इदमहं मनुष्यो मनुष्यान् । सोमपीथानु मेहि । सह प्रजया सह रायस्पोषेण २२ सुमित्रा न आप ओषधयः सन्तु । दुर्मित्रास्तस्मै भूयासुः । योऽस्मान्द्वेष्टि । यं च वयं द्विष्मः २३ उद्वयं तमसस्परि । उदु त्यं चित्रम् २४ इममू षु त्यमस्मभ्यँ सनिम् । गायत्रं नवीयाँ सम् । अग्ने देवेषु प्र वोचः २५ याग्नीध्रे तां त एतेनावयजे स्वाहा धर्मणा शंयुधायाः प्यासिषीमहि पोषेण निषत्तो विद्म |
|||
सन्त्वष्टौ च |
|||
4.12 अनुवाक १२ |
|||
महीनां पयोऽसि विहितं देवत्रा १ ज्योतिर्भा असि वनस्पतीनामोषधीनाँ रसः |
|||
२ वाजिनं त्वा वाजिनोऽव नयामः । ऊर्ध्वं मनः सुवर्गं ३ |
|||
4.13 अनुवाक १३ |
|||
अस्कान्द्यौः पृथिवीम् । अस्कानृषभो युवा गाः । स्कन्नेमा विश्वा भुवना । स्कन्नो यज्ञः प्र जनयतु १ अस्कानजनि प्राजनि । आ स्कन्नाज् जायते वृषा |
|||
। स्कन्नात्प्र जनिषीमहि २ |
|||
4.14 अनुवाक १४ |
|||
या पुरस्ताद्विद्युदापतत् । तां त एतेनावयजे स्वाहा । या दक्षिणतः । या |
|||
पश्चात् । योत्तरतः । योपरिष्टाद्विद्युदापतत् । तां त एतेनावयजे स्वाहा १ |
|||
4.15 अनुवाक १५ |
|||
प्राणाय स्वाहा व्यानाय स्वाहाऽपानाय स्वाहाचक्षुषे स्वाहा श्रोत्राय स्वाहा । |
|||
मनसे स्वाहा वाचे सरस्वत्यै स्वाहा १ |
|||
4.16 अनुवाक १६ |
|||
पूष्णे स्वाहा पूष्णे शरसे स्वाहा । पूष्णे प्रपथ्याय स्वाहा पूष्णे नरंधियाय स्वाहा । पूष्णेऽङ्घृणये स्वाहा पूष्णे नरुणाय स्वाहा । पूष्णे साकेताय स्वाहा |
|||
१ |
|||
4.17 अनुवाक १७ |
|||
उदस्य शुष्माद्भानुर्नार्त बिभर्ति । भारं पृथिवी न भूम । प्र शुक्रैतु देवी मनीषा । अस्मत्सुतष्टो रथो न वाजी । अर्चन्त एके महि साम मन्वत । तेन सूर्यमधारयन् । तेन सूर्यमरोचयन् । घर्मः शिरस्तदयमग्निः । पुरीषमसि संप्रियं प्रजया पशुभिर्भुवत् । प्रजापतिस्त्वा सादयतु । तया देवतयाऽङ्गिर |
|||
स्वद्ध्रुवा सीद १ |
|||
4.18 अनुवाक १८ |
|||
यास्त अग्न आद्रा र्! योनयो याः कुलायिनीः । ये ते अग्न इन्दवो या उ नाभयः । यास्ते अग्ने तनुव ऊर्जो नाम । ताभिस्त्वमुभयीभिः संविदानः । प्रजाभिरग्ने द्र विणेह सीद । प्रजापतिस्त्वा सादयतु । तया देवतयाऽङ्गिरस्वद्ध्रुवा सीद |
|||
१ |
|||
4.19 अनुवाक १९ |
|||
अग्निरसि वैश्वानरोऽसि । संवत्सरोऽसि परिवत्सरोऽसि । इदावत्सरोऽसीदुवत्सरोऽसि । इद्वत्सरोऽसि वत्सरोऽसि । तस्य ते वसन्तः शिरः । ग्रीष्मो दक्षिणः पक्षः । वर्षाः पुच्छम् । शरदुत्तरः पक्षः । हेमन्तो मध्यम् । पूर्वपक्षाश्चितयः । अपरपक्षाः पुरीषम् । अहोरात्राणीष्टकाः । तस्य ते मासाश्चार्धमासाश्च कल्पन्ताम् । ऋतवस्ते कल्पन्ताम् । संवत्सरस्ते कल्पन्ताम् । अहोरात्राणि ते कल्पन्ताम् । एति प्रेति वीति समित्युदिति । |
|||
प्रजापतिस्त्वा सादयतु । तया देवतयाऽङ्गिरस्वद्ध्रुवः सीद १ |
|||
4.20 अनुवाक २० |
|||
भूर्भुवः सुवः । ऊर्ध्व ऊ षु ण ऊतये । ऊर्ध्वो नः पाह्यँ हसः १ विधुं दद्रा णँ समने बहूनाम् । युवानँ सन्तं पलितो जगार । देवस्य पश्य काव्यं महित्वाऽद्या ममार । स ह्यः समान २ यदृते चिदभिश्रिषः । पुरा जर्तृभ्य आतृदः । संधाता संधिं मघवा पुरोवसुः । निष्कर्ता विह्रुतं पुनः ३ पुनरूर्जा सह रय्या ४ मा नो घर्म व्यथितो विव्यथो नः । मा नः परमधरं मा रजो नैः । मो ष्वस्माँ स्तमस्यन्तरा धाः । मा रुद्रि यासो अभिगुर्वृधानः ५ मा नः क्रतुभिर्हीडितेभिरस्मान् । द्विषा सुनीते मा परा दाः । मा नो रुद्रो निरृतिर्मा नो अस्ता । मा द्यावापृथिवी हीडिषाताम् ६ उप नो मित्रावरुणाविहावतम् । अन्वादीध्याथामिह नः सखाया । आदित्यानां प्रसितिर्हेतिः । उग्रा शतापाष्ठा घ विषा परि णो वृणक्तु ७ इमं मे वरुण तत्त्वा यामि त्वं नो अग्ने स त्वं नो अग्ने त्वमग्ने अयासि ८ उद्वयं तमसस्परि उदु त्यं चित्रम् वयः सुपर्णाः ९ पुरोवसुर्हीडिषाताँ सुपर्णाः |
|||
4.21 अनुवाक २१ |
|||
भूर्भुवः सुवः । मयि त्यदिन्द्रि यं महत् । मयि दक्षो मयि क्रतुः । मयि धायि सुवीर्यम् । त्रिशुग्घर्मो वि भातु मे । आकूत्या मनसा सह । विराजा ज्योतिषा सह । यज्ञेन पयसा सह । ब्रह्मणा तेजसा सह । क्षत्त्रेण यशसा सह । सत्येन तपसा सह । तस्य दोहमशीमहि । तस्य सुम्नमशीमहि । तस्य भक्षमशीमहि । तस्य त इन्द्रे ण पीतस्य मधुमतः । उपहूतस्योपहूतो |
|||
भक्षयामि १ |
|||
4.22 अनुवाक २२ |
|||
यास्ते अग्ने घोरास्तनुवः । क्षुच्च तृष्णा च । अस्नुक्चानाहुतिश्च । अशनया च पिपासा च । सेदिश्चामतिश्च । एतास्ते अग्ने घोरास्तनुवः । ताभिरमुं |
|||
गच्छ । यो स्मान्द्वेष्टि । यं च वयं द्विष्मः १ |
|||
4.23 अनुवाक २३ |
|||
स्निक्च स्नीहितिश्च स्निहितिश्च । उष्णा च शीता च । उग्रा च भीमा च । |
|||
सदाम्नी सेदिरनिरा । एतास्ते अग्ने घोरास्तनुवः । ताभिरमुं गच्छ । |
|||
योऽस्मान्द्वेष्टि । यं च वयं द्विष्मः १ |
|||
4.24 अनुवाक २४ |
|||
धुनिश्च ध्वान्तश्च ध्वनश्च ध्वनयँ श्च । निलिम्पश्च विलिम्पश्च विक्षिपः १ |
|||
4.25 अनुवाक २५ |
|||
उग्रश्च धुनिश्च ध्वान्तश्च ध्वनश्च ध्वनयँ श्च । सहसह्वाँ श्च सहमानश्च सहस्वाँ श्च |
|||
सहीयाँ श्च । एत्य प्रेत्य विक्षिपः १ |
|||
4.26 अनुवाक २६ |
|||
अहोरात्रे त्वोदीरयताम् । अर्धमासास्त्वोदीँ जयन्तु । मासास्त्वा श्रपयन्तु |
|||
। ऋतवस्त्वा पचन्तु । संवत्सरस्त्वा हन्त्वसौ १ |
|||
4.27 अनुवाक २७ |
|||
खट्फट्जहि । छिन्धी भिन्धी हन्धी कट् । इति वाचः क्रूराणि १ |
|||
4.28 अनुवाक २८ |
|||
वि गा इन्द्र विचरन्त्स्पाशयस्व । स्वपन्त इन्द्र पशुमन्तमिच्छा । वज्रेणामुं बोधय दुर्विदत्रम् । स्वपतोऽस्य प्रहर भोजनेभ्यः १अग्ने अग्निना सं वदस्व । मृत्यो मृत्युना सं वदस्व । नमस्ते अस्तु भगवः २सकृत्ते अग्ने नमः । द्विस्ते नमः । त्रिस्ते नमः । चतुस्ते नमः । पञ्चकृत्वस्ते नमःदशकृत्वस्ते नम । शतकृत्वस्ते नमः । आसहस्रकृत्वस्ते नमः । अपरिमितकृत्वस्ते |
|||
नमः । नमस्ते अस्तु मा मा हिँ सीः ३ |
|||
4.29 अनुवाक २९ |
|||
असृङ्मुखो रुधिरेणाव्यक्त । यमस्य दूतः श्वपाद्वि धावसि । गृध्रः सुपर्णः |
|||
कुणपं नि षेवसे । यमस्य दूतः प्रहितो भवस्य चोभयोः १ |
|||
4.30 अनुवाक ३० |
|||
यदेतद्वृकसो भूत्वा । वाग्देव्यभिरायसि । द्विषन्तं मेऽभिराय । तं मृत्यो |
|||
मृत्यवे नय । स आर्त्यार्तिमार्च्छतु १ |
|||
4.31 अनुवाक ३१ |
|||
यदीषितो यदि वा स्वकामी । भयेडको वदति वाचमेताम् । तामिन्द्रा ग्नी |
|||
ब्रह्मणा संविदानौ । शिवामस्मभ्यं कृणुतं गृहेषु १ |
|||
4.32 अनुवाक ३२ |
|||
दीर्घमुखि दुर्हणु । मा स्म दक्षिणतो वदः । यदि दक्षिणतो वदाद्द्विषन्तं |
|||
मेऽवबाधासै १ |
|||
4.33 अनुवाक ३३ |
|||
इत्थादुलूक आपप्तत् । हिरण्याक्षो अयोमुखः । रक्षसां दूत आगतः । |
|||
तमितो नाशयाग्ने १ |
|||
4.34 अनुवाक ३४ |
|||
यदेतद्भूतान्यन्वाविश्य । दैवीं वाचं वदसि । द्विषतो नः परावद । तान्मृत्यो |
|||
मृत्यवे नय । त आर्त्यार्तिमार्च्छन्तु । अग्निनाग्निः सं वदताम् १ |
|||
4.35 अनुवाक ३५ |
|||
प्रसार्य सक्थ्यौ पतसि । सव्यमक्षि निपेपि च । मेह कस्य चनाममत् १ |
|||
4.36 अनुवाक ३६ |
|||
अत्रिणा त्वा क्रिमे हन्मि । कण्वेन जमदनिना । विश्वावसोर्ब्रह्मणा हतः । क्रिमीणाँ राजा । अप्येषाँ स्थपतिर्हतः । अथो माताथो पिता । अथो स्थूरा अथो क्षुद्रा ः! । अथो कृष्णा अथो श्वेताः । अथो आशातिका हताः । |
|||
श्वेताभिः सह सर्वे हताः १ |
|||
4.37 अनुवाक ३७ |
|||
आहरावद्य । शृतस्य हविषो यथा । तत्सत्यम् । यदमुं यमस्य जम्भयोः |
|||
। आदधामि तथा हि तत् । खण्फण्म्रसि १ |
|||
4.38 अनुवाक ३८ |
|||
ब्रह्मणा त्वा शपामि । ब्रह्मणस्त्वा शपथेन शपामि । घोरेण त्वा भृगूणां चक्षुषा प्रेक्षे । रौद्रे ण त्वाङिरसां मनसा ध्यायामि । अघस्य त्वा धारया |
|||
विध्यामि । अधरो मत्पद्यस्वासौ १ |
|||
4.39 अनुवाक ३९ |
|||
उत्तुद शिमिजावरि । तल्पेजे तल्प उत्तुद । गिरीँ रनु प्र वेशय । मरीचीरुप सं नुद । यावदितः पुरस्तादुदयाति सूर्यः । तावदितोऽमुं नाशय । |
|||
योऽस्मान्द्वेष्टि । यं च वयं द्विष्मः १ |
|||
4.40 अनुवाक ४० |
|||
भूर्भुवः सुवो भूर्भुवः सुवो भूर्भुवः सुवः । भुवोऽद्धायि भुवोऽद्धायि भुवोऽद्धायि । नृम्णायि नृम्णं नृम्णायि नृम्णं नृम्णायि नृम्णम् । निधाय्योऽवायि |
|||
निधाय्योऽवायि निधाय्योऽवायि । ए अस्मे अस्मे । सुवर्न ज्योतीः १ |
|||
4.41 अनुवाक ४१ |
|||
पृथिवी समित् । तामग्निः समिन्धे । साऽग्निँ समिन्धे । तामहँ समिन्धे । सा मा समिद्धा । आयुषा तेजसा । वर्चसा श्रिया । यशसा ब्रह्मवर्चसेन । अन्नाद्येन समिन्ताँ स्वाहा १ अन्तरिक्षँ समित् । तां वायुः समिन्धे । सा वायुँ समिन्धे । तामहँ समिन्धे । सा मा समिद्धा । आयुषा तेजसा । वर्चसा श्रिया । यशसा ब्रह्मवर्चसेन । अन्नाद्येन समिन्ताँ स्वाहा २ द्यौः समित् । तामादित्यः समिन्धे । सादित्यँ समिन्धे । तामहँ समिन्धे । सा मा समिद्धा । आयुषा तेजसा । वर्चसा श्रिया । यशसा ब्रह्मवर्चसेन । अन्नाद्येन समिन्ताँ स्वाहा ३ प्राजापत्या मे समिदसि सपत्नक्षयणी । भ्रातृव्यहा मेऽसि स्वाहा ४ अग्ने व्रतपते व्रतं चरिष्यामि । तच्छकेयं तन्मे राध्यताम् । वायो व्रतपत आदित्य व्रतपते । व्रतानां व्रतपते व्रतं चरिष्यामि । तच्छकेयं तन्मे राध्यताम् ५ द्यौः समित् । तामादित्यः समिन्धे । सादित्यँ समिन्धे । तामहँ समिन्धे । सा मा समिद्धा । आयुषा तेजसा । वर्चसा श्रियायशसा ब्रह्मवर्चसेन । अन्नाद्येन समिन्ताँ स्वाहा । अन्तरिक्षँ समित् । तां वायुः समिन्धेसा वायुँ समिन्धे । तामहँ समिन्धे । सा मा समिद्धा । आयुषा तेजसा । वर्चसा श्रिया । यशसा ब्रह्मवर्चसेन । अन्नाद्येन समिन्ताँ स्वाहा । पृथिवी समित् । तामग्निः समिन्धे । साऽग्निँ समिन्धे । तामहँ समिन्धे । सा मा समिद्धा । आयुषा तेजसा । वर्चसा श्रिया । यशसा ब्रह्मवर्चसेन । अन्नाद्येन समिन्ताँ स्वाहा । प्राजापत्या मे समिदसि सपत्नक्षयणी । भ्रातृव्यहा मेऽसि स्वाहा । आदित्य व्रतपते व्रतमचारिषम् । तदशकं तन्मेऽराधि । वायो व्रतपतेऽग्ने व्रतपते । व्रतानां व्रतपते व्रतमचारिषम् । तदशकं तन्मेऽराधि ६ समित्समिन्धे व्रतं चरिष्यामि |
|||
तेजसा श्रिया यशसा ब्रह्मवर्चसेनाष्टौ च |
|||
4.42 अनुवाक ४२ |
|||
शं नो वातः पवतां मातरिश्वा शं नस्तपतु सूर्यः । अहानि शं भवन्तु नः शं रात्रिः प्रति धीयताम् १ शमुषा नो व्यच्छतु । शमादित्य उदेतु नः । शिवा नः शंतमा भव सुमृडीका सरस्वति । मा ते व्योम संदृशि २ इडायै वास्त्वसि वास्तुमद्वास्तुमन्तो भूयास्म मा वास्तोश्छित्स्म ह्यवास्तुः स भूयाद्योऽस्मान्द्वेष्टि यं च वयं द्विष्मः ३ प्रतिष्ठाऽसि प्रतिष्ठावन्तो भूयास्म मा प्रतिष्ठायाश्छित्स्म ह्यप्रतिष्ठः स भूयाद्योऽस्मान्द्वेष्टि यं च वयं द्विष्मः ४ आ वात वाहि भेषजं वि वात वाहि यद्र पः । त्वँ हि विश्वभेषजो देवानां दूत ईयसे ५ द्वविमौ वातौ वात आ सिन्धोरा परावतः । दक्षं मे अन्य आवातु पराऽन्यो वातु यद्र पः ६ यददो वात ते गृहेऽमृतस्य निधिर्हितः । ततो नो देहि जीवसे ततो नो धेहि भेषजम् । ततो नो मह आ वह ७ वात आ वातु भेषजँ शंभूर्मयोभूर्नो हृदे । प्र ण आयूँ षि तारिषत् ८ इन्द्र स्य गृहोऽसि तं त्वा प्रपद्ये सगुः साश्वः । सह यन्मे अस्ति तेन ९ भूः प्रपद्ये भुवः प्रपद्ये सुवः प्रपद्ये भूर्भुवः सुवः प्रपद्ये वायुं प्रपद्येऽनार्तां देवतां प्रपद्येऽश्मानमाखणं प्रपद्ये प्रजापतेर्ब्रह्मकोशं ब्रह्म प्रपद्य ॐ प्रपद्ये १० अन्तरिक्षं म उर्वन्तरं बृहदग्नयः पर्वताश्च यया वातः स्वस्त्या स्वस्ति मां तया स्वस्त्या स्वस्ति मानसानि ११ प्राणापानौ मृत्योर्मा पातं प्राणापानौ मा मा हासिष्टम् १२ मयि मेधां मयि प्रजां मय्यग्निस्तेजो दधातु मयि मेधां मयि प्रजां मयीन्द्र इन्द्रि यं दधातु मयि मेधां मयि प्रजां मयि सूर्यो भ्राजो दधातु १३ द्युभिरक्तुभिः परि पातमस्मानरिष्टेभिरश्विना सौभगेभिः । तन्नो मित्रो वरुणो मामहन्तामदितिः सिन्धुः पृथिवी उत द्यौः १४ कया नश्चित्र आभुवदूती सदावृधः सखा । कया शचिष्ठया वृता १५ कस्त्वा सत्यो मदानां मँ हिष्ठो मत्सदन्धसः । दृढा चिदारुजे वसु १६ अभी षु णः सखीनामविता जरितृऋणाम् । शतं भवास्यूतिभिः १७ वयः सुपर्णा उपसेदुरिन्द्रं प्रियमेधा ऋषयो नाधमानाः । अप ध्वान्तमूर्णुहि पूर्धि चक्षुर्मुमुग्ध्यस्मान्निधयेव बद्धान् १८ शं नो देवीरभिष्टय आपो भवन्तु पीतये । शं योरभि स्रवन्तु नः १९ ईशाना वार्याणां क्षयन्तीश्चर्षणीनाम् । अपो याचामि भेषजम् २० सुमित्रा न आप ओषधयः सन्तु दुर्मित्रास्तस्मै भूयासुर्यो स्मान्द्वेष्टि यं च वयं द्विष्मः २१ आपो हि ष्ठा मयोभुवस्ता न ऊर्जे दधातन । महे रणाय चक्षसे २२ यो वः शिवतमो रसस्तस्य भाजयतेह नः । उशतीरिव मातरः २३ तस्मा अरङ्गमाम वो यस्य क्षयाय जिन्वथ । आपो जनयथा च नः २४ पृथिवी शान्ता साग्निना शान्ता सा मे शान्ता शुचँ शमयतु २५ अन्तरिक्षँ शान्तं तद्वायुना शान्तं तन्मे शान्तँ शुचँ शमयतु २६ द्यौः शान्ता सादित्येन शान्ता सा मे शान्ता शुचँ शमयतु २७ पृथिवी शान्तिरन्तरिक्षँ शान्तिर्द्यौः शान्तिर्दिशः शान्तिरवान्तरदिशाः शान्तिरग्निः शान्तिर्वायुः शान्तिरादित्यः शान्तिश्चन्द्र माः शान्तिर्नक्षत्राणि शान्तिरापः शान्तिरोषधयः शान्तिर्वनस्पतयः शान्तिर्गौः शान्तिरजा शान्तिरश्वः शान्तिः पुरुषः शान्तिर्ब्रह्म शान्तिर्ब्राह्मणः शान्तिः शान्तिरेव शान्तिः शान्तिर्मे अस्तु शान्तिः २८ तयाहँ शान्त्या सर्वशान्त्या मह्यं द्विपदे चतुष्पदे च शान्तिङ् करोमि शान्तिर्मे अस्तु शान्तिः २९ एह श्रीश्च ह्रीश्च धृतिश्च तपो मेधा प्रतिष्ठा श्रद्धा सत्यां धर्मश्चैतानि मोत्तिष्ठन्तमनूत्तिष्ठन्तु मा माँ श्रीश्च ह्रीश्च धृतिश्च तपो मेधा प्रतिष्ठा श्रद्धा सत्यं धर्मश्चैतानि मा मा हासिषुः ३० उदायुषा स्वायुषोदोषधीनाँ रसेनोत्पर्जन्यस्य शुष्मेणोदस्थाममृताँ अनु ३१ तच्चक्षुर्देवहितं पुरस्ताच्छुक्रमुच्चरत् । पश्येम शरदः शतं जीवेम शरदः शतं नन्दाम शरदः शतं मोदाम शरदः शतं भवाम शरदः शतं शृणवाम शरदः शतं प्र ब्रवाम शरदः शतं अजीताः स्याम शरदः शतं ज्योक्च सूर्यं दृशे ३२ य उदगान्महतोऽर्णवाद्विभ्राजमानः सरिरस्य मध्यात्स मा वृषभो लोहिताक्षः सूर्यो विपश्चिन्मनसा पुनातु ३३ ब्रह्मणः श्चोतन्यसि ब्रह्मण आणी स्थो ब्रह्मण आवपनमसि धारितेयं पृथिवी ब्रह्मणा मही धारितमेनेन महदन्तरिक्षं दिओवं दाधार पृथिवीँ सदेवां यदहं वेद तदहं धारयाणि मा मद्वेदोऽधि वि स्रसत् ३४ मेधामनीषे माविशताँ समीची भूतस्य भव्यस्यावरुद्ध्यै सर्वमायुरयाणि सर्वमायुरयाणि ३५ आभिर्गीर्भिर्यदतो न ऊनमाप्यायय हरिवो वर्धमानः । यदा स्तोतृभ्यो महि गोत्रा रुजासि भूयिष्ठभाजो अध ते स्याम ३६ ब्रह्म प्रावादिष्म तन्नो मा हासीत् । ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ३७ परावतो |
|||
दधातु बद्धाञ् जिन्वथ दृशे सप्त च 4.42 |
|||
प्रपाठक ५ |
|||
प्रवर्ग्यब्राह्मण |
|||
हरिः ॐ । शं नः तन्नो मा हासीत् । ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः । |
|||
5.1 अनुवाक १ |
|||
देवा वै सत्रमासत । ऋद्धिपरिमितं यशस्कामाः । तेऽब्रुवन् । यन्नः प्रथमं यश ऋच्छात् । सर्वेषां नस्तत्सहासदिति । तेषां कुरुक्षेत्रं वेदिरासीत् । तस्यै खाण्डवो दक्षिणार्ध आसीत् । तूर्घ्नमुत्तरार्धः । परीणज् जघनार्धः । मरव उत्करः १ तेषां मखं वैष्णवं याश आर्च्छत् । तन्न्यकामयत । तेनापाक्रामत् । तं देवा अन्वायन् । यशो वरुरुत्समानाः । तस्यान्वागतस्य । सव्याद्धनुरजायत । दक्षिणादिषवः । तस्मादिषुधन्वं पुण्यजन्म । यज्ञजन्मा हि २ तमेकँ सन्तम् । बहवो नाभ्यधृष्णुवन् । तस्मादेकमिषुधन्!विनम् । बहवोऽनिषुधन्वा नाभि धृष्णुवन्ति । सोऽस्मयत । एकं मा सन्तं बहवो नाभ्यधर्षिषुरिति । तस्य सिष्मियाणस्य तेजोऽपाक्रामत् । तद्देवा ओषधीषु न्यमृजुः । ते श्यामाका अभवन् । स्मयाका वै नामैते ३ तत्स्मयाकानाँ स्मयाकत्वम् । तस्माद्दीक्षितेनापिगृह्य स्मेतव्यम् । तेजसो धृत्यै । स धनुः प्रतिष्कभ्यातिष्ठत् । ता उपदीका अब्रुवन्वरं वृणामहै । अथ व इमँ रन्धयाम । यत्र क्व च खनाम । तदपोऽभि तृणदामेति । तस्मादुपदीका यत्र क्व च खनन्ति । तदपोऽभि तृन्दन्ति ४ वारेवृतँ ह्यासाम् । तस्य ज्यामप्यादन् । तस्य धनुर्विप्रवमाणँ शिर उदवर्तयत् । तद्द्यावापृथिवी अनु प्रावर्तत यत्प्रावर्तत । तत्प्रवर्ग्यस्य प्रवर्ग्यत्वम् । यद्घ्राँ ३ इत्यपतत् । तद्घर्मस्य घर्मत्वम् । महतो वीर्यमपप्तदिति । तन्महावीरस्य महावीरत्वम् ५ यदस्याः समभरन् । तत्सम्राज्ञः सम्राट्त्वम् । तँ स्तृतं देवतास्त्रेधा व्यगृह्णत । अग्निः प्रातःसवनम् । इन्द्रो माध्यंदिनँ सवनम् । विश्वे देवास्तृतीयसवनम् । तेनापशिर्ष्णा यज्ञेन यजमानाः । नाशिषोऽवारुन्धत । न सुवर्गं लोकमभ्यजयन् । ते देवा अश्विनावब्रुवन् ६ भिषजौ वै स्थः । इदं यज्ञस्य शिरः प्रति धत्तमिति । तावब्रूतां वरं वृणावहै । ग्रह एव नावत्रापि गृह्यतामिति । ताभ्यामेतमाश्विनमगृह्णन् । तावेतद्यज्ञस्य शिरः प्रत्यधत्ताम् । यत्प्रवर्ग्यः । तेन सशीर्ष्णा यज्ञेन यजमानाः । अवाशिषोऽरुन्धत । अभि सुवर्गं लोकमजयन् । यत्प्रवर्ग्यं प्रवृणक्ति । यज्ञस्यैव तच्छिरः प्रति दधाति । तेन सशीर्ष्णा यज्ञेन यजमानः । अवाशिषो रुन्धे । अभि सुवर्गं लोकां जयति । तस्मादेष आश्विनप्रवया इव । यत्प्रवर्ग्यः |
|||
७ उत्करो ह्येते तृन्दन्ति महावीरत्वमब्रुवन्नजयन्त्सप्त च |
|||
5.2 अनुवाक २ |
|||
सावित्रं जुहोति प्रसूत्यै । चतुर्गृहीतेन जुहोति । चतुष्पादः पशवः । पशूनेवाव रुन्धे । चतस्रो दिशः । दिक्ष्वेव प्रति तिष्ठति । छन्दाँ सि देवेभ्योऽपाक्रामन् । न वो भागानि हव्यं वक्ष्याम इति । तेभ्य एतच्चतुर्गृहीतमधारयन् । पुरोनुवाक्यायै याज्यायै १ देवतायै वषट्काराय । यच्चतुर्गृहीतं जुहोति । छन्दाँ स्येव तत्प्रीणाति । तान्यस्य प्रीतानि देवेभ्यो हव्यं वहन्ति । ब्रह्मवादिनो वदन्ति । होतव्यं दीक्षितस्य गृहाइ!३ न होतव्या३मिति । हविर्वै दीक्षितः । यज् जुहुयात् । हविष्कृतं यजमानमग्नौ प्र दध्यात् । यन्न जुहुयात् २ यज्ञपरुरन्तरियात् । यजुरेव वदेत् । न हविष्कृतं यजमानमग्नौ प्रदधाति । न यज्ञपरुरन्तरेति । गायत्री छन्दाँ स्यत्यमन्यत । तस्यै वषट्कारोऽभ्यय्य शिरोऽच्छिनत् । तस्यै द्वेधा रसः परापतत् । पृथिवीमर्धः प्राविशत् । पशूनर्धः । यः पृथिवीं प्रावि । सत् ३ स खदिरोऽभवत् । यः पशून् । सोऽजाम् । यत्खादिर्यभ्रिर्भवति । छन्दसामेव रसेन यज्ञस्य शिरः सं भरति । यदौदुम्बरी । ऊर्ग्वा उदुम्बरः । ऊर्जैव यज्ञस्य शिरः सं भरति । यद्वैणवी । तेजो वै वेणुः ४ तेजसैव यज्ञ्स्य शिरः सं भरति । यद्वैकङ्कती । भा एवाव रुन्धे । देवस्य त्वा सवितुः प्रसव् । अ इत्यभ्रिमा दत्ते प्रसूत्यै । अश्विनोर्बाहुभ्यामित्याह । अश्विनौ हि देवानामध्वर्यू आस्ताम् । पूष्णो हस्ताभ्यामित्याह यत्यै । वज्र इव वा एषा । यदभ्रिः । अभ्रिरसि नारिरसीत्याह शान्त्यै ५ अध्वरकृद्देवेभ्य इत्याह । यज्ञो वा अध्वरः । यज्ञकृद्देवेभ्य इति वावैतदाह । उत्तिष्ठ ब्रह्मणस्पत इत्याह । ब्रह्मणैव यज्ञस्य शिरोऽच्छैति । प्रैतु ब्रह्मणस्पतिरित्याह । प्रेत्यैव यज्ञस्य शिरोऽच्छैति । प्र देव्येतु सूनृतेत्याह । यज्ञो वै सूनृता । अच्छा वीरं नर्यं पङ्क्तिराधसमित्याह ६ पाङ्क्तो हि यज्ञः । देवा यज्ञं नयन्तु न इत्याह । देवानेव यज्ञनियः कुरुते । देवी द्यावापृथिवी अनु मे मँ साथामित्याह आभ्यामेवानुमतो यज्ञस्य शिरः सं भरति । ऋध्यासमद्य मखस्य शिर इत्याह । यज्ञो वै मखः । ऋध्यासमद्य यज्ञस्य शिर इति वावैतदाह । मखाय त्वा मखस्य त्वा शीर्ष्ण इत्याह । निर्दिश्यैवैनद्धरति ७ त्रिर्हरति । त्रय इमे लोकाः । एभ्य एव लोकेभ्यो यज्ञस्य शिरः सं भरति । तूष्णीं चतुर्थँ हरति । अपरिमितादेव यज्ञस्य शिरः सं भरति । मृत्खनादग्रे हरति । तस्मान्मृत्खनः करुण्यतमः । इयत्यग्र आसीरित्याह । अस्यामेवाच्छंबट्कारं यज्ञस्य शिरः सं भरति । ऊर्जं वा एतँ रसं पृथिव्या उपदीका उद्दिहन्ति ८ यद्वल्मीकम् । यद्वल्मीकवपा संभारो भवति । ऊर्जमेव रसं पृथिव्या अव रुन्धे । अथो श्रोत्रमेव । श्रोत्रँ ह्येतत्पृथिव्याः । यद्वल्मीक । अबधिरो भवति । य एवं वेद । इन्द्रो वृत्राय वज्रमुदयच्छत् । स यत्रयत्र पराक्रमत ९ तन्नाध्रियत । स पूतीकस्तम्बे पराक्रमत । सोऽध्रियत । सोऽब्रवीत् । ऊतिं वै मेऽधा इति । तदूतीकानामूतीकत्वम् । यदूतीका भवन्ति । यज्ञायैवोतिं दधति । अग्निजा असि प्रजापते रेत इत्याह । य एव रसः पशून्प्राविशत् १० तमेवाव रुन्धे । पञ्चैते संभारा भवन्ति । पाङ्क्तो यज्ञः । यावानेव यज्ञः । तस्य शिरः सं भरति । यद्ग्राम्याणां पशूनां चर्मणा संभरेत् । ग्राम्यान्पशूञ् छुचार्पयेत् । कृष्णाजिनेन सं भरति । आरण्यानेव पशूञ् छुचार्पयति । तस्मात्समावत्पशूनां प्रजायमानानाम् ११ आरण्याः पशवः कनीयाँ सः । शुचा ह्यृताःलोमतः सं भरति । अतो ह्यस्य मेध्यम् । परिगृह्या यन्ति । रक्षसामपहत्यै । बहवो हरन्ति । अपचितिमेवास्मिन्दधति । उद्धते सिकतोपोप्ते परिश्रिते नि दधति शान्त्यै । मदन्तीभिरुप सृजति १२ तेज एवास्मिन्दधाति । मधु त्वा मधुला करोत्वित्याह । ब्रह्मणैवास्मिन्तेजो दधाति । यद्ग्राम्याणं पात्राणां कपालैः सँ सृजेत् । ग्राम्याणि पात्राणि शुचार्पयेत् । अर्मकपालैः सँ सृजति । एतानि वा अनुपजीवनीयानि । तान्येव शुचार्पयति । शर्कराभिः सँ सृजति धृत्यै । अथो शंत्वाय । अजलोमैः सँ सृजति । एषा वा अग्नेः प्रिया तनूः । यदजा । प्रिययैवैनं तनुवा सँ सृजति । अथोतेजसा । कृष्णाजिनस्य लोमभिः सँ सृजति । यज्ञो वै कृष्णाजिनम् । यज्ञेनैव यज्ञँ सँ सृजति १३ याज्यायै न जुहुयादविश्द्वेणुः शान्त्यै पङ्क्तिराधसमित्याह |
|||
हरति दिहन्ति पराक्रमताविशत्प्रजायमानानाँ सृजति शंत्वायाष्टौ च |
|||
5.3 अनुवाक ३ |
|||
परिश्रिते करोति । ब्रह्मवर्चसस्य परिगृहीत्यै । न कुर्वन्नभि प्राण्यात् । यत्कुर्वन्नभिप्राण्यात् । प्राणाञ् छुचार्पयेतपहाय प्राणिति । प्राणानां गोपीथाय । न प्रवर्ग्यं चादित्यं चान्तरेयात् । यदन्तरेयात् । दुश्चर्मा स्यात् १ तस्मान्नान्तराय्यम् । आत्मनो गोपीथाय । वेणुना करोति । तेजो वै वेणुः । तेजः प्रवर्ग्यः । तेजसैव तेजः समर्धयति । मखस्य शिरोऽसीत्याह । यज्ञो वै मखः । तस्यैतच्छिरः । यत्प्रवर्ग्यः २ तस्मादेवमाह । यज्ञस्य पदे स्थ इत्याह । यज्ञस्य ह्येते पदे । अथो प्रतिष्ठित्यै । गायत्रेण त्वा छन्दसा करोमीत्याह । छन्दोभिरेवैनं करोति । त्र्! युद्धिं करोति । त्रय इमे लोकाः । एषां लोकानामाप्त्यै । छन्दोभिः करोति ३ वीर्यं वै छन्दाँ सि । वीर्येणैवैनं करोति । यजुषा बिलं करोति व्यावृत्त्यै । इयन्तं करोति । प्रजापतिना यज्ञमुखेन संमितम् । इयन्तं करोति । यज्ञपरुषा संमितम् । इयन्तं करोति । एतावद्वै पुरुषे वीर्यम् । वीर्यसंमितम् ४ अपरिमितं करोति । अपरिमितस्यावरुद्ध्यै । परिग्रीवं करोति धृत्यै । सूर्यस्य हरसा श्रायेत्याह । यथायजुरेवैतत् । अश्वशकेन धूपयति । प्राजापत्यो वा अश्वः सयोनित्वाय । वृष्णो अश्वस्य निष्पदसीत्याह । असौ वा आदित्यो वृशाश्वः । तस्य छन्दाँ सि निष्पत् ५ छन्दोभिरेवैनं धूपयति । अर्चिषे त्वा शोचिषे त्वेत्याह । तेज एवास्मिन्दधाति । वारुणो भीद्धः । मैत्रियोपैति शान्त्यै । सिद्ध्यै त्वेत्याह । यथायजुरेवैतत् । देवस्त्वा सवितोद्वपत्वित्याह । सवितृप्रसूत एवैनं ब्रह्मणा देवताभिरुद्वपति । अपद्यमानः पृथिव्यामाशा दिश आपृणेत्याह ६ तस्मादग्निः सर्वा दिशोऽनु वि भाति । उत्तिष्ठ बृहन्भवोर्ध्वस्तिष्ठ ध्रुवस्त्वमित्याह प्रतिष्ठित्यै । ईश्वरो वा एशोऽन्धो भवितोः । यः प्रवर्ग्यमन्वीक्षते । सूर्यस्य त्वा चक्षुषान्वीक्ष इत्याह । चक्षुषो गोपीथाय । ऋजवे त्वा साधवे त्वा सुक्षित्यै त्वा भूत्यै त्वेत्याह । इयं वा ऋजुः । अन्तरिक्षँ साधु । असौ सुक्षितिः ७ दिशो भूतिः । इमानेवास्मै लोकान्कल्पयति । अथो प्रतिष्ठित्यै । इदमहममुमामुष्यायणं विशा पशुभिर्ब्रह्मवर्चसेन पर्यूहामीत्याह । विशैवैनं पशुभिर्ब्रह्मवर्चसेन पर्यूहति । विशेति राजन्यस्य ब्रूयात् । विशैवैनं पर्यूहति । पशुभिरिति वैश्यस्य । पशुभिरेवैनं पर्यूहति । असुर्यं पात्रमनाच्छृण्णम् ८ आ च्छृणत्ति । देवत्राकः । अजक्षीरेणा च्छृणत्ति । परमं वा एतत्पयः । यदजक्षीरम् । परमेणैवैनं पयसा च्छृणत्ति । यजुषा व्यावृत्त्यै । छन्दोघिरा च्छृणत्ति । छन्दोभिर्वा एष क्रियते । छन्दोभिरेव छन्दाँ स्या च्छृणत्ति । छृन्धि वाचमित्याह । वाचमेवाव रुन्धे । छृन्ध्यूर्जमित्याह । ऊर्जमेवाव रुन्धे । छृन्धि हविरित्याह । हविरेवाकः । देव पुरश्चर सघ्यासं त्वेत्याह । यथायजुरेवैतत् ९ स्याद्यत्प्रवर्ग्यश्छन्दोभिः करोति वीर्यसमितं छन्दाँ सि निष्पत्पृणेत्याह |
|||
सुक्षितिरनाच्छृण्णं छन्दाँ स्याच्छृणत्त्यष्टौ च |
|||
5.4 अनुवाक ४ |
|||
ब्रह्मन्प्रचरिष्यामो होतर्घर्ममभि ष्टुहीत्याह । एष वा एतर्हि बृहस्पतिः । यद्ब्रह्मा । तस्मा एव प्रतिप्रोच्य प्रचरति । आत्मनोऽनार्त्यै । यमाय त्वा मखाय त्वेत्याह । एता वा एतस्य देवताः । ताभिरेवैनँ समर्धयति । मदन्तीभिः प्रोक्षति । तेज एवास्मिन्दधाति १अभिपूर्वं प्रोक्षति । अभिपूर्वमेवास्मिन्तेजो दधाति । त्रिः प्रोक्षति । त्र्! यावृद्धि यज्ञः । अथो मेध्यत्वाय । होतान्वाह । रक्षसामपहत्यै । अनवानम् । प्राणानाँ सन्तत्यै । त्रिष्टुभः सतीर्गायत्रीरिवान्वाह २ गायत्रो हि प्राणः । प्राणमेव यजमाने दधाति । सन्ततमन्वाह । प्राणानामन्नाद्यस्य सन्तत्यै । अथो रक्षसामपहत्यै । यत्परिमिता अनुब्रूयात् । परिमितमव रुन्धीत । अपरिमिता अन्वाह । अपरिमितस्यावरुद्ध्यै । शिरो वा एतद्यज्ञस्य ३ यत्प्रवर्ग्यः । ऊर्ङ्मुञ्जाः । यन्मौञ्जो वेदो भवति । ऊर्जैव यज्ञस्य शिरः समर्धयति । प्राणाहुतीर्जुहोति । प्राणानेव यजमाने दधाति । सप्त जुहोति । सप्त वै शीर्षण्याः प्राणाः । प्राणानेवास्मिन्दधाति । देवस्त्वा सविता मध्वानक्त्वित्याह ४ तेजसैवैनमनक्ति । पृथिवीं तपसस्त्रायस्वेति हिरण्यमुपास्यति । अस्या अनतिदाहाय । शिरो वा एतद्यज्ञस्य । यत्प्रवर्ग्यः । अग्निः सर्वा देवताः । प्रलवानादीप्योपास्यति । देवतास्वेव यज्ञस्य शिरः प्रति दधाति । अप्रतिशीर्णाग्रं भवति । एतद्बर्हिर्ह्येषः ५ अर्चिरसि शोचिरसीत्याह । तेज एवास्मिन्ब्रह्मवर्चसं दधाति । सँ सीदस्व महाँ असीत्याह । महान्ह्येषः । ब्रह्मवादिनो वदन्ति । एते वाव त ऋत्विजः । ये दर्शपूर्णमासयोः । अथ कथा होता यजमानायाशिषो ना शास्त इति । पुरस्तादाशीः खलु वा अन्यो यज्ञः । उपरिष्टादाशीरन्यः ६ अनाधृष्या पुरस्तादिति यदेतानि यजूँ ष्याह । शीर्षत एव यज्ञस्य यजमान आशिषोऽव रुन्धे । आयुः पुरस्तादाह । प्रजां दक्षिणतः । प्राणं पश्चात् । श्रोत्रमुत्तरतः । विधृतिमुपरिष्टात् । प्राणानेवास्मै समीचो दधाति । ईश्वरो वा एष दिशोऽनून्मदितोः । यं दिशोऽनु व्यास्थापयन्ति ७ मनोरश्वासि भूरिपुत्रेतीमामभि मृशति । इयं वै मनोरश्वा भूरिपुत्रा । अस्यामेव प्रति तिष्ठत्यनुन्मादाय । सूपसदा मे भूया मा मा हिँ सीरित्याहाहिँ सायै । चितः स्थ परिचित इत्याह । अपचितिमेवास्मिन्दधाति । शिरो वा एतद्यज्ञस्य । यत्प्रवर्ग्यः । असौ खलु वा आदित्यः प्रवर्ग्यः । तस्य मरुतो रश्मयः ८ स्वाहा मरुद्भिः परि श्रयस्वेत्याह । अमुमेवादित्यँ रश्मिभिः पर्यूहति । तस्मादसावादित्योऽमुष्मिल्ँ लोके रश्मिभिः पर्यूढः । तस्माद्रा जा विशा पर्यूढः । तस्माद्ग्रामणीः सजातैः पर्यूढः । अग्नेः सृष्टस्य यतः । विकङ्कतं भा आर्छत् । यद्वैकङ्कताः परिधयो भवन्ति । भा एवाव रुन्धे । द्वादश भवन्ति ९ द्वादश मासाः संवत्सरः । संवत्सरमेवाव रुन्धे । अस्ति त्रयोदशो मास इत्याहुः । यत्त्रयोदशः परिधिर्भवति । तेनैव त्रयोदशं मासमव रुन्धे । अन्तरिक्षस्यान्तर्धिरसीत्याह व्यावृत्त्यै । दिवं तपसस्त्रायस्वेत्युपरिष्टाद्धिरण्यमाधि नि दधाति । अमुष्या अनतिदाहाय । अथो आभ्यामेवैनमुभयतः परि गृह्णाति । अर्हन्बिभर्षि सायकानि धन्वेत्याह १० स्तौत्येवैनमेतत् । गायत्रमसि त्रैष्टुभमसि जागतमसीति धवित्राण्या दत्ते । छन्दोभिरेवैनान्या दत्ते । मधु मध्विति धूनोति । प्राणो वै मधु । प्राणमेव यजमाने दधाति । त्रिः परि यन्ति । त्रिवृद्धि प्राणः । त्रिः परि यन्ति । त्र्! यावृद्धि यज्ञः ११ अथो रक्षसामपहत्यै । त्रिः पुनः परि यन्ति । षट्सं पद्यन्ते । षड्वा ऋतवः । ऋतुष्वेव प्रति तिष्ठन्ति । यो वै घर्मस्य प्रियां तनुवमाक्रामति । दुश्चर्मा वै स भवति । एष ह वा अस्य प्रियां तनुवमा क्रामति । यस्त्रिः परीत्य चतुर्थं पर्येति । एताँ ह वा अस्योग्रदेवो राजनिरा चक्राम १२ ततो वै स दुश्चर्माभवत् । तस्मात्त्रिः परीत्य न चतुर्थं परीयात् । आत्मनो गोपीथाय । प्राणा वै धवित्राणि । अव्यतिषङ्गं धून्वन्ति । प्राणानामव्यतिषङ्गाय क्ळ्प्त्यै । विनिषद्य धून्वन्ति । दिक्ष्वेव प्रति तिष्ठन्ति । ऊर्ध्वं धून्वन्ति । सुवर्गस्य लोकस्य समष्ट्यै । सर्वतो धून्वन्ति । तस्मादयं सर्वतः पवते १३ दधातीवान्वाह यज्ञस्याहैष उपरिष्टादा । षीरन्यो व्यास्थापयन्ति रश्मयो भवन्ति धन्वेत्याह यज्ञश्चक्राम समष्ट्यै द्वे च |
|||
5.5 अनुवाक ५ |
|||
अग्निष्ट्वा वसुभिः पुरस्ताद्रोचयतु गायत्रेण छन्दसेत्याह । अग्निरेवैनं वसुभिः पुरस्ताद्रो चयति गायत्रेण छन्दसा । स मा रुचितो रोचयेत्याह । आशिषमेवैतामा शास्ते । इन्द्र स्त्वा रुद्रै र्दक्षिणतो रोचयतु त्रैष्टुभेन छन्दसेत्याह । इन्द्र एवैनँ रुद्रै र्दक्षिणतो रोचयति त्रैष्टुभेन छन्दसा । स मा रुचितो रोचयेत्याह । आशिषमेवैतामा शास्ते । वरुणस्त्वादित्यैः पश्चाद्रो चयतु जागतेन छन्दसेत्याह । वरुणएवैनं आदित्यैः पश्चाद्रो चयति जागतेन छन्दसा १ स मा रुचितो रोचयेत्याह । आशिषमेवैतामा शास्ते । द्युतानस्त्वा मारुतो मरुद्भिरुत्तरतो रोचयत्वानुष्टुभेन छन्दसेत्याह । द्युतान एवैनं मारुतो मरुद्भिरुत्तरतो रोचयत्यानुष्टुभेन छन्दसा । स मा रुचितो रोचयेत्याह । आशिषमेवैतामा शास्ते । बृहस्पतिस्त्वा विश्वैर्देवैरुपरिष्टाद्रो चयतु पाङ्क्तेन छन्दसेत्याह । बृहस्पतिरेवैनं विश्वैर्देवैरुपरिष्टाद्रो चयतु पाङ्क्तेन छन्दसा । स मा रुचितो रोचयेत्याह । आशिषमेवैतामा शास्ते । रोचितस्त्वं देव घर्म देवेष्वसीत्याह । रोचितो ह्येष देवेषु । रोचिषीयाहं मनुष्येष्वित्याह । रोचत एवैष मनुष्येषु (४) । सम्राड्घर्म रुचितस्त्वं देवेष्वायुष्माँ स्तेजस्वी ब्रह्मवर्चस्यसीत्याह । रुचितो ह्येष देवेष्वायुष्माँ स्तेजस्वी ब्रह्मवर्चसी । रुचितोऽहं मनुष्येष्वायुष्माँ स्तेजस्वी ब्रह्मवर्चसी भूयासमित्याह । रुचित एवैष मनुष्येष्वायुष्माँ स्तेजस्वी ब्रह्मवर्चसी भवति । रुगसि रुचं मयि धेहि मयि रुगित्याह । आशिषमेवैतामा शास्ते । तं यदेतैर्यजुर्भिररोचयित्वा । रुचितो घर्म इति प्रब्रूयात् । अरोचुकोऽध्वरुः स्यात् । अरोचुको यजमानः । अथ यदेनमेतैर्यजुर्भी रोचयित्वा । रुचितो घर्म इति प्राह । रोचुकोऽध्वर्युर्भवति । रोचुको यजमानः १ पश्चाद्रो चयति जागतेन छन्दसा स मा रुचितो रोचये |
|||
त्याहाशिषमेवैतामा शास्तेऽष्टौ च |
|||
5.6 अनुवाक ६ |
|||
शिरो वा एतद्यज्ञस्य । यत्प्रवर्ग्यः । ग्रीवा उपसदः । पुरस्तादुपसदां प्रवर्ग्यं प्र वृणक्ति । ग्रीवास्वेव यज्ञस्य शिरः प्रति दधाति । त्रिः प्र वृणक्ति । त्रय इमे लोकाः । एभ्य एव लोकेभो यज्ञस्य शिरोऽव रुन्धे । षट्सं पद्यन्ते । षड्वा ऋतवः १ ऋतुभ्य एव यज्ञस्य शिरोऽव रुन्धे । द्वादश कृत्वः प्र वृणक्ति । द्वादश मासाः संवत्सरः । संवत्सरादेव यज्ञस्य शिरोऽव रुन्धे । चतुर्विँ शतिः सं पद्यन्ते । चतुर्विँ शतिरर्धमासाः । अर्धमासेभ्य एव यज्ञस्य शिरोऽव रुन्धे । अथो खलु । सकृदेव प्रवृज्यः । एकँ हि शिरः २ अग्निष्टोमे प्र वृणक्ति । एतावान्वै यज्ञः । यावानग्निष्टोमः । यावानेव यज्ञः । तस्य शिरः प्रति दधाति । नोक्थ्ये प्र वृञ्ज्यात् । प्रजा वै पशव उक्थानि । यदुक्थ्ये प्रवृञ्ज्यात् । प्रजां पशूनस्य निर्दहेत् । विश्वजिति सर्वपृष्ठे प्र वृणक्ति ३ पृष्ठानि वा अच्युतं च्यावयन्ति । पृष्ठैरेवास्मा अच्युतं च्यावयित्वाव रुन्धे । अपश्यं गोपामित्याह । प्राणो वै गोपाः । प्राणमेव प्रजासु वि यातयति । अपश्यं गोपामित्याह । असौ वा आदित्यो गोपाः । स हीमाः प्रजा गोपायति । तमेव प्रजानां गोप्तारं कुरुते । अनिपद्यमानमित्याह ४ न ह्येष निपद्यते । आ च परा च पथिभिश्चरन्तमित्याह । आ च ह्येश परा च पथिभिश्चरति । स सध्रीचीः स विषूचीर्वसान इत्याह । सध्रीचीश्च ह्येष विषूचीश्च वसानः प्रजा अभि विपश्यति । आ वरीवर्ति भुवनेष्वन्तरित्याह । आ ह्येष वरीवर्ति भुवनेष्वन्तः । अत्र प्रावीर्मधु माध्वीभ्यां मधु माधूचीभ्यामित्याह । वासन्तिकावेवास्मा ऋतू कल्पयति । समग्निरग्निनागतेत्याह ५ ग्रैष्मावेवास्मा ऋतू कल्पयति । समग्निरग्निनागतेत्याह । अग्निर्ह्येवैषोऽग्निना संगच्छते स्वाहा समग्निस्तपसागतेत्याह । पूर्वमेवोदितम् । उत्तरेणाभि गृणाति । धर्ता दिवो वि भासि रजसः पृथिव्या इत्याह । वार्षिकावेवास्मा ऋतू कल्पयति । हृदे त्वा मनसे त्वेत्याह । शारदावेवास्मा ऋतू कल्पयति ६ दिवि देवेषु होत्रा यच्छेत्याह । होत्राभिरेवेमाल्ँ लोकान्त्सं दधाति । विश्वासां भुवां पत इत्याह । हैमन्तिकावेवास्मा ऋतू कल्पयति । देवश्रूस्त्वं देव घर्म देवान्पाहीत्याह । शैशिरावेवास्मा ऋतू कल्पयति । तपोजां वाचमस्मे नि यच्छ देवायुवमित्याह । या वै मेध्या वाक् । सा तपोजाः । तामेवाव रुन्धे ७ गर्भो देवानामित्याह । गर्भो ह्येष देवानाम् । पिता मतीनामित्याह । प्रजा वै मतयः । तासामेष एव पिता । यत्प्रवर्ग्यः । तस्मादेवमाह । पतिः प्रजानामित्याह । पतिर्ह्येष प्रजानाम् । मतिः कवीनामित्याह ८ मतिर्ह्येष कवीनाम् । सं देवो देवेन सवित्रायतिष्ट सं सूर्येणारुक्तेत्याह । अमुं चैवादित्यं प्रवर्ग्यं च सं शास्ति । आयुर्दास्त्वमस्मभ्यं घर्म वर्चोदा असीत्याह । आशिषमेवैतामा शास्ते । पिता नोऽसि पिता नो बोधेत्याह । बोधयत्येवैनम् । नवैतेऽवकाशा भवन्ति । पत्नियै दशमः । नव वै पुरुषे प्राणाः ९ नाभिर्दशमी । प्राणानेव यजमाने दधाति । अथो दशाक्षरा विराट् । अन्नं विराट् । विराजैवान्नाद्यमव रुन्धे । यज्ञस्य शिरोऽच्छिद्यत । तद्देवा होत्राभिः प्रत्यदधुः । ऋत्विजोऽवेक्षन्ते । एता वै होत्राः । होत्राभिरेव यज्ञस्य शिरः प्रति दधाति १० रुचितमवेक्षन्ते । रुचिताद्वै प्रजापतिः प्रजा असृजत । प्रजानाँ सृष्ट्यै । रुचितमवेक्षन्ते । रुचिताद्वै पर्जन्यो वर्षति । वर्षुकः पर्जन्यो भवति । सं प्रजा एधन्ते । रुचितमवेक्षन्ते । रुचितं वै ब्रह्मवर्चसम् । ब्रह्मवर्चसिनो भवन्ति ११ अधीयन्तोऽवेक्षन्ते । सर्वमायुर्यन्ति । न पत्न्यवेक्षेत । यत्पत्न्यवेक्षेत । प्र जायेत । प्रजां त्वस्यै निर्दहेत् । यन्नावेक्षेत । न प्र जायेत । नास्यै प्रजां निर्दहेत् । तिरस्कृत्य यजुर्वाचयति १२ प्र जायते । नास्यै प्रजां निर्दहति । त्वष्टीमती ते सपेयेत्याह । सपाद्धि प्रजाः प्रजायन्ते १३ ऋतवो हि शिरः सर्वपृष्ठे प्रवृणक्त्यनिपद्यमानमित्याह शारदावेवास्मा ऋतू कल्पयति रुन्धे कवीनामित्याह प्राणाः प्रति दधाति |
|||
भवन्ति वाचयति चत्वारि च |
|||
5.7 अनुवाक ७ |
|||
देवस्य त्वा सवितुः प्रसव इति रशनामा दत्ते प्रसूत्यै । अश्विनोर्बाहुभ्यामित्याह । अश्विनौ हि देवानामध्वर्यू आस्ताम् । पूष्णो हस्ताभ्यामित्याह यत्यै । आ ददेऽदित्यै रास्नासीत्याह यजुष्कृत्यै । इड एह्यदित एहि सरस्वत्येहीत्याह । एतानि वा अस्यै देवनामानि । देवनामैरेवैनामा ह्वयति । असावेह्यसावेह्यसावेहीत्याह । एतानि वा अस्यै मनुष्यनामानि १ मनुष्यनामैरेवैनामा ह्वयति । षट्सं पद्यन्ते । षड्वा ऋतआस्। ऋतुभिरेवैनामा ह्वयति । अदित्या उष्णीअमसीत्याह । यथायजुरेवैतत् । वायुरस्यैड इत्याह । वायुदेवत्यो वै वत्सः । पूषा त्वोपावसृजत्वित्याह । पौष्णा वै देवतया पशवः २ स्वयैवैनं देवतयोपावसृजति । अश्विभ्यां प्र दापयेत्याह । अश्विनौ वै देवानां भिषजौ । ताभामेवास्मै भेषजं करोति । यस्ते स्तनः शशय इत्याह । स्तौत्येवैनाम् । उस्र घर्मँ शिँ षोस्र घर्मं पाहि घर्माय शिँ षेत्याह । यथा ब्रूयादमुष्मै देहीति । तादृगेव तत् । बृहस्पतिस्त्वोप सीदत्वित्याह ३ ब्रह्म वै देवानां बृहस्पतिः । ब्रह्मणैवैनामुप सीदति । दानवः स्थ पेरव इत्याह । मेध्यानेवैनान्करोति । विष्वग्वृतो लोहितेनेत्याह व्यावृत्यै । अश्विभ्यां पिन्वस्व सरस्वत्यै पिन्वस्व पूष्णे पिन्वस्व बृहस्पतये पिन्वस्वेत्याह । एताभ्यो ह्येषा देवताभ्यः पिन्वते । इन्द्रा य पिन्वस्वेन्द्रा य पिन्वस्वेत्याह । इन्द्र मेव भागधेयेन समर्धयति । द्विरिन्द्रा येत्याह ४ तस्मादिन्द्रो देवतानां भूयिष्ठभाक्तमः । गायत्रोऽसि त्रैष्टुभोऽसि जागतमसीति शफोपयमाना दत्ते । छन्दोभिरेवैनाना दत्ते । सहोर्जो भागेनोप मेहीत्याह । ऊर्ज एवैनं भागमकः । अश्विनौ वा एतद्यज्ञस्य शिरः प्रतिदधतावब्रूताम् । आवाभ्यामेव पूर्वाभ्यां वषट्क्रियाता इति । इन्द्रा श्विना मधुनः सारघस्येत्याह । अश्विभ्यामेव पूर्वाभ्यां वषट्करोति । अथो अश्विनावेव भागधेयेन समर्धयति ५ घर्मं पात वसवो यजता वडित्याह । वसूनेव भागधेयेन समर्धयति । यद्वषट्कुर्यात् । यातयामास्य वषट्कारः स्यात् । यन्न वषट्कुर्यात् । रक्षाँ सि यज्ञं हन्युः । वडित्याह । परोक्षमेव वषट्करोति । नास्य यातयामा वषट्कारो भवति । न यज्ञँ रक्शाँ सि घ्नन्ति ६ स्वाहा त्वा सूर्यस्य रश्मये वृष्टिवनये जुहोमीत्याह । यो वा अस्य पुण्यो रश्मिः । स वृष्टिवनिः । तस्मा एवैनं जुहोति । मधु हविरसीत्याह । स्वदयत्येवैनम् । सूर्यस्य तपस्तपेत्याह । यथायजुरेवैतत् । द्यावापृथिवीभ्यां त्वा परि गृह्णामीत्याह । द्यावापृथिवीभ्यां एवैनं परि गृह्णाति ७ अन्तरिक्षेण त्वोपयच्छामीत्याह । अन्तरिक्षेणैवैनमुप यच्छति । न वा एतं मनुष्यो भर्तुमर्हति । देवानां त्वा पितृणामनुमतो भर्तुँ शकेयमित्याह । देवैरेवैनं पितृभिरनुमत आ दत्ते । वि वा एनमेतदर्धयन्ति । यत्पश्चात्प्रवृज्य पुरो जुह्वति । तेजोऽसि तेजोऽनु प्रेहीत्याह । तेज एवास्मिन्दधाति । दिविस्पृङ्मा मा हिँ सीरन्तरिक्षस्पृङ्मा मा हिँ सीः पृथिविस्पृङ्मा मा हिँ सीरित्याहाहिँ सायै ८ सुवरसि सुवर्मे यच्छ दिवं यच्छ दिवो मा पाहीत्याह । आशिषमेवैतामा शास्ते । शिरो वा एतद्यज्ञस्य । यत्प्रवर्ग्यः । आत्मा वायुः । उद्यत्य वातनामान्याह । आत्मन्नेव यज्ञस्य शिरः प्रति दधाति । अनवानम् । प्राणानाँ संतत्यै । पञ्चाह ९ पाङ्क्तो यज्ञः । यावानेव यज्ञः । तस्य शिरः प्रति दधाति । अग्नये त्वा वसुमते स्वाहेत्याह । असौ वा आदित्योऽग्निर्वसुमान् । तस्मा एवैनं जुहोति । सोमाय त्वा रुद्र वते स्वाहेत्याह । चन्द्र मा वै सोमो रुद्र वान् । तस्मा एवैनं जुहोति । वरुणाय त्वादित्यवते स्वाहेत्याह १० अप्सु वै वरुण आदित्यवान् । तस्मा एवैनं जुहोति । बृहस्पतये त्वा विश्वदेव्यावते स्वाहेत्याह । ब्रह्म वै देवानां बृहस्पतिः । ब्रह्मण एवैनं जुहोति । सवित्रे त्वर्भुमते विभुमते प्रभुमते वाजवते स्वाहेत्याह । संवत्सरो वै सवितुर्भुमान्!विभुमान्प्रभुमान्वाजवान् । तस्मा एवैनं जुहोति । यमाय त्वाङ्गिरस्वते पितृमते स्वाहेत्याह । प्राणो वै यमोऽङ्गिरस्वान्पितृवान् ११ तस्मा एवैनं जुहोति । एताभ्य एवैनं देवताभ्यो जुहोति । दश सं पद्यन्ते । दशाक्षरा विराट् । अन्नं विराट् । विराजैवान्नाद्यमव रुन्धे । रौहिणाभ्यां वै देवाः सुवर्गमायन् । तद्रौ हिणयो रौहिणत्वम् । यद्रौ हिणौ भवतः । रौहिणाभ्यामेव तद्यजमानः सुवर्गं लोकमेति । अहर्ज्योतिः केतुना जुषताँ सुज्योतिर्ज्योतिषाँ स्वाहा रात्रिर्ज्योतिः केतुना जुषताँ सुज्योतिर्ज्योतिषाँ स्वाहेत्याह । आदित्यमेव तदमुष्मिल्ँ लोकेऽह्ना परस्ताद्दाधार । रात्रिया अवस्तात् । तस्मादसावादित्योऽमुष्मिँ लोकेऽहोरात्राभ्यं धृतः १२ मनुष्यनामानि पशवः सीदत्वित्याहेन्द्रा येत्याहार्धयति घ्नन्ति गृह्णात्यहिँ सायै |
|||
पञ्चाहादित्यवते स्वाहेत्याह पितृमानेति चत्वारि च |
|||
5.8 अनुवाक ८ |
|||
विश्वा आशा दक्षिणसदित्याह । विश्वानेव देवान्प्रीणाति । अथो दुरिष्ट्या एवैनं पाति । विश्वान्देवानयाडिहेत्याह । विश्वानेव देवान्भागधेयेन समर्धयति । स्वाहाकृतस्य घर्मस्य मधोः पिबतमश्विनेत्याह । अश्विनावेव भागधेयेन समर्धयति । स्वाहाग्नये यज्ञियाय शं यजुर्भिरित्याह । अभ्येवैनं घारयति । अथो हविरेवाकः १ अश्विना घर्मं पातँ हार्दिवानमहर्दिवाभिरूतिभिरित्याह । अश्विनावेव भागधेयेन समर्धयति । अनु वां द्यावापृथिवी मँ सातामित्याहानुमत्यै । स्वाहेन्द्रा य स्वाहेन्द्रा वडित्याह । इन्द्रा य हि पुरो हूयते । आश्राव्याह घर्मस्य यजेति । वषट्कृते जुहोति । रक्षसामपहत्यै । अनु यजति स्वगाकृत्यै । घर्ममपातमश्विनेत्याह २ पूर्वमेवोदितम् । उत्तरेणाभि गृणाति । अनु वां द्यावापृथिवी अमँ सातामित्याहानुमत्यै । तं प्राव्यं यथावण्णमो दिवे नमः पृथिव्या इत्याह । यथायजुरेवैतत् । दिवि धा इमं यज्ञं यज्ञमिमं दिवि धा इत्याह । सुवर्गमेवैनं लोकं गमयति । दिवं गच्छान्तरिक्षं गच्छ पृथिवीं गच्छेत्याह । एष्वेवैनं लोकेषु प्रति ष्ठापयति । पञ्च प्रदिषो गच्छेत्याह ३ दिक्ष्वेवैनं प्रति ष्ठापयति । देवान्घर्मपान्गच्छ पितॄन्घर्मपान्गच्छेत्याह । उभयेष्वेवैनं प्रति ष्ठापयति । यत्पिन्वते । वर्षुकः पर्जन्यो भवति । तस्मात्पिन्वमानः पुण्यः । यत्प्राङ् पिन्वते । तद्देवानाम् । यद्दक्षिणा । तत्पितृणाम् ४ यत्प्रत्यक् । तन्मनुष्यानाम् । यदुदङ् । तद्रुद्रा णाम् । प्राञ्चमुदञ्चं पिन्वयति । देवत्राकः । अथो खलु । सर्वा अनु दिशः पिन्वयति । सर्वा दिशः समेधन्ते । अन्तःपरिधि पिन्वयति ५ तेजसोऽस्कन्दाय । इषे पीपिह्यूर्जे पीपिहीत्याह । इषमेवोर्जं यजमाने दधाति । यजमानाय पीपिहीत्याह । यजमानायैवैतामाशिषमा शास्ते । मह्यं ज्यैष्ठ्याय पीपिहीत्याह । आत्मन एवैतामाशिषमा शास्ते । त्विष्यै त्वा द्युम्नाय त्वेन्द्रि याय त्वा भूत्यै त्वेत्याह । यथायजुरेवैतत् । धर्मासि सुधर्मामेन्यस्मे ब्रह्माणि धारयेत्याह ६ ब्रह्मन्नेवैनं प्रति ष्ठापयति । नेत्त्वा वातः स्कन्दयादिति यद्यभिचरेत् । अमुष्य त्वा प्राणे सादयाम्यमुना सह निरर्थं गच्छेति ब्रूयाद्यं द्विष्यात् । यमेव द्वेष्टि । तेनैनँ सह निरर्थं गमयति । पूष्णे शरसे स्वाहेत्याह । या एव देवता हुतभागाः । ताभ्य एवैनं जुहोति । ग्रावभ्यः स्वाहेत्याह । या एवान्तरिक्षे वाचः ७ ताभ्य एवैनं जुहोति । प्रतिरेभ्यः स्वाहेत्याह । प्राणा वै देवाः प्रतिराः । तेभ्य एवैनं जुहोति । द्यावापृथिवीभ्यः स्वाहेत्याह । द्यावापृथिवीभ्यामेवैनं जुहोति । पितृभ्यो घर्मपेभ्यः स्वाहेत्याह । ये वै यज्वानः । ते पितरो घर्मपाः । तेभ्य एवैनं जुहोति ८ रुद्रा य रुद्र होत्रे स्वाहेत्याह । रुद्र मेव भागधेयेन समर्धयति । सर्वतः समनक्ति । सर्वत एव रुद्रं निरवदयते । उदञ्चं निरस्यति । एषा वै रुद्र स्य दिक् । स्वायामेव दिशि रुद्रं निरवदयते । अप उप स्पृशति मेध्यत्वाय । नान्वीक्षते । यदन्वीक्षेत ९ चक्षुरस्य प्रमायुकँ स्यात् । तस्मान्नान्वीक्ष्यः । अपीपरो माह्नो रात्रियै मा पाह्येषा ते अग्ने समित्तया समिध्यस्वायुर्मे दा वर्चसा माञ्जीरित्याह । आयुरेवास्मिन्वर्चो दधाति । अपीपरो मा रात्रिया अह्नो मा पाह्येषा ते अग्ने समित्तया समिध्यस्वायुर्मे दा वर्चसा माञ्जीरित्याह । आयुरेवास्मिन्वर्चो दधाति । अग्निर्ज्योतिर्ज्योतिरग्निः स्वाहा सूर्यो ज्योतिर्ज्योतिः सूर्यः स्वाहेत्याह । यथायजुरेवैतत् । ब्रह्मवादिनो वदन्ति । होतव्यमग्निहोत्रा३ं! न होतव्या३मिति १० यद्यजुषा जुहुयात् । अयथापूर्वमाहुती जुहुयात् । यन्न जुहुयात् । अग्निः परा भवेत् । भूः स्वाहेत्येव होतव्यम् । यथापूर्वमाहुती जुहोति । नाग्निः परा भवति । हुतँ हविर्मधु हविरित्याह । स्वदयत्येवैनम् । इन्द्र तमेऽग्नावित्याह ११ प्राणो वा इन्द्र तमोऽग्निः । प्राण एवैनमिन्द्र तमेऽग्नौ जुहोति । पिता नोऽसि मा मा हिँ सीरित्याहाहिँ सायै । अश्याम ते देव घर्म मधुमतो वाजवतः पितुमत इत्याह । आशिषमेवैतामा शास्ते । स्वधाविनोऽशीमहि त्वा मा मा हिँ सीरित्याहाहिँ सायै । तेजसा वा एते व्यृध्यन्ते । ये प्रवर्ग्येण चरन्ति । प्राश्नन्ति । तेज एवात्मन्दधते १२ संवत्सरं न माँ समश्नीयात् । न रामामुपेयात् । न मृन्मयेन पिबेत् । नास्य राम उच्छिष्टं पिबेत् । तेज एव तत्सँ श्यति । देवासुराः संयत्ता आसन् । ते देवा विजयमुपयन्तः । विभ्राजि सौर्ये ब्रह्म सं न्यदधत । यत्किं च दिवाकीर्त्यम् । तदेतेनैव व्रतेनागोपायत् । तस्मादेतद्व्रतं चार्यम् । तेजसो गोपीथाय । तस्मादेतानि यजूँ षि विभ्राजः सौर्यस्येत्याहुः । स्वाहा त्वा सूर्यस्य रश्मिभ्य इति प्रातः सँ सादयति । स्वाहा त्वा नक्षत्रेभ्य इति सायम् । एता वा एतस्य देवताः । ताभिरेवैनँ समर्धयति १३ अजरश्विनेत्याह प्रदिशो गच्छेत्याह पितृणामन्तःपरिधि पिन्वयति धारयेत्याह वाचो घर्मपास्तेभ्य एवैनं जुहोत्यन्वीक्षेत होतव्या३मित्यग्नावित्याह दधतेऽगोपायत्सप्त च |
|||
5.9 अनुवाक ९ |
|||
घर्म या ते दिवि शुगिति तिस्र आहुतीर्जुहोति । छन्दोभिरेवास्यैभ्यो लोकेभ्यः शुचमव यजते । इयत्यग्रे जुहोति । अथेयत्यथेयति । त्रय इमे लोकाः । एभ्य एव लोकेभ्यः शुचमव यजते । अनु नोऽद्यानुमतिरित्याहानुमत्यै । दिवस्त्वा परस्पाया इत्याह । दिव एवेमाँ लोकान्दाधार । ब्रह्मणस्त्वा परस्पाया इत्याह १ एष्वेव लोकेषु प्रजा दाधार । प्राणस्य त्वा परस्पाया इत्याह । प्रजास्वे । व प्राणान्दाधार । शिरो वा एतद्यज्ञस्य । यत्प्रवर्ग्यः । असौ खलु वा आदित्यः प्रवर्ग्यः । तं यद्दक्षिणा प्रत्यञ्चमुदञ्चमुद्वासयेत् । जिह्मं यज्ञस्य शिरो हरेत् । प्राञ्चमुद्वासयति । पुरस्तादेव यज्ञस्य शिरः प्रति दधाति २ प्राञ्चमुद्वासयति । तस्मादसावादित्यः पुरस्तादुदेति । शफोपयमान्धवित्राणि धृष्टी इत्यन्ववहरन्ति । सात्मानमेवैनँ सतनुं करोति । सात्माऽमुष्मिँ लोके भवति । य एवं वेद । औदुम्बराणि भवन्ति । ऊर्ग्वा उदुम्बरः । ऊर्जमेवाव रुन्धे । वर्त्मना वा अन्!वित्य ३ यज्ञँ रक्षाँ सि जिघाँ सन्ति । साम्ना प्रस्तोताऽन्ववैति । साम वै रक्षोहा । रक्षसामपहत्यै । त्रिर्निधनमुपैति । त्रय इमे लोकाः । एभ्य एव लोकेभ्यो रक्षाँ स्यप हन्ति । पुरुषःपुरुषो निधनमुपैति । पुरुषःपुरुषो हि रक्षस्वी । रक्षसामपहत्यै ४ यत्पृथिव्यामुद्वासयेत् । पृथिवीँ शुचार्पयेत् । यदप्सु । अपः शुचार्पयेत् । यदोषधीषु । ओषधीः शुचार्पयेत् । यद्वनस्पतिषु । वनस्पतीञ् छुचार्पयेत् । हिरण्यं निधायोद्वासयति । अमृतं वै हिरण्यम् ५ अमृत एवैनं प्रति ष्ठापयति । वल्गुरसि शंयुधाया इति त्रिः परिषिञ्चन्पर्येति । त्रिवृद्वा अग्निः । यावानेवाग्निः । तस्य शुचँ शमयति । त्रिः पुनः पर्येति । षट्सं पद्यन्ते । षड्वा ऋतवः । ऋतुभिरेवास्य शुचँ शमयति । चतुःस्रक्तिर्नाभिरृतस्येत्याह ६ इयं वा ऋतम् । तस्या एष एव नाभिः । यत्प्रवर्ग्यः । तस्मादेवमाह । सदो विश्वायुरित्याह । सदो हीयम् । अप द्वेषो अप ह्वर इत्याह भ्रातृव्यापनुत्यै । घर्मैतत्तेऽन्नमेतत्पुरीषमिति दध्ना मधुमिश्रेण पूरयति । ऊर्ग्वा अन्नाद्यं दधि । ऊर्जैवैनमन्नाद्येन समर्धयति ७ अनशनायुको भवति । य एवं वेद । रन्तिर्नामासि दिव्यो गन्धर्व इत्याह । रूपमेवास्यैतन्महिमानँ रन्तिं बन्धुतां व्या चष्टे । समहमायुषा सं प्राणेनेत्याह । आशिषमेवैतामा शास्ते । व्यसौ योऽस्मान्द्वेष्टि यं च वयं द्विष्म इत्याह । अभिचार एवास्यैषः । अचिक्रदद्वृषा हरिरित्याह । वृषा ह्येषः ८ वृषा हरिः । महान्मित्रो न दर्शत इत्याह । स्तौत्येवैनमेतत् । चिदसि समुद्र योनिरित्याह । स्वामेवैनं योनिं गमयति । नमस्ते अस्तु मा मा हिँ सीरित्याहाहिँ सायै । विश्वावसुँ सोम गन्धर्वमित्याह । यदेवास्य क्रियमाणस्यान्तर्यन्ति । तदेवास्यैतेना प्याययति । विश्वावसुरभि तन्नो गृणात्वित्याह ९ पूर्वमेवोदितम् । उत्तरेणाभि गृणाति । धियो हिन्वानो धिय इन्नो अव्यादित्याह । ऋतूनेवास्मै कल्पयति । प्रासां गन्धर्वो अमृतानि वोचदित्याह । प्राणा वा अमृताः । प्राणानेवास्मै कल्पयति । एतत्त्वं देव घर्म देवो देवानुपागा इत्याह । देवो ह्येष सन्देवानुपैति । इदमहं मनुष्यो मनुष्यानित्याह १० मनुष्यो हि । एष सन्मनुष्यानुपैति । ईश्वरो वै प्रवर्ग्यमुद्वासयन् । प्रजां पशून्त्सोमपीथमनूद्वासः सोमपीथानु मेहि । सह प्रजया सह रायस्पोषेणेत्याह । प्रजामेव पशून्त्सोमपीथमात्मन्धत्ते । सुमित्रा न आप ओषधयः सन्त्वित्याह । आशिषमेवैतामा शास्ते । दुर्मित्रास्तस्मै भूयासुर्योऽस्मान्द्वेष्टि यं च वयं द्विष्म इत्याह । अभिचार एवास्यैषः । प्र वा एषोऽस्माल्लोकाच्च्यवते । यः प्रवर्ग्यमुद्वासयति । उदु त्यं चित्रमिति सौरीभ्यामृघ्यां पुनरेत्य गार्हपत्ये जुहोति । अयं वै लोको गार्हपत्यः । अस्मिन्नेव लोके प्रति तिष्ठति । असौ खलु वा आदित्यः सुवर्गो लोकः । यत्सौरी भवतः । तेनैव सुवर्गाल्लोकान्नैति ११ ब्रह्मणस्त्वा परस्पाया इत्याह दधात्यन्!वित्य रक्षस्वी रक्षसामपहत्यै वै हिरण्यमाहार्धयति ह्येष गृणात्वित्याह |
|||
मनुष्यानित्याहास्यैषोऽष्टौ च |
|||
5.10 अनुवाक १० |
|||
प्रजापतिं वै देवाः शुक्रं पयोऽदुह्रन् । तदेभ्यो न व्यभवत् । तदग्निर्व्यकरोत् । तानि शुक्रियाणि सामान्यभवन् । तेषां यो रसोऽत्यक्षरत् । तानि शुक्रयजूँ ष्यभवन् । शुक्रियाणां वा एतानि शुक्रियाणि । सामपयसं वा एतयोरन्यत् । देवानामन्यत्पयः । यद्गोः पयः १ तत्साम्नः पयः । यदजायै पयः । तद्देवानां पयः । तस्माद्यत्रैतैर्यजुर्भिश्चरन्ति । तत्पयसा चरन्ति । प्रजापतिमेव तद्देवान्पयसान्नाद्येन समर्धयन्ति । एष ह त्वै साक्षात्प्रवर्ग्यं भक्षयति । यस्यैवं विदुषः प्रवर्ग्यः प्रवृज्यते । उत्तरवेद्यामुद्वासयेत्तेजस्कामस्य । तेजो वा उत्तरवेदिः २ तेजः प्रवर्ग्यः । तेजसैव तेजः समर्धयति । उत्तरवेद्यामुद्वासयेदन्नकामस्य । शिरो वा एतद्यज्ञस्य । यत्प्रवर्ग्यः । मुखमुत्तरवेदिः । शीर्ष्णैव मुखँ सं दधात्यन्नाद्याय । अन्नाद एव भवति । यत्र खलु वा एतमुद्वासितं वयाँ सि पर्यासते । परि वै तां समां प्रजा वयाँ स्यासते ३ तस्मादुत्तरवेद्यामेवोद्वासयेत् । प्रजानां गोपीथाय । पुरो वा पश्चाद्वोद्वासयेत् । पुरस्ताद्वा एतज् ज्योतिरुदेति । तत्पश्चान्नि म्रोचति । स्वामेवैनं योनिमनूद्वासयति । अपां मध्य उद्वासयेत् । अपां वा एतन्मध्याज् ज्योतिरजायत । ज्योतिः प्रवर्ग्यः । स्व एवैनं योनौ प्रति ष्ठापयति ४ यं द्विष्यात् । यत्र स स्यात् । तस्यां दिश्युद्वासयेत् । एष वा अग्निर्वैश्वानरः । यत्प्रवर्ग्यः । अग्निनैवैनं वैश्वानरेणाभि प्र वर्तयति । औदुम्बर्याँ शाखायामुद्वासयेत् । ऊर्ग्वा उदुम्बरः । अन्नं प्राणः । शुग्घर्मः ५ इदमहममुष्यामुष्यायणस्य शुचा प्राणमपि दहामीत्याह । शुचैवास्य प्राणमपि दहति । ताजगार्तिमार्च्छति । यत्र दर्भा उपदीकसन्तताः स्युः । तदुद्वासयेद्वृष्टिकामस्य । एता वा अपामनूज्जआवर्यो नाम । यद्दर्भाः । असौ खलु वा आदित्य इतो वृष्टिमुदीरयति । असावेवास्मा आदित्यो वृष्टिं नि यच्छति । ता आपो नियता धन्वना यन्ति ६ गोः पय उत्तरवेदिरासते स्थापयति घर्मो यन्ति |
|||
5.11 अनुवाक ११ |
|||
प्रजापतिः संभ्रियमाणः । संराट्संभृतः । घर्मः प्रवृक्तः । महावीर उद्वासितः । असौ खलु वावैष आदित्यः । यत्प्रवर्ग्यः । स एतानि नामान्यकुरुत । य एवं वेद । विदुरेनं नाम्ना । ब्रह्मवादिनो वदन्ति १ यो वै वसीयाँ सं यथानाममुपचरति । पुण्यार्तिं वै स तस्मै कामयते । पुण्यार्तिं अस्मै कामयन्ते । य एवं वेद । तस्मादेवं विद्वान् । घर्म इति दिवा चक्षीत । संराडिति नक्तम् । एते वा एतस्य प्रिये तनुवौ । एते अस्य प्रिये नामनी । प्रिययैवैनं तनुवा २ प्रियेण नाम्ना समर्धयति । कीर्तिरस्य पूर्वा गच्छति जनतामायतः । गायत्री देवेभ्योऽपाक्रामत् । तां देवाः प्रवर्ग्येणैवानु व्यभवन् । प्रवर्ग्येणाप्नुवन् । यच्चतुर्विँ शतिः कृत्वः प्रवर्ग्यं प्रवृणक्ति । गायत्रीमेव तदनु वि भवति । गायत्रीमाप्नोति । पूर्वास्य जनं यतः कीर्तिर्गच्छति । वैश्वदेवः सँ सन्नः ३ वसवः प्रवृक्तः । सोमोऽभिकीर्यमाणः । आश्विनः पयस्यानीयमाने । मारुतः क्वथन् । पौष्ण उदन्तःसारस्वतो विष्यन्दमानः । मैत्रः शरोगृहीतः । तेज उद्यतो वायुः । ह्रियमाणः प्रजापतिः । हूयमानो वाग्घृतः ४ असौ खलु वावैष आदित्यः । यत्प्रवर्ग्यः । स एतानि नामान्यकुरुत । य एवं वेद । विदुरेनं नाम्ना । ब्रह्मवादिनो वदन्ति । यन्मृन्मयमाहुतिं नाश्नुतेऽथ । कस्मादेषोऽश्नुत इति । वागेष इति ब्रूयात् । वाच्येव वाचं दधाति ५ तस्मादश्नुते । प्रजापतिर्वा एष द्वादशधा विहितः । यत्प्रवर्ग्यः । यत्प्रागवकाशेभ्यः । तेन प्रजा असृजत । अवकाशैर्देवासुरानसृजत । यदूर्ध्वमवकाशेभ्यः । तेनान्नमसृजत । अन्नं प्रजापतिः । प्रजापतिर्वावैषः |
|||
६ वदन्ति तनुवा सँ सन्नो हूयमानो वाग्घुतो दधात्येषः |
|||
5.12 अनुवाक १२ |
|||
सविता भूत्वा प्रथमेऽहन्प्र वृज्यते । तेन कामाँ एति । यद्द्वितीयेऽहन्प्रवृज्यते । अग्निर्भूत्वा देवानेति । यत्तृतीयेऽहन्प्रवृज्यते । वायुर्भूत्वा प्राणानेति । यच्चतुर्थेऽहन्प्रवृज्यते । आदित्यो भूत्वा रश्मीनेति । यत्पमे हन्प्रवृज्यते । चन्द्र मा भूत्वा नक्षत्राण्येति १ यत्षष्ठेऽहन्प्रवृज्यते । ऋतुर्भूत्वा संवत्सरमेति । यत्सप्तमेऽहन्प्रवृज्यते । धाता भूत्वा शक्वरीमेति । यदष्ठमेऽहन्प्रवृज्यते । बृहस्पतिर्भूत्वा गायत्रीमेति । यन्नवमेऽहन्प्रवृज्यते । मित्रो भूत्वा त्रिवृत इमाँ लोकानेति । यद्दशमेऽहन्प्रवृज्यते । वरुणो भूत्वा विराजमेति २ यदेकादशेऽहन्प्रवृज्यते । इन्द्रो भूत्वा त्रिष्टुभमेति । यद्द्वादशेऽहन्प्रवृज्यते । सोमो भूत्वा सुत्यामेति । यत्पुरस्तादुपसदां प्रवृज्यते । तस्मादितः पराङ् अमूँ लोकाँ स्तपन्नेति । यदुपरिष्टादुपसदां प्रवृज्यते । तस्मादमुतोऽर्वाङ् इमाङ् लोकाँ स्तपन्नेति । य एवं वेद । ऐव तपति ३ नक्षत्राण्येति विराजमेति |
|||
तपति शं नः तन्नो मा हासीत् |
|||
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके पञ्चमप्रपाठकः समाप्तः |
|||
अथ कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके षष्ठप्रपाठकस्यारम्भः |
|||
सं त्वा सिञ्चामि यजुषा प्रजामायुर्धनं च ।। |
|||
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ॐ ।। |
|||
6.1 अनुवाक १ |
|||
परे युवाꣳसं प्रवतो महीरनु बहुभ्यः पन्थामनपस्पशानम् । वैवस्वतꣳ संगमनं जनानां यमꣳ राजानꣳ हविषा दुवस्यत, इति । इदं त्वा वस्त्रं प्रथमं न्वागन्, इति । अपैतदूह यदिहाबिभः पुरा । इष्टापूर्तमनुसंपश्य दक्षिणां यथा ते दत्तं बहुधा वि बन्धुषु, इति । इमौ युनज्मि ते वह्नी असुनीथाय वोढवे । याभ्यां यमस्य सादनꣳ सुकृतां चापि गच्छतात् । पूषा त्वेतश्च्यावयतु प्र विद्वाननष्टपशर्भुवनस्य गोपाः । सं त्वैतेभ्यः परिददात्पितृभ्योऽग्निर्देवेभ्यः सुविदत्रेभ्यः । पूषेमा आशा अनुवेद सर्वाः सो अस्माꣳ अभयतमेन नेषत् । स्वस्तिदा अघृणिः सर्ववीरोऽप्रयुच्छन्पुर एतु प्रविद्वान् ( १) । आयुर्विश्वायुः परिपासति त्वा पूषा त्वा पातु प्रपथे पुरस्तात् । यत्राऽऽसते सुकृतो यत्र ते ययुस्तत्र त्वा देवः सविता दधातु । भुवनस्य पत इदꣳ हविः, इति । अग्नये रयिमते स्वाहा । पुरुषस्य सयावर्यपेदघानि मृज्महे । यथा नो अत्र नापरः पुरा जरस आयति, इति । पुरुषस्य सयावरि वि ते प्राणमसिस्रसम् । शरीरेण महीमिहि स्वधयेहि पितॄनुप प्रजयाऽस्मानिहाऽऽवह । मैवं माꣳस्ता प्रियेऽहं देवी सती पितृलोकं यदैषि । विश्ववारा नमसा(नभसा?) संव्ययन्त्युभौ नो लोकौ पयसाऽभ्याववृत्स्व ( २) । इयं नारी पतिलोकं वृणाना निपद्यत उप त्वा मर्त्य प्रेतम् । विश्वं पुराणमनुपालयन्ती तस्मै प्रजां द्रविणं चेह धेहि । उदीर्ष्व नार्यभि जीवलोकमितासुमेतमुपशेष एहि । हस्तग्राभस्य दिधिषोस्त्वमेतत्पत्युर्जनित्वमभिसंबभूव । सुवर्णꣳ हस्तादाददाना मृतस्य श्रियै ब्रह्मणे तेजसे बलाय । अत्रैव त्वमिह वयꣳ सुशेवा विश्वा स्पृधो अभिमातीर्जयेम । |
|||
धनुर्हस्तादाददाना मृतस्य श्रियै क्षत्त्रायौजसे बलाय । अत्रैव त्वमिह वयꣳ सुशेवा विश्वा स्पृधो अभिमातीर्जयेम । मणिꣳ हस्तादाददाना मृतस्य श्रियै विशे पुष्ट्यै बलाय । अत्रैव त्वमिह वयꣳ सुशेवा विश्वा स्पृधो अभिमातीर्जयेम ( ३) । इममग्ने चमसं मा विजीह्वरः प्रियो देवानामुत सोम्यानाम् । एष यश्चमसो देवपानस्तस्मिन्देवा अमृता मादयन्ताम् । अग्नेर्वर्म परि गोभिर्व्ययस्व संप्रोर्णुष्व मेदसा पीवसा च । नेत्त्वा धृष्णुर्हरसा जर्हृषाणो दधद्विधक्ष्यन्पर्यङ्खयातै । मैनमग्ने विदहो माऽभिशोचो माऽस्य त्वचं चिक्षिपो मा शरीरम् । यदा शृतं करवो जातवेदोऽथेमेनं प्रहिणुतात्पितृभ्यः । शृतं यदाऽकरसि जातवेदोऽथेमेनं परिदत्तात्पितृभ्यः । यदा गच्छात्यसुनीतिमेतामथा देवानां वशनीर्भवाति । सूर्यं ते चक्षुर्गच्छतु वातमात्मा द्यां च गच्छ पृथिवीं च धर्मणा । अपो वा गच्छ यदि तत्र ते हितमोषधीषु प्रतितिष्ठा शरीरैः । अजोऽभागस्तपसा तं तपस्व तं ते शोचिस्तपतु तं ते अर्चिः । यास्ते शिवास्तनुवो जातवेदस्ताभिर्वहेमꣳ सुकृतां यत्र लोकाः । अयं वै त्वमस्मादधि त्वमेतदयं वै तदस्य योनिरसि । वैश्वानरः पुत्रः पित्रे लोककृज्जातवेदो वहेमꣳ सुकृतां यत्र लोकाः ( ४) ।। विद्वानभ्याववृत्स्वाभिमातीर्जयेम शरीरैश्चत्वारि च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके षष्ठप्रपाठके प्रथमोऽनुवाकः ।। १ ।। |
|||
6.2 अनुवाक २ |
|||
य एतस्य पथो गोप्तारस्तेभ्यः स्वाहा य एतस्य पथो रक्षितारस्तेभ्यः स्वाहा य एतस्य पथोऽभि रक्षितारस्तेभ्यः स्वाहा ख्यात्रे स्वाहाऽपाख्यात्रे स्वाहाऽभिलालपते स्वाहाऽपलालपते स्वाहाऽग्नये कर्मकृते स्वाहा यमत्र नाधीमस्तस्मै स्वाहा, इति । |
|||
यस्त इध्मं जभरत्सिष्विदानो मूर्धानं वा ततपते त्वाया । दिवो विश्वस्मात्सीमघायत उरुष्यः, इति । अस्मात्त्वमधि जातोऽसि त्वदयं जायतां पुनः । अग्नये वैश्वानराय सुवर्गाय लोकाय स्वाहा ( १), इति । य एतस्य त्वत्पञ्च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके षष्ठप्रपाठके द्वितीयोऽनुवाकः ।। २ । । |
|||
6.3 अनुवाक ३ |
|||
प्र केतुना बृहता भात्यग्निराविर्विश्वानि वृषभो रोरवीति । दिवश्चिदन्तादुप मामुदानडपामुपस्ये महिषो ववर्ध, इति । इदं त एकं पर ऊ त एकं तृतीयेन ज्योतिषा संविशस्व । संवेशनस्तनुवै चारुरेधि प्रियो देवानां परमे सधस्थे, इति । |
|||
नाके सुपर्णमुप यत्पतन्तꣳ हृदा वेनन्तो अभ्यचक्षत त्वा । हिरण्यपक्षं वरुणस्य दूतं यमस्य योनौ शकुनं भुरण्युम्, इति । अतिद्रव सारमेयौ श्वानौ चतुरक्षौ शबलौ साधुना पथा । अथा पितॄन्त्सुविदत्राꣳ अपीहि यमेन ये सधमादं मदन्ति, इति । यौ ते श्वानौ यम रक्षितारौ चतुरक्षौ पथिरक्षी नृचक्षसा । ताभ्याꣳ राजन्परिदेह्येनꣳ स्वस्ति चास्मा अनमीवं च धेहि ( १), इति । उरुणसावसुतृपावुलुंबलौ यमस्य दूती चरतोऽवशाꣳ अनु । तावस्मभ्यं दृशये सूर्याय पुनर्दत्तावसुमद्येह भद्रम्, इति । |
|||
सोम एकेभ्यः पवते घृतमेक उपासते । येभ्यो मधु प्रधावति ताꣳश्चिदेवापि गच्छतात्, इति । ये युध्यन्ते प्रधनेषु शूरासो ये तनुत्यजः । ये वा सहस्रदक्षिणास्ताꣳश्चिदेवापि गच्छतात्, इति । तपसा ये अनाधृष्यास्तपसा ये सुवर्गताः । तपो ये चक्रिरे महत्ताꣳश्चिदेवापि गच्छतात्, इति । अश्मन्वती रेवतीः सꣳरभध्वमुत्तिष्ठत प्रतरता सखायः । अत्रा जहाम ये असन्नशेवाः शिवान्वयमभि वाजानुत्तरेम ( २), इति । यद्वै देवस्य सवितुः पवित्रꣳ सहस्रधारं विततमन्तरिक्षे । येनापुनादिन्द्रमनार्तमार्त्यै तेनाहं माꣳ सर्वतनुं पुनामि । या राष्ट्रात्पन्नादपयन्ति शाखा अभिमृता नृपतिमिच्छमानाः । धातुस्ताः सर्वाः पवनेन पूताः प्रजयाऽस्मान्रय्या वर्चसा सꣳसृजाथ । उद्वयं तमसस्परिपश्यन्तो ज्योतिरुत्तरम् । देवं देवत्रा सूर्यमगन्म ज्योतिरुत्तमम्, इति । धाता पुनातु सविता पुनातु । अग्नेस्तेजसा सूर्यस्य वर्चसा ( ३) ।। धेह्युत्तरेमाष्टौ च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके षष्ठप्रपाठके तृतीयोऽनुवाकः ।। ३ ।। |
|||
6.4 अनुवाक ४ |
|||
यं ते अग्निममन्थाम वृषभायेव पक्तवे । इमं तꣳ शमयामसि क्षीरेण चोदकेन च, इति । यं त्वमग्ने समदहस्त्वमु निर्वापया पुनः । क्याम्बूरत्र जायतां पाकदूर्वाव्यल्कशा, इति । शीतिके शीतिकावति ह्रादुके ह्रादुकावति । मण्डूक्यासु संगमयेमꣳ स्वग्निꣳ शमय, इति । शं ते धन्वन्या आपः शमु ते सन्त्वनूक्याः । शं ते समुद्रिया आपः शमु ते सन्तु वर्ष्याः, इति । शं ते स्रवन्तीस्तनुवे शमु ते सन्तु कूप्याः । शं ते नीहारो वर्षतु शमु पृष्वाऽवशीयताम् (१), इति । अवसृज पुनरग्ने पितृभ्यो यस्त आहुतश्चरति स्वधाभिः । आयुर्वसान उपयातु शेषꣳ संगच्छतां तनुवा जातवेदः, इति । संगच्छस्व पितृभिः सꣳ स्वधाभिः समिष्टापूर्तेन परमे व्योमन् । यत्र भूम्यै वृणसे तत्र गच्छ तत्र त्वा देवः सविता दधातु, इति । यत्ते कृष्णः शकुन आतुतोद पिपीलः सर्प उत वा श्वापदः । अग्निष्टद्विश्वादनृणं कृणोतु सोमश्च यो ब्राह्मणमाविवेश, इति । उत्तिष्ठातस्तनुवꣳ संभरस्व मेह गात्रमवहा मा शरीरम् । यत्र भूम्यै वृणसे तत्र गच्छ तत्र त्वा देवः सविता दधातु । इदं त एकं पर ऊ त एकं तृतीयेन ज्योतिषा संविशस्व । संवेशनस्तुनवै चारुरेधि प्रियो देवानां परमे सधस्थे, इति । उत्तिष्ठ प्रेहि प्रद्रवौकः कृणुष्व परमे व्योमन् । यमेन त्वं यम्या संविदानोत्तमं नाकमधिरोहेमम् । अश्मन्वती रेवतीर्यद्वै देवस्य सवितुः पवित्रं या राष्ट्रात्पन्नादुद्वयं तमसस्परि धाता पुनातु, इति। अस्मात्त्वमधिजातोऽस्ययं त्वदधिजायताम् । अग्नये वैश्वानराय सुवर्गाय लोकाय स्वाहा (२), इति ।। अवशीयताꣳ सधस्थे पञ्च च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके षष्टप्रपाठके चतुर्थोऽनुवाकः ।। ४ ।। |
|||
6.5 अनुवाक ५ |
|||
आयातु देवः सुमनाभिरूतिभिर्यमो ह वेह प्रयताभिरक्ता । आसीदताꣳ सुप्रयते ह बर्हिष्यूर्जाय जात्यै मम शत्रुहत्यै । यमे इव यतमाने यदैतं प्र वां भरन्मानुषा देवयन्तः । आसीदतꣳ स्वमु लोकं विदाने स्वासस्थे भवतमिन्दवे नः, इति । |
|||
यमाय सोमꣳ सुनुत यमाय जुहुता हविः । यमꣳ ह यज्ञो गच्छत्यग्निदूतो अरंकृतः । यमाय घृतवद्धविर्जुहोत प्र च तिष्ठत । स नो देवेष्वायमद्दीर्घमायुः प्रजीवसे । यमाय मधुमत्तमꣳ राज्ञे हव्यं जुहोतन । इदं नम ऋषिभ्यः पूर्वजेभ्यः पूर्वेभ्यः पथिकृद्भ्यः (१) । योऽस्य कौष्ठ्य जगतः पार्थिवस्यैक इद्वशी । यमं भङ्ग्यश्रवो गाय यो राजाऽनपरोध्यः, इति । यमं गाय भङ्ग्यश्रवो यो राजाऽनपरोध्यः । येनाऽऽपो नद्यो धन्वानि येन द्यौः पृथिवी दृढा, इति । हिरण्यकक्ष्यान्त्सुधुरान्हिरण्याक्षानयःशफान् । अश्वाननश्यतो दानं यमो राजाऽभितिष्ठति, इति । यमो दाधार पृथिवीं यमो विश्वमिदं जगत् । यमाय सर्वमित्रस्थे यत्प्राणद्वायुरक्षितम्, इति । यथा पञ्च यथा षड्यथा पञ्चदशर्षयः । यमं यो विद्यात्स ब्रूयाद्यथैक ऋषिर्विजानते (२), इति । त्रिकद्रुकेभिः पतति षडु्र्वीरेकमिद्बृहत् । गायत्री त्रिष्टुप्छन्दाꣳसि सर्वा ता यम आहिता, इति । अहरहर्नयमानो गामश्वं पुरुषं जगत् । वैवस्वतो न तृप्यति पञ्चभिर्मानवैर्यमः, इति । वैवस्वते विविच्यन्ते यमे राजनि ते जनाः । ये चेह सत्येनेच्छन्ते य उ चानृतवादिनः, इति । ते राजन्निह विविच्यन्तेऽथा यन्ति त्वामुप । देवाꣳश्च ये नमस्यन्ति ब्राह्मणाꣳश्चापचित्यति, इति । यस्मिन्वृक्षे सुपलाशे देवैः संपिबते यमः । अत्रा नो विश्पतिः पिता पुराणा अनुवेनति (३), इति ।। पथिकृद्भ्यो विजानतेऽनुवेनति ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके षष्ठप्रपाठके पञ्चमोऽनुवाकः ।। ५ ।। |
|||
6.6 अनुवाक ६ |
|||
वैश्वानरे हविरिदं जुहोमि साहस्रमुत्सꣳ शतधारमेतम् । तस्मिन्नेष पितरं पितामहं प्रपितामहं बिभरत्पिन्वमाने, इति । द्रप्सश्चस्कन्द पृथिवीमनु द्यामिमं च योनिमनु यश्च पूर्वः । तृतीयं योनिमनु संचरन्तं द्रप्सं जुहोम्यनु सप्त होत्राः, इति । इमꣳ समुद्रꣳ शतधारमुत्सं व्यच्यमानं भुवनस्य मध्ये । घृतं दुहानामदितिं जनायाग्ने मा हिꣳसीः परमे व्योमन्, इति । अपेत वीत वि च सर्पतातो येऽत्र स्थ पुराणा ये च नूतनाः । अहोभिरद्भिरक्तुभिर्व्यक्तं यमो ददात्ववसानमस्मै, इति । सवितैतानि शरीराणि पृथिव्यै मातुरुपस्थ आदधे । तेभिर्युज्यन्तामघ्नियाः ( १ ), इति । शुनं वाहाः शुनं नाराः शुनं कृषतु लाङ्गलम् । शुनं वरत्रा बध्यꣳन्ताꣳ शुनमष्ट्रामुदिङ्गय शुनासीरा शुनमस्मासु धत्तम्, इति । शुनासीराविमां वाचं यद्दिवि चक्रथुः पयः । तेनेमामुपसिञ्चतम्, इति । सीते वन्दामहे त्वाऽर्वाची सुभगे भव । यया नः सुभगा ससि यथा नः सुफला ससि, इति । सवितैतानि शरीराणि पृथिव्यै मातुरुपस्थ आदधे । तेभिरदिते शं भव, इति । विमुच्यध्वमघ्निया देवयाना अतारिष्म तमसस्पाꣳरमस्य । ज्योतिरापाम सुवरगन्म ( २), इति । प्र वाता वान्ति पतयन्ति विद्युत उदोषधीर्जिꣳहते पिन्वते सुवः । इरा विश्वस्मै भुवनाय जायते यत्पर्जन्यः पृथिवीꣳ रेतसाऽवति, इति । यथा यमाय हार्म्यमवपन्पञ्च मानवाः । एवं वपामि हार्म्यं यथाऽसाम जीवलोके भूरयः, इति । चितः स्थ परिचित ऊर्ध्वचितः श्रयध्वं पितरो देवता । प्रजापतिर्वः सादयतु तया देवतया, इति। आप्यायस्व, सं ते ( ३), इति ।। |
|||
अघ्निया अगन्म सप्त च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके षष्ठप्रपाठके षष्ठोऽनुवाकः ।। ६ ।। |
|||
6.7 अनुवाक ७ |
|||
उत्ते तभ्नोमि पृथिवीं त्वत्परीमं लोकं निदधन्मो अहꣳ रिषम् । एताꣳ स्थूणां पितरो धारꣳयन्तु तेऽत्रा यमः सादनात्ते मिनोतु, इति । उपसर्प मातरं भूमिमेतामुरुव्यचसं पृथिवीꣳ सुशेवाम् । ऊर्णम्रदा युवतिर्दक्षिणावत्येषा त्वा पातु निर्ऋत्या उपस्थे, इति । उच्छ्मञ्चस्व पृथिवि मा विबाधिथाः सूपायनाऽस्मै भव सूपवञ्चना । माता पुत्रं यथा सिचाऽभ्येनं भूमि वृणु. इति । उच्छ्रमञ्चमाना पृथिवी हि तिष्ठसि सहस्रं मित उप हि श्रयन्ताम् । ते गृहासो मधुश्चुतो विश्वाहाऽस्मै शरणाः सन्त्वत्र, इति । एणीर्धाना हरिणीरर्जुनीः सन्तु धेनवः । तिलवत्सा ऊर्जमस्मै दुहाना विश्वाहा सन्त्वनपस्फुरन्तीः ( १), इति । एषा ते यमसादने स्वधा निधीयते गृहे । अक्षितिर्नाम ते असौ, इति । इदं पितृभ्यः प्रभरेम बर्हिर्देवेभ्यो जीवन्त उत्तरं भरेम । तत्त्वमारोहासो मेध्यो भवं(भव?) यमेन त्वं यम्या संविदानः, इति । मा त्वा वृक्षौ संबाधिष्टां मा माता पृथिवि त्वम् । पितॄन्ह्यत्र गच्छास्येधांसं यमराज्ये, इति । मा त्वा वृक्षौ संबाधेथां मा माता पृथिवी मही । वैवस्वतꣳ हि गच्छासि यमराज्ये विराजसि, इति । नळं प्लवमारोहैतं नळेन पथोऽन्विहि । स त्वं नळप्लवो भूत्वा संतर प्रतरोत्तर ( २), इति । सवितैतानि शरीराणि पृथिव्यै मातुरुपस्थ आदधे । तेभ्यः पृथिवि शं भव, इति । षड्ढोता सूर्यं ते चक्षुर्गच्छतु वातमात्मा द्यां च गच्छ पृथिवीं च धर्मणा । अपो वा गच्छ यदि तत्र ते हितमोषधीषु प्रतितिष्ठा शरीरैः, इति । परं मृत्यो अनुपरेहि पन्थां यस्ते स्व इतरो देवयानात् । चक्षुष्मते शृण्वते ते ब्रवीमि मा नः प्रजाꣳ रीरिषो मोत वीरान्, इति । शं वातः शꣳ हि ते घृणिः शमु ते सन्त्वोषधीः । कल्पन्तां मे दिशः शग्माः, इति । पृथिव्यास्त्वा लोके सादयाम्यमुष्य शर्मासि पितरो देवता । प्रजापतिस्त्वा सादयतु तया देवतया, इति । अन्तरिक्षस्य त्वा दिवस्त्वा दिशां त्वा नाकस्य त्वा पृष्ठे ब्रध्नस्य त्वा विष्टपे सादयाम्यमुष्य शर्मासि पितरो देवता । प्रजापतिस्त्वा सादयतु तया देवतया ( ३), इति ।। |
|||
अनपस्फुरन्तीरुत्तर देवतया द्वे च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके षष्ठप्रपाठके सप्तमोऽनुवाकः ।। ७ ।। |
|||
6.8 अनुवाक ८ |
|||
अपूपवान्घृतवाꣳश्चरुरेह सीदतूत्तभ्नुवन्पृथिवीं द्यामुतोपरि । योनिकृतः पथिकृतः सपर्यत ये देवानां घृतभागा इह स्थ । एषा ते यमसादने स्वधा निधीयते गृहेऽसौ । दशाक्षरा ताꣳ रक्षस्व तां गोपायस्व तां ते परिददामि तस्यां त्वा मा दभन्पितरो देवता । प्रजापतिस्त्वा सादयतु तया देवतया, इति । अपूपवाञ्शृतवान्क्षीरवान्दधिवान्मधुमाꣳश्चरुरेह सीदतूत्तभ्नुवन्पृथिवीं द्यामुतोपरि। योनि कृतः पथिकृतः सपर्यत ये देवानाꣳ शृतभागाः क्षःइ(?)भागा दधिभागा (?)भागा इह स्थ। एष ते यमुसादने स्वधा निधीयते गृहेऽसौ । शताक्षरा सहस्राक्षराऽयुताक्षराऽच्युताक्षरा ताꣳ रक्षस्व तां गोपायस्व तां ते परिददामि तस्यां त्वामादभन्पितरो देवता । प्रजापतिस्त्वा सादयतु तया देवतया ( १), इति ।। |
|||
अपूपवानसौ दश ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके षष्ठप्रपाठकेऽष्टमोऽनुवाकः ।। ८ ।। |
|||
6.9 अनुवाक ९ |
|||
एतास्ते स्वधा अमृताः करोमि यास्ते धानाः परिकिराम्यत्र । तास्ते यमः पितृभिः संविदानोऽत्र धेनूः कामदुघाः करोतु, इति । त्वामर्जुनौपधीनां पयो ब्रह्माण इद्विदुः । तासां त्वा मध्यादाददे चरुभ्यो अपिधातवे, इति । दूर्वाणाꣳ स्तम्बमाहरैतां प्रियतमां मम । इमां दिशं मनुष्याणां भूयिष्ठाऽनु विरोहतु इति । काशानाꣳ स्तम्बमाहर रक्षसामपहत्यै । य एतस्यै दिशः पराभवन्नघायवो यथा ते नाभवान्पुनः, इति । दर्भाणाꣳ स्तम्बमाहर पितृणामोषधीं प्रियाम् । अन्वस्यै मूलं जीवादनु काण्डमथो फलम्, इति । लोकं पृण ता अस्य सूददोहसः इति । शं वातः शꣳ हि ते घृणिः शमु ते सन्त्वोषधीः । कल्पन्तां ते दिशः सर्वाः, इति । इदमेव मेतोऽपरामार्तिमाराम कांचन । तथा तदश्विभ्यां कृतं मित्रेण वरुणेन च, इति । वरणो वारयादिदं देवो वनस्पतिः । आर्त्यै निर्कत्यै द्वेषाच्च वनस्पतिः, इति । विधृतिरसि विधारयास्मदघा द्वेषाꣳसि, इति । शमि शमयास्मदघा द्वेषाꣳसि, इति । यव यवयास्मदघा द्वेषाꣳसि, इति । पृथिवीं गच्छान्तरिक्षं गच्छ दिवं गच्छ दिशो गच्छ सुवर्गच्छ सुवर्गच्छ दिशो गच्छ दिवं गच्छान्तरिक्षं गच्छ पृथिवीं गच्छापो वा गच्छ यदि तत्र ते हितमोषधीषु प्रतितिष्ठा शरीरैः, इति । अश्मन्वती रेवतीर्यद्वै देवस्य सवितुः पवित्रं या राष्ट्रात्पन्नादुद्वयं तमसस्परि धाता पुनातु(२), इति ।। अथो फलं पुनातु ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके षष्ठप्रपाठके नवमोऽनुवाकः ।। ९ ।। |
|||
6.10 अनुवाक १० |
|||
आरोहताऽऽयुर्जरसं गृणाना अनुपूर्वं यतमाना यतिष्ट । इह त्वष्टा सुजनिमा सुरत्नो दीर्घमायुः करतु जीवसे वः, इति । यथाऽहान्यनुपूर्वं भवन्ति यथर्तव ऋतुभिर्यन्ति क्लृप्ताः । यथा न पूर्वमपरो जहात्येवा धातरायूꣳषि कल्पयैषाम्, इति । न हि ते अग्ने तनुवै क्रूरं चकार मर्त्यः । कपिर्बभस्ति तेजनं पुनर्जरायु गौरिव । अप नः शोशुचदघमग्ने शुशुध्या रयिम् । अप नः शोशुचदघं मृत्यवे स्वाहा । अनड्वाहमन्वारभामहे स्वस्तये । स न इन्द्र इव देवेभ्यो वह्निः संपारणो भव ( १), इति । इमे जीवा वि मृतैराववर्तिन्नभूद्भद्रा देवहूतिं नो अद्य । प्राञ्जोऽगामा नृतये हसाय द्रघीय आयुः प्रतरां दधानाः, इति । मृत्योः पदं योपयन्तो यदैम द्राघीय आयुः |
|||
प्रतरां दधानाः । आप्यायमानाः प्रजया धनेन शुद्धाः पूता भवथ यज्ञियासः, इति । इमं जीवेभ्यः परिधिं दधामि मा नोऽनुगाद परो अर्धमेतम् । शतं जीवन्तु शरदः पुरूचीस्तिरो मृत्युं दद्महे पर्वतेन, इति । इमा नारीरविधवाः सुपत्नीराञ्जनेन सर्पिषा समृशन्ताम् । अनश्रवो अनमीवा सुशेवा आरोहन्तु जनयो योनिमग्रे, इति । यदाञ्जनं त्रैककुदं जातꣳ हिमवतस्परि । तेनामृतस्य मूलेनारातीर्जम्भयामसि, इति । यथा त्वमुद्भिनत्स्योषधे पृथिव्या अधि । एवमिम उद्भिन्दन्तु कीर्त्या यशसा ब्रह्मवर्चसेन, इति । अजोऽस्यजास्मदघा द्वेषाꣳसि, इति । यवोऽसि यवयास्मदघा द्वेषाꣳसि ( २), इति ।। |
|||
संपारणो भव जम्भयामसि त्रीणि च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके षष्ठप्रपाठके दशमोऽनुवाकः ।। १० ।। |
|||
6.11 अनुवाक ११ |
|||
अप नः शोशुचदघमग्ने शुशुध्या रयिम् । अप नः शोशुचदघम्, इति । सुक्षेत्रिया सुगातुया वसूया च यजामहे । अप नः शोशुचदघम्, इति । प्र यद्भन्दिष्ठ एषां प्राऽऽस्माकासश्च सूरयः । अप नः शोशुचदघम्, इति । प्र यदग्नेः सहस्वतो विश्वतो यन्ति सूरयः । अप नः शोशुचदघम्, इति । प्र यत्ते अग्ने सूरयो जायेमहि प्र ते वयम् । अप नः शोशुचदघम् ( १), इति । त्वꣳ हि विश्वतोमुख विश्वतः परिभूरसि । अप नः शोशुचदघम्, इति । द्विषो नो विश्वतो मुखाऽति नावेव पारय । अप नः शोशुचदघम्, इति । स नः सिन्धुमिव नावयाऽतिपर्षा स्वस्तये । अप नः शोशुचदघम्, इति । आपः प्रवणादिव यतीरपास्मत्स्यन्दतामघम् । अप नः शोशुचदघम्, इति । उद्वनादुदकानीवापास्मत्स्यन्दतामघम् । अप नः शोशुचदघम्, इति । आनन्दाय प्रमोदाय पुनरागाꣳ स्वान्गृहान् । अप नः शोशुचदघम्, इति । न वै तत्र प्रमीयते गौरश्वः पुरुषः पशुः । यत्रेदं ब्रह्म क्रियते परिधिर्जीवनाय कमप नः शोशुचदघम् (२),इति ।। |
|||
अघमघं चत्वारि च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके षष्ठप्रपाठक एकादशोऽनुवाकः ।। ११ ।। |
|||
6.12 अनुवाक १२ |
|||
अपश्याम युवतिमाचरन्तीं मृताय जीवां परिणीयमानाम् । अन्धेन या तमसा प्रावृताऽसि प्राचीमवाचीमवयन्नरिष्ट्यै, इति । मयैतां माꣳस्तां भ्रियमाणा देवी सती पितृलोकं यदैषि । विश्ववारा नभसा संव्ययन्त्युभौ नो लोकौ पयसाऽऽवृणीहि, इति । रयिष्ठामग्निं मधुमन्तमूर्मिणमूर्जः सन्तं त्वा पयसोपसꣳसदेम । सꣳ रय्या समु वर्चसा सचस्वा नः स्वस्तये, इति । ये जीवा ये च मृता ये जाता ये च जन्त्याः । |
|||
तेभ्यो घृतस्य धारयितुं मधुधारा व्युन्दती, इति । माता रुद्राणां दुहिता वसूनाꣳ स्वसाऽऽदित्यानाममृतस्य नाभिः । प्र णु वोचं चिकितुषे जनाय मा गामनागामदितिं वधिष्ट, इति । पिबतूदकं तृणान्यत्तु । ओमुत्सृजत ( १) इति ।। |
|||
वधिष्ट द्वे च ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके षष्ठप्रपाठके द्वादशोऽनुवाकः ।। १२ ।। |
|||
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः । |
|||
हरिः ॐ । |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके षष्ठः प्रपाठकः समाप्तः ।। ६ ।। |
|||
Credits ( For prapathaka 1.1 to 1.6, prapathaka 4 and prapathaka 5): |
|||
Sources: 1. The Taittiriya Ìraöyaka of the Black Yajur Veda with the Commentary of Syaöcrya, edited by Rjendralla Mitra, Calcutta 1872. |
|||
2. The Taittir´yraöyaka with the Commentary of Bhaÿÿabhskara Mi§ra, |
|||
edited by A. Mahdeva êstri and K. Ragcrya, originally appeared as vols. 26, 27 and 29 of The Government Oriental Library Series, Bibliotheca Sanskrita, Mysore 19001902, reprinted Delhi 1985. |
|||
3. K¨•öayajurved´yaµ Taittir´yraöyakam êr´matSyaöcryaviracitaBh•yaSametam (Sapari§i•ÿam.) ... etat Pustakam ve. ê. R. R. "Bb§str´ Pha¶ake" ity etaiú saµ§odhitaµ. Tacca Hari Nryaöa paÿe ityanena puöykhyapattane Ìnand§ramaMudraölaye Ìyask•arair Mudrayitv Prak§itam. |
|||
(=Ìnand§ramaSaµsk¨taGranthvaliú, Granthkaú 36) Poona 1897 2 vols. |
|||
Typescript: Edited by Arlo Griffiths and J.E.M. Houben |
|||
Conversion to Devanagari using Vedapad Software by Ralph Bunker |
|||
Formatted for Maharishi University of Management Vedic Literature Collection |
|||
[[/02/|आगामी पृष्ठः (प्रपाठकाः ४ - ८)]] |
|||
प्रपाठकाः १ - ३ |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size:20.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
<span lang="HI">तैत्तिरीयारण्यक</span></span><span lang="SA" style="font-size: 20.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">म्</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
भद्रं कर्णेभिः शृणुयाम देवाः । </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
भद्रं पश्येमाक्षभिर्यजत्राः </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
स्थिरैरङ्गैस्तुष्टुवांसस्तनूभिः । </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
व्यशेम देवहितं यदायुः </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
स्वस्ति न इन्द्रो वृद्धश्रवाः । </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
स्वस्ति नः पूषा विश्वदेवाः </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
स्वस्ति नस्तार्क्ष्यो अरिष्टनेमिः । </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
स्वस्ति नो बृहस्पतिर्दधातु </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
प्रपाठक</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
१</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">अनुवाक</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
१</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
भद्रं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">कर्णेभिः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
शृणुयाम</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
देवाः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">भद्रं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
पश्येमाक्षभिर्यजत्राः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
स्थिरैरङ्गैस्तुष्टुवांसस्तनूभिः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">व्यशेम</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">देवहितं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
यदायुः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
स्वस्ति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
न</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
इन्द्रो</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">वृद्धश्रवाः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
स्वस्ति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
नः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
पूषा</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
विश्व</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">वेदाः |
|||
। </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">स्वस्ति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
नस्तार्क्ष्यो</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
अरिष्टनेमिः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">स्वस्ति</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">नो</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
बृहस्पतिर्दधातु</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
आपमापामपः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
सर्वाः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">अस्मादस्मादितोऽमुतः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
(</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">१</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> ) </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">अग्निर्वायुश्च</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
सूर्यश्च</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">सह</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">संचस्करर्द्धिया</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
वाय्वश्वा</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
रश्मिपतयः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">मरीच्यात्मानोऽद्रुहः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
देवीर्भुवनसूवरीः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">पुत्रवत्त्वाय</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
मे</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
सुत</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
महानाम्नीर्महामानाः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">महसो</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">महसः</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">स्वाः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
देवीः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
पर्जन्यसूवरीः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">पुत्रवत्त्वाय</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
मे</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
सुत</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> (</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">२</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
) </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
अपाश्न्युष्णिमपा</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
रक्षः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">अपाश्न्युष्णिमपा</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
रघम्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">अपाघ्रामप</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">चावर्त्तिम्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
अप</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
देवीरितो</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
हित</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">वज्रं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">देवीरजीतांश्च</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
भुवनं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
देवसूवरीः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">आदित्यानदितिं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
देवीम्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">योनिनोर्ध्वमुदीषत</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">शिवा</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">नः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
शंतमा</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
भवन्तु</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">दिव्या</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">आप</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">ओषधयः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">सुमृडीका</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
सरस्वति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">मा</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">ते</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">व्योम</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
संदृशि</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> ( </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
३</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> ) </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
अमुतः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
सुतौषधयो</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
द्वे</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
च</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
अनुवाक</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
२</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
स्मृतिः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
प्रत्यक्षमैतिह्यम्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">अनुमानश्चतुष्टयम्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">एतैरादित्यमण्डलम्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
सर्वैरेव</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
विधास्यते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
सूर्यो</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
मरीचीमादत्ते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">सर्वस्माद्भुवनादधि</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">तस्याः</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">पाकविशेषेण</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
स्मृतं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
कालविशेषणम्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
नदीव</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
प्रभवात्काचित्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">अक्षय्यात्स्यन्दते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
यथा</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
(१) । </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">तां</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
नद्योऽभिसमायन्ति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">सोरुः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">सती</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">न</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
निवर्तते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
एवं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
नानासमुत्थानाः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
कालाः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
संवत्सरं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
श्रिताः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
अणुशश्च</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
महशश्च</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">सर्वे</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">समवयन्त्रि</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
तम्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
स</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
तैः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
सर्वैः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
समाविष्टः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">उरुः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">सन्न</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">निवर्तते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">अधि</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">संवत्सरं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
विद्यात्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">तदेव</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">लक्ष</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">णे</span><span lang="SA" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
(२) । </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
अणुभिश्च</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
महद्भिश्च</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">समारूढः</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">प्रदृश्यते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">संवत्सरः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
प्रत्यक्षेण</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
नाधिसत्त्वः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">प्रदृश्यते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">पटरो</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">विक्लिधः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
पिङ्गः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">एतद्वरुणलक्षणम्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">यत्रैतदुपदृश्यते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
सहस्रं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
तत्र</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
नीयते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
एकं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
हि</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
शिरो</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
ना</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">ना</span><span lang="SA" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">मुखे</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">कृत्स्नं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
तदृतुलक्षणम्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
(</span><span lang="SA" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
३)</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 12.5pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
। </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">उभयतः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
सप्तेन्द्रियाणि</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">जल्पितं</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">त्वेव</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
दिह्यते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
शुक्लकृष्णे</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
संवत्सरस्य</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">दक्षिणवामयोः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
पार्श्वयोः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
तस्यैषा</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
भवति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
शु</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">क्रं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
ते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
अन्यद्यजतं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
ते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
अन्यत्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">विषुरूपे</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">अहनी</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
द्यौ</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">रिवासि</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
विश्वा</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
हि</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
माया</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
अवसि</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
स्वधावः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">भद्रा</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
ते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
पूषन्निह</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
रातिरस्त्विति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
नात्र</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
भुव</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">न</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">म्</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">न</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
पूषा</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">न</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">पशवः</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">नादित्यः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
संवत्सर</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
एव</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
प्रत्यक्षेण</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
प्रियतमं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
विद्यात्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">एतद्वै</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">संवत्सरस्य</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
प्रियतमं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
रूपम्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">योऽस्य</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">महानर्थ</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
उत्पत्स्यमानो</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
भवति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">इदं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">पुण्यं</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">कुरुष्वेति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
तमाहर</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">णं</span><span lang="SA" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">दद्यात्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
(४) ।</span><span lang="SA" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
यथा</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
लक्षण</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
ऋतुलक्षणं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
भुवनं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
सप्त</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
च</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
1.3 </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">अनुवाक</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
३</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
साकंजानां</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
सप्तथमाहुरेकजम्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">षडुद्यमा</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">ऋषयो</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
देवजा</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
इति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
तेषामिष्टानि</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
विहितानि</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
धामशः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">स्थात्रे</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">रेजन्ते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
विकृतानि</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
रूपशः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
को</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
नु</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
मर्या</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
अमिथितः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">सखा</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">सखायमब्रवीत्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
जहाको</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
अस्मदीषते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
यस्तित्याज</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
सखिविदं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
सखायम्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">न</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">तस्य</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">वाच्यपि</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
भोगो</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
अस्ति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
यदीं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
शृणोत्यलकं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
शृणोति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
(१) । </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
न</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
हि</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
प्रवेद</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
सुकृतस्य</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
पन्थामिति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
ऋतुरृतुना</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
नुद्यमानः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">विननादाभिधावः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
षष्टिश्च</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
त्रिंशका</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
वल्गाः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">शुक्लकृष्णौ</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">च</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
षष्टिकौ</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
सारागवस्त्रैर्जरदक्षः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">वसन्तो</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">वसुभिः</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">सह</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
संवत्सरस्य</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
सवितुः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">प्रैषकृत्प्रथमः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
स्मृतः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 12.5pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
। </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
अमूनादयतेत्यन्यान्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
(२) </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
अमूंश्च</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
परिरक्षतः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">एता</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">वाचः</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">प्रयुज्यन्ते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">यत्रैतदुपदृश्यते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">एतदेव</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">विजानीयात्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
प्रमाणं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
कालपर्यये</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
विशेषणं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
तु</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
वक्ष्यामः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">ऋतूनां</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">तन्निबोधत</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">शुक्लवासा</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
रुद्र</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
गणः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">ग्रीष्मेणावर्तते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">सह</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">निजहन्पृथिवीं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
सर्वाम्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
(३) । </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
ज्योतिषाऽप्रतिख्येन</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
सः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">विश्वरूपाणि</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">वासांसि</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
आदित्यानां</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
निबोधत</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
संवत्सरीणं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
कर्मफलम्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">वर्षाभिर्ददतां</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
सह</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
अदुःखो</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
दुःखचक्षुरिव</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">तद्मा</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
पीत</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
इव</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
दृश्यते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
शीतेनाव्यथ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">य</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">न्निव</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">रुरुदक्ष</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
इव</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
दृश्यते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
ह्लादयते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
ज्वलतश्चैव</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">शाम्यतश्चास्य</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
चक्षुषी</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
या</span><span lang="SA" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">वै</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">प्रजा</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
भ्रंश्यन्ते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">संवत्सरात्ता</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">भ्रंश्यन्ते</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
याः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
प्रति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
तिष्ठन्ति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">संवत्सरे</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">ताः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
प्रति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
तिष्ठन्ति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">वर्षाभ्य</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">इत्यर्थः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
(४) ।</span><span lang="SA" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">शृणोत्यन्यान्सर्वामेव</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
षट्च</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 12.5pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
अनुवाक</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">४</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
अक्षिदुःखोत्थितस्यैव</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">विप्रसन्ने</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">कनीनिके</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">आङ्क्ते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
चाद्गणं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
नास्ति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">ऋभूणां</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">तन्निबोधत</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">कनकाभानि</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
वासांसि</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">अहतानि</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">निबोधत</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
अन्नमश्नीत</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
मृज्मीत</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">अहं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">वो</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">जीवनप्रदः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">एता</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">वाचः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
प्रयुज्यन्ते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">शरद्यत्रोपदृश्यते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
(</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">१</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%">) |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
अभिधून्वन्तोऽभिघ्नन्त</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
इव</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">वातवन्तो</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">मरुद्गणाः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
अमुतो</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
जेतुमिषुमुखमिव</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">संनद्धाः</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">सह</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
ददृशे</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
ह</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
अपध्वस्तैर्वस्तिवर्णैरिव</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">विशिखासः</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">कपर्दिनः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">अक्रुद्धस्य</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
योत्स्यमानस्य</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">क्रुद्धस्येव</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
लोहिनी</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
हेमतश्चक्षुषी</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
विद्यात्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">अक्ष्णयोः</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">क्षिपणोरिव</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
(</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">२</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%">) |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
दुर्भिक्षं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
देवलोकेषु</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">मनूनामुदकं</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">गृहे</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">एता</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">वाचः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
प्रवदन्तीः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">वैद्युतो</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">यान्ति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
शैशिरीः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
ता</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
अग्निः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
पवमाना</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
अन्वैक्षत</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">इह</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">जीविकामपरिपश्यन्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">तस्यैषा</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
भवति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
इहेह</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
वः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
स्वतपसः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">मरुतः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">सूर्यत्वचः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">शर्म</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">सप्रथा</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
आवृणे</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> (</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">३</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%">) |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
दृश्यत</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
इवावृणे</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
</p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
1.5 <span lang="HI">अनुवाक ५ </span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
अतिताम्राणि</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
वासांसि</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">अष्टिवज्रिशतघ्नि</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
च</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
विश्वे</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
देवा</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
विप्रहरन्ति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">अग्निजिह्वा</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">असश्चत्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">नैव</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">देवो</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
न</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
मर्त्यः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">न</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">राजा</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">वरुणो</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
विभुः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
नाग्निर्नेन्द्रो</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">न</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
पवमानः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">मातृक्कच्चन</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">विद्यते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">दिव्यस्यैका</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
धनुरार्त्निः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">पृथिव्यामपरा</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
श्रिता</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> (</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">१</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%">) |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
तस्येन्द्रो</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">वम्रिरूपेण</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
धनुर्ज्यामच्छिनत्स्वयम्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
तदिन्द्र</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
धनुरित्यज्यम्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">अभ्रवर्णेषु</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">चक्षते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
एतदेव</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
शंयोर्बार्हस्पत्यस्य</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">एतद्रुद्रस्य</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
धनुः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
रुद्रस्य</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
त्वेव</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
धनुरार्त्निः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">शिर</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">उत्पिपेष</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">स</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">प्रवर्ग्योऽभवत्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">तस्माद्यः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
सप्रवर्ग्येण</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
यज्ञेन</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
यजते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">रुद्रस्य</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">स</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
शिरः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
प्रतिदधाति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
नैनं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
रुद्र</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">आरुको</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
भवति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">य</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">एवं</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">वेद</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
(</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">२</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%">) |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
श्रिता</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
यजते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
त्रीणि</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
च</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%">1.6 </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
अनुवाक</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
६</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
अत्यूर्ध्वाक्षोऽतिरश्चात्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">शिशिरः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">प्रदृश्यते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">नैव</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">रूपं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
न</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
वासांसि</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">न</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">चक्षुः</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">प्रतिदृश्यते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
अन्योन्यं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
तु</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
न</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
हिंस्रातः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">सतस्तद्देवलक्षणम्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">लोहितोऽक्ष्णि</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
शार</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
शीर्ष्णिः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">सूर्यस्योदयनं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
प्रति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
त्वं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
करोषि</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
न्यञ्जलिकाम्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">त्वं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">करोषि</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">निजानुकाम्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
(</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">१</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%">) </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">नि</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">जानुका</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
मे</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
न्यञ्जलिका</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">अमी</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">वाचमुपासतामिति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
तस्मै</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
सर्व</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
ऋतवो</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
नमन्ते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">मर्यादाकरत्वात्प्र</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
पुरोधाम्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
ब्राह्मण</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
आप्नोति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">य</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">एवं</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">वेद</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
स</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
खलु</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
संवत्सर</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
एतैः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">सेनानीभिः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
सह</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">इन्द्राय</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
सर्वान्कामानभिवहति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">स</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">द्रप्सः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
तस्यैषा</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
भवति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> (</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">२</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%">) |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
अव</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
द्र</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
प्सो</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
अंशुमतीमतिष्ठत्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">इयानः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">कृष्णो</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">दशभिः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
सहस्रैः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">आवर्तमिन्द्रः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
शच्या</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
धमन्तम्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">उप</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">स्नुहि</span><span lang="HI" style="font-size: |
|||
14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">तं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
नृमणामथ</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
द्रामिति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
एतयैवेन्द्रः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
सलावृक्या</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
सह</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">असुरान्परिवृश्चति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
पृथिव्यंशुमती</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">तामन्ववस्थितः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
संवत्सरो</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
दिवं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
च</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
नैवंविदुषाचार्यान्तेवासिनौ</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">अन्योन्यस्मै</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
द्रुह्याताम्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">यो</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">द्रुह्यति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:"Mangal","serif"">भ्रश्यते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
स्वर्गाल्लोकात्</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">इत्यृतुमण्डलानि</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt; |
|||
line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
सूर्यमण्डलान्याख्यायिकाः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
अत</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
ऊर्ध्वं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
सनिर्वचनाः</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> (</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif"">३</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%">) |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
निजानुकां</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
भवति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
द्रुह्यातां</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> |
|||
</span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
पञ्च</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
च</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="HI" style="font-size:14.0pt;line-height:150%"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
1.7 <span lang="HI">अनुवाक ७</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
आरोगो भ्राजः पटरः पतङ्गः । स्वर्णरो ज्योतिषीमान्विभासः । ते अस्मै सर्वे |
|||
दिवमातपन्ति । ऊर्ज दुहाना अनपस्फुरन्त इति</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">, |
|||
<span lang="SA">इति । कश्यपोऽष्टमः । स महामेरुं न जहाति । तस्यैषा भवति</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । यत्ते शिल्पं कश्यप रोचनावत् । इन्द्रियावत्पु</span>-<span lang="SA">ष्कलं |
|||
चित्रभानु । यस्मिन्त्सूर्या अर्पिताः सप्त सकम्।</span>(<span lang="SA">१</span>) |
|||
<span lang="SA">तस्मिन्नाजानमधिविश्रयेममिति</span>,<span lang="SA">इति । ते |
|||
अस्मै सर्वे कश्यपाज्ज्योतिर्लभन्ते । तान्त्सोमः कश्यपादधिनिर्धमति । |
|||
भ्रस्ताकर्मकृदिवैवम्</span>- <span lang="SA">इति । प्राणो जीवानीन्द्रियजीवानि । |
|||
सप्त शीर्षण्याः प्राणाः । सूर्या इत्याचार्याः</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
अपश्यमहमेतान्त्सप्त सूर्यानिति । पञ्चकर्णो वात्स्यायनः । सप्तकर्णश्च प्ल्राक्षिः</span> |
|||
( <span lang="SA">२</span>) <span lang="SA">। आनुश्रविकं एव नौ कश्यप इति । उभौ |
|||
वेदयिते । न हि शेकुमिव महामेरुं गन्तुम्</span>,<span lang="SA">इति । |
|||
अपश्यमहमेतत्सूर्यमण्डलं परिवर्तमानम् । गार्ग्यः प्राणत्रातः । गेच्छन्त महामेरुम् |
|||
। एकं चाजहतम्</span>, <span lang="SA">इति । भ्राजपटरपतङ्गा निहने । |
|||
तिष्ठन्नातपन्ति । तस्मादिह तपत्त्रितपाः</span> ( <span lang="SA">३</span>) |
|||
<span lang="SA">। अमुत्रेतरे । तस्मादिहातपत्त्रितपाः</span>, <span lang="SA">इति |
|||
। तेषामेषा भवति</span>, <span lang="SA">इति । सप्त सूर्या दिवमनुप्रविष्टाः । |
|||
तानन्वेति पथिभिर्दक्षिणावान् । ते अस्मै सर्वे घृतमातपन्ति । ऊर्ज दुहाना |
|||
अनपस्फुरन्त इति</span>, <span lang="SA">इति । सप्तर्त्विजः सूर्या इत्याचार्याः</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । तेषामेषा भवति</span>, <span lang="SA">इति । सप्त दिशो |
|||
नानासूर्याः</span> ( <span lang="SA">४</span>) <span lang="SA">। सप्त होतार |
|||
ऋत्विजः । देवा आदित्या ये सप्त । तेभिः सोमाभीरक्ष ण इति</span>, <span lang="SA"> |
|||
इति । तदप्याम्नायः । दिग्भ्राज ऋतूऽन्करोति</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
एतयैवाऽऽवृताऽऽ सहस्रसूर्यताया इति वैशम्पायनः</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
तस्यैषा भवति</span>, <span lang="SA">इति । यद्द्याव इन्द्र ते शत</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">शतं भूमीः । उत स्युः । न त्वा वज्रिन्त्सहस्र</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">सूर्याः</span> ( <span lang="SA">५</span>) <span lang="SA">। अनु |
|||
न जातमष्ट रोदसी इति</span>, <span lang="SA">इति । नानालिङ्गत्वादृतूनां |
|||
नानासूर्यत्वम्</span>, <span lang="SA">इति । अष्टौ तु व्यवसिता इति</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । सूर्यमण्डलान्यष्टात ऊर्ध्वम्</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
तेषामेषा भवति</span>, <span lang="SA">इति । चित्रं देवानामुदगादनीकम्। । |
|||
चक्षुर्मित्रस्य वरुणस्याग्नेः । आप्रा द्यावापृथिवी अन्तरिक्षम् । सूर्य आत्मा |
|||
जगतस्तस्थुषश्चेति</span>(<span lang="SA">६</span>) <span lang="SA">इति । साकं |
|||
प्लाक्षिस्तपत्त्रितपा नानासूर्याः सूर्या नव च ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयत्तैतिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके सप्तमोऽनुवाकः ।। ७ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
1.8 अनुवाक ८</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
क्वेदमभ्रं निविशते । क्वाय</span><span style="font-size: |
|||
16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">संवत्सरो मिथः । क्वाहः</span>(<span lang="SA">काहः</span>?) |
|||
<span lang="SA">क्वेयं देव रात्री । क्व मासा ऋतवः श्रिताः</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । अर्धमासा मुहूर्ताः । निमेषास्त्रुटिभिः सह । क्वेमा आपो |
|||
निविशन्ते ।यदीतो यान्ति संप्रति</span>, <span lang="SA">इति । काला अप्सु |
|||
निविशन्ते । आपः सूर्ये समाहिताः</span> ( <span lang="SA">१</span>) |
|||
<span lang="SA">। अभ्राण्यपः प्रपद्यन्ते । विद्युत्सूर्ये समाहिता</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । अनवर्णे इमे भूमी । इयं चासौ च रोदसी</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । कि</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family: |
|||
Siddhanta">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">स्विदत्रान्तरा |
|||
भृतम् । येनेमे विधृते उभे । विष्णुना विधृते भूमी । इति वत्सस्य वेदना</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">, |
|||
<span lang="SA">इति । इरावती धेनुमती हि भूतम् । सूयवसिनी मनुषे दशस्ये</span> ( |
|||
<span lang="SA">२</span>) <span lang="SA">। व्यष्टभ्नाद्रोदसी विष्णवेते । दाधर्थ |
|||
पृथिवीमभितो मयूखैः</span>, <span lang="SA">इति । किं तद्विष्णोर्बलमाहुः । का |
|||
दीप्तिः किं परायणम् । एको यद्धारयद्देवः । रेजती रोदसी उभे</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । वाताद्विष्णोर्बलमाहुः । अक्षराद्दीप्तिरुच्यते । |
|||
त्रिपदाद्धारयद्देवः । यद्विष्णोरेकमुत्तमम्</span> ( <span lang="SA">३</span>), |
|||
<span lang="SA">इति । अग्नयो वायवश्चैव । एतदस्य परायणम्</span>, <span lang="SA"> |
|||
इति । पृच्छामि त्वां परं मृत्युम् । अवमं मध्यमं चतुम् । लोकं च पुण्यपापानाम् । |
|||
एतत्पृच्छामि संप्रति</span>, <span lang="SA">इति । अमुमाहुः पर</span>z |
|||
<span lang="SA">मृत्युम् । पवमानं तु मध्यमम् । अग्निरेवावमो मृत्युः । |
|||
चन्द्रमाश्चतुरुच्यते</span> ( <span lang="SA">४</span>), <span lang="SA">इति । |
|||
अनाभोगाः परं मृत्युम् । पापाः संयन्ति सर्वदा । आभोगास्त्वेव संयन्ति । यत्र |
|||
पुण्यकृतो जनाः</span>, <span lang="SA">इति । ततो मध्यममायन्ति । चतुमग्निं च |
|||
संप्रति</span>, <span lang="SA">इति । पृच्छामि त्वा पापकृतः । यत्र यातयते यमः । |
|||
त्वं नस्तद्ब्रह्मन्प्रब्रूहि । यदि वेत्थासतो गृहान्</span> ( <span lang="SA">५</span>), |
|||
<span lang="SA">इति । कश्यपादुदिताः सूर्याः । पापान्निर्घ्नन्ति सर्वदा । |
|||
रोदस्योरन्तर्देशेषु । तत्र न्यस्यन्ते वासवैः</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
तेऽशरीराः प्रपद्यन्ते । यथाऽपुण्यस्य कर्मणः । अपाण्यपादकेशासः । तत्र तेऽयोनिजा |
|||
जनाः</span>, <span lang="SA">इति । मृत्वा पुनर्मृत्युमापद्यन्ते । अद्यमानाः |
|||
स्वकर्मभिः</span> (<span lang="SA">६</span>) <span lang="SA">। आशातिकाः क्रिमय |
|||
इव । ततः पूयन्ते वासवैः</span>, <span lang="SA">इति । अपैतं मृत्युं जयति । य एवं |
|||
वेद । स खल्वैवंविद्ब्राह्मणः । दीर्घश्रुत्तमो भवति । कश्यपस्यातिथिः सिद्धगमनः |
|||
सिद्धागमनः</span>, <span lang="SA">इति । तस्यैषा भवति</span>, <span lang="SA"> |
|||
इति । आ यस्मिन्त्सप्त वासवाः । रोहन्ति पुण्या रुहः</span> ( <span lang="SA">७</span>) |
|||
<span lang="SA">। ऋषिर्ह दीर्घश्रुत्तमः । इन्द्रस्य घर्मो अतिथिरिति</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । कश्यपः पश्यको भवति । यत्सर्वं परिपश्यतीति सौक्ष्म्यात्</span>, |
|||
<span lang="SA">इति ।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
अथाग्नेरष्टपुरुषस्य । तस्यैषा भवति</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">, |
|||
<span lang="SA">इति । अग्ने नय सुपथा राये अस्मान् । विश्वानि देव वयुनानि |
|||
व्रिद्वान् । युयोध्यस्मज्जुहुराणमेनः । भूयिष्ठा ते नमउक्तिं विधेमेति</span> ( |
|||
<span lang="SA">८</span>), <span lang="SA">इति । समाहिता दशस्ये उत्तममुच्यते |
|||
गृहान्त्स्वकर्मभिः पूर्व्या रुह इति ।</span> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठकेऽष्टमोऽनुवाकः ।। ८ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
1.9 अनुवाक ९</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
अग्निश्च जातवेदश्च । सहोजा अजिराप्रभुः । वैश्वानरो नर्यापाश्च । पङ्क्तिराधाश्च |
|||
सप्तमः । विसर्पेवाऽष्टमोऽग्नीनाम् । एतेऽष्टौ वसवः क्षिता इति</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">, |
|||
<span lang="SA">इति । यथर्त्वेवाग्नेरर्चिर्वर्णविशेषाः । नीलार्चिश्च |
|||
पीतकार्चिश्चेति</span>, <span lang="SA">इति । अथ |
|||
वायोरेकादशपुरुषस्यैकादशस्त्रीकस्य</span>, <span lang="SA">इति । प्रभ्राजमाना |
|||
व्यवदाताः</span> ( <span lang="SA">१</span>) <span lang="SA">। याश्च |
|||
वासुकिवैद्युताः । रजताः परुषाः श्यामाः । कपिला अतिलोहिताः । ऊर्ध्वा अवपतन्ताश्च |
|||
। वैद्युत इत्येकादश</span>, <span lang="SA">इति । नैनं वैद्युतो हिनस्ति । य एवं |
|||
वेद</span>, <span lang="SA">इति । स होवाच व्यासः पाराशर्यः । विद्युद्वधमेवाहं |
|||
मृत्युमैच्छमिति</span>, <span lang="SA">इति । न त्वकाम</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">हन्ति</span> ( <span lang="SA">२</span>) <span lang="SA">। य एवं |
|||
वेद</span>, <span lang="SA">इति । अथ गन्धर्वगणाः</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
स्वानभ्राट् । अङ्घारिर्बम्भारिः । हस्तः सुहस्तः । कृशानुर्विश्वावसुः । |
|||
मूर्धन्वानसूर्यवर्चाः । कृतिरित्येकादश गन्धर्वगणाः</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
देवाश्च महादेवाः । रश्मयश्च देवा गरगिरः</span> ( <span lang="SA">३</span>), |
|||
<span lang="SA">इति । नैनं गरो हिनस्ति । य एवं वेद</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
गौरी मिमाय सलिलानि तक्षती । एकपदी द्विपदी सा चतुष्पदी । अष्टापदी नवपदी बभूबुषी । |
|||
सहस्राक्षरा परमे व्योमन्निति</span>, <span lang="SA">इति । वाचो विशेषणम्</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । अथ निगदव्याख्याताः । ताननुक्रमिष्यामः</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । बराहवः स्वतपसः</span> ( <span lang="SA">४</span>) |
|||
<span lang="SA">। विद्युन्महसो धूपयः । श्वापयो गृहमेधाश्चेत्येते । ये |
|||
चेमेऽशिमिविद्विषः</span>, <span lang="SA">इति । पर्जन्याः सप्त पृथिवीमभिवर्षन्ति |
|||
। वृष्टिभिरिति । एतयैव विभक्तिविपरीताः । सप्तभिर्वातैरुदीरिताः । |
|||
अमूँल्लोकानभिवर्षन्ति । तेषामेषा भवति</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
समानमेतदुदकम्</span> ( <span lang="SA">५</span>) <span lang="SA">। उच्चैत्यव |
|||
चाहभिः । भूमिं पर्जन्या जिन्वन्ति । दिवं जिन्वन्त्यग्नय इति</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । यदक्षरं भूतकृतम् । विश्वे देवा उपासते । महर्षिमस्य |
|||
गोप्तारम् । जमदग्निमकुर्वत</span>, <span lang="SA">इति । जमदग्निराप्यायते । |
|||
छन्दोभिश्चतुरुत्तरैः । राज्ञः सोमस्य तृप्तासः</span> ( <span lang="SA">६</span>) |
|||
<span lang="SA">। ब्रह्मणा वीर्यावता । शिवा नः प्रदिशो दिशः</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । तच्छं योरावृणीमहे । गातुं यज्ञाय । गातुं यज्ञपतये । दैवी |
|||
स्वस्तिरस्तु नः । स्वस्तिर्मानुषेभ्यः । ऊर्ध्वं जिगातु भेषजम् । शं नो अस्तु |
|||
द्विपदे। शं चतुष्पदे</span>, <span lang="SA">इति । सोमपा३ असोमपा३ इति |
|||
निगदव्याख्याताः</span> ( <span lang="SA">७</span>), <span lang="SA">इति । |
|||
व्यवदाता हन्ति गरगिरस्ततपस उदकं तृप्तासश्चतुष्पद एकं च ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके नवमोऽनुवाकः ।। ९ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
1.10 अनुवाक १०</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
सहस्रवृदियं भूमिः । परं व्योम सहस्रवृत् । अश्विना भुज्यू नासत्या । विश्वस्य |
|||
जगतस्पती</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">, |
|||
<span lang="SA">इति । जाया भूमिः पतिर्व्योम । मिथुनं ता अतुर्यथुः । पुत्रो |
|||
बृहस्पती रुद्रः । सरमा इति स्त्रीपुमम्</span>, <span lang="SA">इति । शुक्रं |
|||
वामन्यद्यजतं वामन्यत् । विषुरूपे अहनी द्यौरिव स्थः</span> (<span lang="SA">१</span>) |
|||
<span lang="SA">। विश्वा हि माया अवथः स्वधावन्तौ । भद्रा वां पूषणाविह रातिरस्तु</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । वासात्यौ चित्रौ जगतो निधानौ । द्यावाभूमी चरथः स</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">सखायौ । तावश्विना रासभाश्वा हवं मे । शुभस्पती आगत</span></span><span style="font-size:16.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">सूर्यया सह</span>, <span lang="SA">इति । त्युग्रो ह |
|||
भुज्युमश्विनोदमेघे । रुयिं न कश्चिन्ममृवां३ अवाहाः । तमूहथुर्नौभिरात्मन्वतीभिः । |
|||
अन्तरिक्षप्रुड्भिरपोदकाभिः</span> (<span lang="SA">२</span>), <span lang="SA"> |
|||
इति । तिस्रः क्षपस्त्रिरहाऽतिव्रजद्भिः । नासत्या भुज्युमूहथुः पतत्रैः । |
|||
समुद्रस्य धन्वन्नार्द्रस्य पारे । त्रिभी रथैः शतपद्भिः षडश्वैः</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । सवितारं वितन्वन्तम् । अनुबध्नाति शाम्बरः । आपपूरु |
|||
षम्वरश्चैव। सविताऽरेपसो भवत्</span>, <span lang="SA">इति । त्य</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">सुतृप्तं विदित्वैव । बहुसोमगिरं वशी</span> ( <span lang="SA">३</span>) |
|||
<span lang="SA">। अन्वेति तुग्रो वक्रियां तम् । आयसूयान्त्सोमतृप्सुषु</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । स संग्रामस्तमोद्योऽत्योतः । वाचो गाः पिपाति तत् । स |
|||
तद्गोभिः स्तवाऽत्येत्यन्ये । रक्षसाऽनन्विताश्च ये</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
अन्वेति परिवृत्यास्तः । एवमेतौ स्थो अश्विना । ते एते द्युःपृथिव्योः । |
|||
अहरहर्गर्भं दधाथे</span> ( <span lang="SA">४</span>), <span lang="SA">इति । |
|||
तयोरेतौ वत्सावहोरात्रे । पृथिव्या अहः । दिवो रात्रिः । ता अविसृष्टौ । दंपती एव |
|||
भवतः</span>, <span lang="SA">इति । तयोरेतौ वत्सौ । अग्निश्चाऽऽदित्यश्च। |
|||
रात्रेर्वत्सः । श्वेत आदित्यः । अह्नोऽग्निः ।</span> (<span lang="SA">५</span>) |
|||
<span lang="SA">ताम्रो अरुणः । ता अविसृष्टौ । दंपती एव भवतः</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । तयोरेतौ वत्सौ । वृत्रश्च वैद्युतश्च । अग्नेर्वृत्रः । |
|||
वैद्युत आदित्यस्य । ता अविसृष्टौ । दंपती एव भवतः</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
तयोरेतौ वत्सौ</span> (<span lang="SA">६</span>) <span lang="SA">। उष्मा च |
|||
नीहारश्च । वृत्रस्योष्मा । वैद्युतस्य नीहारः । तौ तावेव प्रतिपद्येते</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । सेय</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">रात्री गर्भिणी पुत्रेण संवसति । तस्या वा एतदु</span>-<span lang="SA">ल्बणम् |
|||
। यद्रात्रौ रश्मयः । यथा गोर्गर्भिण्या उल्बणम् । एवमेतस्यां उल्बणम्</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । प्रजयिष्णुः प्रजया च पशुभिश्च भवति । य एवं वेद । |
|||
एतमुद्यन्तमपियन्तं चेति । आदित्यः पुण्यस्य वत्सः</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
अथ पवित्राङ्गिरसः</span> ( <span lang="SA">७</span>), <span lang="SA">इति ।। |
|||
स्थोऽपोदकाभिर्वशी दधाथे अग्निस्तयोरेतौ वत्सौ भवति चत्वारि च ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके दशमोऽनुवाकः ।। १० ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
1.11 अनुवाक ११</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
पवित्रवन्तः परि वाजमासते । पितैषां प्रत्नो अभिरक्षति व्रतम् । महः समुद्रं |
|||
वरुणस्तिरोदधे । धीरा इच्छेकुर्धरुणेष्वारभम्</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">, |
|||
<span lang="SA">इति । पवित्रं ते विततं ब्रह्मणस्पते । प्रभुर्गात्राणि पर्येषि |
|||
विश्वतः । अतप्ततनूर्न तदामो अश्नुते । शृतास इद्वहन्तस्तत्समाशत</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । ब्रह्मा देवानाम्</span>, <span lang="SA">इति । असतः सद्ये |
|||
ततक्षुः</span> ( <span lang="SA">१</span>) <span lang="SA">। ऋषयः सप्तात्रिश्च |
|||
यत् । सर्वेऽत्रयो अगस्त्यश्च । नक्षत्रैः शंकृतोऽवसन्</span>, <span lang="SA">इति |
|||
। अथ सवितुः श्यावाश्वस्यावर्तिकामस्य</span>, <span lang="SA">इति । अमी य ऋक्षा |
|||
निहितास उच्चा । नक्तं ददृश्रे कुहचिद्दिवेयुः । अदब्धानि वरुणस्य व्रतानि । |
|||
विचाकशच्चन्द्रमा नक्षत्रमेति</span>, <span lang="SA">इति । तत्सवितुर्वरेण्यम् । |
|||
भर्गो देवस्य धीमहि</span> ( <span lang="SA">२</span>) <span lang="SA">। धियो यो |
|||
नः प्रचोदयात्</span>, <span lang="SA">इति । तत्सवितुर्वृणीमहे । वयं देवस्य |
|||
भोजनम् । श्रेष्ठ</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">सर्वधातमम् । तुरं भगस्य धीमहि</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
अपागूहत सविता तृभीन् । सर्वान्दिवो अन्धसः । नक्तं तान्यभवन्दृशे । अस्थ्यस्थ्ना |
|||
संभविष्यामः</span>, <span lang="SA">इति । नाम नामैव नाम मे</span> ( |
|||
<span lang="SA">३</span>) <span lang="SA">। नपु</span></span><span style="font-size:16.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">सकं |
|||
पुमा</span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">स्त्र्यस्मि</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">(?) |
|||
<span lang="SA">। स्थावरोऽस्म्यथ जङ्गमः । यजेऽयक्षि यष्टाहे च</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । मया भूतान्ययक्षत । पशवो मम भूतानि । अनूबन्ध्योऽस्म्यहं |
|||
विभुः</span>, <span lang="SA">इति । स्त्रियः सतीः । ता उ मे पु</span></span><span style="font-size: |
|||
16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">स |
|||
आहुः । पश्यदक्षण्वान्न विचेतदन्धः । कविर्यः पुत्रः स इमा चिकेत</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
( <span lang="SA">४</span>) <span lang="SA">। यस्ता वि</span>'<span lang="SA">जानात्सवितुः |
|||
पिता सत्</span>, <span lang="SA">इति । अन्धो मणिमविन्दत् । तमनङ्गुलिरावयत् । |
|||
अग्रीवः प्रत्यमुञ्चत् । तमजिह्वा असश्चत</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
ऊर्ध्वमूलमवाक्छाखम् । वृक्षं यो वेद संप्रति । न स जातु जनः श्रद्दध्यात् । |
|||
मत्युर्मा मारयादितिः</span>, <span lang="SA">इति । हसित</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">रुदितं गीतम्</span> ( <span lang="SA">५</span>) <span lang="SA"> |
|||
। वीणा पणवलासितम् । मृतं जीवं च यत्किंचित् । अङ्गानि स्नेव विद्धि तत्</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । अतृष्य</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">स्तृष्य |
|||
ध्यायत् । अस्माज्जाता मे मिथू चरन् । पुत्रो निर्ऋत्या वैदेहः । अचेता यश्च चेतनः</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">, |
|||
<span lang="SA">इति । स तं मणिमविन्दत् । सोऽनङ्गुलिरावयत् । सोऽग्रीवः |
|||
प्रत्यमुञ्चत्</span> ( <span lang="SA">६</span>) <span lang="SA">। सोऽजिह्वो |
|||
असश्चत</span>, <span lang="SA">इति । नैतमृषिं विदित्वा नगरं प्रविशेत् । यदि |
|||
प्रविशेत् । मिथौ चरित्वा प्रविशेत् । तत्संभवस्य व्रतम्</span>, <span lang="SA"> |
|||
इति । आ तमग्ने रथं तिष्ठ । एकाश्वमेकयोजनम् । एकचक्रमेकधुरम् । वातध्राजिगतिं विभो</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । न रिष्यति न व्यथते</span> ( <span lang="SA">७</span>) |
|||
<span lang="SA">। नास्याक्षो यातु सज्जति । यच्छ्वेतान्रोहिता</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">श्चाग्नेः |
|||
। रथे युक्त्वाऽधितिष्ठति</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">, |
|||
<span lang="SA">इति । एकया च दशभिश्च स्वभूते । द्वाभ्यामिष्टये वि</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family: |
|||
Siddhanta">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">शत्या |
|||
च । तिसृभिश्च वहसे त्रि</span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">शता |
|||
च । नियुद्भिर्वायविह ता विमुञ्च</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
( <span lang="SA">८</span> ) <span lang="SA">इति ।। ततक्षुर्धीमहि नाम मे चिकेत |
|||
गीतं प्रत्यमुञ्चद्व्यथते सप्त च ।। </span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृप्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठक एकादशोऽनुवाकः ।। ११ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
1.12 अनुवाक १२</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
आतनुष्व प्रतनुष्व । उद्धमाऽऽधम संधम । आदित्ये चन्द्रवर्णानाम् । गर्भमाधेहि यः |
|||
पुमान्</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">, |
|||
<span lang="SA">इति । इतः सिक्त</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">सूर्यगतम् । चन्द्रमसे रसं कृधि । वारादं जनयाग्रेऽग्निम् । य एको |
|||
रुद्र उच्यते</span>, <span lang="SA">इति । असंख्याताः सहस्राणि । स्मर्यते न च |
|||
दृश्यंते</span> ( <span lang="SA">१</span>) <span lang="SA">। एवमेतं निबोधत</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । आ मन्द्रैरिन्द्र हरिभिः । याहि मयूररोमभिः । मा त्वा |
|||
केचिन्न्येमुरिन्न पाशिनः । दधन्वेव ता इहि</span>, <span lang="SA">इति । मा |
|||
मन्द्रैरिन्द्र हरिभिः । यामि मयूररोमभिः । मा मा केचिन्न्येमुरिन्न पाशिनः । |
|||
निधन्वेव ताँ३ इमि</span>, <span lang="SA">इति । अणुभिश्च महद्भिश्च</span> ( |
|||
<span lang="SA">२</span>) <span lang="SA">। निघृष्वैरसमायुतैः । |
|||
कालैर्हरित्वमापन्नैः । इन्द्राऽऽयाहि सहस्रयुक्</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
अग्निर्विभ्राष्टिवसनः । वायुः श्वेतसिकद्रुकः । संवत्सरो विषूवर्णैः । |
|||
नित्यास्तेऽनुचरास्तव</span>, <span lang="SA">इति ।</span> <span lang="SA"> |
|||
सुब्रह्मण्यो</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">सुब्रह्मण्यो</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">। इन्द्राऽऽगच्छ हरिव आगच्छ मेधातिथेः । मेष वृषणश्वस्य मेने</span> |
|||
( <span lang="SA">३</span>) <span lang="SA">। गौरावस्क</span>-<span lang="SA">न्दिन्नहल्यायै |
|||
जार । कौशिकब्राह्मण गौतमब्रुवाण</span>, <span lang="SA">इति । अरुणाश्वा |
|||
इहाऽऽगताः । वसवः पृथिविक्षितः । अष्टौ दिग्वाससोऽग्नयः । अग्निश्च |
|||
जातवेदाश्चेत्येते</span>, <span lang="SA">इति । ताम्राश्वास्ताम्ररथाः । |
|||
ताम्रवर्णास्तथाऽसिताः । दण्डहस्ताः खादग्दतः । इतो रुद्राः परां गताः ।</span> ( |
|||
<span lang="SA">४</span>) <span lang="SA">उक्त</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">स्थानं प्रमाणं च पुर इत</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
बृहस्पतिश्च सविता च । विश्वरूपैरिहाऽऽगताम् । रथेनोदकवर्त्मना । अप्सुषा इति |
|||
तद्वयोः</span>, <span lang="SA">इति । उक्तो वेषो वासा</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">सि |
|||
च । कालावयवानामितः प्रतीज्या । वासात्या इत्यश्विनोः । कोऽन्त</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">-<span lang="SA">रिक्षे |
|||
शब्दं करोतीति । वासिष्ठो रौहिणो मीमा</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">सां |
|||
चक्रे । तस्यैषा भवति</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">, |
|||
<span lang="SA">इति । वाश्रेव विद्युदिति</span>, <span lang="SA">इति । ब्रह्मण |
|||
उदरणमसि । ब्रह्मण उदीरणमसि । ब्रह्मण आस्तरणमसि । ब्रह्मण उपस्तरणमसि</span>(<span lang="SA">५</span>), |
|||
<span lang="SA">इति ।। दृश्यते च मेने परां गताश्चक्रे षट् च ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके द्वादशोऽनुवाकः ।। १२ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
1.13 अनुवाक १३</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
अष्टयोनीमष्टपुत्राम् । अष्टपत्नीमिमां महीम् । अहं वेद न मे मृत्युः । न |
|||
चामृत्युरघाऽहरत्</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">, |
|||
<span lang="SA">इति । अष्टयोन्यष्टपुत्राम् । अष्टपदिदमन्तरिक्षम् । अहं वेद न मे |
|||
मृत्युः । न चामृत्युरघाऽहरत् । अष्टयोनीमष्टपुत्राम् । अरष्टपत्नीममूं दिवम्</span> |
|||
(<span lang="SA">१</span>) <span lang="SA">। अहं वेद न मे मृत्युः । न |
|||
चामृत्युरघाऽहरत्</span>, <span lang="SA">इति । सुत्रामाणं महीमूषु</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । अदितिर्द्यौरदितिरन्तरिक्षम् । अदितिर्माता स पिता स पुत्रः |
|||
। विश्वे देवा अदितिः पञ्चजनाः । अदितिर्जातमदितिर्जनित्वम</span>, <span lang="SA"> |
|||
इति । अष्टौ पुत्रासो अदितेः । ये जातास्तन्वः परि । देवां३ उपप्रैत्सप्तभिः</span> |
|||
( <span lang="SA">२</span>) <span lang="SA">। परा मार्ताण्डमास्यत्</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । सप्तभिः पुत्रैरदितिः । उपप्रैत्पूर्व्यं</span> |
|||
<span lang="SA">युगम् । प्रजायै मृत्यवे तत् । परा मार्ताण्डमाभरदिति</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । ताननुक्रमिष्यामः</span>, <span lang="SA">इति । मित्रश्च |
|||
वरुणश्च । धाता चार्यमा च । अ</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">शश्च |
|||
भगश्च । इन्द्रश्च विवस्वा</span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">श्चेत्येते</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">, |
|||
<span lang="SA">इति । हिरण्यगर्भो ह</span></span><span style="font-size:16.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">सः |
|||
शुचिषत् । ब्रह्मजज्ञानं तदित्पदमिति</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">, |
|||
<span lang="SA">इति । गर्भः प्राजापत्यः । अथ पुरुषः सप्तपुरुषः</span> ( |
|||
<span lang="SA">३</span>), <span lang="SA">इति ।। अमूं दिव</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">सप्तभिरेते चत्वारि च ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके त्रयोदशोऽनुवाकः ।। १३ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
1.14 अनुवाक १४</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
योऽसौ तपन्नुदेति । स सर्वेषां भूतानां प्राणानादायोदेति । मा मे प्रजाया मा |
|||
पशूनाम् । मा मम प्राणानादायोदगाः</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">, |
|||
<span lang="SA">इति । असौ योऽस्तमेति । स सर्वेषां भूतानां प्राणा</span>-<span lang="SA">नादायास्तमेतिं |
|||
। मा मे प्रजाया मा पशूनाम् । मा मम प्राणानादायास्तं गाः</span>, <span lang="SA"> |
|||
इति । असौ य आपूर्यति । स सर्वेषां भूतानां प्राणैरापूर्यति</span> (<span lang="SA">१</span>) |
|||
<span lang="SA">। मा मे प्रजाया मा पशूनाम् । मा मम प्राणैरापूरिष्ठाः</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । असौ योऽपक्षीयति । स सर्वेषां भूतानां प्राणैरपक्षीयति । मा |
|||
मे प्रजाया मा पशूनाम् । मा मम प्राणैरपक्षेष्ठाः</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
अमूनि नक्षत्राणि । सर्वेषां भूतानां प्राणैरप प्रसर्पन्ति चोत्सर्पन्ति च । मा मे |
|||
प्रजाया मा पशूनाम् । मा मम प्राणैरप प्रसृपत मोत्सृपत</span> ( <span lang="SA">२</span>), |
|||
<span lang="SA">इति । इमे मासाश्चार्धमासाश्च । सर्वेषां भूतानां प्राणैरप |
|||
प्रसर्पन्ति चोत्सर्पन्ति च । मा मे प्रजाया मा पशूनाम् । मा मम प्राणैरप प्रसृपत |
|||
मोत्सृपत ।। इम ऋतवः । सर्वेषां भूतानां प्राणैरप प्रसर्पन्ति चोत्सर्पन्ति च । मा |
|||
मे प्रजाया मा पशूनाम् । मा मम प्राणैरप प्रसृपत मोत्सृपत</span>, <span lang="SA"> |
|||
इति । अयम् संवत्सरः । सर्वेषां भूतानां प्राणैरप प्रसर्पति चोत्सर्पति च</span> (<span lang="SA">३</span>) |
|||
<span lang="SA">। मा मे प्रजाया मा पशूनाम् । मा मम प्राणैरप प्रसृप मोत्सृप</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । इदमहः । सर्वेषां भूतानां प्राणैरप प्रसर्पति चोत्सर्पति च । |
|||
मा मे प्रजाया मा पशूनाम् । मा मम प्राणैरप प्रसृप मोत्सृप । इय</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">रात्रिः । सर्वेषां भूतानां प्राणैरप प्रसर्पति चोत्सर्पति च । मा |
|||
मे प्रजाया मा पशूनाम् । मा मम प्राणैरप प्रसृम् मोत्सृप</span>, <span lang="SA"> |
|||
इति । ॐ भूर्भुवुः स्वः</span>, <span lang="SA">इति । एतद्वो मिथुनं मा नो मिथुन</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">रीढ्वम्</span>, ( <span lang="SA">४</span>) <span lang="SA">इति |
|||
। प्राणैरापूर्यति मोत्सृपत चोत्सर्पति च मोत्सृप द्वे च ।। |
|||
उदेत्यस्तमेत्यापूर्यत्यपक्षीयत्यमूनि नक्षत्राणीमे मासा इम ऋतवोऽय</span></span><span style="font-size:16.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">संवत्सर इदमहरिय</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">रात्रिर्दश ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके चतुर्दशोऽनुवाकः ।। १४ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
1.15</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
अनुवाक १५</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
अथाऽऽदित्यस्याष्टपुरुषस्य</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">, |
|||
<span lang="SA">इति । वसूनामादित्यानाँ स्थाने स्वतेजसा भानि</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । रुद्राणामादित्यानाँ स्थाने स्वतेजसा भानि</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । सताँ सत्यानाम् । आदित्यानाँ स्थाने स्वतेजसा भानि</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । अभिधून्वतामभिघ्नताम् । वातवतां मरुताम् । आदित्यानाँ स्थाने |
|||
स्वतेजसा भानि</span>, <span lang="SA">इति । ऋभूणामादित्यानाँ स्थाने स्वतेजसा |
|||
भानि</span>, <span lang="SA">इति । संवत्सरस्य सवितुः । आदित्यस्य स्थाने स्वतेजसा |
|||
भानि</span>, <span lang="SA">इति । ओं भूर्भुवः स्वः । रश्मयो वो मिथुनं मा नो |
|||
मिथुनँ रीढ्वम्</span>, ( <span lang="SA">१</span>) <span lang="SA">इति । |
|||
ऋभूणामादित्यानाँ स्थाने स्वतेजसा भानि षट् च ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके पञ्चदशोऽनुवाकः ।। १५ ।।</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
1.15</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
1.16<span lang="SA"> अनुवाक १६</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
आरोगस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । भ्राजस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । पटरस्य स्थाने |
|||
स्वतेजसा भानि । पतङ्गस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । स्वर्णरस्य स्थाने स्वतेजसा भानि |
|||
। ज्योतिषीमतस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । विभासस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । कश्यपस्य |
|||
स्थाने स्वतेजसा भानि । ॐ भूर्भुवः स्वः । आपो वो मिथुनं मा नो मिथुनँ रीढ्वम्</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
( <span lang="SA">१</span>), <span lang="SA">इति । आरोगस्य दश ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके षोडशोऽनुवाकः ।। १६ ।।</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
1.16</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
1.17<span lang="SA"> अनुवाक १७</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
अथ वायोरेकादशपुरुषस्यैकादशस्त्रीकस्य</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">, |
|||
<span lang="SA">इति । प्रभ्राजमानानाँ रुद्राणाँ स्थाने स्वतेजसा भानि । |
|||
व्यवदातानाँ रुद्राणाँ स्थाने स्वतेजसा भानि । वासुकिवैद्युतानां रुद्राणां स्थाने |
|||
स्वतेजसा भ्रानि । रजतानाँ रुद्राणां स्थाने स्वतेजसा भानि । परु</span>- |
|||
<span lang="SA">षाणां रुद्राणाँ स्थाने स्वतेजसा भानि । श्यामानां रुद्राणां |
|||
स्थाने स्वतेजसा भानि । कपिलानां रुद्राणां स्थाने स्वतेजसा भानि । अतिलोहितानाशं |
|||
रुद्राणां स्थाने स्वतेजसा भानि । ऊर्ध्वानां रुद्राणां स्थाने स्वतेजसा भानि</span> |
|||
( <span lang="SA">१</span>) <span lang="SA">। अवपतन्तानां रुद्राणां स्थाने |
|||
स्वतेजसा भानि । वैद्युतानां रुद्राणां स्थाने स्वतेजसा भानि । प्रभ्राजमानीनां |
|||
रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भानि । व्यवदातीनां रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भानि |
|||
। वासुकिवैद्युतीनां रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भानि । रजतानां रुद्राणीनां |
|||
स्थाने स्वतेजसा भानि । परुषाणां रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भानि । श्यामानां |
|||
रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भानि । कपिलानां रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भानि । |
|||
अतिलोहितीनां रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भ्रानि । ऊर्ध्वानां रुद्राणीनां स्थाने |
|||
स्वतेजसा भानि । अवपतन्तीनां रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भानि । वैद्युतीनाँ |
|||
रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भानि । ओं भूर्भुवः स्वः । रूपाणि वो मिथुनं मा नो |
|||
मिथुनं रीढ्वम्</span> ( <span lang="SA">२</span>), <span lang="SA">इति । |
|||
ऊर्ध्वानां रुद्राणां स्थाने स्वतेजसा भान्यतिलोहितीनां रुद्राणीनां स्थाने |
|||
स्वतेजसा भानि पञ्च च ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
सप्तदशोऽनुवाकः ।। १७ ।।</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
1.17</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
1.18<span lang="SA"> अनुवाक १८</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
अथाग्नेरष्टपुरुषस्य</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">, |
|||
<span lang="SA">इति । अग्नेः पूर्वदिश्यस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । जातवेदस |
|||
उपदिश्यस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । सहोजसो दक्षिणदिश्यस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । |
|||
अजिराप्रभव उपदिश्यस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । वैश्वानरस्यापरदिश्यस्य स्थाने |
|||
स्वतेजसा भानि । नर्यापस उपदिश्यस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । पङ्तिरा</span>-<span lang="SA">धस |
|||
उदग्दिश्यस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । विसर्पिण उपदि श्यस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । |
|||
ओं भूर्भुवः स्वः । दिशो वो मिथुनं मा नो मिथुन</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
<span lang="SA">रीढ्वम्</span> ( <span lang="SA">१</span>), <span lang="SA">इति |
|||
।। स्वरेकं च ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
एतद्रश्मय आपो रूपाणि दिशः पञ्च ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठकेऽष्टादशोऽनुवाकः ।। १८ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
1.19 अनुवाक १९</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
दक्षिणपूर्वस्यां दिशि विसर्पी नरकः । तस्मान्नः परिपाहि</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">, |
|||
<span lang="SA">इति । दक्षिणापरस्यां दिश्यविसर्पी नरकः । तस्मान्नः परिपाहि</span>, |
|||
<span lang="SA">इति। उत्तरपूर्वस्यां दिशि विषादी नरकः । तस्मान्नः परिपाहि</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । उत्तरापरस्यां दिश्यविषादी नरकः । तस्मान्नः परिपाहि</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । आ यस्मिन्सप्त वासवा इन्द्रियाणि शतक्रतवित्येते</span> ( |
|||
<span lang="SA">१</span>), <span lang="SA">इति ।। दक्षिणपूर्वस्यां नव ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठक एकोनविंशोऽनुवाकः ।। १९ ।।</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
1.19</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
1.20<span lang="SA"> अनुवाक २०</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
इन्द्रघोषा वो वसुभिः पुरस्तादुपदधताम् । मनोजवसो वः पितृभिर्दक्षिणत उपदधताम् । |
|||
प्रचेता वो रुद्रैः पश्चादुपदधताम् । विश्वकर्मा व आदित्यैरुत्तरत उपदधताम् । |
|||
त्वष्टा वो रूपैरुपरिष्टादुपदधताम् । संज्ञानं वः पश्चादिति</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">, |
|||
<span lang="SA">इति । आदित्यः सर्वोऽग्निः पृथिव्याम् । वायुरन्तरिक्षे । सूर्यो |
|||
दिवि । चन्द्रमा दिक्षु । नक्षत्राणि स्वलोके</span>, <span lang="SA">इति । एवा |
|||
ह्येव । एवा ह्यग्ने । एवा हि वायो । एवा हीन्द्र । एवा हि पूषन् । एवा हि देवाः</span> |
|||
( <span lang="SA">१</span>), <span lang="SA">इति । दिक्षु</span>, |
|||
<span lang="SA">सप्त च ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके विंशोऽनुवाकः ।। २० ।।</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
1.20</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
1.21<span lang="SA"> अनुवाक २१</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
आपमापामपः सर्वाः । अस्मादस्मादितोऽमुतः । अग्निर्वायुश्च सूर्यश्च । सह |
|||
संचस्करर्द्धिया । वाय्वश्वा रश्मिपतयः । मरीच्या त्मानो अद्रुहः । |
|||
देवीर्भुवनसूवरीः । पुत्रवत्त्वाय मे सुत । महानाम्नीर्महामानाः । महसो महसः स्वः</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
( <span lang="SA">१</span>) <span lang="SA">देवीः पर्जन्यसू वरीः । पुत्रवत्त्वाय |
|||
मे सुत । अपाश्नुष्णिमपा रक्षः । अपाश्नुष्णिमपारघम् । अपाघ्रामप चावर्तिम् । अप |
|||
देवीरितो हित । वज्रं देवीरजीतांश्च</span> <span lang="SA">। भुवनं देवसूवरीः । |
|||
आदित्यानदितिं देवीम् । योनिनोर्ध्वमुदीषत</span> ( <span lang="SA">२</span>) |
|||
<span lang="SA">भद्रं कर्णेभिः शृणुयामं देवाः । भद्रं पश्येमाक्षभिर्यजत्राः । |
|||
स्थिरैरङ्गैस्तुष्टुवासंस्तनूभिः । व्यशेम देवहितं यदायुः । स्वस्ति न इन्द्रो |
|||
वृद्धश्रवाः । स्वस्ति नः पूषा विश्ववेदाः । स्वस्ति नस्तार्क्ष्यो अरिष्टनेमिः । |
|||
स्वस्ति नो बृहस्पतिर्दधातु । केतवो अरुणासश्च । ऋषयो वातरशनाः । प्रतिष्ठां शतधा |
|||
हि । समाहितासो सहस्रधायसम् । शिवा नः शंतमा भवन्तु । दिव्या आप ओषधयः । सुमृडीका |
|||
सरस्वति । मा ते व्योम संदृशि</span> ( <span lang="SA">३</span>), <span lang="SA"> |
|||
इति । स्वरुदीषत वातरशनाः षट्च । ।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठक एकविंशोऽनुवाकः ।। २१ ।।</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
1.21</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size:14.0pt;line-height:150%;font-family:"Mangal","serif""> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
1.22 </span> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
अनुवाक 22</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
योऽपां पुष्पं वेद । पुष्पवान्प्रजावान्पशुमान्भवति । चन्द्रम्रा वा अपां पुष्पम् । |
|||
पुष्पवान्प्रजावान्पशुमान्भवति । य एवं वेद, इति ।</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
योऽपामायतनं वेद । आयतनवान्भवति । अग्निर्वा अपामायतनम् । </span> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
आ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">यतनवान्भवति |
|||
। योऽग्नेरायतनं वेद ( १) । आयतनवान्भवति । आपो वा अग्नेरायतनम् । आयतनवान्भवति । |
|||
य एवं वेद, इति ।</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
योऽपामायतनं वेद । आयतनवान्भवति । वायुर्वा अपामायतनम् । आयतनवान्भवति । यो |
|||
वायोरायतनं वेद ।</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
आयतनवान्भवति ( २) । आपो वै वायोरायतनम् । आयतनान्भवति । य एवं वेद, इति ।</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
योऽपामायतनं वेद । आयतनवान्भवति । असौ वै तपन्नपामायतनम् । आयतनवान्भवति । योऽमुष्य |
|||
तपत आयतनं वेद । आयनवान्भवति । आपो वा अमुष्य तपत</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
आयतनम् (३) । आयतनवान्भवति । य एवं वेद, इति ।</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
योऽपामायतनं वेद । आयतनवान्भवति । चन्द्रमा वा</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
अपामायतनम् । आयतनवान्भवति । यश्चन्द्रमस आयतनं वेद । आयतवान्भवति । आपो वै |
|||
चन्द्रमस आयतनम् । आयतनान्भवति ( ४) । य एवं वेद, इति ।</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
योऽपामायतनं वेद । आयतनवान्भवति । नक्षत्राणि वा</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
अपामायतनम् । आयतनवान्भवति । यो नक्षत्राणामायतनं वेद । आयतनवान्भवति । आपो वै |
|||
नक्षत्राणामा यतनम् । आयतनवान्भवति । य एवं वेद ( ५), इति ।</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
योऽपामायतनं वेद । आयतनवान्भवति । पर्जन्यो वा अपामायतनम् । आयतनवान्भवति । यः |
|||
पर्जन्यस्याऽऽयतनं वेद । आयतनवान्भवति । आपो वै पर्जन्यस्याऽऽयतनम् । आयतनवान्भवति |
|||
। य एवं वेद, इति ।</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
योऽपामायतनं वेद ( ६) । आयतनवान्भवति । संवत्सरो वा अपामायतनम् । आयतनवान्भवति । यः |
|||
संवत्सर स्याऽऽयतनं वेद । आयतनवान्भवति । आपो वै संवत्सरस्याऽऽयतनम् । आयतनवान्भवति |
|||
। य एवं वेद, इति ।</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
योऽप्सु नावं प्रतिष्ठितां वेद । प्रत्येव तिष्ठति ( ७) । इमे वै लोका अप्सु |
|||
प्रतिष्ठिताः । तदेषाऽभ्यनूक्ता, इति ।</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
अपां रसमुदयं सन् । सूर्ये शुक्रम् समाभृतम् । अपाँ रसस्य यो रसः । तं वो |
|||
गृह्णाम्युत्तममिति, इति ।</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
इमे वै लोका अपाँ रसः । तेऽमुष्मिन्नादित्ये समाभृताः, इति ।</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
जानुदघ्नीमुत्तरवेदीं खात्वा । अपां पूरयित्वा गुल्फदघ्नम् । ( ८) । पुष्करपर्णैः |
|||
पुष्करदण्डैः पुष्करैश्च सँस्तीर्य । तस्मिन्विहायसे । अग्निं प्रणीयोपसमाधाय,, इति |
|||
। ब्रह्मवादिनो वदन्ति । कस्मात्प्रणीतेऽयमग्निश्चीयते । साप्प्रणीतेऽयमप्सु ह्ययं |
|||
चीयते । असौ भुवनेऽप्यनाहिताग्निरेताः । तमभित एता अबीष्टका उपदधाति, इति ।</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
अग्निहोत्रे दर्शपूर्णमासयोः । पशुबन्धे चातुर्मास्येषु । ( ९) अथो आहुः । सर्वेषु |
|||
यज्ञक्रतुष्विति, इति ।</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
एतद्ध स्म वा आहुः शण्डिलाः । कमग्निं चिनुते ।</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
सत्रियमग्निं चिन्वानः । संवत्सरं प्रत्यक्षेण, इति ।</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
कमग्निं चिनुते । ( १०) नाचिकेतमग्निं चिन्वानः । प्राणान्प्रत्यक्षेण, इति ।</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
कमग्निं चिनुते । चातुर्होत्रियमग्निं चिन्वानः । ब्रह्म प्रत्यक्षेण, इति ।</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
कमग्निं चिनुते । वैश्वसृजमग्निं चिन्वानः । शरीरं प्रत्यक्षेण, इति ।</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
कमग्निं चिनुते । उपानुवाक्यमाशुमग्निं चिन्वानः ।( ११) इमाँल्लोकान्प्रत्यक्षेण इति |
|||
।</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
कमग्निं चिनुते । इममारुणकेतुकमग्निं चिन्वान इति । य एवासौ । |
|||
इतश्चामुतश्चाव्यतीपाती । तमिति, इति ।</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
योऽग्नेर्मिथूया वेद । मिथुनवान्भवति । आपो वा अग्नेर्मिथूयाः । मिथुनवान्भवति । य |
|||
एवं वेद ( १२), इति ।</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
वेद भवत्यायतनमायतनवान्भवति वेद वेद तिष्ठति गुल्फदघ्नं चातुर्मास्येष्वमुमादित्यं |
|||
प्रत्यक्षेण कमग्निं चिनुत उपानुवाक्यमाशुमग्निं चिन्वानो मिथूया मिथुनवान्भवत्येकं |
|||
च ।। पुष्पमग्निर्वायुरसौ वै तपन्,चन्द्रमा नक्षत्राणि पर्जन्यः संवत्सरस्तिष्ठति |
|||
सत्रियँ संवत्सरँ सावित्रममुं नाचिकेतं प्राणाँश्चातुर्होत्रियं ब्रह्म वैश्वसृजँ |
|||
शरीरमुपानुवाक्यमाशुमिमाँल्लोकानिममारुणकेतुकं य एवासौ ।। इति |
|||
कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके द्वाविंशोऽनुवाकः ।। </span> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
1.</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">२२ |
|||
।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
1.23 अनुवाक २३</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
आपो वा इदमासन्त्सलिलमेव । स प्रजापतिरेकः पुष्करपर्णे समभवत् । तस्यान्तर्मनसि कामः |
|||
समवर्तत । इदँ सृजेयमिति । तस्माद्यत्पुरुषो मनसाऽभिगच्छति । तद्वाचा वदति । |
|||
तत्कर्मणा करोति । तदेषाऽभ्यनूक्ता, इति ।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
कामस्तदग्रे समवर्तताधि । मनसो रेतः प्रथमं यदासीत् ( १) । सतो बन्धुमसति निरविन्दन् |
|||
। हृदि प्रतीष्या कवयो मनीषेति, इति । उपैनं तदुपनमति । यत्कामो भवति । य एवं वेद, |
|||
इति ।</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
स तपोऽतप्यत । स तपस्तप्त्वा । शरीरमधूनुत । तस्य यन्माँसमासीत् । ततोऽरुणाः केतवो |
|||
वातरशना ऋषय उद तिष्ठन् (२) । ये नखाः । ते वैखानसाः । ये वालाः । ते वालखिल्याः । |
|||
यो रसः । सोऽपाम्, इति ।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
अन्तरतः कृर्मं भूतँ सर्पन्तम् । तमब्रवीत् । मम वै त्वङ्माँसा । समभूत् ( ३ । |
|||
नेत्यब्रवीत् । पूर्वमेवाहमिहाऽऽसमिति । तत्पुरुषस्य पुरुषत्वम् । स सहस्रशीर्षा |
|||
पुरुषः । सहस्राक्षः सहस्रपात् । भूत्वोदतिष्ठत् । तमब्रवीत् । त्वं वै पूर्वँ समभूः |
|||
। त्वमिदं पूर्वः कुरुष्वेति, इति ।</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
स इत आदायापः ( ४) । अञ्जलिना पुरस्तादुपादधात् । एवा ह्येवेति । तत आदित्य |
|||
उदतिष्ठत् । सा प्राची दिक्, इति ।</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
अथाऽऽरुणः केतुर्दक्षिणत उपादधात् । एवा ह्यग्न इति । ततो वा अग्निरुदतिष्ठत् । सा |
|||
दक्षिणा दिक् । अथाऽऽरुणः केतुः पश्चादुपादधात् । एवा हि वायो इति । ( ५) ततो |
|||
वायुरुदतिष्ठत् । सा प्रतीची दिक् । अथाऽऽरुणः केतुरुत्तरत उपादधात् । एवा |
|||
हीन्द्रेति । ततो वा इन्द्र उदतिष्ठत् । सोदीची दिक् । अथाऽऽरुणः केतुर्मध्य |
|||
उपादधात् । एवा हि पूषन्निति । ततो वै पूषोदतिष्ठत् । सेयं दिक् । ( ६) अथाऽऽरुणः |
|||
केतुरुपरिष्टादुपादधात् । एवा हि देवा इति । ततो देवमनुष्याः पितरः । |
|||
गन्धर्वाप्सश्चोदतिष्ठन् । सोर्ध्वा दिक्, इति ।</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
या विप्रुषो वि परापतन् । ताभ्योऽसुरा रक्षांसि पिशाचाश्चोदतिष्ठन् । तस्मात्ते |
|||
पराभवन् । विप्रुड्भ्यो हि ते समभवन्, इति ।</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
तदेषाऽभ्यनूक्ता ( ७), इति ।</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
आपो ह यद्बृहतीर्गर्भमायन् । दक्षं दधाना जनयन्तीः स्वयंभुम् । तत इमेऽध्यसृज्यन्त |
|||
सर्गाः । अद्भ्यो वा इदं समभूत् । तस्मादिदं सर्वं ब्रह्म स्वयंभ्विति, इति ।</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
तस्मादिदं सर्वं शिथिलमिवाध्रुवमिवाभवत्, इति ।</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
प्रजापतिर्वाव तत् । आत्मनाऽऽत्मानं विधाय । तदेवानुप्राविशत्, इति ।</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
तदेषाऽभ्यनूक्ता ( ८) इति । विधाय लोकान्विधाय भूतानि । विधाय सर्वाः प्रदिशो |
|||
दिशश्च । प्रजापतिः प्रथमजा ऋतस्य । आत्मनाऽऽत्मानमभिसंविवेशेति, इति ।</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
सर्वमेवेदमाप्त्वा । सर्वमवरुध्य । तदेवानुप्रविशति । य एवं वेद</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
( <span lang="SA">९) इति ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके त्रयोविंशोऽनुवाकः । । 1.२३ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
1.24 अनुवाक २४</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
चतुष्टय्य आपो गृह्णाति । चत्वारि वा अपां रूपाणि । मेघो विद्युत् । |
|||
स्तनयित्नुर्वृष्टिः । तान्येवावरुन्धे</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">, |
|||
<span lang="SA">इति । आतपति वर्ष्यां गृह्णाति । ताः पुरस्तादुपदधाति । एता वै |
|||
ब्रह्मवर्चस्या आपः । मुखत एव ब्रह्मवर्चसमवरुन्धे । तस्मान्मुखतो ब्रह्मवर्चसितरः</span> |
|||
( <span lang="SA">१</span>), <span lang="SA">इति । कूप्या गृह्णाति । ता दक्षिणत |
|||
उपदधाति । एता वै तेजस्वनीरापः । तेज एवास्य दक्षिणतो दधाति । |
|||
तस्माद्दक्षिणोऽर्धस्तेजस्वितरः</span>,<span lang="SA">इति । स्थावरा गृह्णाति । |
|||
ताः पश्चादुपदधाति । प्रतिष्ठिता वै स्थावराः । पश्चादेव प्रतितिष्ठति</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । वहन्तीर्गृह्णाति २</span>) <span lang="SA">। ता उत्तरत |
|||
उपदधाति । ओजसा वा एता वहन्तीरिवोद्गतीरिव आकूजतीरिव धावन्तीः । ओज एवास्योत्तरतो |
|||
दधाति । तस्मादुत्तरोऽर्ध ओजस्वितरः</span>, <span lang="SA">इति । संभार्या |
|||
गृह्णाति । ता मध्य उपदधाति । इयं वै संभार्याः । अस्यामेव प्रतितिष्ठति</span>, |
|||
<span lang="SA">इति ।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
पल्वल्या गृह्णाति । ता उपरिष्टादुपादधाति</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
( <span lang="SA">३</span>) <span lang="SA">। असौ वै पल्वल्याः । अमुष्यामेव |
|||
प्रतितिष्ठति</span>, <span lang="SA">इति । दिक्षूपदधाति । दिक्षु वा आपः । अन्नं |
|||
वा आपः । अद्भ्यो वा अन्नं जायते । यदेवाद्भ्योऽन्नं जायते । तदवरुन्धे</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । तं वा एतमरुणाः केतवो वातरशना ऋषयोऽचिन्वन् । |
|||
तस्मादारुणकेतुकः</span>, <span lang="SA">इति । तदेषाऽभ्यनूक्ता</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । कैतवो अरुणासश्च । ऋषयो वातरशनाः । प्रतिष्ठां शतधा हि । |
|||
समाहितासो सहस्रधायसमिति</span>, <span lang="SA">इति । शतशश्चैव सहस्रशश्च |
|||
प्रतितिष्ठति । य एतमग्निं चिनुते । य उ चैनमेवं वेद</span>, <span lang="SA">इति |
|||
।। व्रह्मवर्चसितरो वहन्तीर्गृह्णाति ता उपरिष्टादुपादधात्यारुणकेतुकोऽष्टौ च ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
इति कृप्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके चतुर्विशोऽनुवाकः । । 1.२४ । ।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
1.25 अनुवाक २५</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
जानुदघ्नीमुत्तरवेदीं खात्वा । अपां पूरयति । अपां</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
<span lang="SA">सर्वत्वाय</span>, <span lang="SA">इति । पुष्करपर्णं रुक्मं |
|||
पुरुषमित्युपदधाति । तपो वै पुष्करपर्णम् । सत्यं</span> <span lang="SA">रुक्मः। |
|||
। अमृतं पुरुषः । एतावद्वावास्ति । यावदेतत् । यावदेवास्ति</span> ( |
|||
<span lang="SA">१</span>) <span lang="SA">। तदवरुन्धे</span>, <span lang="SA"> |
|||
इति । कूर्ममुपदधाति । अपामेव मेधमवरुन्धे । अथो स्वर्गस्य लोकस्य समष्ट्यै</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । आपमापामपः सर्वाः । अस्मादस्मादितोऽमुतः । अग्निर्वायुश्च |
|||
सूर्यश्च । सह संचस्करर्धिया इति । वाय्वश्वा रश्मिपतयः</span>, <span lang="SA"> |
|||
हति । लोकं पृण च्छिद्रं पृण</span> ( <span lang="SA">२ । यास्तिस्रः परमजाः</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । इन्द्रघोषा वो वसुभिरेवा ह्येवेति</span>, <span lang="SA"> |
|||
इति । पञ्च चितय उपदधाति । पाङ्क्तोऽग्निः। यावानेवाग्निः । तं चिनुते</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । लोकंपृणया द्वितीयामुपदधाति । पञ्चपदा वै विराट् । तस्या वा |
|||
इयं पादः । अन्तरिक्षं पादः । द्यौः पादः । दिशः पादः । परोरजाः पादः</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । विराज्येव प्रतितिष्ठति । य एतमग्निं चिनुते । य उ चैनमेवं |
|||
वेद</span> ( <span lang="SA">३</span>), <span lang="SA">इति ।। अस्ति |
|||
पृणान्तरिक्षं पादः षट्च ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके पञ्चविंशोऽनुवाकः ।। 1.२५ ।। |
|||
1.25</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
1.26<span lang="SA"> अनुवाक २६</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
अग्निं प्रणीयोपसमाधाय । तमभित एता अबीष्टका उपदधाति । अग्निहोत्रे दर्शपूर्णमासयोः |
|||
। पशुबन्धे चातु र्मास्येषु । अथो आहुः । सर्वेषु यज्ञक्रतुष्विति</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">, |
|||
<span lang="SA">इति । अथ ह स्माऽऽहारुणः स्वायंभुवः । सावित्रः |
|||
सर्वोऽग्निरित्यननुषङ्गं मन्यामहे । नाना वा एतेषां वीर्याणि</span>,<span lang="SA">इति |
|||
। कमग्निं चिनुते</span> ( <span lang="SA">१</span>) <span lang="SA">। |
|||
सत्रियमग्निं चिन्वानः । कमग्निं चिनुते । सावित्रमग्निं चिन्वानः । कमग्निं चिनुते |
|||
। नाचिकेतमग्निं चिन्वानः । कमग्निं चिनुते । चातुर्होत्रियमग्निं चिन्वानः । |
|||
कमग्निं चिनुते । वैश्वसृजमग्निं चिन्वानः । कमग्निं चिनुते</span> ( |
|||
<span lang="SA">२</span>) <span lang="SA">। उपानुवाक्यमाशुमग्निं चिन्वानः । |
|||
कमग्निं चिनुते । इममारुणकेतुकमग्निं चिन्वान इति</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
वृषा वा अग्निः । वृषाणौ सँस्फालयेत् । हन्येतास्य यज्ञः । तस्मान्नानुषज्यः</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । सोत्तरवेदिषु क्रतुषु चिन्वीत । उत्तरवेद्यां ह्यग्निश्चीयते</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । प्रजाकामश्चिन्वीत</span> ( <span lang="SA">३</span>) |
|||
<span lang="SA">। प्राजापत्यो वा एषोऽग्निः । प्राजापत्याः प्रजाः । प्रजावान्भवति |
|||
। य एवं वेद</span>, <span lang="SA">इति । पशुकामश्चिन्वीत । संज्ञानं वा |
|||
एतत्पशूनाम् । यदापः । पशूनामेव संज्ञानेऽग्निं चिनुते । पशु मान्भवति । य एवं वेद</span> |
|||
( <span lang="SA">४</span>), <span lang="SA">इति । वृष्टिकामश्चिन्वीत । आपो वै |
|||
वृष्टिः । पर्जन्यो वर्षुको भवति । य एवं वेद</span>, <span lang="SA">इति । आमयावी |
|||
चिन्वीत । आपो वै भेषजम् । भेषजमेवास्मै करोति । सर्वमायुरेति</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । अभिचरँश्चिन्वीत । वज्रो वा आपः</span> ( <span lang="SA">५</span>) |
|||
<span lang="SA">। वज्रमेव भ्रातृव्येभ्यः प्रहरति । स्तृणुत एनम्</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । तेजस्काम्रो यशस्कामः । ब्रह्मवर्चसकामः स्वर्गकामश्चिन्वीत |
|||
। एतावद्वावास्ति । यावदेतत् । यावदेवास्ति । तदवरुन्धे</span>, <span lang="SA"> |
|||
इति । तस्यैतद्व्रतम् । वर्षति न धावेत्</span> (<span lang="SA">६</span>) |
|||
<span lang="SA">अमृतं वा आपः । अमृतस्यानन्तरित्यै</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
नाप्सु मूत्रपुरीषं कुर्यात् । न निष्ठीवेत् । न विवसनः स्नायात् । गुह्यो वा |
|||
एषोऽग्निः । एतस्याग्नेरनतिदाहाय</span>, <span lang="SA">इति । न पुष्करपर्णानि |
|||
हिरण्यं वाऽधितिष्ठेत् । एतस्याग्नेरनभ्यारोहाय</span>, <span lang="SA">इति । न |
|||
कूर्मस्याश्नीयात् । नोदकस्याघातुकान्येन मोदकानि भवन्ति । अघातुका आपः । य |
|||
एतमग्निं चिनुते । य उ चैनमेवं वेद</span> (<span lang="SA">७</span>), |
|||
<span lang="SA">इति । चिनुते चिनुते प्रजाकामश्चिन्वीत य एवं वेदाऽऽपो |
|||
धावेदश्नीयाच्चत्वारि च ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
इति कृप्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके षड्विंशोऽनुवाकः ।। २६ ।। 1.26</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
1.27<span lang="SA"> अनुवाक २७</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
इमा नु कं भुवना सीषधेम । इन्द्रश्च विश्वे च देवाः इति । यज्ञं च नः स्तन्व च |
|||
प्रजां च । आदित्यैरिन्द्रः सह सीषधातु</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">, |
|||
<span lang="SA">इति । आदिरत्यैरिन्द्रः सगणो मरुद्भिः । अस्माकं भूत्वविता तनूनाम्</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । आप्लवस्व प्रप्लवस्व । आण्डी भव ज मा मुहुः । सुखादीं |
|||
दुःखनिधनाम् । प्रतिमुञ्चस्व स्वां पुरम्</span> ( <span lang="SA">१</span>) |
|||
<span lang="SA">इति । मरीचयः स्वायंभुवाः । ये शरीराण्यकल्पयन् । ते ते देहं |
|||
कल्पयन्तु । मा च ते ख्या स्म तीरिषत्</span>, <span lang="SA">इति । उत्तिष्ठत मा |
|||
स्वप्त । अग्निमिच्छध्वं भारताः । राज्ञः सोमस्य तृप्तासः । सूर्येण सुयुजोषसः इति |
|||
। युवा सुवासाः</span>, <span lang="SA">इति । अष्टाचक्रा नवद्वारा</span> ( |
|||
<span lang="SA">२</span>) <span lang="SA">। देवानां पूर</span>-<span lang="SA">योध्या |
|||
। तस्याँ हिरण्मयः कोशः । स्वर्गो लोको ज्योतिषाऽऽवृतः</span>, <span lang="SA">इति |
|||
। यो वै तां ब्रह्मणो वेद । अमृतेनाऽऽवृतां पुरीम् । तस्मै ब्रह्म च ब्रह्मा च । |
|||
आयुः कीर्तिं प्रजां ददुः</span>, <span lang="SA">इति । विभ्राजमानाँ हरिणीम् । |
|||
यशसा संपरीवृताम् । पुरँ हिरण्मयीं ब्रह्मा</span> ( <span lang="SA">३</span>) |
|||
<span lang="SA">। विवेशापराजिता</span>, <span lang="SA">इति । पराङेत्यज्यामयी । |
|||
पराङेत्यनाशकी । इह चामुत्र चान्वेति । विद्वान्देवासुरानुभयान्</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । यत्कुमारी मन्द्रयते । यद्योषिद्यत्पतिव्रता । अरिष्टं |
|||
यत्किंच क्रियते । अग्निस्तदनुवेधति</span>, <span lang="SA">इति । अशृतासः |
|||
शृतासश्च</span> ( <span lang="SA">४</span>) <span lang="SA">। यज्वानो |
|||
येऽप्ययज्वनः । स्वर्यन्तो नापेक्षन्ते । इन्द्रमग्निं च ये विदुः</span>, |
|||
<span lang="SA">इति ।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
सिकता इव संयन्ति । रश्मिभिः समुदीरिताः । अस्माल्लोकादमुष्माच्च । |
|||
ऋषिभिरदात्पृश्निभिः</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">, |
|||
<span lang="SA">इति । अपेत वीत वि च सर्पतातः । येऽत्र स्थ पुराणा ये च नूतनाः । |
|||
अहोभिरद्भिरक्तुभिर्व्यक्तम् ।</span> ( <span lang="SA">५</span>) <span lang="SA"> |
|||
। यमो ददात्ववसानमस्मै</span>, <span lang="SA">इति । नृ मुणन्तु नृ पात्वर्यः । |
|||
अक्रृष्टा ये च कृष्टजाः । कुमारीषु कनीनीषु । जारिणीषु च ये हिताः</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । रेतःपीता आण्डपीताः । अङ्गारेषु च ये हुताः । |
|||
उभयान्पुत्रपौत्रकान् । युवेऽहं यमराजगान्</span>, <span lang="SA">इति । शतमिन्नु |
|||
शरदः</span>, <span lang="SA">इति अदो यद्ब्रह्म विलबम् । पितृणां च यमस्य च । |
|||
वरुणस्याश्विनोरग्नेः । मरुतां च विहायसाम्</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
कामप्रयवणं मे अस्तु । स ह्येवास्मि सनातनः । इति नाको ब्रह्मिश्रवो रायो धनम । |
|||
पुत्रानापो देवीरिहाऽऽहिता</span> ( <span lang="SA">६</span>), <span lang="SA"> |
|||
इति ।। पुरं नवद्वारा ब्रह्मा च व्यक्तँ शरदोऽष्टौ च ।।</span> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके सप्तविंशोऽनुवाकः ।। २७ ।।</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
1.27</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
1.28<span lang="SA"> अनुवाक २८</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
विशीर्ष्णी गृध्रशीर्ष्णी च । अपेतो निर्ऋतिँ हथः । परिबाधँ श्वेतकुक्षम् । निजङ्घँ |
|||
शबलोदरम्</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">,<span lang="SA">इति |
|||
। स तान्वाच्यायया सह । अग्ने नाशय संदृशः । ईर्ष्यासूये बुभुक्षाम् । मन्युं |
|||
कृत्यां च दीधिरे । रथेन किँक्षुकावता । अग्ने नाशय संदृशः</span> ( |
|||
<span lang="SA">१</span>), <span lang="SA">इति । इति कृष्णयजुर्वेदीय |
|||
तैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठकेऽष्टाविंशोऽनुवाकः ।। २८ ।।</span> 1.28</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
1.29<span lang="SA"> अनुवाक २९</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
पर्जन्याय प्रगायत । दिवस्पुत्राय मीढुषे । स नो यवसमिच्छतु</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">, |
|||
<span lang="SA">इति । इदं वचः पर्जन्याय स्वराजे । हृदो अस्त्वन्तरं तद्युयोत । |
|||
मयोभूर्वातो विश्वकृष्टयः सन्त्वस्मे । सुपिप्पला ओषधीर्देवगोपाः</span>,<span lang="SA">इति |
|||
। यो गर्भमोषधीनाम् । गवां कृणोत्यर्वताम् । पर्जन्यः पुरुषीणाम्</span> ( |
|||
<span lang="SA">१</span>), <span lang="SA">इति ।। विशीर्ष्णी पर्जन्याय दश दश ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठक एकोनत्रिंशोऽनुवाकः ।। २९ ।।</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
1.29</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
1.30<span lang="SA"> अनुवाक ३०</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
पुनर्मामैत्विन्द्रियम् । पुनरायुः पुनर्भगः । पुनर्ब्राह्मणमैतु मा । |
|||
पुनर्द्रविणमैतु मा</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">, |
|||
<span lang="SA">इति । यन्मेऽद्य रेतः पृथिवीमस्कान् । यदोषधीरप्यसरद्यदापः । इदं |
|||
तत्पुनराददे । दीर्घायुत्वाय वर्चसे</span>, <span lang="SA">इति । यन्मे रेतः |
|||
प्रसिच्यते । यन्म आजायते पुनः । तेन माममृतं कुरु । तेन सुप्रजसं कुरु</span> (<span lang="SA">१</span>), |
|||
<span lang="SA">इति ।</span> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
पुनर्द्वे च ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके त्रिंशोऽनुवाकः ।। ३० ।।</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
1.30</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
1.31<span lang="SA"> अनुवाक ३१</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
अद्भ्यस्तिरोधाऽजायत । तव वैश्रवणः सदा । तिरो धेहि सपत्नान्नः । ये अपोऽश्नन्ति |
|||
केचन</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">, |
|||
<span lang="SA">इति । त्वाष्ट्री मायां वैश्रवणः । रथँ सहस्रवन्धुरम् । पुरश्चक्रँ |
|||
सहस्राश्वम् । आस्थायाऽऽयाहि नो बलिम्</span>, <span lang="SA">इति । यस्मै भूतानि |
|||
बलिमावहन्ति । धनं गावो हस्तिहिण्यमश्वान्</span> ( <span lang="SA">१</span>) |
|||
<span lang="SA">। असाम सुमतौ यज्ञियस्य । श्रियं बिभ्रतोऽन्नमुखीं विराजम्</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । सुदर्शने च क्रौञ्चे च। मैनागे च महागिरौ । |
|||
सतद्वाट्टारगमन्ता । सँहार्यं नगरं तव</span>, <span lang="SA">इति । इति मन्त्राः |
|||
। कल्पोऽत ऊर्ध्वम्</span>, <span lang="SA">इति । यदि बलिँ हरेत् । हिरण्यनाभये |
|||
वितुदये कौबेरायायं बलिः</span>(<span lang="SA">२</span>)<span lang="SA">। |
|||
सर्वभूताधिपतये नम इति । अथ बलिँ</span> <span lang="SA">हृत्वोपतिष्ठेत</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । क्षत्त्रं क्षत्त्रं वैश्रवणः । ब्राह्मणा वयँ स्मः । नमस्ते |
|||
अस्तु मा मा हिँसीः । अस्मात्प्रविश्यान्नमद्धीति</span>, <span lang="SA">इति । अथ |
|||
तमग्निमादधीत । यस्मिन्नेतत्कर्म प्रयुञ्जीत</span>, <span lang="SA">इति । तिरोधा |
|||
भूः । तिरोधा भुवः</span> ( <span lang="SA">३</span>) <span lang="SA">। तिरोधा |
|||
स्वः । तिरोधा भूर्भुवः स्वः । सर्वेषां लोकानामाधिपत्ये सीदेति</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । अथ तमग्निमिन्धति । यस्मिन्नेतत्कर्म प्रयुञ्जीत</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । तिरोधा भूः स्वाहा । तिरोधा भुवः स्वाहा । तिरोधा स्वः |
|||
स्वाहा । तिरोधा भूर्भुवः स्वः स्वाहा</span>, <span lang="SA">इति । यस्मिन्नस्य |
|||
काले सर्वा आहुतीर्हुता भवेयुः</span> (<span lang="SA">४</span>) <span lang="SA"> |
|||
। अपि ब्राह्मणमुखीनाः । तस्मिन्नह्नः काले प्रयुञ्जीत । परः सुप्तजनाद्वेपि</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । मा स्म प्रमाद्यन्तमाध्यापयेत् । सर्वार्थाः सिध्यन्ते । य |
|||
एवं वेद् । क्षुध्यन्निदमजानताम् । सर्वार्था न सिध्यन्ते</span>, <span lang="SA"> |
|||
इति । यस्ते विघातुको भ्राता । ममान्तर्हृदय्रे श्रितः</span> ( <span lang="SA">५</span>) |
|||
<span lang="SA">। तस्मा इममग्रपिण्डं जुहोमि । स मेऽर्थान्मा विवधीत् । मयि स्वाहा</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । राजाधिराजाय प्रसह्यसाहिने । नमो वयं वैश्रवणाय कुर्महे । स |
|||
मे कामान्कामकामाय मह्यम् । कामेश्वरो वैश्रवणो ददातु । कुबेराय वैश्रवणाय । |
|||
महाराजाय नमः । केतवो अरुणासश्च । ऋषयो वातरशनाः । प्रतिष्ठाँ शतधा हि । समाहितासो |
|||
सहस्र</span>- <span lang="SA">धायसम् । शिवा नः शंतमा भवन्तु । दिव्या आप ओषधयः । |
|||
सुमृडीका सरस्वति । मा ते व्योम संदृशि</span> ( <span lang="SA">६</span>) |
|||
<span lang="SA">इति ।। अश्वान्बलिर्भुवो भवेयुः श्रितश्च सप्त च ।।</span> </span> |
|||
</p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठक एकत्रिंशोऽनुवाकः ।। ३१ ।।</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
1.31</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
1.32<span lang="SA"> अनुवाक ३२</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
संवत्सरमेतद्व्रतं चरेत् । द्वौ वा मासौ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">, |
|||
<span lang="SA">इति । नियमः समासेन</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
तस्मिन्नियमविशेषाः । त्रिषवणमुदकोपस्पर्शी । चतुर्थकालपानभक्तः स्यात् । अहरहर्वा |
|||
भैक्षमश्नीयात् । औदुम्बरीभिः समिद्भिरग्निं परिचरेत् । पुनर्मा |
|||
मैत्विन्द्रियमित्येतेनानुवाकेन । उद्धृतपरिपूताभिरद्भिः कार्यं कुर्वीत</span> ( |
|||
<span lang="SA">१</span>) <span lang="SA">। असंचयवान् । अग्नये वायवे सूर्याय । |
|||
ब्रह्मणे प्रजापतये । चन्द्रमसे नक्षत्रेभ्यः । ऋतुभ्यः संवत्सराय । |
|||
वरुणायारुणायेति व्रतहोमाः । प्रवर्ग्यवदादेशः । अरुणाः काण्ड ऋषयः</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । अरण्येऽधीयीरन् । भद्रं कर्णेभिरिति द्वे जपित्वा</span> ( |
|||
<span lang="SA">२</span>) <span lang="SA">। महानाम्नीभिरुदकँ सँस्पर्श्य । |
|||
तमाचार्यो दद्यात् । शिवा नः शंतमेत्योषधीरालभते । सुमृडीकेति भूमिम् । एवमपवर्गे । |
|||
धेनुर्दक्षिणा । कँसं वासश्च क्षौमम् । अन्यद्वा शुक्लम् । यथाशक्ति वा । एवँ |
|||
स्वाध्यायधर्मेण । अरण्येऽधीयीत । तपस्वी पुण्यो भवति तपस्वी पुण्यो भवति</span> ( |
|||
<span lang="SA">३</span>), <span lang="SA">इति ।। कुर्वीत जपित्वा |
|||
स्वाध्यायधर्मेण द्वे च ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके द्वात्रिंशोऽनुवाकः ।। ३२ ।।</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
1.32</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
अथ शान्तिः</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
भद्रं कर्णेभिः शृणुयाम देवाः। भद्रं पश्येमाक्षभिर्यजत्राः । |
|||
स्थिरैरङ्गैस्तुष्टुवाँसस्तनूभिः । व्यशेम देव हितं यदायुः ।। स्वस्ति न इन्द्रो |
|||
वृद्धश्रवाः । स्वस्ति नः पूषा विश्व</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">-<span lang="SA">वेदाः |
|||
। स्वस्ति नस्तार्क्ष्यो अरिष्टनेमिः । स्वस्ति नो बृहस्पतिर्दधातु ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयाऽरण्यके प्रथमः प्रपाठकः समाप्तः।।१।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
अथ कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके द्वितीयः प्रपाठकः ।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
हरिः ॐ ।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
नमो ब्रह्मणे नमो अस्त्वग्नये नमः पृथिव्यै नम ओषधीभ्यः । नमो वाचे नमो वाचस्पतये |
|||
नमो विष्णवे बृहते</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
करोमि ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
2.1<span lang="SA"> अनुवाक १</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
ॐ सह वै देवानां चासुराणां च यज्ञौ प्रततावास्तां वयँ स्वर्गं लोकमेष्यामो |
|||
वयमेष्याम इति तेऽसुराः संनह्य सहसैवाऽऽचरन्ब्रह्मचर्येण तपसैव देवास्तेऽसुरा |
|||
अमुह्यँस्ते न प्राजानँस्ते पराभवन्ते न स्वर्गं लोकमायन्प्रसृतेन वै यज्ञेन देवाः |
|||
स्वर्गं लोकमांयन्नप्रसृतेनासुरान्पराभावयन्</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">, |
|||
<span lang="SA">इति । प्रसृतो ह वै यज्ञोपवीतिनो यज्ञोऽप्रसृतोऽनपवीतिनो यत्किंच |
|||
ब्राह्मणो यज्ञोपवीत्यधीते यजत एव तत्</span>-, <span lang="SA">इति ।</span> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
तस्माद्यज्ञोपवीत्येवाधीयीत याजयेद्यजेत वा यज्ञस्य प्रसृत्यै इति । अजिनं वासो वा |
|||
दक्षिणत उपवीय</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">-, |
|||
<span lang="SA">इति । दक्षिणं बाहुमुद्धरतेऽवेधत्ते सव्यमिति यज्ञोपवीतमेतदेव |
|||
विपरीतं प्राचीनावीतँ संवीतं मानुषम् ।। १ ।।</span>, <span lang="SA">इति ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके प्रथमोऽनुवाकः ।। १ ।।</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
2.1</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
2.2<span lang="SA"> अनुवाक २</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
रक्षांसि ह वा पुरोनुवाके तपोग्रमतिष्ठन्त तान्प्रजापतिर्वरेणोपामन्त्रयत तानि |
|||
वरमवृणीताऽऽदित्यो नो योद्धा इति तान्प्र जापतिरब्रवीद्योधयध्वमिति |
|||
तस्मादुत्तिष्ठन्तं ह वा तानि रक्षांस्यादित्यं योधयन्ति यावदस्तमन्वगात्तानि ह वा |
|||
एतानि रक्षांसि गायत्रियाऽभिमन्त्रितेनाम्भसा शाम्यन्ति</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">-, |
|||
<span lang="SA">इति । तदु ह वा एते ब्रह्मवादिनः पूर्वाभिमुखाः संध्यायां |
|||
गायत्रियाऽभिमन्त्रिता आप ऊर्ध्वं विक्षिपन्ति ता एता आपो वज्रीभूत्वा तानि |
|||
रक्षांसि मन्देहारुणे द्वीपे प्रक्षिपन्ति</span>-, <span lang="SA">इति । |
|||
यत्प्रदक्षिणं प्रक्रमन्ति तेन पाप्मानमवधून्वन्ति</span>-, <span lang="SA">इति । |
|||
उद्यन्तमस्तं यन्तमादित्यमभिध्यायन्कुर्वन्ब्राह्मणो विद्वान्त्सकलं |
|||
भद्रमश्नुतेऽसावादित्यो ब्रह्मेति</span>-, <span lang="SA">इति । ब्रह्मैव |
|||
सन्ब्रह्माप्येति य एवं वेद ।। २ ।।</span>, <span lang="SA">इति । इति |
|||
कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके द्वितीयोऽनुवाकः ।। २ ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
2.3<span lang="SA"> अनुवाक ३</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
यद्देवा देवहेळनं देवासश्चकृमा वयम् । आदित्यास्तस्मान्मा मुञ्चतर्तस्यर्तेन मामित</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">, |
|||
<span lang="SA">इति । देवा जीवनकाम्या यद्वाचाऽनृतमूदिम । तस्मान्न इह मुञ्चत |
|||
विश्वे देवाः सजोषसः</span>, <span lang="SA">इति । ऋतेन द्यावापृथिवी ऋतेन त्वं |
|||
सरस्वति । कृतान्नः पाह्येनसो यत्किंचानृतमूदिम</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
इन्द्राग्नी मित्रावरुणौ सोमो धाता बृहस्पतिः । ते नो मुञ्चन्त्वेनसो यदन्यकृतमारिम</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । सजातशँसादुत जामिशंसाज्ज्यायसः शंसादुत वा कनीयसः । |
|||
अनाधृष्टं देवकृतं यदेनस्तस्मात्त्वमुस्माञ्जातवेदो मुमुग्धि</span>, |
|||
<span lang="SA">इति ।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
यद्वाचा यन्मनसा बाहुभ्यामूरुभ्यामष्ठीवद्भ्यां शिश्नैर्यदनृतं चकृमा वयम् । |
|||
अग्निर्मा तस्मादेनसो गार्हपत्यः प्रमुञ्चतु चकृम यानि दुष्कृता</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">, |
|||
<span lang="SA">इति । येन त्रितो अर्णवान्निर्बभूऽव येन सूर्ये तमसो निर्मुमोच । |
|||
येनेन्द्रो विश्वा अजहादरातीस्तेनाहं ज्योतिषा ज्योतिरानशान आक्षि</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । यत्कुसीदमप्रतीत्तं मयेह येन यमस्य निधिना चरामि । |
|||
एतत्तदग्ने अनृणो भवामि जीवन्नेव प्रति तत्ते दधामि</span>, <span lang="SA">इति ।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
तन्मयि माता यदा पिपेष यदन्तरिक्षं यदाशसातिक्रामामि त्रिते देवा दिवि जाता यदाप |
|||
इमं मे वरुण तत्त्वा यामि त्वं नो अग्ने स त्वं नो अग्ने त्वमग्ने अयासि</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
( <span lang="SA">१</span>), <span lang="SA">इति ।।</span> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
मुमुग्धि सप्त च ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके तृतीयोऽनुवाकः ।। ३ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
2.4<span lang="SA"> अनुवाक ४</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
यददीव्यन्नृणमहं बभूवादित्सन्वा संजगर जनेभ्यः । अग्निर्मा तस्मादिन्द्रश्च |
|||
संविदानौ प्रमुञ्चताम्</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">, |
|||
<span lang="SA">इति । यद्धस्ताभ्यां चकर किल्बिषाण्यक्षाणां वग्नुमुपजिघ्नमानः । |
|||
उग्रंपश्या च राष्ट्रभृच्च तान्यप्सरसावनुदत्तामृणानि</span>, <span lang="SA">इति |
|||
।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
उग्रंपश्ये राष्ट्रभृत्किल्बिषाणि यदक्षवृत्तमनुदत्तमेतत् । नेन्न ऋणानृणव इत्समानो |
|||
यमस्य लोके अधिरज्जुराय</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">, |
|||
<span lang="SA">इति । अव ते हेळ उदुत्तममिमं मे वरुण तत्त्वा यामि त्वं नो अग्ने स |
|||
त्वं नो अग्ने इति । संकुसुको विकुसुको निर्ऋथो यश्च निस्वनः । |
|||
तेऽ१स्मद्यक्ष्ममनागसो दूराद्दूरमचीचतम्</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
निर्यक्ष्ममचीचते कृत्यां निर्ऋतिं च । तेन योऽ१स्मत्समृच्छातै तमस्मै प्रसुवामसि</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । दुःशंसानुशंसाभ्यां घणेनानुघणेन च । |
|||
तेनान्योऽ१स्मत्समृच्छातै तमस्मै प्रसुवामसि</span>, <span lang="SA">इति । सं |
|||
वर्चसा पयसा सं तनूभिरगन्महि मनसा सं शिवेन । त्वष्टा नो अत्र विदधातु |
|||
रायोऽनुमार्ष्टु तुन्वो१ यद्विलिष्टम्</span> (<span lang="SA">१</span>),<span lang="SA">इति |
|||
।। कृत्यां निर्ऋतिं च पञ्च च ।। </span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके चतुर्थोऽनुवाकः ।। ४ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
2.5<span lang="SA"> अनुवाक ५</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
आयुष्टे विश्वतो दधदयमुग्निर्वरेण्यः । पुनस्ते प्राण आयाति परा यक्ष्मं सुवामि ते</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">, |
|||
<span lang="SA">इति । आयुर्दा अग्ने हविषो जुषाणो घृतप्रतीको घृतयोनिरेधि । घृतं |
|||
पीत्वा मधु चारु गव्यं पितेव पुत्रमभिरक्षतादिमम्</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
इममग्न आयुषे वर्चसे कृधि तिग्ममोजो वरुण संशिशाधि । मातेवास्मा अदिते शर्म यच्छ |
|||
विश्वे देवा जरदष्टिर्यथाऽसत्</span>, <span lang="SA">इति । अग्न आयूँषि पवस |
|||
आसुवोर्जमिषं च नः । आरे बाधस्व दुच्छुनाम्</span>, <span lang="SA">इति । अग्ने |
|||
पवस्व स्वपा अस्मे वर्चः सुवीर्यम् । दधद्रयिं मयि पोषम्</span> ( <span lang="SA"> |
|||
१</span>), <span lang="SA">इति । अग्निर्ऋषिः पवमानः पाञ्चजन्यः पुरोहितः । तमीमहे |
|||
महागयम्</span>, <span lang="SA">इति । अग्ने जातान्प्रणुदा नः |
|||
सपत्नान्प्रत्यजाताञ्जातवेदो नुदस्व । अस्मे दीदिहि सुमना अहेळञ्छर्मन्ते स्याम |
|||
त्रिवरूथ उद्भौ</span>, <span lang="SA">इति । सहसा जातान्प्रणुदा नः |
|||
सपत्नान्प्रत्यजाताञ्जातवेदो नुदस्व । अधि नो ब्रूहि सुमनस्यमानो बयं स्याम प्रणुदा |
|||
नः सपत्नान्</span>, <span lang="SA">इति । अग्ने यो नोऽभितो जनो वृको वारो |
|||
जिघांसति । ताँस्त्वं वृत्रहञ्जहि वस्वस्मभ्यमाभर</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
अग्ने यो नोऽभिदासति समानो यश्च निष्ट्यः । तं वयं समिधं कृत्वा |
|||
तुभ्यमग्नेऽपिदध्मसि</span> (<span lang="SA">२</span>), <span lang="SA">इति । यो |
|||
नः शपादशपतो यश्च नः शपतः शपात् । उषाश्च तस्मै निम्रुक्च सर्वं पापं समूहताम्</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । यो नः सपत्नो यो रणो मर्तोऽभिदासति देवाः । इध्मस्येव |
|||
प्रक्षायतो मा तस्योच्छेषि किंचन</span>, <span lang="SA">इति । यो मां द्वेष्टि |
|||
जातवेदो यं चाहं द्वेष्मि यश्च माम् । सर्वाँस्तानग्ने संदह यांश्चाहं द्वेष्मि ये |
|||
च माम्</span>, <span lang="SA">इति । यो अस्मभ्यमरातीयाद्यश्च नो द्वेषते जनः । |
|||
निन्दाद्यो अस्मान्दिप्साच्च सर्वांस्तान्मष्मषा कुरु</span>, <span lang="SA">इति |
|||
। संशितं म्रे ब्रह्म संशितं वीर्यां१ बलम् । संशितं क्षत्त्रं मे जिष्णु |
|||
यस्याहमस्मि पुरोहितः</span>, <span lang="SA">इति । उदेषां बाहू अतिरमुद्वर्चो अथो |
|||
बलम् । क्षिणोमि ब्रह्मणाऽमित्रानुन्नयामि स्वाँ १ अहम्</span>, <span lang="SA"> |
|||
इति । पुनुर्मनः पुनरायुर्म आगात्पुनश्चक्षुः पुनः श्रोत्रं म आगात्पुनः प्राणः |
|||
पुनराकूतं म आगात्पुनश्चित्तं पुनराधीतं म आगात् । वैश्वानरो मेऽदब्धस्तनूपा |
|||
अवबाधतां दुरितानि विश्वा</span> ( <span lang="SA">३</span>), <span lang="SA">इति |
|||
।। पोषं दध्मसि पुरोहितश्चत्वारि च ।।</span> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके पञ्चमोऽनुवाकः ।। ५ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
2.6<span lang="SA"> अनुवाक ६</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
वैश्वानराय प्रतिवेदयामो यदीनृणं संगरो देवतासु । स एतान्पाशान्मुमुचन्प्रवेद स नो |
|||
मुञ्चातु दुरितादवद्यात्</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">, |
|||
<span lang="SA">इति । वैश्वानरः पवयान्नः पवित्रैर्यत्संगरमभिधावाम्याशाम् । |
|||
अनाजानन्मनसा याचमानो यदत्रैनो अव तत्सुवामि</span>, <span lang="SA">इति । अमी ये |
|||
सुभगे दिवि विचृतौ नाम तारके । प्रेहामृतस्य यच्छतामेतद्बद्धकमोचनम</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । विजिहीर्ष्व लोकान्कृधि बन्धान्मुञ्चासि बद्धकम् । योनेरिव |
|||
प्रच्युतो गर्भः सर्वान्पथो अनुष्व</span>, <span lang="SA">इति । स |
|||
प्रजानन्प्रतिगृभ्णीत विद्वान्प्रजापतिः प्रथमजा ऋतस्य । अस्माभिर्दत्तं जरसः |
|||
परस्तादच्छिन्नं तन्तुमनुसंचरेम</span> (<span lang="SA">१</span>), |
|||
<span lang="SA">इति । ततं तन्तुमन्वेके अनुसंचरन्ति येषां दत्तं पित्र्यमायनवत् । |
|||
अबन्ध्वेके ददतः प्रयच्छाद्दातुं चेच्छक्नवांस स्वर्ग एषाम्</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । आरभेथामनुसंरभेथां समानं पन्थामवथो घृतेन । यद्वां पूर्तं |
|||
परिविष्टं यदग्नौ तस्मै गोत्रायेह जायापती संरभेथाम्</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
यदन्तरिक्षं पृथिवीमुत द्यां यन्मातरं पितरं वा जिहिंसिम । अग्निर्मा तस्मादेनसो |
|||
गार्हपत्य उन्नो नेषद्दुरिता यानि चक्रम</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
भूमिर्माताऽदितिर्नो जनित्रं भ्राताऽन्तरिक्षमभिशस्त एनः । द्यौर्नः पिता |
|||
पितृयाच्छं भवासि जामिमित्वा मा विवित्सि लोकात्</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
यत्र सुहार्दः सुकृतो मदन्ते विहाय रोगं तन्वां१ं स्वायाम् । अश्लोणाङ्गैरह्रुताः |
|||
स्वर्गे तत्र पश्येम पितरं च पुत्रम्</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
यदन्नमद्म्यनृतेन देवा दास्यन्नदास्यन्नुत वाऽकरिष्यन् । यद्देवानां चक्षुष्यागो |
|||
अस्ति यदेव किंच प्रतिजग्राहमग्निर्मा तस्मादनृणं कृणोतु</span>, <span lang="SA"> |
|||
इति । यदन्नमद्मि बहुधा विरूपं वासो हिरण्यमुत गामजामविम्। यद्देवानां चक्षुष्यागो |
|||
अस्ति यदेव किंच प्रतिजग्राहमग्निर्मा तस्मादनृणं कृणोतु</span>, <span lang="SA"> |
|||
इति । यन्मया मनसा वाचा कृतमेनः कदाचन । सर्वस्मात्तस्मान्मेळितो मोग्धि त्वं हि |
|||
वेत्थ यथातथम्</span> ( <span lang="SA">२</span>), <span lang="SA">इति ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
चरेम पुत्रं षट् च ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके षष्ठोऽनुवाकः ।। ६ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
2.7<span lang="SA"> अनुवाक ७</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
वातरशना ह वा ऋषयः श्रमणा ऊर्ध्वमन्थिनो बभूवुस्तानृषयोऽर्थमायंस्ते |
|||
निलायमचरंस्तेऽनुप्रविशुः कूश्मा</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">ण्डानि |
|||
ता</span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">स्तेष्वन्वविन्दञ्छ्रद्धया |
|||
च तपसा च</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">-,<span lang="SA">इति |
|||
। तानृषयोऽब्रुवन्कथा निलायं चरथेति त ऋषीनब्रुवन्नमो वोऽस्तु भगवन्तोऽस्मिन्धाम्नि |
|||
केन वः सपर्यामेति तानृषयोऽब्रुवन्पवित्रं नो ब्रूत येनारेपसः स्यामेति त एतानि |
|||
सूक्तान्यपश्यन्</span>-,<span lang="SA">इति। यद्देवा देव हेळनं यददीव्यन्नृणमहं |
|||
बभूवाऽऽयुष्टे विश्वतो दध</span>-<span lang="SA">दित्येतैराज्यं जुहुत वैश्वानराय |
|||
प्रतिवेदयाम इत्युपतिष्ठत यदर्वाचीनमेनो भ्रूणहत्यायास्तस्मान्मोक्ष्यध्व इति</span>-, |
|||
<span lang="SA">इति । त एतैरजुहवुस्तेऽरेपसोऽभवन्</span>-, <span lang="SA">इति । |
|||
कर्मादिष्वेतैर्जुहुयात्पूतो देवलोकान्समश्नुते</span> ( <span lang="SA">१</span>), |
|||
<span lang="SA">इति ।। इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके |
|||
सप्तमोऽनुवाकः ।। ७ ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
2.8 अनुवाक ८</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
कूश्माण्डैर्जुहुयाद्योऽपूत इव मन्येत</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">-,<span lang="SA">इति |
|||
। यथा स्तेनो यथा भ्रूणहैवमेष भवति योऽयोनौ रेतः सिञ्चति</span>-, <span lang="SA"> |
|||
इति । यदर्वाचीनमेनो भ्रूणहत्यायास्तस्मान्मुच्यते</span>-,<span lang="SA">इति । |
|||
</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
यावदेनो दीक्षामुपैति दीक्षित एतैः सतति जुहोति</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">-, |
|||
<span lang="SA">इति । संवत्सरं दीक्षितो भवति संवत्सरादेवाऽऽत्मानं पुनीते</span>-,<span lang="SA">इति |
|||
। मासं दीक्षितो भवति यो मासः स संवत्सरः संवत्सरादेवाऽऽत्मानं पुनीते चतुर्वि</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">शति</span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">रात्रीर्दीक्षितो भवति चतुर्वि</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">शति</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">- |
|||
<span lang="SA">रर्धमासाः संवत्सरः संवत्सरादेवाऽऽत्मानं पुनीते द्वादश |
|||
रात्रीर्दीक्षितो भवतिं द्वादश मासाः संवत्सरः संवत्सरा देवाऽऽत्मानं पुनीते |
|||
षड्रात्रीर्दीक्षितो भवति षड्वा ऋतवः संवत्सरः संवत्सरादेवाऽऽत्मानं पुनीते तिस्रो |
|||
रात्रीर्दीक्षितो भवति त्रिपदा गायत्री गायत्रिया एवाऽऽत्मातं पुनीते</span>-,<span lang="SA">इति |
|||
। न मा</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">समश्नीयान्न |
|||
स्त्रियमुपेयान्नोपर्यासीत जुगुप्सेतानृतात् इति । पयो ब्राह्मणस्य व्रतं यवागू |
|||
राजन्यस्याऽऽमिक्षा वैश्यस्य</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">-, |
|||
<span lang="SA">इति। । अथो सौम्येऽप्यध्वर एतद्व्रतं ब्रूयात्</span>-,<span lang="SA">इति |
|||
। यदि मन्येतोपदस्यामीत्योदनं धानाः सक्तून्धृतमित्यनुव्रतयेदात्मनोऽनुपदासाय</span> |
|||
(<span lang="SA">१</span>), <span lang="SA">इति ।।</span> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठकेऽष्टमोऽनुवाकः ।। ८ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
2.9 <span lang="SA">अनुवाक ९</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
अजान्ह वै पृश्नी</span><span style="font-size:16.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">स्तपस्यमानान्ब्रह्म |
|||
स्वयंभ्वभ्यानर्षत्त ऋषयोऽभवन्तदृषीणामृषित्वं तां देवतामुपातिष्ठन्त यज्ञकामास्त |
|||
एतं ब्रह्मयज्ञमपश्यन्तमाहरन्तेनायजन्त</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">- |
|||
<span lang="SA">इति । यदृचोऽध्यगीषत ताः पयआहुतयो देवानामभवन्यद्यजू</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">षि |
|||
घृताहुतयो यत्सामानि सोमाहुतयो यदथर्वाङ्गिरसो मध्वा</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">- |
|||
<span lang="SA">हुतयो यद्ब्राह्मणानीतिहासान्पुराणानि कल्पान्गाथा नाराश</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family: |
|||
Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">सीर्मेदाहुतयो |
|||
देवानामभवन्ताभिः क्षुधं पाप्मा</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">- |
|||
<span lang="SA">नमपाघ्नन्नपहतपाप्मानो देवाः स्वर्गं लोकमायन्ब्रह्मणः |
|||
सायुज्यमृषयोऽगच्छन्</span> ( <span lang="SA">१</span>), <span lang="SA">इति ।। |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके नवमोऽनुवाकः ।। ९ ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
2.10 अनुवाक १०</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
पञ्च वा एते महायज्ञाः सतति प्रतायन्ते सतति संतिष्ठन्ते देवयज्ञः पितृयज्ञो |
|||
भूतयज्ञो मनुष्ययज्ञो ब्रह्मयत्र इति</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">,<span lang="SA">इति |
|||
। यदसौ जुहोत्यपि समिधं तद्देवयज्ञः संतिष्ठते</span>-,<span lang="SA">इति । |
|||
यत्पितृभ्यः स्वधा करोत्यप्यपस्तत्पितृयज्ञः संतिष्ठते</span>-,<span lang="SA">इति |
|||
।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
यद्भूतेभ्यो बलि</span><span style="font-size:16.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">हरति तद्भूतयज्ञः संतिष्ठते</span>-,<span lang="SA">इति । |
|||
यद्ब्राह्मणेभ्योऽन्नं ददाति तन्मनुष्ययज्ञः संतिष्ठते</span>-,<span lang="SA">इति |
|||
। यत्स्वाध्यायमधीयीतैकामप्यृचं यजुः साम वा तद्ब्रह्मयज्ञः संतिष्ठते</span>-, |
|||
<span lang="SA">इति । यदृचोऽधीते पयसः कूल्या अस्य पितॄन्त्स्वधा अभिवहन्ति |
|||
यद्यजू्</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">षि |
|||
घृतस्य कूल्या यत्सामानि सोम एभ्यः पवते यदथर्वाङ्गि</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">-<span lang="SA">रसो |
|||
मधोः कूल्या यद्ब्राह्मणानीतिहासान्पुराणानि कल्पान्गाथा नाराश</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">सीर्मेदसः |
|||
कूल्या अस्य पितॄन्स्वधा अभिवहन्ति</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">-,<span lang="SA">इति |
|||
। यदृचोऽधीते पयआहुतिभिरेव तद्देवा</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">स्तर्पयति |
|||
यद्यजूँषि घृताहुतिभिर्यत्सामानि सोमाहुतिभिर्यदथर्वाङ्गिरसो |
|||
मध्वाहुतिभिर्यद्ब्राह्मणानीतिहासान्पुराणानि कल्पान्गाथा नाराश</span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">सीर्मेदाहुरतिभिरेव |
|||
तद्देवाँस्तर्पयति त एनं तृप्ता आयुषा तेजसा वर्चसा श्रिया यशसा |
|||
ब्रह्मवर्चसेनान्नाद्येन च तर्पयन्ति</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
( <span lang="SA">१</span>), <span lang="SA">इति ।। इति |
|||
कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके दशमोऽनुवाकः ।। १० ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
2.11 अनुवाक ११</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
ब्रह्मयज्ञेन यक्ष्यमाणः प्राच्यां दिशि ग्रामादछदिर्दर्श उदीच्यां प्रागुदीच्यां |
|||
वोदित आदित्ये दक्षिणत उपवीयोपविश्य हस्ताववनिज्य त्रिराचामेद्द्विः परिमृज्य |
|||
सकृदुपस्पृश्य शिरश्चक्षुषी नासिके श्रोत्रे हृदयमालभ्य</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">-, |
|||
<span lang="SA">इति । यत्त्रिराचामति तेन ऋचः प्रीणाति यद्द्विः परिमृजति तेन यजू</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">षि |
|||
यत्सकृदुपस्पृशति तेन सामानि यत्सव्यं पाणिं पादौ प्रोक्षति यच्छिरश्चक्षुषी नासिके |
|||
श्रोत्रे हृदयमालभते तेनाथर्वा</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">-<span lang="SA">ङ्गिरसो |
|||
ब्राह्मणानीतिहासान्पुराणानि कल्पान्गाथां नाराशँसीः प्रीणाति</span>-, |
|||
<span lang="SA">इति ।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
दर्भाणां महदुपस्तीर्योपस्थं कृत्वा प्राङासीनः स्वाध्यायमधीयीतापां वा एष ओषधीनाम् |
|||
रसो यद्दर्भाः सरसमेव ब्रह्म कुरुते</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">-, |
|||
<span lang="SA">इति । दक्षिणोत्तरौ पाणी पादौ कृत्वा सपवित्रावोमिति प्रतिपद्यत |
|||
एतद्वै यजुस्त्रयीं विद्यां प्रत्येषा वागेतत्परममक्षरम्</span>-, <span lang="SA"> |
|||
इति । तदेतदृचाऽभ्युक्तम्</span> , <span lang="SA">इति । ऋचो अक्षरे परमे |
|||
व्योमन्यस्मिन्देवा अधि विश्वे निषेदुर्यस्तन्न वेद किमृचा करिष्यति य |
|||
इत्तद्विदुस्त इमे समासत इति</span>-, <span lang="SA">इति ।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
त्रीनेव प्रायुङ्क्त भूर्भुवुः स्वरित्याहैतद्वै वाचः सत्यं यदेव वाचः सत्यं |
|||
तत्प्रायुङ्क्त</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">-, |
|||
<span lang="SA">इति । अथ सावित्रीं गायत्रीं त्रिरन्वाह पच्छोऽर्धर्चशोऽनवान</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">सविता श्रियः प्रसविता श्रियमेवाऽऽप्नोत्यथो प्रज्ञातयैव प्रतिपदा |
|||
छन्दा</span></span><span style="font-size:16.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">सि |
|||
प्रतिपद्यते</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
( <span lang="SA">१</span>), <span lang="SA">इति ।। </span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठक एकादशोऽनुवाकः ।। ११ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
2.12 अनुवाक १२</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
ग्रामे मनसा स्वाध्यायमधीयीत दिवा नक्तं वा</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
- <span lang="SA">इति। इति ह स्माऽऽह शौच आह्नेयः</span>-, <span lang="SA">इति । |
|||
उतारण्येऽबल उत वाचोत तिष्ठन्नुत व्रजन्नुताऽऽसीन उत शयानोऽधीयीतैव स्वाध्यायं |
|||
तपस्वी पुण्यो भवति य एवं विद्वान्त्स्वाध्यायमधीते</span>-,<span lang="SA">इति । |
|||
नमो ब्रह्मणे नमो अस्त्वग्नये नमः पृथिव्यै नम ओषधीभ्यः । नमो वाचे नमो वाचस्पतये |
|||
नमो विष्णवे बृहते करोमि</span> ( <span lang="SA">१</span>), <span lang="SA">इति |
|||
।</span> <span lang="SA">इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके |
|||
द्वादशोऽनुवाकः ।। १२ ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
2.13 अनुवाक १३</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
मध्यंदिने प्रबलमधीयीतासौ खलु वावैष आदित्यो यद्ब्राह्मणस्तस्मात्तर्हि |
|||
तेक्ष्णिष्ठं तपति तदेषाऽभ्युक्ता</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">-, |
|||
<span lang="SA">इति । चित्रं देवानामुदगादनीकं चक्षुर्मित्रस्य वरुणस्याग्नेः । |
|||
आप्रा द्यावापृथिवी अन्तरिक्षम् सूर्य आत्मा जगतस्तस्थुषश्चेति</span>-<span lang="SA">इति |
|||
। </span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
स वा एष यज्ञः सद्यः प्रतायते सद्यः संतिष्ठते तस्य प्राक्सायमवभृथः</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
-,<span lang="SA">इति । नमो ब्रह्मण इति परिधानीयां त्रिरन्वाह</span>-,<span lang="SA">इति |
|||
। अप उपस्पृश्य गृहानेति ततो यत्किंच ददाति सा दक्षिणा</span> (<span lang="SA">१</span>), |
|||
<span lang="SA">इति ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके त्रयोदशोऽनुवाकः ।। १३ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
2.14 <span lang="SA">अनुवाक १४</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
तस्य वा एतस्य यज्ञस्य मेघो हविर्धानं विद्युदग्निर्वर्ष</span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">हविस्तनयित्नुर्वषट्कारो यदवस्फूर्जति सोऽनुवषट्कारो |
|||
वायुरात्माऽमावास्या स्विष्टकृत्</span>-, <span lang="SA">इति । य एवं |
|||
विद्वान्म्रेघे वर्षति विद्योतमाने स्तनयत्यवस्फूर्जति पवमाने वायावमावास्याया</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">स्वाध्यायमधीते तप एव तत्तप्यते तपो हि स्वाध्याय इति</span>-, |
|||
<span lang="SA">इति । उत्तमं नाक</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">रोहत्युत्तमः समानानां भवति यावन्त</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">ह वा इमां वित्तस्य पूर्णां ददत्स्वर्गं लोकं जयति तावन्तं लोकं |
|||
जयति भूया</span></span><span style="font-size:16.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">स |
|||
चाक्षय्यं चाप पुनर्मृत्युं जयति ब्रह्मणः सायुज्यं गच्छति</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
( <span lang="SA">१</span> ), <span lang="SA">इति । </span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके चतुर्दशोऽनुवाकः ।। १ ४ ।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
2.15 अनुवाक १५</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
तस्य वा एतस्य यज्ञस्य द्वावनध्यायौ यदात्माऽशुचिर्यद्देशः</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">-, |
|||
<span lang="SA">इति । समृद्धिर्दैवतानि</span>-, <span lang="SA">इति । य एवं |
|||
विद्वान्महारात्र उषस्युदिते व्रज</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">स्तिष्ठन्नासीनः |
|||
शयानोऽरण्ये ग्रामे वा यावत्तरस</span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">स्वाध्यायमधीते सर्वाँल्लोकाञ्जयति सर्वाल्लोकाननृणोऽनुसंचरति |
|||
तदेषाऽभ्युक्ता</span>--, <span lang="SA">इति । अनृणा अस्मिन्ननृणाः परस्मि</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">तृतीये |
|||
लोके अनृणाः स्याम । ये देवयाना उत पितृयाणाः सर्वान्पथो अनृणा आक्षीयेमेति</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">-, |
|||
<span lang="SA">इति । अग्निं वै जातं पाप्मा जग्राह तं देवा आहुतीभिः |
|||
पाप्मानमपाघ्नन्नाहुतीनां यज्ञेन यज्ञस्य दक्षिणाभिर्दक्षिणानां ब्राह्मणेन |
|||
ब्राह्मणस्य छन्दोभिश्छन्दसा</span></span><span style="font-size: |
|||
16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">स्वाध्यायेनापहतपाप्मा स्वाध्यायो देवपवित्रं वा एतत्तं |
|||
योऽनूत्सृजत्यभागो वाचि भवत्यभागो नाके तदेषाऽभ्युक्ता</span>-, <span lang="SA"> |
|||
इति । यस्तित्याज सखिविद</span></span><span style="font-size:16.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">सखायं न तस्य वाच्यपि भागो अस्ति । यदी</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">शृणोत्यलकं</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">शृणोति न हि प्रवेद सुकृतस्य पन्थामिति</span>-, <span lang="SA"> |
|||
इति । तस्मात्स्वाध्यायोऽध्येतव्यो यं यं क्रतुमधीते तेन तेनास्येष्टं |
|||
भवत्यग्नेर्वायोरादित्यस्य सायुज्यं गच्छति तदेषाऽभ्युक्ता</span>-, |
|||
<span lang="SA">इति । ये अर्वाङुत वा पुराणे वेदं विद्वा</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">समभितो |
|||
वदन्त्यादित्यमेव ते परिवदन्ति सर्वे अग्निं द्वितीयं तृतीयं च ह</span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family: |
|||
Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">समिति</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">-,<span lang="SA">इति |
|||
। यावतीर्वै देवतास्ताः सर्वा वेदविदि ब्राह्मणे वसन्ति तस्माद्ब्राह्मणेभ्यो |
|||
वेदविद्भ्यो दिवे दिवे नमस्कुर्यान्नाश्लीलं कीर्तयेदेता एव देवताः प्रीणाति</span> |
|||
( <span lang="SA">१</span>), <span lang="SA">इति ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके पञ्चदशोऽनुवाकः ।। १५ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
2.16 अनुवाक १६</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
रिच्यत इह वा एष प्रेव रिच्यते यो याजयति प्रति वा गृह्णाति याजयित्वा प्रतिगृह्य |
|||
वाऽनश्नन्त्रिः स्वाध्यायं वेदमधीयीत</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">-, |
|||
<span lang="SA">इति । </span></span> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
त्रिरात्रं वा सावित्रीं गायत्रीमन्वातिरेचयति</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">-,<span lang="SA">इति |
|||
। वरो दक्षिणा वरेणैव वर</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family: |
|||
Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
<span lang="SA">स्पृणोत्यात्मा हि वरः</span> (<span lang="SA">१</span>), |
|||
<span lang="SA">इति ।। इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके |
|||
षोडशोऽनुवाकः ।। १६ ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
2.17 <span lang="SA">अनुवाक १७</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
दुहे हवा एष छन्दा</span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta; |
|||
color:windowtext">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">सि |
|||
यो याजयति स येन यज्ञक्रतुना याजयेत्सोऽरण्यं परेत्य शुचौ देशे |
|||
स्वाध्यायमेवैनमधीयन्नासीत</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">-, |
|||
<span lang="SA">इति । तस्यानशनं दीक्षा स्थानमुपसद आसन</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family: |
|||
Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
<span lang="SA">सुत्या वाग्जुहूर्मन उपभृद्धृतिर्ध्रुवा प्राणो हविः सामाध्वर्युः |
|||
स वा एष यज्ञः प्राणदक्षिणोऽनन्तदक्षिणः समृद्धतरः</span> ( <span lang="SA">१</span>), |
|||
<span lang="SA">इति ।। </span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके सप्तदशोऽनुवाकः ।। १७ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
2.18 अनुवाक १८</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
कतिधाऽवकीर्णी प्रविशति चतुर्धेत्याहुर्ब्रह्मवादिनो मरुतः प्राणैरिन्द्रं बलेन |
|||
बृहस्पतिं ब्रह्मवर्चसेनाग्निमेवेतरेण सर्वेण तस्यैतां प्रायश्चित्तिं विदांचकार |
|||
सुदेवः काश्यपः</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">-, |
|||
<span lang="SA">इति । यो ब्रह्मचार्यवकिरेदमावास्याया</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta;color:windowtext">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
<span lang="SA">रात्र्यामग्निं प्रणीयोपसमाधाय द्विराज्यस्योपघातं जुहोति |
|||
कामावकीर्णोऽस्म्यवकीर्णोऽस्मि काम कामाय स्वाहा कामाभिदुग्धोऽस्म्यभिदुग्धोऽस्मि |
|||
काम कामाय स्वाहेत्यमृतं वा आज्यममृतमेवाऽऽत्मन्धत्ते</span> - <span lang="SA">इति |
|||
। हुत्वा प्रयताञ्जलिः कवातिर्यङ्ङग्निमभिमन्त्रयेत</span>,-<span lang="SA">इति । |
|||
सं मांऽऽसिञ्चन्तु मरुतः समिन्द्रः सं बृहस्पतिः । सं माऽयमग्निः सिञ्चत्वायुषा च |
|||
बलेन चाऽऽयुष्मन्तं करोत मेति</span>-, <span lang="SA">इति । प्रति हास्मै मरुतः |
|||
प्राणान्दधति प्रतीन्द्रो वलं प्रति बृहस्पतिर्ब्रह्मवर्चसं प्रत्यग्निरितरः सर्व</span></span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Siddhanta; color: windowtext">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
<span lang="SA">सर्वतनुर्भूत्वा सर्वमायुरेति</span>, -<span lang="SA">इति ।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
त्रिरभिमन्त्रयेत त्रिषत्या हि देवाः</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">,-<span lang="SA">इति |
|||
।</span> <span lang="SA">योऽपूत इव मन्येत स इत्थं जुहुयादित्थमभिमन्त्रयेत पुनीत |
|||
एवाऽऽत्मानमायुरेवाऽऽत्मन्धत्ते</span>, -<span lang="SA">इति । वरो दक्षिणा वरेणैव |
|||
वरम् स्पृणोत्यात्मा हि वरः</span> (<span lang="SA">१</span>), <span lang="SA"> |
|||
इति ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठकेऽष्टादशोऽनुवाकः ।। १८ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
2.19 <span lang="SA">अनुवाक १९</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
भूः प्रपद्ये भुवः प्रपद्ये स्वः प्रपद्ये भूर्भुवः स्वः प्रपद्ये ब्रह्म प्रपद्ये |
|||
ब्रह्मकोशं प्रपद्येऽमृतं प्रपद्येऽमृतकोशं प्रपद्ये चतुर्जालं ब्रह्मक्रोशं यं |
|||
मृत्युर्नावपश्यति तं प्रपद्ये देवान्प्रपद्ये देवपुरं प्रपद्ये परीवृतो वरीवृतो |
|||
ब्रह्मणा वर्मणाऽहं तेजसा कश्यपस्य</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">,-<span lang="SA">इति |
|||
। यस्मै नमस्तच्छिरो धर्मो मूर्धानं ब्रह्मोत्तरा हनुर्युज्ञोऽ</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
धरा विष्णुर्हृदय</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Siddhanta; color: windowtext">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
<span lang="SA">संवत्सरः प्रजननमश्विनौ पूर्वपादावत्रिर्मध्यं |
|||
मित्रावरुणावपरपादावग्निः पुच्छस्य प्रथमं काण्डं तत इन्द्रस्ततः प्रजापतिरभयं |
|||
चतुर्थ</span></span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Siddhanta; color: windowtext">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">-, |
|||
<span lang="SA">इति । स वा एष दिव्यः शाक्वरः शिशुमारस्त</span></span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Siddhanta; color: windowtext">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
<span lang="SA">ह</span>,-<span lang="SA">इति । य एवं वेदाप पुनर्मृत्युं जयति |
|||
जयति स्वर्गं लोकं नाध्वनि प्रमीयते नाग्नौ प्रमीयते नाप्सु प्रमीयते नानपत्यः |
|||
प्रमीयते लघ्वान्नो भवति</span>,-<span lang="SA">इति । ध्रुवस्त्वमसि ध्रुवस्य |
|||
क्षितमसि त्वं भूतानामधिपतिरसि त्वं भूताना</span></span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Siddhanta; color: windowtext">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
<span lang="SA">श्रेष्ठोऽसि त्वां भूतान्युपपर्यावर्तन्ते नमस्ते नमः सर्वं ते नो |
|||
नमः शिशुकुमाराय नमः</span> (<span lang="SA">१</span>), <span lang="SA">इति ।। |
|||
</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठक एकोनविंशोऽनुवाकः ।। १९ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
2.20 अनुवाक २०</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
नमः प्राच्यै दिशे याश्च देवता एतस्यां प्रतिवसन्त्येताभ्यश्च नमः</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">,-<span lang="SA">इति |
|||
। नमो दक्षिणायै दिशे याश्च देवता एतस्यां प्रतिवसन्त्येताभ्यश्च नमो नमः प्रतीच्यै |
|||
दिशे याश्च देवता एतस्यां प्रतिवसन्त्येताभ्यश्च नमो नम उदीच्यै दिशे याश्च देवता |
|||
एतस्यां प्रतिवसन्त्येताभ्यश्च नमो नम ऊर्ध्वायै दिशे याश्च देवता एतस्यां |
|||
प्रतिवसन्त्येताभ्यश्च नमो नमोऽधरायै दिशे याश्च देवता एतस्यां |
|||
प्रतिवसन्त्येताभ्यश्च नमो नमोऽवान्तरायै दिशे याश्च देवता एतस्यां |
|||
प्रतिवसन्त्येताभ्यश्च नमः</span>,-<span lang="SA">इति । नमो गङ्गायमुनयोर्मध्ये |
|||
ये वसन्ति ते मे प्रसन्नात्मानश्चिरं जीवितं वर्धयन्ति नमो गङ्गायमुनयोर्मुनिभ्यश्च |
|||
नमो नमो गङ्गायमुनयोर्मुनिभ्यश्च नमः</span> ( <span lang="SA">१</span>), |
|||
<span lang="SA">इति ।। </span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके विंशोऽनुवाकः ।। २० ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
सह रक्षा</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Siddhanta; color: windowtext">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">सि |
|||
यद्देवाः सप्तदश यददीव्यन्पञ्चदशाऽऽयुष्टे चतुस्त्रिश</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Siddhanta; color: windowtext">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">शद्वैश्वानराय |
|||
षड्वि</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Siddhanta; color: windowtext">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">शतिर्वातरशना |
|||
ह कूश्माण्डैरजान्ह पञ्च व्रह्मयज्ञेन ग्रामे मध्यंदिने तस्य वै मेघस्तस्य वै द्वौ |
|||
रिच्यते दुहे ह कतिधाऽवकीर्णी भूर्नमः प्राच्यं वि</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Siddhanta; color: windowtext">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">शतिः |
|||
सह वातरशना ह दुहे ह चतुर्वि</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Siddhanta; color: windowtext">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext">शशतिः |
|||
।। नमो ब्रह्मणे नमो अस्त्वग्नये नमः पृथिव्यै नम ओषधीभ्यः । नमो वाचे नमो |
|||
वाचस्पतये नमो विष्णवे बृहते करोमि ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयः प्रपाठकः समाप्तः ।। २ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
अथ कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठकस्याऽरम्भः ।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
हरिः ॐ ।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
तच्छं योरावृणीमहे । गातुं यज्ञाय । गातुं</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
<span lang="SA">यज्ञपतये । दैवी स्वस्तिरस्तु नः । स्वस्तिर्मानुषेभ्यः । ऊर्ध्वं |
|||
जिगातु भेषजम् । शं नो अस्तु द्विपदे । शं चतुष्पदे ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify; line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
<span lang="SA">ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="line-height: 150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif; color: windowtext"> |
|||
3.1 अनुवाक १</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> </p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
ॐ चित्तिः स्रुक् । चित्तमाज्यम् । वाग्वेदिः । आधीतं बर्हिः । केतो अग्निः । |
|||
विज्ञातमग्निः । वाक्पतिर्होता । मन उपवक्ता । प्राणो हविः । सामाध्वर्युः</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">, |
|||
<span lang="SA">इति । वाचस्पते विधे नामन् । विधेम ते नाम । विधेस्त्वमस्माकं नाम |
|||
। वाचस्पतिः सोमं पिबतु । आऽस्मासु नृम्णं धात्स्वाहा</span> ( <span lang="SA">१</span>), |
|||
<span lang="SA">इति ।। अध्वर्युः पञ्च च ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके प्रथमोऽनुवाकः ।। १ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
3.2 <span lang="SA">अनुवाक २</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
पृथिवी होता । द्यौरध्वर्युः । रुद्रोऽग्नीत् । बृहस्पतिरुपवक्ता</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">, |
|||
<span lang="SA">इति । वाचस्पते वाचो वीर्येण । संभृततमेनाऽऽयक्ष्यसे । यजमानाय |
|||
वार्यम् । आ सुवस्करस्मै । वाचस्पतिः सोमं पिबति । जजनदिन्द्रमिन्द्रियाय स्वाहा</span> |
|||
( <span lang="SA">१</span>), <span lang="SA">इति ।। पृथिवी होता दश ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके द्वितीयोऽनुवाकः ।। २ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
3.3 अनुवाक ३</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
अग्निर्होता । अश्विनाऽध्वर्यू । त्वष्टाऽग्नीत् । मित्र उपवक्ता</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
, <span lang="SA">इति । सोमः सोमस्य पुरोगाः । शुकः शुकस्य पुरोगाः । श्रातास्त |
|||
इन्द्र सोमाः । वातापेर्हवनश्रुतः स्वाहा</span> ( <span lang="SA">१</span>), |
|||
<span lang="SA">इति ।। अग्निर्होताऽष्टौ ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृप्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके तृतीयोऽनुवाकः ।। ३ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> </p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
3.3 अनुवाक ४</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
सूर्यं ते चक्षुः । वातं प्राणः । द्यां पृष्ठम् । अन्तरिक्षमात्मा । अङ्गैर्यज्ञम् |
|||
। पृथिवी</span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">शरीरैः</span>, <span lang="SA">इति । वाचस्पतेऽच्छिद्रया वाचा । |
|||
अच्छिद्रया जुह्वा । दिवि देवावृध</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">होत्रामेरयस्व स्वाहा</span> ( <span lang="SA">१</span>), |
|||
<span lang="SA">इति ।। सूर्यं ते नव ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके चतुर्थोऽनुवाकः ।। ४ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
3.4 अनुवाक ५</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
महाहविर्होता । सत्यहविरध्वर्युः</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">, |
|||
<span lang="SA">अच्युतपाजा अग्नीत् । अच्युतमना उपवक्ता । |
|||
अनाधृष्यश्चाप्रतिधृष्यश्च यज्ञस्याभिगरौ । अयास्य उद्गाता</span>, <span lang="SA"> |
|||
इति । वाचस्पते हृद्विधे नामन् । विधेम ते नाम । विधेस्त्वमस्माकं नाम । वाचस्पतिः |
|||
सोममपात् । मा दैव्यस्तन्तुश्छेदि मा मनुष्यः । नमो दिवे । नमः पृथिव्यै स्वाहा</span> |
|||
( <span lang="SA">१३</span>, <span lang="SA">इति ।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
अपात्रीणि च ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके पञ्चमोऽनुवाकः ।। ५ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
3.6 अनुवाक ६</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
वाग्घोता । दीक्षा पत्नी । वातोऽध्वर्युः । आपोऽभिगरः । मनो हविः । तपसि जुहोमि</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">, |
|||
<span lang="SA">इति । भूर्भुवः सुवः । ब्रह्म स्वयंभु । ब्रह्मणे स्वयंभुवे स्वाहा</span> |
|||
(<span lang="SA">१</span>), <span lang="SA">इति ।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
वाग्घोता नव ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके षष्ठोऽनुवाकः ।। ६ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
3.7 अनुवाक ७</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
ब्राह्मण एकहोता । स यज्ञः । स मे ददातु प्रजां पशून्पुष्टिं यशः । यज्ञश्च मे |
|||
भूयात् इति । अग्निर्द्विहोता । स भर्ता । स मे ददातु प्रजां पशून्पुष्टिं यशः । |
|||
भर्ता च मे भूयात्</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">, |
|||
<span lang="SA">इति । पृथिवी त्रिहोता । स प्रतिष्ठा</span> ( <span lang="SA">१</span>) |
|||
<span lang="SA">। स मे ददातु प्रजां पशून्पुष्टिं यशः । प्रतिष्ठा च मे भूयात्</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । अन्तरिक्षं चतुर्होता । स विष्ठाः । स मे ददातु प्रजां |
|||
पशून्पुष्टिं यशः । विष्ठाश्च मे भूयात्</span>, <span lang="SA">इति । वायुः |
|||
पञ्चहोता । स प्राणः । स मे ददातु प्रजां पशू न्पुष्टिं यशः । प्राणश्च मे भूयात्</span> |
|||
( <span lang="SA">२</span>), <span lang="SA">इति । चन्द्रमाः षड्ढोता । स |
|||
ऋतून्कल्पयाति । स मे ददातु प्रजां पशून्पुष्टिं यशः । ऋतवश्च मे कल्पन्ताम्</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । अन्न</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">सप्तहोता । स प्राणस्य प्राणः । स मे ददातु प्रजां पशून्पुष्टिं |
|||
यशः । प्राणस्य च मे प्राणो भूयात्</span>, <span lang="SA">इति । द्यौरष्टहोता । |
|||
सोऽनाधृष्यः</span> ( <span lang="SA">३</span>) <span lang="SA">। स मे ददातु |
|||
प्रजां पशून्पुष्टिं यशः । अनाधृष्यश्च भूयासम्</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
आदित्यो नवहोता । स तेजस्वी । स मे ददातु प्रजां पशून्पुष्टिं यशः । तेजस्वी च |
|||
भूयासम्</span>, <span lang="SA">इति । प्रजापतिर्दशहोता । स इद</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family: |
|||
Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">सर्वम् । स मे ददातु प्रजां पशून्पुष्टिं यशः । सर्वं च मे भूयात्</span> |
|||
( <span lang="SA">४</span>), <span lang="SA">इति । प्रतिष्ठा प्राणश्च मे |
|||
भूयादनाधृश्यः सर्वं च मे भूयात् ।। ब्राह्मणो यज्ञोऽग्निर्भर्ता पृथिवी |
|||
प्रत्रिष्ठाऽन्तरिक्षं विष्ठा वायुः प्राणश्चन्द्रमा स ऋतूनन्न</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">स प्राणस्य प्राणो द्यौरनाधृष्य आदित्यः स तेजस्वी प्रजापतिः स इद</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">सर्वं च मे भूयात् ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके सप्तमोऽनुवाकः ।। ७ । ।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
3.8 अनुवाक ८</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
अग्निर्यजुर्भिः । सविता स्तोमैः । इन्द्र उक्थामदैः । मित्रावरुणावाशिषा । |
|||
अङ्गिरसो धिष्णियैरग्निभिः । मरुतः सदोहविर्धानाभ्याम् । आपः प्रोक्षणीभिः । ओषधयो |
|||
बर्हिषा । अदितिर्वेद्या । सोमो दीक्षया</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
( <span lang="SA">१</span>) <span lang="SA">। त्वष्टेध्मेन । विष्णुर्यज्ञेन । |
|||
वसव आज्येन । आदित्या दक्षिणाभिः । विश्वे देवा ऊर्जा । पूषा स्वगाकारेण । |
|||
बृहस्पतिः पुरोधया । प्रजापतिरुद्गीथेन । अन्तरिक्षं पवित्रेण । वायुः पात्रैः । अह</span></span><span style="font-size: |
|||
16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">श्रद्धया</span> (<span lang="SA">२</span>), <span lang="SA">इति |
|||
।। दीक्षया पात्रैरेकं च ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठकेऽष्टमोऽनुवाकः ।। ८ ।।</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
3.9 अनुवाक ९</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
सेनेन्द्रस्य । धेना बृहस्पतेः । पथ्या पूष्णः । वाग्वायोः । दीक्षा सोमस्य । |
|||
पृथिव्यग्नेः । वसूनां गायत्री । रुद्राणां त्रिष्टुक् । आदित्यानां जगती । |
|||
विष्णोरनुष्टुक्</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
(<span lang="SA">१</span>) <span lang="SA">। वरुणस्य विराट् । यज्ञस्य पङ्क्तिः । |
|||
प्रजापतेरनुमतिः । मित्रस्य श्रद्धा । सवितुः प्रसूतिः । सूर्यस्य मरीचिः । |
|||
चन्द्रमसो रोहिणी । ऋषीणामरुन्धती । पर्जन्यस्य विद्युत् । चतस्रो दिशः । |
|||
चतस्रोऽवान्तरदिशाः । अहश्च रात्रिश्च । कृषिश्च वृष्टिश्च । त्विषिश्चापचितिश्च । |
|||
आपश्चौषधयश्च । ऊर्क् च सूनृता च देवानां पत्नयः</span> ( <span lang="SA">२</span>), |
|||
<span lang="SA">इति । अनुष्टुग् दिशः षट् च ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके नवमोऽनुवाकः ।। ९ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
3.10 अनुवाक १०</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
देवस्य त्वा सवितुः प्रसवे । अश्विनोर्बाहुभ्याम् । पूष्णो हस्ताभ्यां |
|||
प्रतिगृह्णामि । राजा त्वा वरुणो नयतु । देवि दक्षिणेऽग्नये हिरण्यम् । |
|||
तेनामृतत्वमश्याम् । वयो दात्रे । मयो मह्यमस्तु प्रतिग्रहीत्रे । क इदं कस्मा |
|||
अदात् । कामः कामाय । कामो दाता</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
( <span lang="SA">१</span>) <span lang="SA">। कामः प्रतिग्रहीता । काम</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family: |
|||
Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">समुद्रमाविश । कामेन त्वा प्रतिगृह्णामि । कामैतत्ते । एषा ते काम |
|||
दक्षिणा । उत्तानस्त्वाऽऽङ्गीरसः प्रतिगृह्णातु</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
सोमाय वासः । रुद्राय गाम् । वरुणायाश्वम् । प्रजापतये पुरुषम्</span> ( |
|||
<span lang="SA">२</span>) <span lang="SA">। मनवे तल्पम् । त्वष्ट्रेऽजाम् । |
|||
पूष्णेऽ विम् । निर्ऋत्या अश्वतरगर्दभौ । ह्रिमवतो हस्तिनम् । गन्धर्वाप्सराभ्यः |
|||
स्रगलंकरुणे । विश्वेभ्यो देवेभ्यो धान्यम् । वाचेऽन्नम् । ब्रह्मण ओदनम् । |
|||
सुमुद्रायापः</span> ( <span lang="SA">३</span>) <span lang="SA">। |
|||
उत्तानायाऽऽङ्गीरसायानः । वैश्वानराय रथम्</span>, <span lang="SA">इति । वैश्वानरः |
|||
प्रत्नथा नाकमारुहत् । दिवः पृष्ठं भन्दमानः समन्मभिः । स पूर्ववज्जनयज्जन्तवे धनम् |
|||
। समानमज्मा परियाति जागृविः</span>, <span lang="SA">इति । राजा त्वा वरुणो नयतु |
|||
देवि दक्षिणे वैश्वानराय रथम् । तेनामृतत्वमश्याम् । वयो दात्रे । मयो मह्यमस्तु |
|||
प्रतिग्रहीत्रे</span> ( <span lang="SA">४</span>) <span lang="SA">। क इदं कस्मा |
|||
अदात् । कामः कामाय । कामो दाता । कामः प्रतिग्रहीता । काम</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">समुद्रमाविश । कामेन त्वा प्रतिगृह्णामि । कामैतत्ते । एषा ते काम |
|||
दक्षिणा । उत्तानस्त्वाऽऽङ्गीरसः प्रतिगृह्णातु</span> ( <span lang="SA">५</span>), |
|||
<span lang="SA">इति ।। दाता पुरुषमापः प्रतिग्रहीत्रे नव च ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके दशमोऽनुवाकः ।। १० ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
3.11 अनुवाक ११</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
सुवर्णं घर्मं परिवेद वेनम् । इन्द्रस्याऽऽत्मानं दशधा चरन्तम् । अन्तः समुद्रे |
|||
मनसा चरन्तम् । ब्रह्माऽन्वविन्दद्दशहोतारमर्णे । अन्तः प्रविष्टः शास्ता जनानाम् । |
|||
एकः सन्बहुधा विचारः । शत</span><span style="font-size:16.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">शुक्राणि यत्रैकं भवन्ति । सर्वे वेदा यत्रैकं भवन्ति । सर्वे |
|||
होतारो यत्रैकं भवन्ति । स मानसीन आत्मा जनानाम्</span> ( <span lang="SA">१</span>) |
|||
<span lang="SA">। अन्तः प्रविष्टः शास्ता जनाना</span></span><span style="font-size:16.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">सर्वात्मा । सर्वाः प्रजा यत्रैकं भवन्ति । चतुर्होतारो यत्र संपदं |
|||
गच्छन्ति देवैः । स मानसीन आत्मा जनानाम्</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
ब्रह्मेन्द्रमग्निं जगतः प्रतिष्ठाम् । दिव आत्मान</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">सवितारं बृहस्पतिम् । चतुर्होतारं प्रदिशोऽनुक्लृप्तम् । वाचो |
|||
वीर्यं तपसाऽन्वविन्दत्</span>, <span lang="SA">इति । अन्तः प्रविष्टं कर्तारमेतम् |
|||
। त्वष्टार</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">रूपाणि विकुर्वन्तं विपश्चिम्</span> ( <span lang="SA">२</span>) |
|||
<span lang="SA">। अमृतस्य प्राणं यज्ञमेतम् । चतुहोंतृणामात्मानं कवयो निचिक्युः</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । ब्रह्मेन्द्रमग्निं जगतः प्रतिष्ठाम् । दिव आत्मान</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">सवितारं बृहस्पतिम् । चतुर्होतारं प्रदिशोऽनुक्लृप्तम् । वाचो |
|||
वीर्यं तपसाऽन्वविन्दत्</span>, <span lang="SA">इति । अन्तः प्रविष्टं कर्तारमेतम् |
|||
। त्वष्टार</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">रूपाणि विकुर्वन्तं विपश्चिम्</span> ( <span lang="SA">२</span>) |
|||
<span lang="SA">। अमृतस्य प्राणं यज्ञमेतम् । चतुहोंतृणामात्मानं कवयो निचिक्युः</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । इन्द्र</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">राजान</span></span><span style="font-size: |
|||
16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">सवितारमेतम् । वायोरात्मानं कवय्रो निचिक्युः । रश्मि</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">रश्मीनां मध्ये तपन्तम् । ऋतस्य पदे कवयो निपान्ति</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । य आण्डकोशे भुवनं बिभर्ति । अनिर्भिण्णः सन्नथ लोकान्विचष्टे |
|||
। यस्याऽऽण्डकोश</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">शुष्ममाहुः प्राणमुल्बम् । तेन क्लृप्तोऽमृतेनाहमस्मि</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । सुवर्णं कोश</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">रजसा परीवृतम् । देवानां वसुधानीं विराजम्</span> ( |
|||
<span lang="SA">४</span>) <span lang="SA">। अमृतस्य पूर्णां तामु कलां विचक्षते । |
|||
पाद</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">षड्ढोतुर्न किलाऽऽविवित्से</span>, <span lang="SA">इति । येनर्तवः |
|||
पञ्चधोत क्लृप्ता । उत वा षड्धा मनसोत क्लृप्ताः । तत् षड्ढोतारमृतुभिः कल्पमानम् । |
|||
ऋतस्य पदे कवयो निपान्ति</span>, <span lang="SA">इति । अन्तः प्रविष्टं |
|||
कर्तारमेतम् । अन्तश्चन्द्रमसि मनसा चरन्तम् । सहैव सन्तं न विजानन्ति देवाः । |
|||
इन्द्रस्याऽऽत्मान</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">शतधा चरन्तम्</span> ( <span lang="SA">५</span>), <span lang="SA"> |
|||
इति । इन्द्रो राजा जगतो य ईशे । सप्तहोता सप्तधा विक्लृप्तः</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । परेण तन्तुं परिषिच्यमानम् । अन्तरादित्ये मनसा चरन्तम् । |
|||
देवाना</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">हृदयं ब्रह्माऽन्वविन्दत्</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
ब्रह्मैतद्ब्रह्मण उज्जभार । अर्क</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">श्चोतन्त</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">सरिरस्य मध्ये</span>, <span lang="SA">इति । आ यस्मिन्त्सप्त |
|||
पेरवः । मेहन्ति बहुला</span></span><span style="font-size:16.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">श्रियम् । बह्वश्वामिन्द्र गोमतीम्</span> (<span lang="SA">६</span>), |
|||
<span lang="SA">इति । अच्युतां बहुला</span></span><span style="font-size:16.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">श्रियम् । स हरिर्वसुवित्तमः । पेरुरिन्द्राय पिन्वते</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । बह्वश्वामिन्द्र गोमतीम् । अच्युतां बहुला</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">श्रियम् । मह्यमिन्द्रो नियच्छतु</span>, <span lang="SA">इति । शत</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">शता अस्य युक्ता हरीणाम् । अर्वाङायातु वसुभी रश्मिरिन्द्रः ।प्रम</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">हमाणो |
|||
बहुला</span><span style="font-size:16.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">श्रियम्। रश्मिरिन्द्रः सविता मे नियच्छतु</span> ( |
|||
<span lang="SA">७</span>), <span lang="SA">इति । घृतं तेजो मधुमदिन्द्रियम् । |
|||
मय्ययमग्निर्दधातु</span>, <span lang="SA">इति । हरिः पतङ्गः पटरी सुपर्णः । |
|||
दिविक्षयो नभसा य एति । स न इन्द्रः कामवरं ददातु</span>, <span lang="SA">इति। |
|||
पञ्चारं चक्रं परिवर्तते पृथु । हिरण्यज्योतिः सरिरस्य मध्ये । अजस्रं ज्योतिर्नभसा |
|||
सर्पदेति । स न इन्द्रः कामवरं ददातु</span>, <span lang="SA">इति । सप्त युञ्जन्ति |
|||
रथमेकचक्रम्</span> ( <span lang="SA">८</span>) <span lang="SA">। एको अश्वो बहति |
|||
सप्तनामा । त्रिनाभिं चक्रमजरमनर्वम् । येनेमा विश्वा भुवनानि तस्थुः</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । भद्रं पश्यन्त उपसेदुरग्रे । तपो दीक्षामृषयः सुवर्विदः । |
|||
ततः क्षत्त्रं बलमोजश्च जातम् । तदस्मै देवा अभिसंनमन्तु</span>, <span lang="SA"> |
|||
इति । श्वेत</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family: |
|||
Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">रश्मिं बोभुज्यमानम् । अपां नेतारं भुवनस्य गोपाम् । इन्द्रं |
|||
निचिक्युः परमे व्योमन्</span> ( <span lang="SA">९</span>), <span lang="SA">इति । |
|||
रोहिणीः पिङ्गला एकरूपाः । क्षरन्तीः पिङ्गला एकरूपाः । शत</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">सहस्राणि प्रयुतानि नाव्यानाम्</span>, <span lang="SA">इति । अयं |
|||
यः श्वेतो रश्मिः । परि सर्वमिदं जगत् । प्रजां पशून्धनानि । अस्माकं ददातु</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । श्वेतो रश्मिः परि सर्वं बभूव । सुवन्मह्यं पशून्विश्वरूपान्</span>, |
|||
<span lang="SA">इति। पतङ्गमक्तमसुरस्य मायया</span> ( <span lang="SA">१०</span>) |
|||
<span lang="SA">। हृदा पश्यन्ति मनसा मनीषिणः । समुद्रे अन्तः कवयो विचक्षते । |
|||
मरीचीनां पदमिच्छन्ति वेधसः</span>, <span lang="SA">इति । पतङ्गो वाचं मनसा |
|||
बिभर्ति । तां गन्धर्वोऽवदद्गर्भे अन्तः । तां द्योतमाना</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">स्वर्यं मनीषाम् । ऋतस्य पदे कवयो निपान्ति</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । ये ग्राम्याः पशवो विश्वरूपाः । विरूपाः सन्तो बहुधैकरूपाः । |
|||
अग्निस्ता</span></span><span style="font-size: |
|||
16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">अग्रे प्रमुमोक्तु देवः</span> (<span lang="SA">११</span>) |
|||
<span lang="SA">। प्रजापतिः प्रजया संविदानः</span>, <span lang="SA">इति । वीत</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">स्तुके स्तुके । युवमस्मासु नियच्छतम् । प्र प्र यज्ञपतिं तिर</span>, |
|||
<span lang="SA">इति ।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
ये ग्राम्याः पशवो विश्वरूपाः । विरूपाः सन्तो बहुधैकरूपाः । तेषा</span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">सप्तानाम्रिह रन्तिरस्तु । रायस्पोषाय सुप्रजास्त्वाय सुवीर्याय</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । य आरण्याः पशवो विश्वरूपाः । विरूपाः सन्तो बहुधैकरूपाः । |
|||
वायुस्ता</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">अग्रे प्रमुमोक्तु देवः । प्रजापतिः प्रजया संविदानः</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । इडायै सृप्तं घृतवच्चराचरम् । देवा अन्वविन्दन्गुहाहितम्</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । य आरण्याः पशवो विश्वरूपाः । विरूपा सन्तो बहुधैकरूपाः । |
|||
तेषा</span></span><span style="font-size:16.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">सप्तानामिह रन्तिरस्तु । रायस्पोषाय सुप्रज्रास्त्वाय सुवीर्याय</span> |
|||
(<span lang="SA">१२</span>), <span lang="SA">इति ।। आत्मा जनानां विकुर्वन्तं |
|||
विपश्चिं प्रजानां वसुधानीं विराजं चरन्तं गोमतीं मे नियच्छत्वेकचक्रं व्योमन्मायया |
|||
देव एकरूपा अष्टौ च ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठक एकादशोऽनुवाकः ।। ११ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
3.12 अनुवाक १२</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
सहस्रशीर्षा पुरुषः । सहस्राक्षः सहस्रपात् । स भूमिं विश्वतो वृत्वा । |
|||
अत्यतिष्ठद्दशाङ्गुलम्</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">, |
|||
<span lang="SA">इति । पुरुष एवेद</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family: |
|||
Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">सर्वम् । यद्भूतं यच्च भव्यम् । उतामृतत्वस्येशानः । |
|||
यदन्नेनातिरोहति</span>, <span lang="SA">इति । एतावानस्य महिमा । अतो ज्याया</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">श्च |
|||
पूरुषः</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
( <span lang="SA">१</span>) <span lang="SA">। पादोऽस्य विश्वा भूतानि । |
|||
त्रिपादस्यामृतं दिवि</span>, <span lang="SA">इति । त्रिपादूर्ध्व उदैत्पुरुषः । |
|||
पादोऽस्येहाऽभवात्पुनः । ततो विष्वङ्व्यक्रामत् । साशनानशने अभि</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । तस्माद्विराडजायत । विराजो अधि पूरुषः । स जातो अत्यरिच्यत । |
|||
पश्चाद्भूमिमथो पुरः</span> (<span lang="SA">२</span>), <span lang="SA">इति । |
|||
यत्पुरुषेण हविषा । देवा यज्ञमतन्वत । वसन्तो अस्याऽऽसीदाज्यम् । ग्रीष्म इध्मः |
|||
शरद्धविः</span>, <span lang="SA">इति । सप्तास्याऽऽसन्परिधयः । त्रिःसप्त समिधः |
|||
कृताः । देवा यद्यज्ञं तन्वानाः । अबध्नन्पुरुषं पशुम्</span>, <span lang="SA">इति |
|||
। तं यज्ञं बर्हिषि प्रौक्षन् । पुरुषं जातमग्रतः</span> (<span lang="SA">३</span>) |
|||
<span lang="SA">। तेन देवा अयजन्त । साध्या ऋषयश्च ये</span>, <span lang="SA">इति |
|||
। तस्माद्यज्ञात्सर्वहुतः । संभृतं पृषदाज्यम् । पशू</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family: |
|||
Siddhanta">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">स्ता</span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">श्चक्रे |
|||
वायव्यान् । आरण्यान्ग्राम्याश्च ये</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">, |
|||
<span lang="SA">इति । तस्माद्यज्ञात्सर्वहुतः । ऋचः सामानि जज्ञिरे । छन्दा</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">सि |
|||
जज्ञिरे तस्मात् । यजुस्तस्मादजायत</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
(<span lang="SA">४</span>), <span lang="SA">इति । तस्मादश्वा अजायन्त । ये के |
|||
चोभयादतः । गावो ह जज्ञिरे तस्मात् । तस्माज्जाता अजावयः</span>, <span lang="SA"> |
|||
इति । यत्पुरुषं व्यदधुः । कतिधा व्यकल्पयन् । मुखं किमस्य कौ बाहू । कावूरू |
|||
पादावुच्येते</span>, <span lang="SA">इति । ब्राह्मणोऽस्य मुखमासीत् । बाहू |
|||
राजन्यः कृतः</span> ( <span lang="SA">५</span>) <span lang="SA">। ऊरू तदस्य |
|||
यद्वैश्यः । पद्भ्याम् शूद्रो अजायत</span>, <span lang="SA">इति । चन्द्रमा मनसो |
|||
जातः । चक्षोः सूर्यो अजायत । मुखादिन्द्रश्चाग्निश्च । प्राणाद्वायुरजायत</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । नाभ्या आसीदन्तरिक्षम् । शीर्ष्णो द्यौः समवर्तत । पद्भ्यां |
|||
भूमिर्दिशः श्रोत्रात् । तथा लोका</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">अकल्पयन्</span> ( <span lang="SA">६</span>), <span lang="SA">इति |
|||
। वेदाहमेतं पुरुषं महान्तम् । आदित्यवर्णं तमसस्तु पारे । सर्वाणि रूपाणि विचित्य |
|||
धीरः । नामानि कृत्वाऽभिवदन्यदास्ते</span>, <span lang="SA">इति । धाता |
|||
पुरस्ताद्यमुदाजहार । शक्रः प्रविद्वान्प्रदिशश्चतस्रः । तमेवं विद्वानमृतं इह भवति |
|||
। नान्यः पन्था अयनाय विद्यते</span>, <span lang="SA">इति । यज्ञेन यज्ञमयजन्त |
|||
देवाः । तानि धर्माणि प्रथमान्यासन् । ते ह नाकं महिमानः सचन्ते । यत्र पूर्वे |
|||
साध्याः सन्ति देवाः</span> ( <span lang="SA">७</span>), <span lang="SA">इति । |
|||
पूरुषः पुरोऽग्रतोऽजायत कृतोऽकल्पयन्नासन्द्वे च ।।</span> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके द्रादशोऽनुवाकः ।। १२ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
3.13 अनुवाक १३</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
अद्भ्यः संभूतः पृथिव्यै रसाच्च । विश्वकर्मणः समवर्तताधि । तस्य त्वष्टा |
|||
विदधद्रूपमेति । तत्पुरुषस्य विश्वमाजानमग्रे</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">, |
|||
<span lang="SA">इति । वेदाहमेतं पुरुषं महान्तम् । आदित्यवर्णं तमसः परस्तात् । |
|||
तमेवं विद्वानमृत इह भवति । नान्यः पन्था विद्यतेऽयनाय</span>,<span lang="SA">इति |
|||
। प्रजापतिश्चरति गर्भे अन्तः । अजायमानो बहुधा विजायते</span> ( <span lang="SA">१</span>) |
|||
<span lang="SA">। तस्य धीराः परिजानन्ति योनिम् । मरीचीनां पदमिच्छन्ति वेधसः</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । यो देवेभ्य आतपति । यो देवानां पुरोहितः । पूर्वो यो |
|||
देवेभ्यो जातः । नमो रुचाय ब्राह्मये</span>, <span lang="SA">इति । रुचं ब्राह्मं |
|||
जनयन्तः । देवा अग्रे तदब्रुवन् । यस्त्वैवं ब्राह्मणो विद्यात् । तस्य देवा |
|||
असन्वशे</span>, <span lang="SA">इति । ह्रीश्च ते लक्ष्मीश्च पत्न्यौ । अहोरात्रे |
|||
पार्श्वे । नक्षत्राणि रूपम् । अश्विनौ व्यात्तम्। इष्टं मनिषाण । अमुं मनिषाण । |
|||
सर्वं मनिषाण</span> ( <span lang="SA">२</span>), <span lang="SA">इति ।। जायते |
|||
वशे सप्त च ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके त्रयोदशोऽनुवाकः ।। १३ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
3.14 अनुवाक १४</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
भर्ता सन्भ्रियमाणो बिभर्ति । एको देवो बहुधा निविष्टः । यदा भारं तन्द्रयते स |
|||
भर्तुम् । निधाय भारं पुनरस्तमेति</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">, |
|||
<span lang="SA">इति । तमेव मृत्युममृतं तमाहुः । तं भर्तारं तमु गोप्तारमाहुः । स |
|||
भृतो भ्रियमाणो बिभर्ति । य एनं वेद सत्येन भर्तुम्</span>, <span lang="SA">इति । |
|||
सद्योजातमुत जहात्येषः । उतो जरन्तं न जहात्येकम्</span> ( <span lang="SA">१</span>) |
|||
<span lang="SA">। उतो बहूनेकमहर्जहार । अतन्द्रो देवः सदमेव प्रार्थः</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । यस्तद्वेद यत आबभूव । संधां च या</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">संदधे ब्रह्मणैषः । रमते तस्मिन्नुत जीर्णे शयाने । नैनं |
|||
जहात्यहस्सु पूर्व्येषु</span>, <span lang="SA">इति । त्वामापो अनु सर्वाश्चरन्ति |
|||
जानतीः । वत्सं पयसा पुनानाः । त्वमग्नि</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">हव्यवाह</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">समिन्त्से त्वं भर्ता मातरिश्वा प्रजानाम्</span> ( |
|||
<span lang="SA">२</span>), <span lang="SA">इति । त्वं यज्ञस्त्वमु वेवासि सोमः । |
|||
तव देवा हवमायन्ति सर्वे । त्वमेकोऽसि बहूननुप्रविष्टः । नमस्ते अस्तु सुहवो म एधि</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । नमो वामस्तु शृणुत</span></span><span style="font-size:16.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">हवं मे । प्राणापानावजिर</span></span><span style="font-size:16.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">संचरन्तौ । ह्वयामि वां ब्रह्मणा तूर्तमेतम् । यो मां द्वेष्टि तं |
|||
जहितं युवाना</span>, <span lang="SA">इति प्राणापानौ संविदानौ जहितम् । |
|||
अमुप्यासुना मा संगसाथाम्</span> ( <span lang="SA">३</span>) <span lang="SA">। तं |
|||
मे देवा ब्रह्मणा संविदानौ । वधाय दत्तं तमह</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family: |
|||
Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">हनामि</span>, <span lang="SA">इति । असज्जजान सत आबभूव । यं यं |
|||
जजान स उ गोपो अस्य । यदा भारं तन्द्रयते स भर्तुम् । परास्य भारं पुनरस्तमेति</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । तद्वै त्वं प्राणो अभवः । महान्भोगः प्रजापतेः । भुजः |
|||
करिष्यमाणः । यद्देवान्प्राणयो नव</span> (<span lang="SA">४</span> ), |
|||
<span lang="SA">इति ।। एकं प्रजानां गसाथां नव ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके चतुर्दशोऽनुवाकः ।। १४ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
3.15 अनुवाक १५</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
हरि</span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">हरन्तमनुयन्ति देवाः । विश्वस्येशानं वृषभं मतीनाम् । ब्रह्म |
|||
सरूपमनु मेद्</span>-<span lang="SA">मागात् । अयनं मा विवधीर्विक्रमस्व</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । मा छिदो मृत्यो मा वधीः । मा मे बलं</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
विवृहो मा प्रमोषीः । प्रजां मा मे रीरिष आयुरुग्र । नृचक्षसं त्वा हविषा विधेम</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">, |
|||
<span lang="SA">इति । सद्यश्चकमानाय । प्रवेपानाय मृत्यवे</span> (<span lang="SA">१</span>) |
|||
<span lang="SA">। प्रास्मा आशा अशृण्वन् । कामेनाजनयन्पुनः</span>, |
|||
<span lang="SA">इति । कामेन मे काम आगात् । हृदयाद्धृदयं मृत्योः । यदमीषामदः |
|||
प्रियम् । तदैतूप मामभि</span>, <span lang="SA">इति । परं मृत्यो अनुपेरहि पन्थाम् |
|||
। यस्ते स्व इतरो देवयानात् । चक्षुष्मते शृण्वते ते व्रवीमि । मा न प्रजा</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family: |
|||
Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">रीरिषो मोत वीरान्</span>, <span lang="SA">इति । प्र पूर्व्यं |
|||
मनसा वन्दमानः । नाधमानो वृषभं चर्षणीनाम् । यः प्रजानामेकराण्मानुषीणाम् । मृत्युं |
|||
यजे प्रथमजामृतस्य</span> (<span lang="SA">२</span>) <span lang="SA">इति ।। |
|||
मृत्यवे वीराँश्चत्वारि च ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके पञ्चदशोऽनुवाकः ।। १५ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
3.16 अनुवाक १६</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
तरणिर्विश्वदर्शतो ज्योतिष्कृदसि सूर्य । विश्वमाभासि रोचनम् । उपयामगृहीतोऽसि |
|||
सूर्याय त्वा भ्राजस्वत एष ते योनिः सूर्याय त्वा भ्राजस्वते</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">, |
|||
<span lang="SA">इति ।। </span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके षोडशोऽनुवाकः ।। १६ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
3.17 अनुवाक १७</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
आप्यायस्व मदिन्तम सोम विश्वाभिरूतिभिः । भवा नः सप्रथस्तमः</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">, |
|||
<span lang="SA">इति ।। </span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके सप्तदशोऽनुवाकः ।। १७ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
3.18 अनुवाक १८</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
ईयुष्टे ये पूर्वतरामपश्यन्व्युच्छन्तीमुषसं मर्त्यासः । अस्माभिरू नु |
|||
प्रतिचक्ष्याऽभूदो ते यन्ति ये अपरीषु पश्यान्</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">, |
|||
<span lang="SA">इति ।। </span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठकेऽष्टादशोऽनुवाकः ।। १८ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
3.19 अनुवाक १९</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
ज्योतिष्मतीं त्वा सादयामि ज्योतिष्कृतं त्वा सादयामि ज्योतिर्विदं त्वा सादयामि |
|||
भास्वतीं त्वा सादयामि ज्वलन्तीं त्वा सादयामि मल्मला भवन्तीं त्वा सादयामि |
|||
दीप्यमानां त्वा सादयामि रोचमानां त्वा सादयाम्यजस्रां त्वा सादयामि बृहज्ज्योतिषं |
|||
त्वा सादयामि बोधयन्तीं त्वा सादयामि जाग्रतीं त्वा सादयामि</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">, |
|||
<span lang="SA">इति ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठक एकोनविंशोऽनुवाकः ।। १९ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
3.20 अनुवाक २०</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
प्रयासाय स्वाहाऽऽयासाय स्वाहा वियासाय स्वाहा संयासाय स्वाहोद्यासाय स्वाहाऽवयासाय |
|||
स्वाहा शुचे स्वाहा शोकाय स्वाहा तप्यत्वै स्वाहा तपते स्वाहा ब्रह्महत्यायै स्वाहा |
|||
सर्वस्मै स्वाहा</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">, |
|||
<span lang="SA">इति ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके विंशोऽनुवाकः ।। २० ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
3.21 अनुवाक २१</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
चित्त</span><span style="font-size:16.0pt;line-height: |
|||
150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">संतानेन भवं यक्ना रुद्रं तनिम्ना पशुपति</span></span><span lang="SA" style="font-size: 12.5pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">ꣳ</span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%; |
|||
font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">स्थूलहृदयेनाग्नि</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">हृदयेन रुद्रं लोहितेन शर्वं मतस्नाभ्यां |
|||
महादेवमन्तःपार्श्वेनौषिष्ठहन</span></span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">शिङ्गीनिकोश्याभ्याम्</span> (<span lang="SA">१</span>), |
|||
<span lang="SA">इति ।। चित्तमेकम् ।।</span></span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठक एकविंशोऽनुवाकः ।। २१ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
चित्तिः पृथिव्यग्निः सूर्यं ते चक्षुर्महाहविर्होता वाग्घोता ब्राह्मण |
|||
एकहोताऽग्निर्यजुर्भिः सेनेन्द्रस्य देवस्य सुवर्णं घर्म</span><span style="font-size:16.0pt;line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
<span lang="SA">सहस्रशीर्षाऽद्भ्यो भर्ता हरिं तरणिराप्यायस्वेयुष्टे ये |
|||
ज्योतिष्मतीं प्रयासाय चित्तमेकवि</span></span><span style="font-size:16.0pt; |
|||
line-height:150%;font-family:Siddhanta">ꣳ</span><span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif">शतिः |
|||
।। २१ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
चित्तिरग्निर्यजुर्भिरन्तःप्रविष्टः प्रजापतिः प्रजया संविदा नस्तस्य धीरा |
|||
ज्योतिष्मतीं त्रिपञ्चाशत् ।। ५३ ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> </span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
तच्छं योरावृणीमहे । गातुं यज्ञाय । गातुं यज्ञपतये । दैवी स्वस्तिरस्तु नः । |
|||
स्वस्तिर्मानुषेभ्यः । ऊर्ध्वं जिगातु भेषजम् । शं नो अस्तु द्विपदे । शं चतुष्पदे |
|||
।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ।।</span></p> |
|||
<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%"> |
|||
<span lang="SA" style="font-size: 14.0pt; line-height: 150%; font-family: Mangal,serif"> |
|||
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयः प्रपाठकः समाप्तः ।। ३ ।।</span></p> |
|||
[[/02/|आगामी पृष्ठः (प्रपाठकाः ४ - ८)]] |
|||
</big></big> |
</big></big> |
||
</big> |
</big> |
०५:१६, ७ आगस्ट् २०१५ इत्यस्य संस्करणं
तैत्तिरीयारण्यकम् (अपूर्ण)
आगामी पृष्ठः (प्रपाठकाः ४ - ८)
प्रपाठकाः १ - ३
तैत्तिरीयारण्यकम्
भद्रं कर्णेभिः शृणुयाम देवाः ।
भद्रं पश्येमाक्षभिर्यजत्राः
स्थिरैरङ्गैस्तुष्टुवांसस्तनूभिः ।
व्यशेम देवहितं यदायुः
स्वस्ति न इन्द्रो वृद्धश्रवाः ।
स्वस्ति नः पूषा विश्वदेवाः
स्वस्ति नस्तार्क्ष्यो अरिष्टनेमिः ।
स्वस्ति नो बृहस्पतिर्दधातु
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः
प्रपाठक १ अनुवाक १
भद्रं कर्णेभिः शृणुयाम देवाः । भद्रं पश्येमाक्षभिर्यजत्राः स्थिरैरङ्गैस्तुष्टुवांसस्तनूभिः । व्यशेम देवहितं यदायुः । स्वस्ति न इन्द्रो वृद्धश्रवाः । स्वस्ति नः पूषा विश्ववेदाः । स्वस्ति नस्तार्क्ष्यो अरिष्टनेमिः । स्वस्ति नो बृहस्पतिर्दधातु । आपमापामपः सर्वाः । अस्मादस्मादितोऽमुतः (१ ) । अग्निर्वायुश्च सूर्यश्च । सह संचस्करर्द्धिया । वाय्वश्वा रश्मिपतयः । मरीच्यात्मानोऽद्रुहः । देवीर्भुवनसूवरीः । पुत्रवत्त्वाय मे सुत । महानाम्नीर्महामानाः । महसो महसः स्वाः । देवीः पर्जन्यसूवरीः । पुत्रवत्त्वाय मे सुत (२ ) । अपाश्न्युष्णिमपा रक्षः । अपाश्न्युष्णिमपा रघम् । अपाघ्रामप चावर्त्तिम् । अप देवीरितो हित । वज्रं देवीरजीतांश्च । भुवनं देवसूवरीः । आदित्यानदितिं देवीम् । योनिनोर्ध्वमुदीषत । शिवा नः शंतमा भवन्तु । दिव्या आप ओषधयः । सुमृडीका सरस्वति । मा ते व्योम संदृशि ( ३ ) ।
अमुतः सुतौषधयो द्वे च ।।
अनुवाक २
स्मृतिः प्रत्यक्षमैतिह्यम् । अनुमानश्चतुष्टयम् । एतैरादित्यमण्डलम् । सर्वैरेव विधास्यते । सूर्यो मरीचीमादत्ते । सर्वस्माद्भुवनादधि । तस्याः पाकविशेषेण । स्मृतं कालविशेषणम् । नदीव प्रभवात्काचित् । अक्षय्यात्स्यन्दते यथा (१) । तां नद्योऽभिसमायन्ति । सोरुः सती न निवर्तते । एवं नानासमुत्थानाः । कालाः संवत्सरं श्रिताः । अणुशश्च महशश्च । सर्वे समवयन्त्रि तम् । स तैः सर्वैः समाविष्टः । उरुः सन्न निवर्तते । अधि संवत्सरं विद्यात् । तदेव लक्षणे (२) । अणुभिश्च महद्भिश्च । समारूढः प्रदृश्यते । संवत्सरः प्रत्यक्षेण नाधिसत्त्वः प्रदृश्यते । पटरो विक्लिधः पिङ्गः । एतद्वरुणलक्षणम् । यत्रैतदुपदृश्यते । सहस्रं तत्र नीयते । एकं हि शिरो नाना मुखे । कृत्स्नं तदृतुलक्षणम् ( ३) । उभयतः सप्तेन्द्रियाणि । जल्पितं त्वेव दिह्यते । शुक्लकृष्णे संवत्सरस्य । दक्षिणवामयोः पार्श्वयोः । तस्यैषा भवति । शुक्रं ते अन्यद्यजतं ते अन्यत् । विषुरूपे अहनी द्यौरिवासि । विश्वा हि माया अवसि स्वधावः । भद्रा ते पूषन्निह रातिरस्त्विति । नात्र भुवनम् । न पूषा । न पशवः । नादित्यः संवत्सर एव प्रत्यक्षेण प्रियतमं विद्यात् । एतद्वै संवत्सरस्य प्रियतमं रूपम् । योऽस्य महानर्थ उत्पत्स्यमानो भवति । इदं पुण्यं कुरुष्वेति । तमाहरणं दद्यात् (४) । यथा लक्षण ऋतुलक्षणं भुवनं सप्त च
1.3 अनुवाक ३
साकंजानां सप्तथमाहुरेकजम् । षडुद्यमा ऋषयो देवजा इति । तेषामिष्टानि विहितानि धामशः । स्थात्रे रेजन्ते विकृतानि रूपशः । को नु मर्या अमिथितः । सखा सखायमब्रवीत् । जहाको अस्मदीषते । यस्तित्याज सखिविदं सखायम् । न तस्य वाच्यपि भोगो अस्ति । यदीं शृणोत्यलकं शृणोति (१) । न हि प्रवेद सुकृतस्य पन्थामिति । ऋतुरृतुना नुद्यमानः । विननादाभिधावः । षष्टिश्च त्रिंशका वल्गाः । शुक्लकृष्णौ च षष्टिकौ । सारागवस्त्रैर्जरदक्षः । वसन्तो वसुभिः सह । संवत्सरस्य सवितुः । प्रैषकृत्प्रथमः स्मृतः । अमूनादयतेत्यन्यान् (२) अमूंश्च परिरक्षतः । एता वाचः प्रयुज्यन्ते । यत्रैतदुपदृश्यते । एतदेव विजानीयात् । प्रमाणं कालपर्यये । विशेषणं तु वक्ष्यामः । ऋतूनां तन्निबोधत । शुक्लवासा रुद्र गणः । ग्रीष्मेणावर्तते सह । निजहन्पृथिवीं सर्वाम् (३) । ज्योतिषाऽप्रतिख्येन सः । विश्वरूपाणि वासांसि । आदित्यानां निबोधत । संवत्सरीणं कर्मफलम् । वर्षाभिर्ददतां सह । अदुःखो दुःखचक्षुरिव । तद्मा पीत इव दृश्यते । शीतेनाव्यथयन्निव । रुरुदक्ष इव दृश्यते । ह्लादयते ज्वलतश्चैव । शाम्यतश्चास्य चक्षुषी । या वै प्रजा भ्रंश्यन्ते । संवत्सरात्ता भ्रंश्यन्ते । याः प्रति तिष्ठन्ति । संवत्सरे ताः प्रति तिष्ठन्ति । वर्षाभ्य इत्यर्थः
(४) । शृणोत्यन्यान्सर्वामेव षट्च ।।
अनुवाक ४
अक्षिदुःखोत्थितस्यैव । विप्रसन्ने कनीनिके । आङ्क्ते चाद्गणं नास्ति । ऋभूणां तन्निबोधत । कनकाभानि वासांसि । अहतानि निबोधत । अन्नमश्नीत मृज्मीत । अहं वो जीवनप्रदः । एता वाचः प्रयुज्यन्ते । शरद्यत्रोपदृश्यते (१) । अभिधून्वन्तोऽभिघ्नन्त इव । वातवन्तो मरुद्गणाः । अमुतो जेतुमिषुमुखमिव । संनद्धाः सह ददृशे ह । अपध्वस्तैर्वस्तिवर्णैरिव । विशिखासः कपर्दिनः । अक्रुद्धस्य योत्स्यमानस्य । क्रुद्धस्येव लोहिनी । हेमतश्चक्षुषी विद्यात् । अक्ष्णयोः क्षिपणोरिव (२) । दुर्भिक्षं देवलोकेषु । मनूनामुदकं गृहे । एता वाचः प्रवदन्तीः । वैद्युतो यान्ति शैशिरीः । ता अग्निः पवमाना अन्वैक्षत । इह जीविकामपरिपश्यन् । तस्यैषा भवति । इहेह वः स्वतपसः । मरुतः सूर्यत्वचः । शर्म सप्रथा आवृणे (३)
दृश्यत इवावृणे
1.5 अनुवाक ५
अतिताम्राणि वासांसि । अष्टिवज्रिशतघ्नि च । विश्वे देवा विप्रहरन्ति । अग्निजिह्वा असश्चत् । नैव देवो न मर्त्यः । न राजा वरुणो विभुः । नाग्निर्नेन्द्रो न पवमानः । मातृक्कच्चन विद्यते । दिव्यस्यैका धनुरार्त्निः । पृथिव्यामपरा श्रिता (१) । तस्येन्द्रो वम्रिरूपेण । धनुर्ज्यामच्छिनत्स्वयम् । तदिन्द्र धनुरित्यज्यम् । अभ्रवर्णेषु चक्षते । एतदेव शंयोर्बार्हस्पत्यस्य । एतद्रुद्रस्य धनुः । रुद्रस्य त्वेव धनुरार्त्निः । शिर उत्पिपेष । स प्रवर्ग्योऽभवत् । तस्माद्यः सप्रवर्ग्येण यज्ञेन यजते । रुद्रस्य स शिरः प्रतिदधाति । नैनं रुद्र आरुको भवति । य एवं वेद (२) । श्रिता यजते त्रीणि च
1.6 अनुवाक ६
अत्यूर्ध्वाक्षोऽतिरश्चात् । शिशिरः प्रदृश्यते । नैव रूपं न वासांसि । न चक्षुः प्रतिदृश्यते । अन्योन्यं तु न हिंस्रातः । सतस्तद्देवलक्षणम् । लोहितोऽक्ष्णि शार शीर्ष्णिः । सूर्यस्योदयनं प्रति । त्वं करोषि न्यञ्जलिकाम् । त्वं करोषि निजानुकाम् (१) । नि जानुका मे न्यञ्जलिका । अमी वाचमुपासतामिति । तस्मै सर्व ऋतवो नमन्ते । मर्यादाकरत्वात्प्र पुरोधाम् । ब्राह्मण आप्नोति । य एवं वेद । स खलु संवत्सर एतैः सेनानीभिः सह । इन्द्राय सर्वान्कामानभिवहति । स द्रप्सः । तस्यैषा भवति (२) । अव द्र प्सो अंशुमतीमतिष्ठत् । इयानः कृष्णो दशभिः सहस्रैः । आवर्तमिन्द्रः शच्या धमन्तम् । उप स्नुहि तं नृमणामथ द्रामिति । एतयैवेन्द्रः सलावृक्या सह । असुरान्परिवृश्चति । पृथिव्यंशुमती । तामन्ववस्थितः संवत्सरो दिवं च । नैवंविदुषाचार्यान्तेवासिनौ । अन्योन्यस्मै द्रुह्याताम् । यो द्रुह्यति । भ्रश्यते स्वर्गाल्लोकात् । इत्यृतुमण्डलानि । सूर्यमण्डलान्याख्यायिकाः । अत ऊर्ध्वं सनिर्वचनाः (३) । निजानुकां भवति द्रुह्यातां पञ्च च
1.7 अनुवाक ७
आरोगो भ्राजः पटरः पतङ्गः । स्वर्णरो ज्योतिषीमान्विभासः । ते अस्मै सर्वे दिवमातपन्ति । ऊर्ज दुहाना अनपस्फुरन्त इति, इति । कश्यपोऽष्टमः । स महामेरुं न जहाति । तस्यैषा भवति, इति । यत्ते शिल्पं कश्यप रोचनावत् । इन्द्रियावत्पु-ष्कलं चित्रभानु । यस्मिन्त्सूर्या अर्पिताः सप्त सकम्।(१) तस्मिन्नाजानमधिविश्रयेममिति,इति । ते अस्मै सर्वे कश्यपाज्ज्योतिर्लभन्ते । तान्त्सोमः कश्यपादधिनिर्धमति । भ्रस्ताकर्मकृदिवैवम्- इति । प्राणो जीवानीन्द्रियजीवानि । सप्त शीर्षण्याः प्राणाः । सूर्या इत्याचार्याः, इति । अपश्यमहमेतान्त्सप्त सूर्यानिति । पञ्चकर्णो वात्स्यायनः । सप्तकर्णश्च प्ल्राक्षिः ( २) । आनुश्रविकं एव नौ कश्यप इति । उभौ वेदयिते । न हि शेकुमिव महामेरुं गन्तुम्,इति । अपश्यमहमेतत्सूर्यमण्डलं परिवर्तमानम् । गार्ग्यः प्राणत्रातः । गेच्छन्त महामेरुम् । एकं चाजहतम्, इति । भ्राजपटरपतङ्गा निहने । तिष्ठन्नातपन्ति । तस्मादिह तपत्त्रितपाः ( ३) । अमुत्रेतरे । तस्मादिहातपत्त्रितपाः, इति । तेषामेषा भवति, इति । सप्त सूर्या दिवमनुप्रविष्टाः । तानन्वेति पथिभिर्दक्षिणावान् । ते अस्मै सर्वे घृतमातपन्ति । ऊर्ज दुहाना अनपस्फुरन्त इति, इति । सप्तर्त्विजः सूर्या इत्याचार्याः, इति । तेषामेषा भवति, इति । सप्त दिशो नानासूर्याः ( ४) । सप्त होतार ऋत्विजः । देवा आदित्या ये सप्त । तेभिः सोमाभीरक्ष ण इति, इति । तदप्याम्नायः । दिग्भ्राज ऋतूऽन्करोति, इति । एतयैवाऽऽवृताऽऽ सहस्रसूर्यताया इति वैशम्पायनः, इति । तस्यैषा भवति, इति । यद्द्याव इन्द्र ते शतꣳ शतं भूमीः । उत स्युः । न त्वा वज्रिन्त्सहस्रꣳ सूर्याः ( ५) । अनु न जातमष्ट रोदसी इति, इति । नानालिङ्गत्वादृतूनां नानासूर्यत्वम्, इति । अष्टौ तु व्यवसिता इति, इति । सूर्यमण्डलान्यष्टात ऊर्ध्वम्, इति । तेषामेषा भवति, इति । चित्रं देवानामुदगादनीकम्। । चक्षुर्मित्रस्य वरुणस्याग्नेः । आप्रा द्यावापृथिवी अन्तरिक्षम् । सूर्य आत्मा जगतस्तस्थुषश्चेति(६) इति । साकं प्लाक्षिस्तपत्त्रितपा नानासूर्याः सूर्या नव च ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयत्तैतिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके सप्तमोऽनुवाकः ।। ७ ।।
1.8 अनुवाक ८
क्वेदमभ्रं निविशते । क्वायꣳ संवत्सरो मिथः । क्वाहः(काहः?) क्वेयं देव रात्री । क्व मासा ऋतवः श्रिताः, इति । अर्धमासा मुहूर्ताः । निमेषास्त्रुटिभिः सह । क्वेमा आपो निविशन्ते ।यदीतो यान्ति संप्रति, इति । काला अप्सु निविशन्ते । आपः सूर्ये समाहिताः ( १) । अभ्राण्यपः प्रपद्यन्ते । विद्युत्सूर्ये समाहिता, इति । अनवर्णे इमे भूमी । इयं चासौ च रोदसी, इति । किꣳस्विदत्रान्तरा भृतम् । येनेमे विधृते उभे । विष्णुना विधृते भूमी । इति वत्सस्य वेदना, इति । इरावती धेनुमती हि भूतम् । सूयवसिनी मनुषे दशस्ये ( २) । व्यष्टभ्नाद्रोदसी विष्णवेते । दाधर्थ पृथिवीमभितो मयूखैः, इति । किं तद्विष्णोर्बलमाहुः । का दीप्तिः किं परायणम् । एको यद्धारयद्देवः । रेजती रोदसी उभे, इति । वाताद्विष्णोर्बलमाहुः । अक्षराद्दीप्तिरुच्यते । त्रिपदाद्धारयद्देवः । यद्विष्णोरेकमुत्तमम् ( ३), इति । अग्नयो वायवश्चैव । एतदस्य परायणम्, इति । पृच्छामि त्वां परं मृत्युम् । अवमं मध्यमं चतुम् । लोकं च पुण्यपापानाम् । एतत्पृच्छामि संप्रति, इति । अमुमाहुः परz मृत्युम् । पवमानं तु मध्यमम् । अग्निरेवावमो मृत्युः । चन्द्रमाश्चतुरुच्यते ( ४), इति । अनाभोगाः परं मृत्युम् । पापाः संयन्ति सर्वदा । आभोगास्त्वेव संयन्ति । यत्र पुण्यकृतो जनाः, इति । ततो मध्यममायन्ति । चतुमग्निं च संप्रति, इति । पृच्छामि त्वा पापकृतः । यत्र यातयते यमः । त्वं नस्तद्ब्रह्मन्प्रब्रूहि । यदि वेत्थासतो गृहान् ( ५), इति । कश्यपादुदिताः सूर्याः । पापान्निर्घ्नन्ति सर्वदा । रोदस्योरन्तर्देशेषु । तत्र न्यस्यन्ते वासवैः, इति । तेऽशरीराः प्रपद्यन्ते । यथाऽपुण्यस्य कर्मणः । अपाण्यपादकेशासः । तत्र तेऽयोनिजा जनाः, इति । मृत्वा पुनर्मृत्युमापद्यन्ते । अद्यमानाः स्वकर्मभिः (६) । आशातिकाः क्रिमय इव । ततः पूयन्ते वासवैः, इति । अपैतं मृत्युं जयति । य एवं वेद । स खल्वैवंविद्ब्राह्मणः । दीर्घश्रुत्तमो भवति । कश्यपस्यातिथिः सिद्धगमनः सिद्धागमनः, इति । तस्यैषा भवति, इति । आ यस्मिन्त्सप्त वासवाः । रोहन्ति पुण्या रुहः ( ७) । ऋषिर्ह दीर्घश्रुत्तमः । इन्द्रस्य घर्मो अतिथिरिति, इति । कश्यपः पश्यको भवति । यत्सर्वं परिपश्यतीति सौक्ष्म्यात्, इति ।
अथाग्नेरष्टपुरुषस्य । तस्यैषा भवति, इति । अग्ने नय सुपथा राये अस्मान् । विश्वानि देव वयुनानि व्रिद्वान् । युयोध्यस्मज्जुहुराणमेनः । भूयिष्ठा ते नमउक्तिं विधेमेति ( ८), इति । समाहिता दशस्ये उत्तममुच्यते गृहान्त्स्वकर्मभिः पूर्व्या रुह इति ।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठकेऽष्टमोऽनुवाकः ।। ८ ।।
1.9 अनुवाक ९
अग्निश्च जातवेदश्च । सहोजा अजिराप्रभुः । वैश्वानरो नर्यापाश्च । पङ्क्तिराधाश्च सप्तमः । विसर्पेवाऽष्टमोऽग्नीनाम् । एतेऽष्टौ वसवः क्षिता इति, इति । यथर्त्वेवाग्नेरर्चिर्वर्णविशेषाः । नीलार्चिश्च पीतकार्चिश्चेति, इति । अथ वायोरेकादशपुरुषस्यैकादशस्त्रीकस्य, इति । प्रभ्राजमाना व्यवदाताः ( १) । याश्च वासुकिवैद्युताः । रजताः परुषाः श्यामाः । कपिला अतिलोहिताः । ऊर्ध्वा अवपतन्ताश्च । वैद्युत इत्येकादश, इति । नैनं वैद्युतो हिनस्ति । य एवं वेद, इति । स होवाच व्यासः पाराशर्यः । विद्युद्वधमेवाहं मृत्युमैच्छमिति, इति । न त्वकामꣳ हन्ति ( २) । य एवं वेद, इति । अथ गन्धर्वगणाः, इति । स्वानभ्राट् । अङ्घारिर्बम्भारिः । हस्तः सुहस्तः । कृशानुर्विश्वावसुः । मूर्धन्वानसूर्यवर्चाः । कृतिरित्येकादश गन्धर्वगणाः, इति । देवाश्च महादेवाः । रश्मयश्च देवा गरगिरः ( ३), इति । नैनं गरो हिनस्ति । य एवं वेद, इति । गौरी मिमाय सलिलानि तक्षती । एकपदी द्विपदी सा चतुष्पदी । अष्टापदी नवपदी बभूबुषी । सहस्राक्षरा परमे व्योमन्निति, इति । वाचो विशेषणम्, इति । अथ निगदव्याख्याताः । ताननुक्रमिष्यामः, इति । बराहवः स्वतपसः ( ४) । विद्युन्महसो धूपयः । श्वापयो गृहमेधाश्चेत्येते । ये चेमेऽशिमिविद्विषः, इति । पर्जन्याः सप्त पृथिवीमभिवर्षन्ति । वृष्टिभिरिति । एतयैव विभक्तिविपरीताः । सप्तभिर्वातैरुदीरिताः । अमूँल्लोकानभिवर्षन्ति । तेषामेषा भवति, इति । समानमेतदुदकम् ( ५) । उच्चैत्यव चाहभिः । भूमिं पर्जन्या जिन्वन्ति । दिवं जिन्वन्त्यग्नय इति, इति । यदक्षरं भूतकृतम् । विश्वे देवा उपासते । महर्षिमस्य गोप्तारम् । जमदग्निमकुर्वत, इति । जमदग्निराप्यायते । छन्दोभिश्चतुरुत्तरैः । राज्ञः सोमस्य तृप्तासः ( ६) । ब्रह्मणा वीर्यावता । शिवा नः प्रदिशो दिशः, इति । तच्छं योरावृणीमहे । गातुं यज्ञाय । गातुं यज्ञपतये । दैवी स्वस्तिरस्तु नः । स्वस्तिर्मानुषेभ्यः । ऊर्ध्वं जिगातु भेषजम् । शं नो अस्तु द्विपदे। शं चतुष्पदे, इति । सोमपा३ असोमपा३ इति निगदव्याख्याताः ( ७), इति । व्यवदाता हन्ति गरगिरस्ततपस उदकं तृप्तासश्चतुष्पद एकं च ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके नवमोऽनुवाकः ।। ९ ।।
1.10 अनुवाक १०
सहस्रवृदियं भूमिः । परं व्योम सहस्रवृत् । अश्विना भुज्यू नासत्या । विश्वस्य जगतस्पती, इति । जाया भूमिः पतिर्व्योम । मिथुनं ता अतुर्यथुः । पुत्रो बृहस्पती रुद्रः । सरमा इति स्त्रीपुमम्, इति । शुक्रं वामन्यद्यजतं वामन्यत् । विषुरूपे अहनी द्यौरिव स्थः (१) । विश्वा हि माया अवथः स्वधावन्तौ । भद्रा वां पूषणाविह रातिरस्तु, इति । वासात्यौ चित्रौ जगतो निधानौ । द्यावाभूमी चरथः सꣳ सखायौ । तावश्विना रासभाश्वा हवं मे । शुभस्पती आगतꣳ सूर्यया सह, इति । त्युग्रो ह भुज्युमश्विनोदमेघे । रुयिं न कश्चिन्ममृवां३ अवाहाः । तमूहथुर्नौभिरात्मन्वतीभिः । अन्तरिक्षप्रुड्भिरपोदकाभिः (२), इति । तिस्रः क्षपस्त्रिरहाऽतिव्रजद्भिः । नासत्या भुज्युमूहथुः पतत्रैः । समुद्रस्य धन्वन्नार्द्रस्य पारे । त्रिभी रथैः शतपद्भिः षडश्वैः, इति । सवितारं वितन्वन्तम् । अनुबध्नाति शाम्बरः । आपपूरु षम्वरश्चैव। सविताऽरेपसो भवत्, इति । त्यꣳ सुतृप्तं विदित्वैव । बहुसोमगिरं वशी ( ३) । अन्वेति तुग्रो वक्रियां तम् । आयसूयान्त्सोमतृप्सुषु, इति । स संग्रामस्तमोद्योऽत्योतः । वाचो गाः पिपाति तत् । स तद्गोभिः स्तवाऽत्येत्यन्ये । रक्षसाऽनन्विताश्च ये, इति । अन्वेति परिवृत्यास्तः । एवमेतौ स्थो अश्विना । ते एते द्युःपृथिव्योः । अहरहर्गर्भं दधाथे ( ४), इति । तयोरेतौ वत्सावहोरात्रे । पृथिव्या अहः । दिवो रात्रिः । ता अविसृष्टौ । दंपती एव भवतः, इति । तयोरेतौ वत्सौ । अग्निश्चाऽऽदित्यश्च। रात्रेर्वत्सः । श्वेत आदित्यः । अह्नोऽग्निः । (५) ताम्रो अरुणः । ता अविसृष्टौ । दंपती एव भवतः, इति । तयोरेतौ वत्सौ । वृत्रश्च वैद्युतश्च । अग्नेर्वृत्रः । वैद्युत आदित्यस्य । ता अविसृष्टौ । दंपती एव भवतः, इति । तयोरेतौ वत्सौ (६) । उष्मा च नीहारश्च । वृत्रस्योष्मा । वैद्युतस्य नीहारः । तौ तावेव प्रतिपद्येते, इति । सेयꣳ रात्री गर्भिणी पुत्रेण संवसति । तस्या वा एतदु-ल्बणम् । यद्रात्रौ रश्मयः । यथा गोर्गर्भिण्या उल्बणम् । एवमेतस्यां उल्बणम्, इति । प्रजयिष्णुः प्रजया च पशुभिश्च भवति । य एवं वेद । एतमुद्यन्तमपियन्तं चेति । आदित्यः पुण्यस्य वत्सः, इति । अथ पवित्राङ्गिरसः ( ७), इति ।। स्थोऽपोदकाभिर्वशी दधाथे अग्निस्तयोरेतौ वत्सौ भवति चत्वारि च ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके दशमोऽनुवाकः ।। १० ।।
1.11 अनुवाक ११
पवित्रवन्तः परि वाजमासते । पितैषां प्रत्नो अभिरक्षति व्रतम् । महः समुद्रं वरुणस्तिरोदधे । धीरा इच्छेकुर्धरुणेष्वारभम्, इति । पवित्रं ते विततं ब्रह्मणस्पते । प्रभुर्गात्राणि पर्येषि विश्वतः । अतप्ततनूर्न तदामो अश्नुते । शृतास इद्वहन्तस्तत्समाशत, इति । ब्रह्मा देवानाम्, इति । असतः सद्ये ततक्षुः ( १) । ऋषयः सप्तात्रिश्च यत् । सर्वेऽत्रयो अगस्त्यश्च । नक्षत्रैः शंकृतोऽवसन्, इति । अथ सवितुः श्यावाश्वस्यावर्तिकामस्य, इति । अमी य ऋक्षा निहितास उच्चा । नक्तं ददृश्रे कुहचिद्दिवेयुः । अदब्धानि वरुणस्य व्रतानि । विचाकशच्चन्द्रमा नक्षत्रमेति, इति । तत्सवितुर्वरेण्यम् । भर्गो देवस्य धीमहि ( २) । धियो यो नः प्रचोदयात्, इति । तत्सवितुर्वृणीमहे । वयं देवस्य भोजनम् । श्रेष्ठꣳ सर्वधातमम् । तुरं भगस्य धीमहि, इति । अपागूहत सविता तृभीन् । सर्वान्दिवो अन्धसः । नक्तं तान्यभवन्दृशे । अस्थ्यस्थ्ना संभविष्यामः, इति । नाम नामैव नाम मे ( ३) । नपुꣳसकं पुमाꣳस्त्र्यस्मि(?) । स्थावरोऽस्म्यथ जङ्गमः । यजेऽयक्षि यष्टाहे च, इति । मया भूतान्ययक्षत । पशवो मम भूतानि । अनूबन्ध्योऽस्म्यहं विभुः, इति । स्त्रियः सतीः । ता उ मे पुꣳस आहुः । पश्यदक्षण्वान्न विचेतदन्धः । कविर्यः पुत्रः स इमा चिकेत ( ४) । यस्ता वि'जानात्सवितुः पिता सत्, इति । अन्धो मणिमविन्दत् । तमनङ्गुलिरावयत् । अग्रीवः प्रत्यमुञ्चत् । तमजिह्वा असश्चत, इति । ऊर्ध्वमूलमवाक्छाखम् । वृक्षं यो वेद संप्रति । न स जातु जनः श्रद्दध्यात् । मत्युर्मा मारयादितिः, इति । हसितꣳ रुदितं गीतम् ( ५) । वीणा पणवलासितम् । मृतं जीवं च यत्किंचित् । अङ्गानि स्नेव विद्धि तत्, इति । अतृष्यꣳस्तृष्य ध्यायत् । अस्माज्जाता मे मिथू चरन् । पुत्रो निर्ऋत्या वैदेहः । अचेता यश्च चेतनः, इति । स तं मणिमविन्दत् । सोऽनङ्गुलिरावयत् । सोऽग्रीवः प्रत्यमुञ्चत् ( ६) । सोऽजिह्वो असश्चत, इति । नैतमृषिं विदित्वा नगरं प्रविशेत् । यदि प्रविशेत् । मिथौ चरित्वा प्रविशेत् । तत्संभवस्य व्रतम्, इति । आ तमग्ने रथं तिष्ठ । एकाश्वमेकयोजनम् । एकचक्रमेकधुरम् । वातध्राजिगतिं विभो, इति । न रिष्यति न व्यथते ( ७) । नास्याक्षो यातु सज्जति । यच्छ्वेतान्रोहिताꣳश्चाग्नेः । रथे युक्त्वाऽधितिष्ठति, इति । एकया च दशभिश्च स्वभूते । द्वाभ्यामिष्टये विꣳशत्या च । तिसृभिश्च वहसे त्रिꣳशता च । नियुद्भिर्वायविह ता विमुञ्च ( ८ ) इति ।। ततक्षुर्धीमहि नाम मे चिकेत गीतं प्रत्यमुञ्चद्व्यथते सप्त च ।।
इति कृप्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठक एकादशोऽनुवाकः ।। ११ ।।
1.12 अनुवाक १२
आतनुष्व प्रतनुष्व । उद्धमाऽऽधम संधम । आदित्ये चन्द्रवर्णानाम् । गर्भमाधेहि यः पुमान्, इति । इतः सिक्तꣳ सूर्यगतम् । चन्द्रमसे रसं कृधि । वारादं जनयाग्रेऽग्निम् । य एको रुद्र उच्यते, इति । असंख्याताः सहस्राणि । स्मर्यते न च दृश्यंते ( १) । एवमेतं निबोधत, इति । आ मन्द्रैरिन्द्र हरिभिः । याहि मयूररोमभिः । मा त्वा केचिन्न्येमुरिन्न पाशिनः । दधन्वेव ता इहि, इति । मा मन्द्रैरिन्द्र हरिभिः । यामि मयूररोमभिः । मा मा केचिन्न्येमुरिन्न पाशिनः । निधन्वेव ताँ३ इमि, इति । अणुभिश्च महद्भिश्च ( २) । निघृष्वैरसमायुतैः । कालैर्हरित्वमापन्नैः । इन्द्राऽऽयाहि सहस्रयुक्, इति । अग्निर्विभ्राष्टिवसनः । वायुः श्वेतसिकद्रुकः । संवत्सरो विषूवर्णैः । नित्यास्तेऽनुचरास्तव, इति । सुब्रह्मण्योꣳ सुब्रह्मण्योꣳ । इन्द्राऽऽगच्छ हरिव आगच्छ मेधातिथेः । मेष वृषणश्वस्य मेने ( ३) । गौरावस्क-न्दिन्नहल्यायै जार । कौशिकब्राह्मण गौतमब्रुवाण, इति । अरुणाश्वा इहाऽऽगताः । वसवः पृथिविक्षितः । अष्टौ दिग्वाससोऽग्नयः । अग्निश्च जातवेदाश्चेत्येते, इति । ताम्राश्वास्ताम्ररथाः । ताम्रवर्णास्तथाऽसिताः । दण्डहस्ताः खादग्दतः । इतो रुद्राः परां गताः । ( ४) उक्तꣳ स्थानं प्रमाणं च पुर इत, इति । बृहस्पतिश्च सविता च । विश्वरूपैरिहाऽऽगताम् । रथेनोदकवर्त्मना । अप्सुषा इति तद्वयोः, इति । उक्तो वेषो वासाꣳसि च । कालावयवानामितः प्रतीज्या । वासात्या इत्यश्विनोः । कोऽन्त-रिक्षे शब्दं करोतीति । वासिष्ठो रौहिणो मीमाꣳसां चक्रे । तस्यैषा भवति, इति । वाश्रेव विद्युदिति, इति । ब्रह्मण उदरणमसि । ब्रह्मण उदीरणमसि । ब्रह्मण आस्तरणमसि । ब्रह्मण उपस्तरणमसि(५), इति ।। दृश्यते च मेने परां गताश्चक्रे षट् च ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके द्वादशोऽनुवाकः ।। १२ ।।
1.13 अनुवाक १३
अष्टयोनीमष्टपुत्राम् । अष्टपत्नीमिमां महीम् । अहं वेद न मे मृत्युः । न चामृत्युरघाऽहरत्, इति । अष्टयोन्यष्टपुत्राम् । अष्टपदिदमन्तरिक्षम् । अहं वेद न मे मृत्युः । न चामृत्युरघाऽहरत् । अष्टयोनीमष्टपुत्राम् । अरष्टपत्नीममूं दिवम् (१) । अहं वेद न मे मृत्युः । न चामृत्युरघाऽहरत्, इति । सुत्रामाणं महीमूषु, इति । अदितिर्द्यौरदितिरन्तरिक्षम् । अदितिर्माता स पिता स पुत्रः । विश्वे देवा अदितिः पञ्चजनाः । अदितिर्जातमदितिर्जनित्वम, इति । अष्टौ पुत्रासो अदितेः । ये जातास्तन्वः परि । देवां३ उपप्रैत्सप्तभिः ( २) । परा मार्ताण्डमास्यत्, इति । सप्तभिः पुत्रैरदितिः । उपप्रैत्पूर्व्यं युगम् । प्रजायै मृत्यवे तत् । परा मार्ताण्डमाभरदिति, इति । ताननुक्रमिष्यामः, इति । मित्रश्च वरुणश्च । धाता चार्यमा च । अꣳशश्च भगश्च । इन्द्रश्च विवस्वाꣳश्चेत्येते, इति । हिरण्यगर्भो हꣳसः शुचिषत् । ब्रह्मजज्ञानं तदित्पदमिति, इति । गर्भः प्राजापत्यः । अथ पुरुषः सप्तपुरुषः ( ३), इति ।। अमूं दिवꣳ सप्तभिरेते चत्वारि च ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके त्रयोदशोऽनुवाकः ।। १३ ।।
1.14 अनुवाक १४
योऽसौ तपन्नुदेति । स सर्वेषां भूतानां प्राणानादायोदेति । मा मे प्रजाया मा पशूनाम् । मा मम प्राणानादायोदगाः, इति । असौ योऽस्तमेति । स सर्वेषां भूतानां प्राणा-नादायास्तमेतिं । मा मे प्रजाया मा पशूनाम् । मा मम प्राणानादायास्तं गाः, इति । असौ य आपूर्यति । स सर्वेषां भूतानां प्राणैरापूर्यति (१) । मा मे प्रजाया मा पशूनाम् । मा मम प्राणैरापूरिष्ठाः, इति । असौ योऽपक्षीयति । स सर्वेषां भूतानां प्राणैरपक्षीयति । मा मे प्रजाया मा पशूनाम् । मा मम प्राणैरपक्षेष्ठाः, इति । अमूनि नक्षत्राणि । सर्वेषां भूतानां प्राणैरप प्रसर्पन्ति चोत्सर्पन्ति च । मा मे प्रजाया मा पशूनाम् । मा मम प्राणैरप प्रसृपत मोत्सृपत ( २), इति । इमे मासाश्चार्धमासाश्च । सर्वेषां भूतानां प्राणैरप प्रसर्पन्ति चोत्सर्पन्ति च । मा मे प्रजाया मा पशूनाम् । मा मम प्राणैरप प्रसृपत मोत्सृपत ।। इम ऋतवः । सर्वेषां भूतानां प्राणैरप प्रसर्पन्ति चोत्सर्पन्ति च । मा मे प्रजाया मा पशूनाम् । मा मम प्राणैरप प्रसृपत मोत्सृपत, इति । अयम् संवत्सरः । सर्वेषां भूतानां प्राणैरप प्रसर्पति चोत्सर्पति च (३) । मा मे प्रजाया मा पशूनाम् । मा मम प्राणैरप प्रसृप मोत्सृप, इति । इदमहः । सर्वेषां भूतानां प्राणैरप प्रसर्पति चोत्सर्पति च । मा मे प्रजाया मा पशूनाम् । मा मम प्राणैरप प्रसृप मोत्सृप । इयꣳ रात्रिः । सर्वेषां भूतानां प्राणैरप प्रसर्पति चोत्सर्पति च । मा मे प्रजाया मा पशूनाम् । मा मम प्राणैरप प्रसृम् मोत्सृप, इति । ॐ भूर्भुवुः स्वः, इति । एतद्वो मिथुनं मा नो मिथुनꣳ रीढ्वम्, ( ४) इति । प्राणैरापूर्यति मोत्सृपत चोत्सर्पति च मोत्सृप द्वे च ।। उदेत्यस्तमेत्यापूर्यत्यपक्षीयत्यमूनि नक्षत्राणीमे मासा इम ऋतवोऽयꣳ संवत्सर इदमहरियꣳ रात्रिर्दश ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके चतुर्दशोऽनुवाकः ।। १४ ।।
1.15 अनुवाक १५
अथाऽऽदित्यस्याष्टपुरुषस्य, इति । वसूनामादित्यानाँ स्थाने स्वतेजसा भानि, इति । रुद्राणामादित्यानाँ स्थाने स्वतेजसा भानि, इति । सताँ सत्यानाम् । आदित्यानाँ स्थाने स्वतेजसा भानि, इति । अभिधून्वतामभिघ्नताम् । वातवतां मरुताम् । आदित्यानाँ स्थाने स्वतेजसा भानि, इति । ऋभूणामादित्यानाँ स्थाने स्वतेजसा भानि, इति । संवत्सरस्य सवितुः । आदित्यस्य स्थाने स्वतेजसा भानि, इति । ओं भूर्भुवः स्वः । रश्मयो वो मिथुनं मा नो मिथुनँ रीढ्वम्, ( १) इति । ऋभूणामादित्यानाँ स्थाने स्वतेजसा भानि षट् च ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके पञ्चदशोऽनुवाकः ।। १५ ।। 1.15
1.16 अनुवाक १६
आरोगस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । भ्राजस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । पटरस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । पतङ्गस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । स्वर्णरस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । ज्योतिषीमतस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । विभासस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । कश्यपस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । ॐ भूर्भुवः स्वः । आपो वो मिथुनं मा नो मिथुनँ रीढ्वम् ( १), इति । आरोगस्य दश ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके षोडशोऽनुवाकः ।। १६ ।। 1.16
1.17 अनुवाक १७
अथ वायोरेकादशपुरुषस्यैकादशस्त्रीकस्य, इति । प्रभ्राजमानानाँ रुद्राणाँ स्थाने स्वतेजसा भानि । व्यवदातानाँ रुद्राणाँ स्थाने स्वतेजसा भानि । वासुकिवैद्युतानां रुद्राणां स्थाने स्वतेजसा भ्रानि । रजतानाँ रुद्राणां स्थाने स्वतेजसा भानि । परु- षाणां रुद्राणाँ स्थाने स्वतेजसा भानि । श्यामानां रुद्राणां स्थाने स्वतेजसा भानि । कपिलानां रुद्राणां स्थाने स्वतेजसा भानि । अतिलोहितानाशं रुद्राणां स्थाने स्वतेजसा भानि । ऊर्ध्वानां रुद्राणां स्थाने स्वतेजसा भानि ( १) । अवपतन्तानां रुद्राणां स्थाने स्वतेजसा भानि । वैद्युतानां रुद्राणां स्थाने स्वतेजसा भानि । प्रभ्राजमानीनां रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भानि । व्यवदातीनां रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भानि । वासुकिवैद्युतीनां रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भानि । रजतानां रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भानि । परुषाणां रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भानि । श्यामानां रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भानि । कपिलानां रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भानि । अतिलोहितीनां रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भ्रानि । ऊर्ध्वानां रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भानि । अवपतन्तीनां रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भानि । वैद्युतीनाँ रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भानि । ओं भूर्भुवः स्वः । रूपाणि वो मिथुनं मा नो मिथुनं रीढ्वम् ( २), इति । ऊर्ध्वानां रुद्राणां स्थाने स्वतेजसा भान्यतिलोहितीनां रुद्राणीनां स्थाने स्वतेजसा भानि पञ्च च ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके
सप्तदशोऽनुवाकः ।। १७ ।। 1.17
1.18 अनुवाक १८
अथाग्नेरष्टपुरुषस्य, इति । अग्नेः पूर्वदिश्यस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । जातवेदस उपदिश्यस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । सहोजसो दक्षिणदिश्यस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । अजिराप्रभव उपदिश्यस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । वैश्वानरस्यापरदिश्यस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । नर्यापस उपदिश्यस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । पङ्तिरा-धस उदग्दिश्यस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । विसर्पिण उपदि श्यस्य स्थाने स्वतेजसा भानि । ओं भूर्भुवः स्वः । दिशो वो मिथुनं मा नो मिथुनꣳ रीढ्वम् ( १), इति ।। स्वरेकं च ।।
एतद्रश्मय आपो रूपाणि दिशः पञ्च ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठकेऽष्टादशोऽनुवाकः ।। १८ ।।
1.19 अनुवाक १९
दक्षिणपूर्वस्यां दिशि विसर्पी नरकः । तस्मान्नः परिपाहि, इति । दक्षिणापरस्यां दिश्यविसर्पी नरकः । तस्मान्नः परिपाहि, इति। उत्तरपूर्वस्यां दिशि विषादी नरकः । तस्मान्नः परिपाहि, इति । उत्तरापरस्यां दिश्यविषादी नरकः । तस्मान्नः परिपाहि, इति । आ यस्मिन्सप्त वासवा इन्द्रियाणि शतक्रतवित्येते ( १), इति ।। दक्षिणपूर्वस्यां नव ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठक एकोनविंशोऽनुवाकः ।। १९ ।। 1.19
1.20 अनुवाक २०
इन्द्रघोषा वो वसुभिः पुरस्तादुपदधताम् । मनोजवसो वः पितृभिर्दक्षिणत उपदधताम् । प्रचेता वो रुद्रैः पश्चादुपदधताम् । विश्वकर्मा व आदित्यैरुत्तरत उपदधताम् । त्वष्टा वो रूपैरुपरिष्टादुपदधताम् । संज्ञानं वः पश्चादिति, इति । आदित्यः सर्वोऽग्निः पृथिव्याम् । वायुरन्तरिक्षे । सूर्यो दिवि । चन्द्रमा दिक्षु । नक्षत्राणि स्वलोके, इति । एवा ह्येव । एवा ह्यग्ने । एवा हि वायो । एवा हीन्द्र । एवा हि पूषन् । एवा हि देवाः ( १), इति । दिक्षु, सप्त च ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके विंशोऽनुवाकः ।। २० ।। 1.20
1.21 अनुवाक २१
आपमापामपः सर्वाः । अस्मादस्मादितोऽमुतः । अग्निर्वायुश्च सूर्यश्च । सह संचस्करर्द्धिया । वाय्वश्वा रश्मिपतयः । मरीच्या त्मानो अद्रुहः । देवीर्भुवनसूवरीः । पुत्रवत्त्वाय मे सुत । महानाम्नीर्महामानाः । महसो महसः स्वः ( १) देवीः पर्जन्यसू वरीः । पुत्रवत्त्वाय मे सुत । अपाश्नुष्णिमपा रक्षः । अपाश्नुष्णिमपारघम् । अपाघ्रामप चावर्तिम् । अप देवीरितो हित । वज्रं देवीरजीतांश्च । भुवनं देवसूवरीः । आदित्यानदितिं देवीम् । योनिनोर्ध्वमुदीषत ( २) भद्रं कर्णेभिः शृणुयामं देवाः । भद्रं पश्येमाक्षभिर्यजत्राः । स्थिरैरङ्गैस्तुष्टुवासंस्तनूभिः । व्यशेम देवहितं यदायुः । स्वस्ति न इन्द्रो वृद्धश्रवाः । स्वस्ति नः पूषा विश्ववेदाः । स्वस्ति नस्तार्क्ष्यो अरिष्टनेमिः । स्वस्ति नो बृहस्पतिर्दधातु । केतवो अरुणासश्च । ऋषयो वातरशनाः । प्रतिष्ठां शतधा हि । समाहितासो सहस्रधायसम् । शिवा नः शंतमा भवन्तु । दिव्या आप ओषधयः । सुमृडीका सरस्वति । मा ते व्योम संदृशि ( ३), इति । स्वरुदीषत वातरशनाः षट्च । ।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठक एकविंशोऽनुवाकः ।। २१ ।। 1.21
1.22 अनुवाक 22
योऽपां पुष्पं वेद । पुष्पवान्प्रजावान्पशुमान्भवति । चन्द्रम्रा वा अपां पुष्पम् । पुष्पवान्प्रजावान्पशुमान्भवति । य एवं वेद, इति । योऽपामायतनं वेद । आयतनवान्भवति । अग्निर्वा अपामायतनम् । आयतनवान्भवति । योऽग्नेरायतनं वेद ( १) । आयतनवान्भवति । आपो वा अग्नेरायतनम् । आयतनवान्भवति । य एवं वेद, इति । योऽपामायतनं वेद । आयतनवान्भवति । वायुर्वा अपामायतनम् । आयतनवान्भवति । यो वायोरायतनं वेद । आयतनवान्भवति ( २) । आपो वै वायोरायतनम् । आयतनान्भवति । य एवं वेद, इति । योऽपामायतनं वेद । आयतनवान्भवति । असौ वै तपन्नपामायतनम् । आयतनवान्भवति । योऽमुष्य तपत आयतनं वेद । आयनवान्भवति । आपो वा अमुष्य तपत आयतनम् (३) । आयतनवान्भवति । य एवं वेद, इति । योऽपामायतनं वेद । आयतनवान्भवति । चन्द्रमा वा अपामायतनम् । आयतनवान्भवति । यश्चन्द्रमस आयतनं वेद । आयतवान्भवति । आपो वै चन्द्रमस आयतनम् । आयतनान्भवति ( ४) । य एवं वेद, इति । योऽपामायतनं वेद । आयतनवान्भवति । नक्षत्राणि वा अपामायतनम् । आयतनवान्भवति । यो नक्षत्राणामायतनं वेद । आयतनवान्भवति । आपो वै नक्षत्राणामा यतनम् । आयतनवान्भवति । य एवं वेद ( ५), इति । योऽपामायतनं वेद । आयतनवान्भवति । पर्जन्यो वा अपामायतनम् । आयतनवान्भवति । यः पर्जन्यस्याऽऽयतनं वेद । आयतनवान्भवति । आपो वै पर्जन्यस्याऽऽयतनम् । आयतनवान्भवति । य एवं वेद, इति । योऽपामायतनं वेद ( ६) । आयतनवान्भवति । संवत्सरो वा अपामायतनम् । आयतनवान्भवति । यः संवत्सर स्याऽऽयतनं वेद । आयतनवान्भवति । आपो वै संवत्सरस्याऽऽयतनम् । आयतनवान्भवति । य एवं वेद, इति । योऽप्सु नावं प्रतिष्ठितां वेद । प्रत्येव तिष्ठति ( ७) । इमे वै लोका अप्सु प्रतिष्ठिताः । तदेषाऽभ्यनूक्ता, इति । अपां रसमुदयं सन् । सूर्ये शुक्रम् समाभृतम् । अपाँ रसस्य यो रसः । तं वो गृह्णाम्युत्तममिति, इति । इमे वै लोका अपाँ रसः । तेऽमुष्मिन्नादित्ये समाभृताः, इति । जानुदघ्नीमुत्तरवेदीं खात्वा । अपां पूरयित्वा गुल्फदघ्नम् । ( ८) । पुष्करपर्णैः पुष्करदण्डैः पुष्करैश्च सँस्तीर्य । तस्मिन्विहायसे । अग्निं प्रणीयोपसमाधाय,, इति । ब्रह्मवादिनो वदन्ति । कस्मात्प्रणीतेऽयमग्निश्चीयते । साप्प्रणीतेऽयमप्सु ह्ययं चीयते । असौ भुवनेऽप्यनाहिताग्निरेताः । तमभित एता अबीष्टका उपदधाति, इति । अग्निहोत्रे दर्शपूर्णमासयोः । पशुबन्धे चातुर्मास्येषु । ( ९) अथो आहुः । सर्वेषु यज्ञक्रतुष्विति, इति । एतद्ध स्म वा आहुः शण्डिलाः । कमग्निं चिनुते । सत्रियमग्निं चिन्वानः । संवत्सरं प्रत्यक्षेण, इति । कमग्निं चिनुते । ( १०) नाचिकेतमग्निं चिन्वानः । प्राणान्प्रत्यक्षेण, इति । कमग्निं चिनुते । चातुर्होत्रियमग्निं चिन्वानः । ब्रह्म प्रत्यक्षेण, इति । कमग्निं चिनुते । वैश्वसृजमग्निं चिन्वानः । शरीरं प्रत्यक्षेण, इति । कमग्निं चिनुते । उपानुवाक्यमाशुमग्निं चिन्वानः ।( ११) इमाँल्लोकान्प्रत्यक्षेण इति । कमग्निं चिनुते । इममारुणकेतुकमग्निं चिन्वान इति । य एवासौ । इतश्चामुतश्चाव्यतीपाती । तमिति, इति । योऽग्नेर्मिथूया वेद । मिथुनवान्भवति । आपो वा अग्नेर्मिथूयाः । मिथुनवान्भवति । य एवं वेद ( १२), इति । वेद भवत्यायतनमायतनवान्भवति वेद वेद तिष्ठति गुल्फदघ्नं चातुर्मास्येष्वमुमादित्यं प्रत्यक्षेण कमग्निं चिनुत उपानुवाक्यमाशुमग्निं चिन्वानो मिथूया मिथुनवान्भवत्येकं च ।। पुष्पमग्निर्वायुरसौ वै तपन्,चन्द्रमा नक्षत्राणि पर्जन्यः संवत्सरस्तिष्ठति सत्रियँ संवत्सरँ सावित्रममुं नाचिकेतं प्राणाँश्चातुर्होत्रियं ब्रह्म वैश्वसृजँ शरीरमुपानुवाक्यमाशुमिमाँल्लोकानिममारुणकेतुकं य एवासौ ।। इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके द्वाविंशोऽनुवाकः ।। 1.२२ ।।
1.23 अनुवाक २३
आपो वा इदमासन्त्सलिलमेव । स प्रजापतिरेकः पुष्करपर्णे समभवत् । तस्यान्तर्मनसि कामः समवर्तत । इदँ सृजेयमिति । तस्माद्यत्पुरुषो मनसाऽभिगच्छति । तद्वाचा वदति । तत्कर्मणा करोति । तदेषाऽभ्यनूक्ता, इति ।
कामस्तदग्रे समवर्तताधि । मनसो रेतः प्रथमं यदासीत् ( १) । सतो बन्धुमसति निरविन्दन् । हृदि प्रतीष्या कवयो मनीषेति, इति । उपैनं तदुपनमति । यत्कामो भवति । य एवं वेद, इति । स तपोऽतप्यत । स तपस्तप्त्वा । शरीरमधूनुत । तस्य यन्माँसमासीत् । ततोऽरुणाः केतवो वातरशना ऋषय उद तिष्ठन् (२) । ये नखाः । ते वैखानसाः । ये वालाः । ते वालखिल्याः । यो रसः । सोऽपाम्, इति ।
अन्तरतः कृर्मं भूतँ सर्पन्तम् । तमब्रवीत् । मम वै त्वङ्माँसा । समभूत् ( ३ । नेत्यब्रवीत् । पूर्वमेवाहमिहाऽऽसमिति । तत्पुरुषस्य पुरुषत्वम् । स सहस्रशीर्षा पुरुषः । सहस्राक्षः सहस्रपात् । भूत्वोदतिष्ठत् । तमब्रवीत् । त्वं वै पूर्वँ समभूः । त्वमिदं पूर्वः कुरुष्वेति, इति । स इत आदायापः ( ४) । अञ्जलिना पुरस्तादुपादधात् । एवा ह्येवेति । तत आदित्य उदतिष्ठत् । सा प्राची दिक्, इति । अथाऽऽरुणः केतुर्दक्षिणत उपादधात् । एवा ह्यग्न इति । ततो वा अग्निरुदतिष्ठत् । सा दक्षिणा दिक् । अथाऽऽरुणः केतुः पश्चादुपादधात् । एवा हि वायो इति । ( ५) ततो वायुरुदतिष्ठत् । सा प्रतीची दिक् । अथाऽऽरुणः केतुरुत्तरत उपादधात् । एवा हीन्द्रेति । ततो वा इन्द्र उदतिष्ठत् । सोदीची दिक् । अथाऽऽरुणः केतुर्मध्य उपादधात् । एवा हि पूषन्निति । ततो वै पूषोदतिष्ठत् । सेयं दिक् । ( ६) अथाऽऽरुणः केतुरुपरिष्टादुपादधात् । एवा हि देवा इति । ततो देवमनुष्याः पितरः । गन्धर्वाप्सश्चोदतिष्ठन् । सोर्ध्वा दिक्, इति । या विप्रुषो वि परापतन् । ताभ्योऽसुरा रक्षांसि पिशाचाश्चोदतिष्ठन् । तस्मात्ते पराभवन् । विप्रुड्भ्यो हि ते समभवन्, इति । तदेषाऽभ्यनूक्ता ( ७), इति । आपो ह यद्बृहतीर्गर्भमायन् । दक्षं दधाना जनयन्तीः स्वयंभुम् । तत इमेऽध्यसृज्यन्त सर्गाः । अद्भ्यो वा इदं समभूत् । तस्मादिदं सर्वं ब्रह्म स्वयंभ्विति, इति । तस्मादिदं सर्वं शिथिलमिवाध्रुवमिवाभवत्, इति । प्रजापतिर्वाव तत् । आत्मनाऽऽत्मानं विधाय । तदेवानुप्राविशत्, इति । तदेषाऽभ्यनूक्ता ( ८) इति । विधाय लोकान्विधाय भूतानि । विधाय सर्वाः प्रदिशो दिशश्च । प्रजापतिः प्रथमजा ऋतस्य । आत्मनाऽऽत्मानमभिसंविवेशेति, इति । सर्वमेवेदमाप्त्वा । सर्वमवरुध्य । तदेवानुप्रविशति । य एवं वेद ( ९) इति ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके त्रयोविंशोऽनुवाकः । । 1.२३ ।।
1.24 अनुवाक २४
चतुष्टय्य आपो गृह्णाति । चत्वारि वा अपां रूपाणि । मेघो विद्युत् । स्तनयित्नुर्वृष्टिः । तान्येवावरुन्धे, इति । आतपति वर्ष्यां गृह्णाति । ताः पुरस्तादुपदधाति । एता वै ब्रह्मवर्चस्या आपः । मुखत एव ब्रह्मवर्चसमवरुन्धे । तस्मान्मुखतो ब्रह्मवर्चसितरः ( १), इति । कूप्या गृह्णाति । ता दक्षिणत उपदधाति । एता वै तेजस्वनीरापः । तेज एवास्य दक्षिणतो दधाति । तस्माद्दक्षिणोऽर्धस्तेजस्वितरः,इति । स्थावरा गृह्णाति । ताः पश्चादुपदधाति । प्रतिष्ठिता वै स्थावराः । पश्चादेव प्रतितिष्ठति, इति । वहन्तीर्गृह्णाति २) । ता उत्तरत उपदधाति । ओजसा वा एता वहन्तीरिवोद्गतीरिव आकूजतीरिव धावन्तीः । ओज एवास्योत्तरतो दधाति । तस्मादुत्तरोऽर्ध ओजस्वितरः, इति । संभार्या गृह्णाति । ता मध्य उपदधाति । इयं वै संभार्याः । अस्यामेव प्रतितिष्ठति, इति ।
पल्वल्या गृह्णाति । ता उपरिष्टादुपादधाति ( ३) । असौ वै पल्वल्याः । अमुष्यामेव प्रतितिष्ठति, इति । दिक्षूपदधाति । दिक्षु वा आपः । अन्नं वा आपः । अद्भ्यो वा अन्नं जायते । यदेवाद्भ्योऽन्नं जायते । तदवरुन्धे, इति । तं वा एतमरुणाः केतवो वातरशना ऋषयोऽचिन्वन् । तस्मादारुणकेतुकः, इति । तदेषाऽभ्यनूक्ता, इति । कैतवो अरुणासश्च । ऋषयो वातरशनाः । प्रतिष्ठां शतधा हि । समाहितासो सहस्रधायसमिति, इति । शतशश्चैव सहस्रशश्च प्रतितिष्ठति । य एतमग्निं चिनुते । य उ चैनमेवं वेद, इति ।। व्रह्मवर्चसितरो वहन्तीर्गृह्णाति ता उपरिष्टादुपादधात्यारुणकेतुकोऽष्टौ च ।।
इति कृप्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके चतुर्विशोऽनुवाकः । । 1.२४ । ।
1.25 अनुवाक २५
जानुदघ्नीमुत्तरवेदीं खात्वा । अपां पूरयति । अपां सर्वत्वाय, इति । पुष्करपर्णं रुक्मं पुरुषमित्युपदधाति । तपो वै पुष्करपर्णम् । सत्यं रुक्मः। । अमृतं पुरुषः । एतावद्वावास्ति । यावदेतत् । यावदेवास्ति ( १) । तदवरुन्धे, इति । कूर्ममुपदधाति । अपामेव मेधमवरुन्धे । अथो स्वर्गस्य लोकस्य समष्ट्यै, इति । आपमापामपः सर्वाः । अस्मादस्मादितोऽमुतः । अग्निर्वायुश्च सूर्यश्च । सह संचस्करर्धिया इति । वाय्वश्वा रश्मिपतयः, हति । लोकं पृण च्छिद्रं पृण ( २ । यास्तिस्रः परमजाः, इति । इन्द्रघोषा वो वसुभिरेवा ह्येवेति, इति । पञ्च चितय उपदधाति । पाङ्क्तोऽग्निः। यावानेवाग्निः । तं चिनुते, इति । लोकंपृणया द्वितीयामुपदधाति । पञ्चपदा वै विराट् । तस्या वा इयं पादः । अन्तरिक्षं पादः । द्यौः पादः । दिशः पादः । परोरजाः पादः, इति । विराज्येव प्रतितिष्ठति । य एतमग्निं चिनुते । य उ चैनमेवं वेद ( ३), इति ।। अस्ति पृणान्तरिक्षं पादः षट्च ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके पञ्चविंशोऽनुवाकः ।। 1.२५ ।। 1.25
1.26 अनुवाक २६
अग्निं प्रणीयोपसमाधाय । तमभित एता अबीष्टका उपदधाति । अग्निहोत्रे दर्शपूर्णमासयोः । पशुबन्धे चातु र्मास्येषु । अथो आहुः । सर्वेषु यज्ञक्रतुष्विति, इति । अथ ह स्माऽऽहारुणः स्वायंभुवः । सावित्रः सर्वोऽग्निरित्यननुषङ्गं मन्यामहे । नाना वा एतेषां वीर्याणि,इति । कमग्निं चिनुते ( १) । सत्रियमग्निं चिन्वानः । कमग्निं चिनुते । सावित्रमग्निं चिन्वानः । कमग्निं चिनुते । नाचिकेतमग्निं चिन्वानः । कमग्निं चिनुते । चातुर्होत्रियमग्निं चिन्वानः । कमग्निं चिनुते । वैश्वसृजमग्निं चिन्वानः । कमग्निं चिनुते ( २) । उपानुवाक्यमाशुमग्निं चिन्वानः । कमग्निं चिनुते । इममारुणकेतुकमग्निं चिन्वान इति, इति । वृषा वा अग्निः । वृषाणौ सँस्फालयेत् । हन्येतास्य यज्ञः । तस्मान्नानुषज्यः, इति । सोत्तरवेदिषु क्रतुषु चिन्वीत । उत्तरवेद्यां ह्यग्निश्चीयते, इति । प्रजाकामश्चिन्वीत ( ३) । प्राजापत्यो वा एषोऽग्निः । प्राजापत्याः प्रजाः । प्रजावान्भवति । य एवं वेद, इति । पशुकामश्चिन्वीत । संज्ञानं वा एतत्पशूनाम् । यदापः । पशूनामेव संज्ञानेऽग्निं चिनुते । पशु मान्भवति । य एवं वेद ( ४), इति । वृष्टिकामश्चिन्वीत । आपो वै वृष्टिः । पर्जन्यो वर्षुको भवति । य एवं वेद, इति । आमयावी चिन्वीत । आपो वै भेषजम् । भेषजमेवास्मै करोति । सर्वमायुरेति, इति । अभिचरँश्चिन्वीत । वज्रो वा आपः ( ५) । वज्रमेव भ्रातृव्येभ्यः प्रहरति । स्तृणुत एनम्, इति । तेजस्काम्रो यशस्कामः । ब्रह्मवर्चसकामः स्वर्गकामश्चिन्वीत । एतावद्वावास्ति । यावदेतत् । यावदेवास्ति । तदवरुन्धे, इति । तस्यैतद्व्रतम् । वर्षति न धावेत् (६) अमृतं वा आपः । अमृतस्यानन्तरित्यै, इति । नाप्सु मूत्रपुरीषं कुर्यात् । न निष्ठीवेत् । न विवसनः स्नायात् । गुह्यो वा एषोऽग्निः । एतस्याग्नेरनतिदाहाय, इति । न पुष्करपर्णानि हिरण्यं वाऽधितिष्ठेत् । एतस्याग्नेरनभ्यारोहाय, इति । न कूर्मस्याश्नीयात् । नोदकस्याघातुकान्येन मोदकानि भवन्ति । अघातुका आपः । य एतमग्निं चिनुते । य उ चैनमेवं वेद (७), इति । चिनुते चिनुते प्रजाकामश्चिन्वीत य एवं वेदाऽऽपो धावेदश्नीयाच्चत्वारि च ।।
इति कृप्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके षड्विंशोऽनुवाकः ।। २६ ।। 1.26
1.27 अनुवाक २७
इमा नु कं भुवना सीषधेम । इन्द्रश्च विश्वे च देवाः इति । यज्ञं च नः स्तन्व च प्रजां च । आदित्यैरिन्द्रः सह सीषधातु, इति । आदिरत्यैरिन्द्रः सगणो मरुद्भिः । अस्माकं भूत्वविता तनूनाम्, इति । आप्लवस्व प्रप्लवस्व । आण्डी भव ज मा मुहुः । सुखादीं दुःखनिधनाम् । प्रतिमुञ्चस्व स्वां पुरम् ( १) इति । मरीचयः स्वायंभुवाः । ये शरीराण्यकल्पयन् । ते ते देहं कल्पयन्तु । मा च ते ख्या स्म तीरिषत्, इति । उत्तिष्ठत मा स्वप्त । अग्निमिच्छध्वं भारताः । राज्ञः सोमस्य तृप्तासः । सूर्येण सुयुजोषसः इति । युवा सुवासाः, इति । अष्टाचक्रा नवद्वारा ( २) । देवानां पूर-योध्या । तस्याँ हिरण्मयः कोशः । स्वर्गो लोको ज्योतिषाऽऽवृतः, इति । यो वै तां ब्रह्मणो वेद । अमृतेनाऽऽवृतां पुरीम् । तस्मै ब्रह्म च ब्रह्मा च । आयुः कीर्तिं प्रजां ददुः, इति । विभ्राजमानाँ हरिणीम् । यशसा संपरीवृताम् । पुरँ हिरण्मयीं ब्रह्मा ( ३) । विवेशापराजिता, इति । पराङेत्यज्यामयी । पराङेत्यनाशकी । इह चामुत्र चान्वेति । विद्वान्देवासुरानुभयान्, इति । यत्कुमारी मन्द्रयते । यद्योषिद्यत्पतिव्रता । अरिष्टं यत्किंच क्रियते । अग्निस्तदनुवेधति, इति । अशृतासः शृतासश्च ( ४) । यज्वानो येऽप्ययज्वनः । स्वर्यन्तो नापेक्षन्ते । इन्द्रमग्निं च ये विदुः, इति ।
सिकता इव संयन्ति । रश्मिभिः समुदीरिताः । अस्माल्लोकादमुष्माच्च । ऋषिभिरदात्पृश्निभिः, इति । अपेत वीत वि च सर्पतातः । येऽत्र स्थ पुराणा ये च नूतनाः । अहोभिरद्भिरक्तुभिर्व्यक्तम् । ( ५) । यमो ददात्ववसानमस्मै, इति । नृ मुणन्तु नृ पात्वर्यः । अक्रृष्टा ये च कृष्टजाः । कुमारीषु कनीनीषु । जारिणीषु च ये हिताः, इति । रेतःपीता आण्डपीताः । अङ्गारेषु च ये हुताः । उभयान्पुत्रपौत्रकान् । युवेऽहं यमराजगान्, इति । शतमिन्नु शरदः, इति अदो यद्ब्रह्म विलबम् । पितृणां च यमस्य च । वरुणस्याश्विनोरग्नेः । मरुतां च विहायसाम्, इति । कामप्रयवणं मे अस्तु । स ह्येवास्मि सनातनः । इति नाको ब्रह्मिश्रवो रायो धनम । पुत्रानापो देवीरिहाऽऽहिता ( ६), इति ।। पुरं नवद्वारा ब्रह्मा च व्यक्तँ शरदोऽष्टौ च ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके सप्तविंशोऽनुवाकः ।। २७ ।। 1.27
1.28 अनुवाक २८
विशीर्ष्णी गृध्रशीर्ष्णी च । अपेतो निर्ऋतिँ हथः । परिबाधँ श्वेतकुक्षम् । निजङ्घँ शबलोदरम्,इति । स तान्वाच्यायया सह । अग्ने नाशय संदृशः । ईर्ष्यासूये बुभुक्षाम् । मन्युं कृत्यां च दीधिरे । रथेन किँक्षुकावता । अग्ने नाशय संदृशः ( १), इति । इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठकेऽष्टाविंशोऽनुवाकः ।। २८ ।। 1.28
1.29 अनुवाक २९
पर्जन्याय प्रगायत । दिवस्पुत्राय मीढुषे । स नो यवसमिच्छतु, इति । इदं वचः पर्जन्याय स्वराजे । हृदो अस्त्वन्तरं तद्युयोत । मयोभूर्वातो विश्वकृष्टयः सन्त्वस्मे । सुपिप्पला ओषधीर्देवगोपाः,इति । यो गर्भमोषधीनाम् । गवां कृणोत्यर्वताम् । पर्जन्यः पुरुषीणाम् ( १), इति ।। विशीर्ष्णी पर्जन्याय दश दश ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठक एकोनत्रिंशोऽनुवाकः ।। २९ ।। 1.29
1.30 अनुवाक ३०
पुनर्मामैत्विन्द्रियम् । पुनरायुः पुनर्भगः । पुनर्ब्राह्मणमैतु मा । पुनर्द्रविणमैतु मा, इति । यन्मेऽद्य रेतः पृथिवीमस्कान् । यदोषधीरप्यसरद्यदापः । इदं तत्पुनराददे । दीर्घायुत्वाय वर्चसे, इति । यन्मे रेतः प्रसिच्यते । यन्म आजायते पुनः । तेन माममृतं कुरु । तेन सुप्रजसं कुरु (१), इति ।
पुनर्द्वे च ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके त्रिंशोऽनुवाकः ।। ३० ।। 1.30
1.31 अनुवाक ३१
अद्भ्यस्तिरोधाऽजायत । तव वैश्रवणः सदा । तिरो धेहि सपत्नान्नः । ये अपोऽश्नन्ति केचन, इति । त्वाष्ट्री मायां वैश्रवणः । रथँ सहस्रवन्धुरम् । पुरश्चक्रँ सहस्राश्वम् । आस्थायाऽऽयाहि नो बलिम्, इति । यस्मै भूतानि बलिमावहन्ति । धनं गावो हस्तिहिण्यमश्वान् ( १) । असाम सुमतौ यज्ञियस्य । श्रियं बिभ्रतोऽन्नमुखीं विराजम्, इति । सुदर्शने च क्रौञ्चे च। मैनागे च महागिरौ । सतद्वाट्टारगमन्ता । सँहार्यं नगरं तव, इति । इति मन्त्राः । कल्पोऽत ऊर्ध्वम्, इति । यदि बलिँ हरेत् । हिरण्यनाभये वितुदये कौबेरायायं बलिः(२)। सर्वभूताधिपतये नम इति । अथ बलिँ हृत्वोपतिष्ठेत, इति । क्षत्त्रं क्षत्त्रं वैश्रवणः । ब्राह्मणा वयँ स्मः । नमस्ते अस्तु मा मा हिँसीः । अस्मात्प्रविश्यान्नमद्धीति, इति । अथ तमग्निमादधीत । यस्मिन्नेतत्कर्म प्रयुञ्जीत, इति । तिरोधा भूः । तिरोधा भुवः ( ३) । तिरोधा स्वः । तिरोधा भूर्भुवः स्वः । सर्वेषां लोकानामाधिपत्ये सीदेति, इति । अथ तमग्निमिन्धति । यस्मिन्नेतत्कर्म प्रयुञ्जीत, इति । तिरोधा भूः स्वाहा । तिरोधा भुवः स्वाहा । तिरोधा स्वः स्वाहा । तिरोधा भूर्भुवः स्वः स्वाहा, इति । यस्मिन्नस्य काले सर्वा आहुतीर्हुता भवेयुः (४) । अपि ब्राह्मणमुखीनाः । तस्मिन्नह्नः काले प्रयुञ्जीत । परः सुप्तजनाद्वेपि, इति । मा स्म प्रमाद्यन्तमाध्यापयेत् । सर्वार्थाः सिध्यन्ते । य एवं वेद् । क्षुध्यन्निदमजानताम् । सर्वार्था न सिध्यन्ते, इति । यस्ते विघातुको भ्राता । ममान्तर्हृदय्रे श्रितः ( ५) । तस्मा इममग्रपिण्डं जुहोमि । स मेऽर्थान्मा विवधीत् । मयि स्वाहा, इति । राजाधिराजाय प्रसह्यसाहिने । नमो वयं वैश्रवणाय कुर्महे । स मे कामान्कामकामाय मह्यम् । कामेश्वरो वैश्रवणो ददातु । कुबेराय वैश्रवणाय । महाराजाय नमः । केतवो अरुणासश्च । ऋषयो वातरशनाः । प्रतिष्ठाँ शतधा हि । समाहितासो सहस्र- धायसम् । शिवा नः शंतमा भवन्तु । दिव्या आप ओषधयः । सुमृडीका सरस्वति । मा ते व्योम संदृशि ( ६) इति ।। अश्वान्बलिर्भुवो भवेयुः श्रितश्च सप्त च ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठक एकत्रिंशोऽनुवाकः ।। ३१ ।। 1.31
1.32 अनुवाक ३२
संवत्सरमेतद्व्रतं चरेत् । द्वौ वा मासौ, इति । नियमः समासेन, इति । तस्मिन्नियमविशेषाः । त्रिषवणमुदकोपस्पर्शी । चतुर्थकालपानभक्तः स्यात् । अहरहर्वा भैक्षमश्नीयात् । औदुम्बरीभिः समिद्भिरग्निं परिचरेत् । पुनर्मा मैत्विन्द्रियमित्येतेनानुवाकेन । उद्धृतपरिपूताभिरद्भिः कार्यं कुर्वीत ( १) । असंचयवान् । अग्नये वायवे सूर्याय । ब्रह्मणे प्रजापतये । चन्द्रमसे नक्षत्रेभ्यः । ऋतुभ्यः संवत्सराय । वरुणायारुणायेति व्रतहोमाः । प्रवर्ग्यवदादेशः । अरुणाः काण्ड ऋषयः, इति । अरण्येऽधीयीरन् । भद्रं कर्णेभिरिति द्वे जपित्वा ( २) । महानाम्नीभिरुदकँ सँस्पर्श्य । तमाचार्यो दद्यात् । शिवा नः शंतमेत्योषधीरालभते । सुमृडीकेति भूमिम् । एवमपवर्गे । धेनुर्दक्षिणा । कँसं वासश्च क्षौमम् । अन्यद्वा शुक्लम् । यथाशक्ति वा । एवँ स्वाध्यायधर्मेण । अरण्येऽधीयीत । तपस्वी पुण्यो भवति तपस्वी पुण्यो भवति ( ३), इति ।। कुर्वीत जपित्वा स्वाध्यायधर्मेण द्वे च ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके प्रथमप्रपाठके द्वात्रिंशोऽनुवाकः ।। ३२ ।। 1.32
अथ शान्तिः
भद्रं कर्णेभिः शृणुयाम देवाः। भद्रं पश्येमाक्षभिर्यजत्राः । स्थिरैरङ्गैस्तुष्टुवाँसस्तनूभिः । व्यशेम देव हितं यदायुः ।। स्वस्ति न इन्द्रो वृद्धश्रवाः । स्वस्ति नः पूषा विश्व-वेदाः । स्वस्ति नस्तार्क्ष्यो अरिष्टनेमिः । स्वस्ति नो बृहस्पतिर्दधातु ।।
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ।
इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयाऽरण्यके प्रथमः प्रपाठकः समाप्तः।।१।।
अथ कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके द्वितीयः प्रपाठकः ।
हरिः ॐ ।
नमो ब्रह्मणे नमो अस्त्वग्नये नमः पृथिव्यै नम ओषधीभ्यः । नमो वाचे नमो वाचस्पतये नमो विष्णवे बृहते
करोमि ।।
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ।।
2.1 अनुवाक १
ॐ सह वै देवानां चासुराणां च यज्ञौ प्रततावास्तां वयँ स्वर्गं लोकमेष्यामो वयमेष्याम इति तेऽसुराः संनह्य सहसैवाऽऽचरन्ब्रह्मचर्येण तपसैव देवास्तेऽसुरा अमुह्यँस्ते न प्राजानँस्ते पराभवन्ते न स्वर्गं लोकमायन्प्रसृतेन वै यज्ञेन देवाः स्वर्गं लोकमांयन्नप्रसृतेनासुरान्पराभावयन्, इति । प्रसृतो ह वै यज्ञोपवीतिनो यज्ञोऽप्रसृतोऽनपवीतिनो यत्किंच ब्राह्मणो यज्ञोपवीत्यधीते यजत एव तत्-, इति ।
तस्माद्यज्ञोपवीत्येवाधीयीत याजयेद्यजेत वा यज्ञस्य प्रसृत्यै इति । अजिनं वासो वा दक्षिणत उपवीय-, इति । दक्षिणं बाहुमुद्धरतेऽवेधत्ते सव्यमिति यज्ञोपवीतमेतदेव विपरीतं प्राचीनावीतँ संवीतं मानुषम् ।। १ ।।, इति ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके प्रथमोऽनुवाकः ।। १ ।। 2.1
2.2 अनुवाक २
रक्षांसि ह वा पुरोनुवाके तपोग्रमतिष्ठन्त तान्प्रजापतिर्वरेणोपामन्त्रयत तानि वरमवृणीताऽऽदित्यो नो योद्धा इति तान्प्र जापतिरब्रवीद्योधयध्वमिति तस्मादुत्तिष्ठन्तं ह वा तानि रक्षांस्यादित्यं योधयन्ति यावदस्तमन्वगात्तानि ह वा एतानि रक्षांसि गायत्रियाऽभिमन्त्रितेनाम्भसा शाम्यन्ति-, इति । तदु ह वा एते ब्रह्मवादिनः पूर्वाभिमुखाः संध्यायां गायत्रियाऽभिमन्त्रिता आप ऊर्ध्वं विक्षिपन्ति ता एता आपो वज्रीभूत्वा तानि रक्षांसि मन्देहारुणे द्वीपे प्रक्षिपन्ति-, इति । यत्प्रदक्षिणं प्रक्रमन्ति तेन पाप्मानमवधून्वन्ति-, इति । उद्यन्तमस्तं यन्तमादित्यमभिध्यायन्कुर्वन्ब्राह्मणो विद्वान्त्सकलं भद्रमश्नुतेऽसावादित्यो ब्रह्मेति-, इति । ब्रह्मैव सन्ब्रह्माप्येति य एवं वेद ।। २ ।।, इति । इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके द्वितीयोऽनुवाकः ।। २ ।।
2.3 अनुवाक ३
यद्देवा देवहेळनं देवासश्चकृमा वयम् । आदित्यास्तस्मान्मा मुञ्चतर्तस्यर्तेन मामित, इति । देवा जीवनकाम्या यद्वाचाऽनृतमूदिम । तस्मान्न इह मुञ्चत विश्वे देवाः सजोषसः, इति । ऋतेन द्यावापृथिवी ऋतेन त्वं सरस्वति । कृतान्नः पाह्येनसो यत्किंचानृतमूदिम, इति । इन्द्राग्नी मित्रावरुणौ सोमो धाता बृहस्पतिः । ते नो मुञ्चन्त्वेनसो यदन्यकृतमारिम, इति । सजातशँसादुत जामिशंसाज्ज्यायसः शंसादुत वा कनीयसः । अनाधृष्टं देवकृतं यदेनस्तस्मात्त्वमुस्माञ्जातवेदो मुमुग्धि, इति ।
यद्वाचा यन्मनसा बाहुभ्यामूरुभ्यामष्ठीवद्भ्यां शिश्नैर्यदनृतं चकृमा वयम् । अग्निर्मा तस्मादेनसो गार्हपत्यः प्रमुञ्चतु चकृम यानि दुष्कृता, इति । येन त्रितो अर्णवान्निर्बभूऽव येन सूर्ये तमसो निर्मुमोच । येनेन्द्रो विश्वा अजहादरातीस्तेनाहं ज्योतिषा ज्योतिरानशान आक्षि, इति । यत्कुसीदमप्रतीत्तं मयेह येन यमस्य निधिना चरामि । एतत्तदग्ने अनृणो भवामि जीवन्नेव प्रति तत्ते दधामि, इति ।
तन्मयि माता यदा पिपेष यदन्तरिक्षं यदाशसातिक्रामामि त्रिते देवा दिवि जाता यदाप इमं मे वरुण तत्त्वा यामि त्वं नो अग्ने स त्वं नो अग्ने त्वमग्ने अयासि ( १), इति ।।
मुमुग्धि सप्त च ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके तृतीयोऽनुवाकः ।। ३ ।।
2.4 अनुवाक ४
यददीव्यन्नृणमहं बभूवादित्सन्वा संजगर जनेभ्यः । अग्निर्मा तस्मादिन्द्रश्च संविदानौ प्रमुञ्चताम्, इति । यद्धस्ताभ्यां चकर किल्बिषाण्यक्षाणां वग्नुमुपजिघ्नमानः । उग्रंपश्या च राष्ट्रभृच्च तान्यप्सरसावनुदत्तामृणानि, इति ।
उग्रंपश्ये राष्ट्रभृत्किल्बिषाणि यदक्षवृत्तमनुदत्तमेतत् । नेन्न ऋणानृणव इत्समानो यमस्य लोके अधिरज्जुराय, इति । अव ते हेळ उदुत्तममिमं मे वरुण तत्त्वा यामि त्वं नो अग्ने स त्वं नो अग्ने इति । संकुसुको विकुसुको निर्ऋथो यश्च निस्वनः । तेऽ१स्मद्यक्ष्ममनागसो दूराद्दूरमचीचतम्, इति । निर्यक्ष्ममचीचते कृत्यां निर्ऋतिं च । तेन योऽ१स्मत्समृच्छातै तमस्मै प्रसुवामसि, इति । दुःशंसानुशंसाभ्यां घणेनानुघणेन च । तेनान्योऽ१स्मत्समृच्छातै तमस्मै प्रसुवामसि, इति । सं वर्चसा पयसा सं तनूभिरगन्महि मनसा सं शिवेन । त्वष्टा नो अत्र विदधातु रायोऽनुमार्ष्टु तुन्वो१ यद्विलिष्टम् (१),इति ।। कृत्यां निर्ऋतिं च पञ्च च ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके चतुर्थोऽनुवाकः ।। ४ ।।
2.5 अनुवाक ५
आयुष्टे विश्वतो दधदयमुग्निर्वरेण्यः । पुनस्ते प्राण आयाति परा यक्ष्मं सुवामि ते, इति । आयुर्दा अग्ने हविषो जुषाणो घृतप्रतीको घृतयोनिरेधि । घृतं पीत्वा मधु चारु गव्यं पितेव पुत्रमभिरक्षतादिमम्, इति । इममग्न आयुषे वर्चसे कृधि तिग्ममोजो वरुण संशिशाधि । मातेवास्मा अदिते शर्म यच्छ विश्वे देवा जरदष्टिर्यथाऽसत्, इति । अग्न आयूँषि पवस आसुवोर्जमिषं च नः । आरे बाधस्व दुच्छुनाम्, इति । अग्ने पवस्व स्वपा अस्मे वर्चः सुवीर्यम् । दधद्रयिं मयि पोषम् ( १), इति । अग्निर्ऋषिः पवमानः पाञ्चजन्यः पुरोहितः । तमीमहे महागयम्, इति । अग्ने जातान्प्रणुदा नः सपत्नान्प्रत्यजाताञ्जातवेदो नुदस्व । अस्मे दीदिहि सुमना अहेळञ्छर्मन्ते स्याम त्रिवरूथ उद्भौ, इति । सहसा जातान्प्रणुदा नः सपत्नान्प्रत्यजाताञ्जातवेदो नुदस्व । अधि नो ब्रूहि सुमनस्यमानो बयं स्याम प्रणुदा नः सपत्नान्, इति । अग्ने यो नोऽभितो जनो वृको वारो जिघांसति । ताँस्त्वं वृत्रहञ्जहि वस्वस्मभ्यमाभर, इति । अग्ने यो नोऽभिदासति समानो यश्च निष्ट्यः । तं वयं समिधं कृत्वा तुभ्यमग्नेऽपिदध्मसि (२), इति । यो नः शपादशपतो यश्च नः शपतः शपात् । उषाश्च तस्मै निम्रुक्च सर्वं पापं समूहताम्, इति । यो नः सपत्नो यो रणो मर्तोऽभिदासति देवाः । इध्मस्येव प्रक्षायतो मा तस्योच्छेषि किंचन, इति । यो मां द्वेष्टि जातवेदो यं चाहं द्वेष्मि यश्च माम् । सर्वाँस्तानग्ने संदह यांश्चाहं द्वेष्मि ये च माम्, इति । यो अस्मभ्यमरातीयाद्यश्च नो द्वेषते जनः । निन्दाद्यो अस्मान्दिप्साच्च सर्वांस्तान्मष्मषा कुरु, इति । संशितं म्रे ब्रह्म संशितं वीर्यां१ बलम् । संशितं क्षत्त्रं मे जिष्णु यस्याहमस्मि पुरोहितः, इति । उदेषां बाहू अतिरमुद्वर्चो अथो बलम् । क्षिणोमि ब्रह्मणाऽमित्रानुन्नयामि स्वाँ १ अहम्, इति । पुनुर्मनः पुनरायुर्म आगात्पुनश्चक्षुः पुनः श्रोत्रं म आगात्पुनः प्राणः पुनराकूतं म आगात्पुनश्चित्तं पुनराधीतं म आगात् । वैश्वानरो मेऽदब्धस्तनूपा अवबाधतां दुरितानि विश्वा ( ३), इति ।। पोषं दध्मसि पुरोहितश्चत्वारि च ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके पञ्चमोऽनुवाकः ।। ५ ।।
2.6 अनुवाक ६
वैश्वानराय प्रतिवेदयामो यदीनृणं संगरो देवतासु । स एतान्पाशान्मुमुचन्प्रवेद स नो मुञ्चातु दुरितादवद्यात्, इति । वैश्वानरः पवयान्नः पवित्रैर्यत्संगरमभिधावाम्याशाम् । अनाजानन्मनसा याचमानो यदत्रैनो अव तत्सुवामि, इति । अमी ये सुभगे दिवि विचृतौ नाम तारके । प्रेहामृतस्य यच्छतामेतद्बद्धकमोचनम, इति । विजिहीर्ष्व लोकान्कृधि बन्धान्मुञ्चासि बद्धकम् । योनेरिव प्रच्युतो गर्भः सर्वान्पथो अनुष्व, इति । स प्रजानन्प्रतिगृभ्णीत विद्वान्प्रजापतिः प्रथमजा ऋतस्य । अस्माभिर्दत्तं जरसः परस्तादच्छिन्नं तन्तुमनुसंचरेम (१), इति । ततं तन्तुमन्वेके अनुसंचरन्ति येषां दत्तं पित्र्यमायनवत् । अबन्ध्वेके ददतः प्रयच्छाद्दातुं चेच्छक्नवांस स्वर्ग एषाम्, इति । आरभेथामनुसंरभेथां समानं पन्थामवथो घृतेन । यद्वां पूर्तं परिविष्टं यदग्नौ तस्मै गोत्रायेह जायापती संरभेथाम्, इति । यदन्तरिक्षं पृथिवीमुत द्यां यन्मातरं पितरं वा जिहिंसिम । अग्निर्मा तस्मादेनसो गार्हपत्य उन्नो नेषद्दुरिता यानि चक्रम, इति । भूमिर्माताऽदितिर्नो जनित्रं भ्राताऽन्तरिक्षमभिशस्त एनः । द्यौर्नः पिता पितृयाच्छं भवासि जामिमित्वा मा विवित्सि लोकात्, इति । यत्र सुहार्दः सुकृतो मदन्ते विहाय रोगं तन्वां१ं स्वायाम् । अश्लोणाङ्गैरह्रुताः स्वर्गे तत्र पश्येम पितरं च पुत्रम्, इति । यदन्नमद्म्यनृतेन देवा दास्यन्नदास्यन्नुत वाऽकरिष्यन् । यद्देवानां चक्षुष्यागो अस्ति यदेव किंच प्रतिजग्राहमग्निर्मा तस्मादनृणं कृणोतु, इति । यदन्नमद्मि बहुधा विरूपं वासो हिरण्यमुत गामजामविम्। यद्देवानां चक्षुष्यागो अस्ति यदेव किंच प्रतिजग्राहमग्निर्मा तस्मादनृणं कृणोतु, इति । यन्मया मनसा वाचा कृतमेनः कदाचन । सर्वस्मात्तस्मान्मेळितो मोग्धि त्वं हि वेत्थ यथातथम् ( २), इति ।।
चरेम पुत्रं षट् च ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके षष्ठोऽनुवाकः ।। ६ ।।
2.7 अनुवाक ७
वातरशना ह वा ऋषयः श्रमणा ऊर्ध्वमन्थिनो बभूवुस्तानृषयोऽर्थमायंस्ते निलायमचरंस्तेऽनुप्रविशुः कूश्माण्डानि ताꣳस्तेष्वन्वविन्दञ्छ्रद्धया च तपसा च-,इति । तानृषयोऽब्रुवन्कथा निलायं चरथेति त ऋषीनब्रुवन्नमो वोऽस्तु भगवन्तोऽस्मिन्धाम्नि केन वः सपर्यामेति तानृषयोऽब्रुवन्पवित्रं नो ब्रूत येनारेपसः स्यामेति त एतानि सूक्तान्यपश्यन्-,इति। यद्देवा देव हेळनं यददीव्यन्नृणमहं बभूवाऽऽयुष्टे विश्वतो दध-दित्येतैराज्यं जुहुत वैश्वानराय प्रतिवेदयाम इत्युपतिष्ठत यदर्वाचीनमेनो भ्रूणहत्यायास्तस्मान्मोक्ष्यध्व इति-, इति । त एतैरजुहवुस्तेऽरेपसोऽभवन्-, इति । कर्मादिष्वेतैर्जुहुयात्पूतो देवलोकान्समश्नुते ( १), इति ।। इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके सप्तमोऽनुवाकः ।। ७ ।।
2.8 अनुवाक ८
कूश्माण्डैर्जुहुयाद्योऽपूत इव मन्येत-,इति । यथा स्तेनो यथा भ्रूणहैवमेष भवति योऽयोनौ रेतः सिञ्चति-, इति । यदर्वाचीनमेनो भ्रूणहत्यायास्तस्मान्मुच्यते-,इति ।
यावदेनो दीक्षामुपैति दीक्षित एतैः सतति जुहोति-, इति । संवत्सरं दीक्षितो भवति संवत्सरादेवाऽऽत्मानं पुनीते-,इति । मासं दीक्षितो भवति यो मासः स संवत्सरः संवत्सरादेवाऽऽत्मानं पुनीते चतुर्विꣳशतिꣳ रात्रीर्दीक्षितो भवति चतुर्विꣳशति- रर्धमासाः संवत्सरः संवत्सरादेवाऽऽत्मानं पुनीते द्वादश रात्रीर्दीक्षितो भवतिं द्वादश मासाः संवत्सरः संवत्सरा देवाऽऽत्मानं पुनीते षड्रात्रीर्दीक्षितो भवति षड्वा ऋतवः संवत्सरः संवत्सरादेवाऽऽत्मानं पुनीते तिस्रो रात्रीर्दीक्षितो भवति त्रिपदा गायत्री गायत्रिया एवाऽऽत्मातं पुनीते-,इति । न माꣳसमश्नीयान्न स्त्रियमुपेयान्नोपर्यासीत जुगुप्सेतानृतात् इति । पयो ब्राह्मणस्य व्रतं यवागू राजन्यस्याऽऽमिक्षा वैश्यस्य-, इति। । अथो सौम्येऽप्यध्वर एतद्व्रतं ब्रूयात्-,इति । यदि मन्येतोपदस्यामीत्योदनं धानाः सक्तून्धृतमित्यनुव्रतयेदात्मनोऽनुपदासाय (१), इति ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठकेऽष्टमोऽनुवाकः ।। ८ ।।
2.9 अनुवाक ९
अजान्ह वै पृश्नीꣳस्तपस्यमानान्ब्रह्म स्वयंभ्वभ्यानर्षत्त ऋषयोऽभवन्तदृषीणामृषित्वं तां देवतामुपातिष्ठन्त यज्ञकामास्त एतं ब्रह्मयज्ञमपश्यन्तमाहरन्तेनायजन्त- इति । यदृचोऽध्यगीषत ताः पयआहुतयो देवानामभवन्यद्यजूꣳषि घृताहुतयो यत्सामानि सोमाहुतयो यदथर्वाङ्गिरसो मध्वा- हुतयो यद्ब्राह्मणानीतिहासान्पुराणानि कल्पान्गाथा नाराशꣳसीर्मेदाहुतयो देवानामभवन्ताभिः क्षुधं पाप्मा- नमपाघ्नन्नपहतपाप्मानो देवाः स्वर्गं लोकमायन्ब्रह्मणः सायुज्यमृषयोऽगच्छन् ( १), इति ।। इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके नवमोऽनुवाकः ।। ९ ।।
2.10 अनुवाक १०
पञ्च वा एते महायज्ञाः सतति प्रतायन्ते सतति संतिष्ठन्ते देवयज्ञः पितृयज्ञो भूतयज्ञो मनुष्ययज्ञो ब्रह्मयत्र इति,इति । यदसौ जुहोत्यपि समिधं तद्देवयज्ञः संतिष्ठते-,इति । यत्पितृभ्यः स्वधा करोत्यप्यपस्तत्पितृयज्ञः संतिष्ठते-,इति ।
यद्भूतेभ्यो बलिꣳ हरति तद्भूतयज्ञः संतिष्ठते-,इति । यद्ब्राह्मणेभ्योऽन्नं ददाति तन्मनुष्ययज्ञः संतिष्ठते-,इति । यत्स्वाध्यायमधीयीतैकामप्यृचं यजुः साम वा तद्ब्रह्मयज्ञः संतिष्ठते-, इति । यदृचोऽधीते पयसः कूल्या अस्य पितॄन्त्स्वधा अभिवहन्ति यद्यजू्ꣳषि घृतस्य कूल्या यत्सामानि सोम एभ्यः पवते यदथर्वाङ्गि-रसो मधोः कूल्या यद्ब्राह्मणानीतिहासान्पुराणानि कल्पान्गाथा नाराशꣳसीर्मेदसः कूल्या अस्य पितॄन्स्वधा अभिवहन्ति-,इति । यदृचोऽधीते पयआहुतिभिरेव तद्देवाꣳस्तर्पयति यद्यजूँषि घृताहुतिभिर्यत्सामानि सोमाहुतिभिर्यदथर्वाङ्गिरसो मध्वाहुतिभिर्यद्ब्राह्मणानीतिहासान्पुराणानि कल्पान्गाथा नाराशꣳसीर्मेदाहुरतिभिरेव तद्देवाँस्तर्पयति त एनं तृप्ता आयुषा तेजसा वर्चसा श्रिया यशसा ब्रह्मवर्चसेनान्नाद्येन च तर्पयन्ति ( १), इति ।। इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके दशमोऽनुवाकः ।। १० ।।
2.11 अनुवाक ११
ब्रह्मयज्ञेन यक्ष्यमाणः प्राच्यां दिशि ग्रामादछदिर्दर्श उदीच्यां प्रागुदीच्यां वोदित आदित्ये दक्षिणत उपवीयोपविश्य हस्ताववनिज्य त्रिराचामेद्द्विः परिमृज्य सकृदुपस्पृश्य शिरश्चक्षुषी नासिके श्रोत्रे हृदयमालभ्य-, इति । यत्त्रिराचामति तेन ऋचः प्रीणाति यद्द्विः परिमृजति तेन यजूꣳषि यत्सकृदुपस्पृशति तेन सामानि यत्सव्यं पाणिं पादौ प्रोक्षति यच्छिरश्चक्षुषी नासिके श्रोत्रे हृदयमालभते तेनाथर्वा-ङ्गिरसो ब्राह्मणानीतिहासान्पुराणानि कल्पान्गाथां नाराशँसीः प्रीणाति-, इति ।
दर्भाणां महदुपस्तीर्योपस्थं कृत्वा प्राङासीनः स्वाध्यायमधीयीतापां वा एष ओषधीनाम् रसो यद्दर्भाः सरसमेव ब्रह्म कुरुते-, इति । दक्षिणोत्तरौ पाणी पादौ कृत्वा सपवित्रावोमिति प्रतिपद्यत एतद्वै यजुस्त्रयीं विद्यां प्रत्येषा वागेतत्परममक्षरम्-, इति । तदेतदृचाऽभ्युक्तम् , इति । ऋचो अक्षरे परमे व्योमन्यस्मिन्देवा अधि विश्वे निषेदुर्यस्तन्न वेद किमृचा करिष्यति य इत्तद्विदुस्त इमे समासत इति-, इति ।
त्रीनेव प्रायुङ्क्त भूर्भुवुः स्वरित्याहैतद्वै वाचः सत्यं यदेव वाचः सत्यं तत्प्रायुङ्क्त-, इति । अथ सावित्रीं गायत्रीं त्रिरन्वाह पच्छोऽर्धर्चशोऽनवानꣳ सविता श्रियः प्रसविता श्रियमेवाऽऽप्नोत्यथो प्रज्ञातयैव प्रतिपदा छन्दाꣳसि प्रतिपद्यते ( १), इति ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठक एकादशोऽनुवाकः ।। ११ ।।
2.12 अनुवाक १२
ग्रामे मनसा स्वाध्यायमधीयीत दिवा नक्तं वा - इति। इति ह स्माऽऽह शौच आह्नेयः-, इति । उतारण्येऽबल उत वाचोत तिष्ठन्नुत व्रजन्नुताऽऽसीन उत शयानोऽधीयीतैव स्वाध्यायं तपस्वी पुण्यो भवति य एवं विद्वान्त्स्वाध्यायमधीते-,इति । नमो ब्रह्मणे नमो अस्त्वग्नये नमः पृथिव्यै नम ओषधीभ्यः । नमो वाचे नमो वाचस्पतये नमो विष्णवे बृहते करोमि ( १), इति । इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके द्वादशोऽनुवाकः ।। १२ ।।
2.13 अनुवाक १३
मध्यंदिने प्रबलमधीयीतासौ खलु वावैष आदित्यो यद्ब्राह्मणस्तस्मात्तर्हि तेक्ष्णिष्ठं तपति तदेषाऽभ्युक्ता-, इति । चित्रं देवानामुदगादनीकं चक्षुर्मित्रस्य वरुणस्याग्नेः । आप्रा द्यावापृथिवी अन्तरिक्षम् सूर्य आत्मा जगतस्तस्थुषश्चेति-इति ।
स वा एष यज्ञः सद्यः प्रतायते सद्यः संतिष्ठते तस्य प्राक्सायमवभृथः -,इति । नमो ब्रह्मण इति परिधानीयां त्रिरन्वाह-,इति । अप उपस्पृश्य गृहानेति ततो यत्किंच ददाति सा दक्षिणा (१), इति ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके त्रयोदशोऽनुवाकः ।। १३ ।।
2.14 अनुवाक १४
तस्य वा एतस्य यज्ञस्य मेघो हविर्धानं विद्युदग्निर्वर्षꣳ हविस्तनयित्नुर्वषट्कारो यदवस्फूर्जति सोऽनुवषट्कारो वायुरात्माऽमावास्या स्विष्टकृत्-, इति । य एवं विद्वान्म्रेघे वर्षति विद्योतमाने स्तनयत्यवस्फूर्जति पवमाने वायावमावास्यायाꣳ स्वाध्यायमधीते तप एव तत्तप्यते तपो हि स्वाध्याय इति-, इति । उत्तमं नाकꣳ रोहत्युत्तमः समानानां भवति यावन्तꣳ ह वा इमां वित्तस्य पूर्णां ददत्स्वर्गं लोकं जयति तावन्तं लोकं जयति भूयाꣳस चाक्षय्यं चाप पुनर्मृत्युं जयति ब्रह्मणः सायुज्यं गच्छति ( १ ), इति ।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके चतुर्दशोऽनुवाकः ।। १ ४ ।
2.15 अनुवाक १५
तस्य वा एतस्य यज्ञस्य द्वावनध्यायौ यदात्माऽशुचिर्यद्देशः-, इति । समृद्धिर्दैवतानि-, इति । य एवं विद्वान्महारात्र उषस्युदिते व्रजꣳस्तिष्ठन्नासीनः शयानोऽरण्ये ग्रामे वा यावत्तरसꣳ स्वाध्यायमधीते सर्वाँल्लोकाञ्जयति सर्वाल्लोकाननृणोऽनुसंचरति तदेषाऽभ्युक्ता--, इति । अनृणा अस्मिन्ननृणाः परस्मिꣳतृतीये लोके अनृणाः स्याम । ये देवयाना उत पितृयाणाः सर्वान्पथो अनृणा आक्षीयेमेति-, इति । अग्निं वै जातं पाप्मा जग्राह तं देवा आहुतीभिः पाप्मानमपाघ्नन्नाहुतीनां यज्ञेन यज्ञस्य दक्षिणाभिर्दक्षिणानां ब्राह्मणेन ब्राह्मणस्य छन्दोभिश्छन्दसाꣳ स्वाध्यायेनापहतपाप्मा स्वाध्यायो देवपवित्रं वा एतत्तं योऽनूत्सृजत्यभागो वाचि भवत्यभागो नाके तदेषाऽभ्युक्ता-, इति । यस्तित्याज सखिविदꣳ सखायं न तस्य वाच्यपि भागो अस्ति । यदीꣳ शृणोत्यलकंꣳ शृणोति न हि प्रवेद सुकृतस्य पन्थामिति-, इति । तस्मात्स्वाध्यायोऽध्येतव्यो यं यं क्रतुमधीते तेन तेनास्येष्टं भवत्यग्नेर्वायोरादित्यस्य सायुज्यं गच्छति तदेषाऽभ्युक्ता-, इति । ये अर्वाङुत वा पुराणे वेदं विद्वाꣳसमभितो वदन्त्यादित्यमेव ते परिवदन्ति सर्वे अग्निं द्वितीयं तृतीयं च हꣳसमिति-,इति । यावतीर्वै देवतास्ताः सर्वा वेदविदि ब्राह्मणे वसन्ति तस्माद्ब्राह्मणेभ्यो वेदविद्भ्यो दिवे दिवे नमस्कुर्यान्नाश्लीलं कीर्तयेदेता एव देवताः प्रीणाति ( १), इति ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीय तैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके पञ्चदशोऽनुवाकः ।। १५ ।।
2.16 अनुवाक १६
रिच्यत इह वा एष प्रेव रिच्यते यो याजयति प्रति वा गृह्णाति याजयित्वा प्रतिगृह्य वाऽनश्नन्त्रिः स्वाध्यायं वेदमधीयीत-, इति । त्रिरात्रं वा सावित्रीं गायत्रीमन्वातिरेचयति-,इति । वरो दक्षिणा वरेणैव वरꣳ स्पृणोत्यात्मा हि वरः (१), इति ।। इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके षोडशोऽनुवाकः ।। १६ ।।
2.17 अनुवाक १७
दुहे हवा एष छन्दाꣳसि यो याजयति स येन यज्ञक्रतुना याजयेत्सोऽरण्यं परेत्य शुचौ देशे स्वाध्यायमेवैनमधीयन्नासीत-, इति । तस्यानशनं दीक्षा स्थानमुपसद आसनꣳ सुत्या वाग्जुहूर्मन उपभृद्धृतिर्ध्रुवा प्राणो हविः सामाध्वर्युः स वा एष यज्ञः प्राणदक्षिणोऽनन्तदक्षिणः समृद्धतरः ( १), इति ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके सप्तदशोऽनुवाकः ।। १७ ।।
2.18 अनुवाक १८
कतिधाऽवकीर्णी प्रविशति चतुर्धेत्याहुर्ब्रह्मवादिनो मरुतः प्राणैरिन्द्रं बलेन बृहस्पतिं ब्रह्मवर्चसेनाग्निमेवेतरेण सर्वेण तस्यैतां प्रायश्चित्तिं विदांचकार सुदेवः काश्यपः-, इति । यो ब्रह्मचार्यवकिरेदमावास्यायाꣳ रात्र्यामग्निं प्रणीयोपसमाधाय द्विराज्यस्योपघातं जुहोति कामावकीर्णोऽस्म्यवकीर्णोऽस्मि काम कामाय स्वाहा कामाभिदुग्धोऽस्म्यभिदुग्धोऽस्मि काम कामाय स्वाहेत्यमृतं वा आज्यममृतमेवाऽऽत्मन्धत्ते - इति । हुत्वा प्रयताञ्जलिः कवातिर्यङ्ङग्निमभिमन्त्रयेत,-इति । सं मांऽऽसिञ्चन्तु मरुतः समिन्द्रः सं बृहस्पतिः । सं माऽयमग्निः सिञ्चत्वायुषा च बलेन चाऽऽयुष्मन्तं करोत मेति-, इति । प्रति हास्मै मरुतः प्राणान्दधति प्रतीन्द्रो वलं प्रति बृहस्पतिर्ब्रह्मवर्चसं प्रत्यग्निरितरः सर्वꣳ सर्वतनुर्भूत्वा सर्वमायुरेति, -इति ।
त्रिरभिमन्त्रयेत त्रिषत्या हि देवाः,-इति । योऽपूत इव मन्येत स इत्थं जुहुयादित्थमभिमन्त्रयेत पुनीत एवाऽऽत्मानमायुरेवाऽऽत्मन्धत्ते, -इति । वरो दक्षिणा वरेणैव वरम् स्पृणोत्यात्मा हि वरः (१), इति ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठकेऽष्टादशोऽनुवाकः ।। १८ ।।
2.19 अनुवाक १९
भूः प्रपद्ये भुवः प्रपद्ये स्वः प्रपद्ये भूर्भुवः स्वः प्रपद्ये ब्रह्म प्रपद्ये ब्रह्मकोशं प्रपद्येऽमृतं प्रपद्येऽमृतकोशं प्रपद्ये चतुर्जालं ब्रह्मक्रोशं यं मृत्युर्नावपश्यति तं प्रपद्ये देवान्प्रपद्ये देवपुरं प्रपद्ये परीवृतो वरीवृतो ब्रह्मणा वर्मणाऽहं तेजसा कश्यपस्य,-इति । यस्मै नमस्तच्छिरो धर्मो मूर्धानं ब्रह्मोत्तरा हनुर्युज्ञोऽ
धरा विष्णुर्हृदयꣳ संवत्सरः प्रजननमश्विनौ पूर्वपादावत्रिर्मध्यं मित्रावरुणावपरपादावग्निः पुच्छस्य प्रथमं काण्डं तत इन्द्रस्ततः प्रजापतिरभयं चतुर्थꣳ-, इति । स वा एष दिव्यः शाक्वरः शिशुमारस्तꣳ ह,-इति । य एवं वेदाप पुनर्मृत्युं जयति जयति स्वर्गं लोकं नाध्वनि प्रमीयते नाग्नौ प्रमीयते नाप्सु प्रमीयते नानपत्यः प्रमीयते लघ्वान्नो भवति,-इति । ध्रुवस्त्वमसि ध्रुवस्य क्षितमसि त्वं भूतानामधिपतिरसि त्वं भूतानाꣳ श्रेष्ठोऽसि त्वां भूतान्युपपर्यावर्तन्ते नमस्ते नमः सर्वं ते नो नमः शिशुकुमाराय नमः (१), इति ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठक एकोनविंशोऽनुवाकः ।। १९ ।।
2.20 अनुवाक २०
नमः प्राच्यै दिशे याश्च देवता एतस्यां प्रतिवसन्त्येताभ्यश्च नमः,-इति । नमो दक्षिणायै दिशे याश्च देवता एतस्यां प्रतिवसन्त्येताभ्यश्च नमो नमः प्रतीच्यै दिशे याश्च देवता एतस्यां प्रतिवसन्त्येताभ्यश्च नमो नम उदीच्यै दिशे याश्च देवता एतस्यां प्रतिवसन्त्येताभ्यश्च नमो नम ऊर्ध्वायै दिशे याश्च देवता एतस्यां प्रतिवसन्त्येताभ्यश्च नमो नमोऽधरायै दिशे याश्च देवता एतस्यां प्रतिवसन्त्येताभ्यश्च नमो नमोऽवान्तरायै दिशे याश्च देवता एतस्यां प्रतिवसन्त्येताभ्यश्च नमः,-इति । नमो गङ्गायमुनयोर्मध्ये ये वसन्ति ते मे प्रसन्नात्मानश्चिरं जीवितं वर्धयन्ति नमो गङ्गायमुनयोर्मुनिभ्यश्च नमो नमो गङ्गायमुनयोर्मुनिभ्यश्च नमः ( १), इति ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयप्रपाठके विंशोऽनुवाकः ।। २० ।।
सह रक्षाꣳसि यद्देवाः सप्तदश यददीव्यन्पञ्चदशाऽऽयुष्टे चतुस्त्रिशꣳशद्वैश्वानराय षड्विꣳशतिर्वातरशना ह कूश्माण्डैरजान्ह पञ्च व्रह्मयज्ञेन ग्रामे मध्यंदिने तस्य वै मेघस्तस्य वै द्वौ रिच्यते दुहे ह कतिधाऽवकीर्णी भूर्नमः प्राच्यं विꣳशतिः सह वातरशना ह दुहे ह चतुर्विꣳशशतिः ।। नमो ब्रह्मणे नमो अस्त्वग्नये नमः पृथिव्यै नम ओषधीभ्यः । नमो वाचे नमो वाचस्पतये नमो विष्णवे बृहते करोमि ।।
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके द्वितीयः प्रपाठकः समाप्तः ।। २ ।।
अथ कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठकस्याऽरम्भः ।
हरिः ॐ ।
तच्छं योरावृणीमहे । गातुं यज्ञाय । गातुं यज्ञपतये । दैवी स्वस्तिरस्तु नः । स्वस्तिर्मानुषेभ्यः । ऊर्ध्वं जिगातु भेषजम् । शं नो अस्तु द्विपदे । शं चतुष्पदे ।।
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ।।
3.1 अनुवाक १
ॐ चित्तिः स्रुक् । चित्तमाज्यम् । वाग्वेदिः । आधीतं बर्हिः । केतो अग्निः । विज्ञातमग्निः । वाक्पतिर्होता । मन उपवक्ता । प्राणो हविः । सामाध्वर्युः, इति । वाचस्पते विधे नामन् । विधेम ते नाम । विधेस्त्वमस्माकं नाम । वाचस्पतिः सोमं पिबतु । आऽस्मासु नृम्णं धात्स्वाहा ( १), इति ।। अध्वर्युः पञ्च च ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके प्रथमोऽनुवाकः ।। १ ।।
3.2 अनुवाक २
पृथिवी होता । द्यौरध्वर्युः । रुद्रोऽग्नीत् । बृहस्पतिरुपवक्ता, इति । वाचस्पते वाचो वीर्येण । संभृततमेनाऽऽयक्ष्यसे । यजमानाय वार्यम् । आ सुवस्करस्मै । वाचस्पतिः सोमं पिबति । जजनदिन्द्रमिन्द्रियाय स्वाहा ( १), इति ।। पृथिवी होता दश ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके द्वितीयोऽनुवाकः ।। २ ।।
3.3 अनुवाक ३
अग्निर्होता । अश्विनाऽध्वर्यू । त्वष्टाऽग्नीत् । मित्र उपवक्ता , इति । सोमः सोमस्य पुरोगाः । शुकः शुकस्य पुरोगाः । श्रातास्त इन्द्र सोमाः । वातापेर्हवनश्रुतः स्वाहा ( १), इति ।। अग्निर्होताऽष्टौ ।।
इति कृप्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके तृतीयोऽनुवाकः ।। ३ ।।
3.3 अनुवाक ४
सूर्यं ते चक्षुः । वातं प्राणः । द्यां पृष्ठम् । अन्तरिक्षमात्मा । अङ्गैर्यज्ञम् । पृथिवीꣳ शरीरैः, इति । वाचस्पतेऽच्छिद्रया वाचा । अच्छिद्रया जुह्वा । दिवि देवावृधꣳ होत्रामेरयस्व स्वाहा ( १), इति ।। सूर्यं ते नव ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके चतुर्थोऽनुवाकः ।। ४ ।।
3.4 अनुवाक ५
महाहविर्होता । सत्यहविरध्वर्युः, अच्युतपाजा अग्नीत् । अच्युतमना उपवक्ता । अनाधृष्यश्चाप्रतिधृष्यश्च यज्ञस्याभिगरौ । अयास्य उद्गाता, इति । वाचस्पते हृद्विधे नामन् । विधेम ते नाम । विधेस्त्वमस्माकं नाम । वाचस्पतिः सोममपात् । मा दैव्यस्तन्तुश्छेदि मा मनुष्यः । नमो दिवे । नमः पृथिव्यै स्वाहा ( १३, इति ।
अपात्रीणि च ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके पञ्चमोऽनुवाकः ।। ५ ।।
3.6 अनुवाक ६
वाग्घोता । दीक्षा पत्नी । वातोऽध्वर्युः । आपोऽभिगरः । मनो हविः । तपसि जुहोमि, इति । भूर्भुवः सुवः । ब्रह्म स्वयंभु । ब्रह्मणे स्वयंभुवे स्वाहा (१), इति ।
वाग्घोता नव ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके षष्ठोऽनुवाकः ।। ६ ।।
3.7 अनुवाक ७
ब्राह्मण एकहोता । स यज्ञः । स मे ददातु प्रजां पशून्पुष्टिं यशः । यज्ञश्च मे भूयात् इति । अग्निर्द्विहोता । स भर्ता । स मे ददातु प्रजां पशून्पुष्टिं यशः । भर्ता च मे भूयात्, इति । पृथिवी त्रिहोता । स प्रतिष्ठा ( १) । स मे ददातु प्रजां पशून्पुष्टिं यशः । प्रतिष्ठा च मे भूयात्, इति । अन्तरिक्षं चतुर्होता । स विष्ठाः । स मे ददातु प्रजां पशून्पुष्टिं यशः । विष्ठाश्च मे भूयात्, इति । वायुः पञ्चहोता । स प्राणः । स मे ददातु प्रजां पशू न्पुष्टिं यशः । प्राणश्च मे भूयात् ( २), इति । चन्द्रमाः षड्ढोता । स ऋतून्कल्पयाति । स मे ददातु प्रजां पशून्पुष्टिं यशः । ऋतवश्च मे कल्पन्ताम्, इति । अन्नꣳ सप्तहोता । स प्राणस्य प्राणः । स मे ददातु प्रजां पशून्पुष्टिं यशः । प्राणस्य च मे प्राणो भूयात्, इति । द्यौरष्टहोता । सोऽनाधृष्यः ( ३) । स मे ददातु प्रजां पशून्पुष्टिं यशः । अनाधृष्यश्च भूयासम्, इति । आदित्यो नवहोता । स तेजस्वी । स मे ददातु प्रजां पशून्पुष्टिं यशः । तेजस्वी च भूयासम्, इति । प्रजापतिर्दशहोता । स इदꣳ सर्वम् । स मे ददातु प्रजां पशून्पुष्टिं यशः । सर्वं च मे भूयात् ( ४), इति । प्रतिष्ठा प्राणश्च मे भूयादनाधृश्यः सर्वं च मे भूयात् ।। ब्राह्मणो यज्ञोऽग्निर्भर्ता पृथिवी प्रत्रिष्ठाऽन्तरिक्षं विष्ठा वायुः प्राणश्चन्द्रमा स ऋतूनन्नꣳ स प्राणस्य प्राणो द्यौरनाधृष्य आदित्यः स तेजस्वी प्रजापतिः स इदꣳ सर्वं च मे भूयात् ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके सप्तमोऽनुवाकः ।। ७ । ।
3.8 अनुवाक ८
अग्निर्यजुर्भिः । सविता स्तोमैः । इन्द्र उक्थामदैः । मित्रावरुणावाशिषा । अङ्गिरसो धिष्णियैरग्निभिः । मरुतः सदोहविर्धानाभ्याम् । आपः प्रोक्षणीभिः । ओषधयो बर्हिषा । अदितिर्वेद्या । सोमो दीक्षया ( १) । त्वष्टेध्मेन । विष्णुर्यज्ञेन । वसव आज्येन । आदित्या दक्षिणाभिः । विश्वे देवा ऊर्जा । पूषा स्वगाकारेण । बृहस्पतिः पुरोधया । प्रजापतिरुद्गीथेन । अन्तरिक्षं पवित्रेण । वायुः पात्रैः । अहꣳ श्रद्धया (२), इति ।। दीक्षया पात्रैरेकं च ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठकेऽष्टमोऽनुवाकः ।। ८ ।।
3.9 अनुवाक ९
सेनेन्द्रस्य । धेना बृहस्पतेः । पथ्या पूष्णः । वाग्वायोः । दीक्षा सोमस्य । पृथिव्यग्नेः । वसूनां गायत्री । रुद्राणां त्रिष्टुक् । आदित्यानां जगती । विष्णोरनुष्टुक् (१) । वरुणस्य विराट् । यज्ञस्य पङ्क्तिः । प्रजापतेरनुमतिः । मित्रस्य श्रद्धा । सवितुः प्रसूतिः । सूर्यस्य मरीचिः । चन्द्रमसो रोहिणी । ऋषीणामरुन्धती । पर्जन्यस्य विद्युत् । चतस्रो दिशः । चतस्रोऽवान्तरदिशाः । अहश्च रात्रिश्च । कृषिश्च वृष्टिश्च । त्विषिश्चापचितिश्च । आपश्चौषधयश्च । ऊर्क् च सूनृता च देवानां पत्नयः ( २), इति । अनुष्टुग् दिशः षट् च ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके नवमोऽनुवाकः ।। ९ ।।
3.10 अनुवाक १०
देवस्य त्वा सवितुः प्रसवे । अश्विनोर्बाहुभ्याम् । पूष्णो हस्ताभ्यां प्रतिगृह्णामि । राजा त्वा वरुणो नयतु । देवि दक्षिणेऽग्नये हिरण्यम् । तेनामृतत्वमश्याम् । वयो दात्रे । मयो मह्यमस्तु प्रतिग्रहीत्रे । क इदं कस्मा अदात् । कामः कामाय । कामो दाता ( १) । कामः प्रतिग्रहीता । कामꣳ समुद्रमाविश । कामेन त्वा प्रतिगृह्णामि । कामैतत्ते । एषा ते काम दक्षिणा । उत्तानस्त्वाऽऽङ्गीरसः प्रतिगृह्णातु, इति । सोमाय वासः । रुद्राय गाम् । वरुणायाश्वम् । प्रजापतये पुरुषम् ( २) । मनवे तल्पम् । त्वष्ट्रेऽजाम् । पूष्णेऽ विम् । निर्ऋत्या अश्वतरगर्दभौ । ह्रिमवतो हस्तिनम् । गन्धर्वाप्सराभ्यः स्रगलंकरुणे । विश्वेभ्यो देवेभ्यो धान्यम् । वाचेऽन्नम् । ब्रह्मण ओदनम् । सुमुद्रायापः ( ३) । उत्तानायाऽऽङ्गीरसायानः । वैश्वानराय रथम्, इति । वैश्वानरः प्रत्नथा नाकमारुहत् । दिवः पृष्ठं भन्दमानः समन्मभिः । स पूर्ववज्जनयज्जन्तवे धनम् । समानमज्मा परियाति जागृविः, इति । राजा त्वा वरुणो नयतु देवि दक्षिणे वैश्वानराय रथम् । तेनामृतत्वमश्याम् । वयो दात्रे । मयो मह्यमस्तु प्रतिग्रहीत्रे ( ४) । क इदं कस्मा अदात् । कामः कामाय । कामो दाता । कामः प्रतिग्रहीता । कामꣳ समुद्रमाविश । कामेन त्वा प्रतिगृह्णामि । कामैतत्ते । एषा ते काम दक्षिणा । उत्तानस्त्वाऽऽङ्गीरसः प्रतिगृह्णातु ( ५), इति ।। दाता पुरुषमापः प्रतिग्रहीत्रे नव च ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके दशमोऽनुवाकः ।। १० ।।
3.11 अनुवाक ११
सुवर्णं घर्मं परिवेद वेनम् । इन्द्रस्याऽऽत्मानं दशधा चरन्तम् । अन्तः समुद्रे मनसा चरन्तम् । ब्रह्माऽन्वविन्दद्दशहोतारमर्णे । अन्तः प्रविष्टः शास्ता जनानाम् । एकः सन्बहुधा विचारः । शतꣳ शुक्राणि यत्रैकं भवन्ति । सर्वे वेदा यत्रैकं भवन्ति । सर्वे होतारो यत्रैकं भवन्ति । स मानसीन आत्मा जनानाम् ( १) । अन्तः प्रविष्टः शास्ता जनानाꣳ सर्वात्मा । सर्वाः प्रजा यत्रैकं भवन्ति । चतुर्होतारो यत्र संपदं गच्छन्ति देवैः । स मानसीन आत्मा जनानाम्, इति । ब्रह्मेन्द्रमग्निं जगतः प्रतिष्ठाम् । दिव आत्मानꣳ सवितारं बृहस्पतिम् । चतुर्होतारं प्रदिशोऽनुक्लृप्तम् । वाचो वीर्यं तपसाऽन्वविन्दत्, इति । अन्तः प्रविष्टं कर्तारमेतम् । त्वष्टारꣳ रूपाणि विकुर्वन्तं विपश्चिम् ( २) । अमृतस्य प्राणं यज्ञमेतम् । चतुहोंतृणामात्मानं कवयो निचिक्युः, इति । ब्रह्मेन्द्रमग्निं जगतः प्रतिष्ठाम् । दिव आत्मानꣳ सवितारं बृहस्पतिम् । चतुर्होतारं प्रदिशोऽनुक्लृप्तम् । वाचो वीर्यं तपसाऽन्वविन्दत्, इति । अन्तः प्रविष्टं कर्तारमेतम् । त्वष्टारꣳ रूपाणि विकुर्वन्तं विपश्चिम् ( २) । अमृतस्य प्राणं यज्ञमेतम् । चतुहोंतृणामात्मानं कवयो निचिक्युः, इति । इन्द्रꣳ राजानꣳ सवितारमेतम् । वायोरात्मानं कवय्रो निचिक्युः । रश्मिꣳ रश्मीनां मध्ये तपन्तम् । ऋतस्य पदे कवयो निपान्ति, इति । य आण्डकोशे भुवनं बिभर्ति । अनिर्भिण्णः सन्नथ लोकान्विचष्टे । यस्याऽऽण्डकोशꣳ शुष्ममाहुः प्राणमुल्बम् । तेन क्लृप्तोऽमृतेनाहमस्मि, इति । सुवर्णं कोशꣳ रजसा परीवृतम् । देवानां वसुधानीं विराजम् ( ४) । अमृतस्य पूर्णां तामु कलां विचक्षते । पादꣳ षड्ढोतुर्न किलाऽऽविवित्से, इति । येनर्तवः पञ्चधोत क्लृप्ता । उत वा षड्धा मनसोत क्लृप्ताः । तत् षड्ढोतारमृतुभिः कल्पमानम् । ऋतस्य पदे कवयो निपान्ति, इति । अन्तः प्रविष्टं कर्तारमेतम् । अन्तश्चन्द्रमसि मनसा चरन्तम् । सहैव सन्तं न विजानन्ति देवाः । इन्द्रस्याऽऽत्मानꣳ शतधा चरन्तम् ( ५), इति । इन्द्रो राजा जगतो य ईशे । सप्तहोता सप्तधा विक्लृप्तः, इति । परेण तन्तुं परिषिच्यमानम् । अन्तरादित्ये मनसा चरन्तम् । देवानाꣳ हृदयं ब्रह्माऽन्वविन्दत्, इति । ब्रह्मैतद्ब्रह्मण उज्जभार । अर्कꣳ श्चोतन्तꣳ सरिरस्य मध्ये, इति । आ यस्मिन्त्सप्त पेरवः । मेहन्ति बहुलाꣳ श्रियम् । बह्वश्वामिन्द्र गोमतीम् (६), इति । अच्युतां बहुलाꣳ श्रियम् । स हरिर्वसुवित्तमः । पेरुरिन्द्राय पिन्वते, इति । बह्वश्वामिन्द्र गोमतीम् । अच्युतां बहुलाꣳ श्रियम् । मह्यमिन्द्रो नियच्छतु, इति । शतꣳ शता अस्य युक्ता हरीणाम् । अर्वाङायातु वसुभी रश्मिरिन्द्रः ।प्रमꣳहमाणो बहुलाꣳ श्रियम्। रश्मिरिन्द्रः सविता मे नियच्छतु ( ७), इति । घृतं तेजो मधुमदिन्द्रियम् । मय्ययमग्निर्दधातु, इति । हरिः पतङ्गः पटरी सुपर्णः । दिविक्षयो नभसा य एति । स न इन्द्रः कामवरं ददातु, इति। पञ्चारं चक्रं परिवर्तते पृथु । हिरण्यज्योतिः सरिरस्य मध्ये । अजस्रं ज्योतिर्नभसा सर्पदेति । स न इन्द्रः कामवरं ददातु, इति । सप्त युञ्जन्ति रथमेकचक्रम् ( ८) । एको अश्वो बहति सप्तनामा । त्रिनाभिं चक्रमजरमनर्वम् । येनेमा विश्वा भुवनानि तस्थुः, इति । भद्रं पश्यन्त उपसेदुरग्रे । तपो दीक्षामृषयः सुवर्विदः । ततः क्षत्त्रं बलमोजश्च जातम् । तदस्मै देवा अभिसंनमन्तु, इति । श्वेतꣳ रश्मिं बोभुज्यमानम् । अपां नेतारं भुवनस्य गोपाम् । इन्द्रं निचिक्युः परमे व्योमन् ( ९), इति । रोहिणीः पिङ्गला एकरूपाः । क्षरन्तीः पिङ्गला एकरूपाः । शतꣳ सहस्राणि प्रयुतानि नाव्यानाम्, इति । अयं यः श्वेतो रश्मिः । परि सर्वमिदं जगत् । प्रजां पशून्धनानि । अस्माकं ददातु, इति । श्वेतो रश्मिः परि सर्वं बभूव । सुवन्मह्यं पशून्विश्वरूपान्, इति। पतङ्गमक्तमसुरस्य मायया ( १०) । हृदा पश्यन्ति मनसा मनीषिणः । समुद्रे अन्तः कवयो विचक्षते । मरीचीनां पदमिच्छन्ति वेधसः, इति । पतङ्गो वाचं मनसा बिभर्ति । तां गन्धर्वोऽवदद्गर्भे अन्तः । तां द्योतमानाꣳ स्वर्यं मनीषाम् । ऋतस्य पदे कवयो निपान्ति, इति । ये ग्राम्याः पशवो विश्वरूपाः । विरूपाः सन्तो बहुधैकरूपाः । अग्निस्ताꣳ अग्रे प्रमुमोक्तु देवः (११) । प्रजापतिः प्रजया संविदानः, इति । वीतꣳ स्तुके स्तुके । युवमस्मासु नियच्छतम् । प्र प्र यज्ञपतिं तिर, इति ।
ये ग्राम्याः पशवो विश्वरूपाः । विरूपाः सन्तो बहुधैकरूपाः । तेषाꣳ सप्तानाम्रिह रन्तिरस्तु । रायस्पोषाय सुप्रजास्त्वाय सुवीर्याय, इति । य आरण्याः पशवो विश्वरूपाः । विरूपाः सन्तो बहुधैकरूपाः । वायुस्ताꣳ अग्रे प्रमुमोक्तु देवः । प्रजापतिः प्रजया संविदानः, इति । इडायै सृप्तं घृतवच्चराचरम् । देवा अन्वविन्दन्गुहाहितम्, इति । य आरण्याः पशवो विश्वरूपाः । विरूपा सन्तो बहुधैकरूपाः । तेषाꣳ सप्तानामिह रन्तिरस्तु । रायस्पोषाय सुप्रज्रास्त्वाय सुवीर्याय (१२), इति ।। आत्मा जनानां विकुर्वन्तं विपश्चिं प्रजानां वसुधानीं विराजं चरन्तं गोमतीं मे नियच्छत्वेकचक्रं व्योमन्मायया देव एकरूपा अष्टौ च ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठक एकादशोऽनुवाकः ।। ११ ।।
3.12 अनुवाक १२
सहस्रशीर्षा पुरुषः । सहस्राक्षः सहस्रपात् । स भूमिं विश्वतो वृत्वा । अत्यतिष्ठद्दशाङ्गुलम्, इति । पुरुष एवेदꣳ सर्वम् । यद्भूतं यच्च भव्यम् । उतामृतत्वस्येशानः । यदन्नेनातिरोहति, इति । एतावानस्य महिमा । अतो ज्यायाꣳश्च पूरुषः ( १) । पादोऽस्य विश्वा भूतानि । त्रिपादस्यामृतं दिवि, इति । त्रिपादूर्ध्व उदैत्पुरुषः । पादोऽस्येहाऽभवात्पुनः । ततो विष्वङ्व्यक्रामत् । साशनानशने अभि, इति । तस्माद्विराडजायत । विराजो अधि पूरुषः । स जातो अत्यरिच्यत । पश्चाद्भूमिमथो पुरः (२), इति । यत्पुरुषेण हविषा । देवा यज्ञमतन्वत । वसन्तो अस्याऽऽसीदाज्यम् । ग्रीष्म इध्मः शरद्धविः, इति । सप्तास्याऽऽसन्परिधयः । त्रिःसप्त समिधः कृताः । देवा यद्यज्ञं तन्वानाः । अबध्नन्पुरुषं पशुम्, इति । तं यज्ञं बर्हिषि प्रौक्षन् । पुरुषं जातमग्रतः (३) । तेन देवा अयजन्त । साध्या ऋषयश्च ये, इति । तस्माद्यज्ञात्सर्वहुतः । संभृतं पृषदाज्यम् । पशूꣳस्ताꣳश्चक्रे वायव्यान् । आरण्यान्ग्राम्याश्च ये, इति । तस्माद्यज्ञात्सर्वहुतः । ऋचः सामानि जज्ञिरे । छन्दाꣳसि जज्ञिरे तस्मात् । यजुस्तस्मादजायत (४), इति । तस्मादश्वा अजायन्त । ये के चोभयादतः । गावो ह जज्ञिरे तस्मात् । तस्माज्जाता अजावयः, इति । यत्पुरुषं व्यदधुः । कतिधा व्यकल्पयन् । मुखं किमस्य कौ बाहू । कावूरू पादावुच्येते, इति । ब्राह्मणोऽस्य मुखमासीत् । बाहू राजन्यः कृतः ( ५) । ऊरू तदस्य यद्वैश्यः । पद्भ्याम् शूद्रो अजायत, इति । चन्द्रमा मनसो जातः । चक्षोः सूर्यो अजायत । मुखादिन्द्रश्चाग्निश्च । प्राणाद्वायुरजायत, इति । नाभ्या आसीदन्तरिक्षम् । शीर्ष्णो द्यौः समवर्तत । पद्भ्यां भूमिर्दिशः श्रोत्रात् । तथा लोकाꣳ अकल्पयन् ( ६), इति । वेदाहमेतं पुरुषं महान्तम् । आदित्यवर्णं तमसस्तु पारे । सर्वाणि रूपाणि विचित्य धीरः । नामानि कृत्वाऽभिवदन्यदास्ते, इति । धाता पुरस्ताद्यमुदाजहार । शक्रः प्रविद्वान्प्रदिशश्चतस्रः । तमेवं विद्वानमृतं इह भवति । नान्यः पन्था अयनाय विद्यते, इति । यज्ञेन यज्ञमयजन्त देवाः । तानि धर्माणि प्रथमान्यासन् । ते ह नाकं महिमानः सचन्ते । यत्र पूर्वे साध्याः सन्ति देवाः ( ७), इति । पूरुषः पुरोऽग्रतोऽजायत कृतोऽकल्पयन्नासन्द्वे च ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके द्रादशोऽनुवाकः ।। १२ ।।
3.13 अनुवाक १३
अद्भ्यः संभूतः पृथिव्यै रसाच्च । विश्वकर्मणः समवर्तताधि । तस्य त्वष्टा विदधद्रूपमेति । तत्पुरुषस्य विश्वमाजानमग्रे, इति । वेदाहमेतं पुरुषं महान्तम् । आदित्यवर्णं तमसः परस्तात् । तमेवं विद्वानमृत इह भवति । नान्यः पन्था विद्यतेऽयनाय,इति । प्रजापतिश्चरति गर्भे अन्तः । अजायमानो बहुधा विजायते ( १) । तस्य धीराः परिजानन्ति योनिम् । मरीचीनां पदमिच्छन्ति वेधसः, इति । यो देवेभ्य आतपति । यो देवानां पुरोहितः । पूर्वो यो देवेभ्यो जातः । नमो रुचाय ब्राह्मये, इति । रुचं ब्राह्मं जनयन्तः । देवा अग्रे तदब्रुवन् । यस्त्वैवं ब्राह्मणो विद्यात् । तस्य देवा असन्वशे, इति । ह्रीश्च ते लक्ष्मीश्च पत्न्यौ । अहोरात्रे पार्श्वे । नक्षत्राणि रूपम् । अश्विनौ व्यात्तम्। इष्टं मनिषाण । अमुं मनिषाण । सर्वं मनिषाण ( २), इति ।। जायते वशे सप्त च ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके त्रयोदशोऽनुवाकः ।। १३ ।।
3.14 अनुवाक १४
भर्ता सन्भ्रियमाणो बिभर्ति । एको देवो बहुधा निविष्टः । यदा भारं तन्द्रयते स भर्तुम् । निधाय भारं पुनरस्तमेति, इति । तमेव मृत्युममृतं तमाहुः । तं भर्तारं तमु गोप्तारमाहुः । स भृतो भ्रियमाणो बिभर्ति । य एनं वेद सत्येन भर्तुम्, इति । सद्योजातमुत जहात्येषः । उतो जरन्तं न जहात्येकम् ( १) । उतो बहूनेकमहर्जहार । अतन्द्रो देवः सदमेव प्रार्थः, इति । यस्तद्वेद यत आबभूव । संधां च याꣳ संदधे ब्रह्मणैषः । रमते तस्मिन्नुत जीर्णे शयाने । नैनं जहात्यहस्सु पूर्व्येषु, इति । त्वामापो अनु सर्वाश्चरन्ति जानतीः । वत्सं पयसा पुनानाः । त्वमग्निꣳ हव्यवाहꣳ समिन्त्से त्वं भर्ता मातरिश्वा प्रजानाम् ( २), इति । त्वं यज्ञस्त्वमु वेवासि सोमः । तव देवा हवमायन्ति सर्वे । त्वमेकोऽसि बहूननुप्रविष्टः । नमस्ते अस्तु सुहवो म एधि, इति । नमो वामस्तु शृणुतꣳ हवं मे । प्राणापानावजिरꣳ संचरन्तौ । ह्वयामि वां ब्रह्मणा तूर्तमेतम् । यो मां द्वेष्टि तं जहितं युवाना, इति प्राणापानौ संविदानौ जहितम् । अमुप्यासुना मा संगसाथाम् ( ३) । तं मे देवा ब्रह्मणा संविदानौ । वधाय दत्तं तमहꣳ हनामि, इति । असज्जजान सत आबभूव । यं यं जजान स उ गोपो अस्य । यदा भारं तन्द्रयते स भर्तुम् । परास्य भारं पुनरस्तमेति, इति । तद्वै त्वं प्राणो अभवः । महान्भोगः प्रजापतेः । भुजः करिष्यमाणः । यद्देवान्प्राणयो नव (४ ), इति ।। एकं प्रजानां गसाथां नव ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके चतुर्दशोऽनुवाकः ।। १४ ।।
3.15 अनुवाक १५
हरिꣳ हरन्तमनुयन्ति देवाः । विश्वस्येशानं वृषभं मतीनाम् । ब्रह्म सरूपमनु मेद्-मागात् । अयनं मा विवधीर्विक्रमस्व, इति । मा छिदो मृत्यो मा वधीः । मा मे बलं
विवृहो मा प्रमोषीः । प्रजां मा मे रीरिष आयुरुग्र । नृचक्षसं त्वा हविषा विधेम, इति । सद्यश्चकमानाय । प्रवेपानाय मृत्यवे (१) । प्रास्मा आशा अशृण्वन् । कामेनाजनयन्पुनः, इति । कामेन मे काम आगात् । हृदयाद्धृदयं मृत्योः । यदमीषामदः प्रियम् । तदैतूप मामभि, इति । परं मृत्यो अनुपेरहि पन्थाम् । यस्ते स्व इतरो देवयानात् । चक्षुष्मते शृण्वते ते व्रवीमि । मा न प्रजाꣳ रीरिषो मोत वीरान्, इति । प्र पूर्व्यं मनसा वन्दमानः । नाधमानो वृषभं चर्षणीनाम् । यः प्रजानामेकराण्मानुषीणाम् । मृत्युं यजे प्रथमजामृतस्य (२) इति ।। मृत्यवे वीराँश्चत्वारि च ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके पञ्चदशोऽनुवाकः ।। १५ ।।
3.16 अनुवाक १६
तरणिर्विश्वदर्शतो ज्योतिष्कृदसि सूर्य । विश्वमाभासि रोचनम् । उपयामगृहीतोऽसि सूर्याय त्वा भ्राजस्वत एष ते योनिः सूर्याय त्वा भ्राजस्वते, इति ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके षोडशोऽनुवाकः ।। १६ ।।
3.17 अनुवाक १७
आप्यायस्व मदिन्तम सोम विश्वाभिरूतिभिः । भवा नः सप्रथस्तमः, इति ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके सप्तदशोऽनुवाकः ।। १७ ।।
3.18 अनुवाक १८
ईयुष्टे ये पूर्वतरामपश्यन्व्युच्छन्तीमुषसं मर्त्यासः । अस्माभिरू नु प्रतिचक्ष्याऽभूदो ते यन्ति ये अपरीषु पश्यान्, इति ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठकेऽष्टादशोऽनुवाकः ।। १८ ।।
3.19 अनुवाक १९
ज्योतिष्मतीं त्वा सादयामि ज्योतिष्कृतं त्वा सादयामि ज्योतिर्विदं त्वा सादयामि भास्वतीं त्वा सादयामि ज्वलन्तीं त्वा सादयामि मल्मला भवन्तीं त्वा सादयामि दीप्यमानां त्वा सादयामि रोचमानां त्वा सादयाम्यजस्रां त्वा सादयामि बृहज्ज्योतिषं त्वा सादयामि बोधयन्तीं त्वा सादयामि जाग्रतीं त्वा सादयामि, इति ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठक एकोनविंशोऽनुवाकः ।। १९ ।।
3.20 अनुवाक २०
प्रयासाय स्वाहाऽऽयासाय स्वाहा वियासाय स्वाहा संयासाय स्वाहोद्यासाय स्वाहाऽवयासाय स्वाहा शुचे स्वाहा शोकाय स्वाहा तप्यत्वै स्वाहा तपते स्वाहा ब्रह्महत्यायै स्वाहा सर्वस्मै स्वाहा, इति ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठके विंशोऽनुवाकः ।। २० ।।
3.21 अनुवाक २१
चित्तꣳ संतानेन भवं यक्ना रुद्रं तनिम्ना पशुपतिꣳꣳ स्थूलहृदयेनाग्निꣳ हृदयेन रुद्रं लोहितेन शर्वं मतस्नाभ्यां महादेवमन्तःपार्श्वेनौषिष्ठहनꣳ शिङ्गीनिकोश्याभ्याम् (१), इति ।। चित्तमेकम् ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयप्रपाठक एकविंशोऽनुवाकः ।। २१ ।।
चित्तिः पृथिव्यग्निः सूर्यं ते चक्षुर्महाहविर्होता वाग्घोता ब्राह्मण एकहोताऽग्निर्यजुर्भिः सेनेन्द्रस्य देवस्य सुवर्णं घर्मꣳ सहस्रशीर्षाऽद्भ्यो भर्ता हरिं तरणिराप्यायस्वेयुष्टे ये ज्योतिष्मतीं प्रयासाय चित्तमेकविꣳशतिः ।। २१ ।।
चित्तिरग्निर्यजुर्भिरन्तःप्रविष्टः प्रजापतिः प्रजया संविदा नस्तस्य धीरा ज्योतिष्मतीं त्रिपञ्चाशत् ।। ५३ ।।
तच्छं योरावृणीमहे । गातुं यज्ञाय । गातुं यज्ञपतये । दैवी स्वस्तिरस्तु नः । स्वस्तिर्मानुषेभ्यः । ऊर्ध्वं जिगातु भेषजम् । शं नो अस्तु द्विपदे । शं चतुष्पदे ।।
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ।।
इति कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयारण्यके तृतीयः प्रपाठकः समाप्तः ।। ३ ।।