वा० भा०-अयनांशानां कला रविभुक्त्या हृताः फलमयनलवोत्थदिनानि । तैदिनैर्मेषसंक्रान्तेस्तुलासंक्रान्तेश्च प्राग्विषुवद्दिनं भवति । एवं मकरकर्कटसंक्रमतः प्रागयनदिनम् । तस्मिन् विषुवद्दिने मध्याही या छाया सा पलभा ॥
अस्य क्षेत्रस्य वासना गोले । ४६ ॥
इदानी पञ्चज्यासाधनमाह
|
युक्तायनांशादपमः प्रसाध्यः |
|
त्रिज्याकृते: ११८१९८४४ ओह्य पदं युजीवा |
सा त्रिज्यकाघ्नी विहता घुमौव्या चरज्यकास्याश्च धनुश्वरं स्यात् ।
वा० भा०—अत्र खेटादित्युपलक्षणम् । यस्मात् खेटाल्लग्नाद्वापमः साध्यस्तस्मात् सायनाशादेव । तथा यस्मादुदयसम्बन्धिनौ भुक्तभोग्यकालौ साध्यौ तस्मादपि सायनशादेव । सायनार्कस्य दोज्र्या दिनभागज्यया गुणिता त्रिज्यया भक्ता क्रान्तिज्या स्यादित्यादि स्पष्टार्थम् ।
अस्योपपत्तिः-विषुवत्क्रान्तिवृत्तयोर्याम्योत्तरमन्तरं क्रान्तिः । तयोः संपाते क्रान्त्यभावः । ततस्त्रिभेऽन्तरे परमा जिनतुल्यभागाः । अतस्तत्संपातादारभ्य क्रान्तिः साध्या । उदयाश्च तत एव । स तु संपातो मेषादेः प्रागयनांशतुल्येऽन्तरे ॥ अतः सायनांशात् खेटात् क्रान्तिर्भुक्तभोग्यकाली चेल्युक्तम् । यदि त्रिज्यातुल्यया भुजज्यया जिनांशज्यातुल्या क्रान्तिज्या लभ्यते तदेष्टज्यया किमिति । फलं क्रान्तिज्या विषुवद्वृत्तात् तिर्यग्रूपा भवति । क्रान्तिज्या भुजस्त्रिज्या कर्णस्तद्वर्गान्तरपदमहोरात्रवृत्तव्यासार्धम् । सैव द्युज्या ।
अथ कुज्योच्यते-यदि द्वादशकोटेः पलभा भुजस्तदा क्रान्तिज्याकोटेः किमिति । फलं क्षितिजोन्मण्डलयोर्मध्येऽहोरात्रवृत्ते ज्यारूपं स्यात् सैव कुज्या । सा धनुःकरणार्थ त्रिज्यावृत्ते परिणाम्यते । यदि द्युज्याव्यासार्ध एतावती तदा त्रिज्याव्यासार्थे किमिति फलं चरज्या ।तद्धनुश्व
अथ प्रकारान्तरेण चरानयनमाह
|
स्वदेशजस्तच्चरखण्डकैर्वा लघुज्यकावद्रविदोस्त्रिभागान् ॥४९॥ |
सि०-१७
