क्रियास्वरूपभेदौ.
क्रियायाः भेदमाह व्यासः--
"कार्यं तु साध्यमित्युक्तं साधनं तु क्रियोच्यते ।
द्विविधा सा पुनर्ज्ञेया मानुषी दैविकी तथा" ॥
बृहस्पतिस्तु--
"द्विप्रकारा क्रिया प्रोक्ता मानुषी दैविकी तथा ।
एकैकाऽनेकधा भिन्ना मुनिभिस्तत्ववेदिभिः" ॥
कात्यायनोऽपि--
"पञ्चप्रकारं दैवं स्यात् मानुषं त्रिविधं स्मृतम्" ॥
इति । अत्र पञ्चप्रकारमिति न नियम्यते । तण्डुलतप्तमाषादिविधानान्तरस्यापि स्मृत्यन्तरे दर्शनात्, त्रिविधमिति तु नियमार्थं, स्मृत्यन्तरविरोधात् ।
"लिखितं साक्षिणो भुक्तिः प्रमाणं त्रिविधं स्मृतम् " ॥
इति । नारदोक्तेः--
"लिखितं साक्षिणश्चात्र द्वौ विधी परिकीर्तितौ"
इत्युक्तम्; लिखितसाक्षिणोः भुक्तितो गरीयस्त्वाभिप्रायं वेदितव्यम् ।
लेख्यनिरूपणम्.
लिखितस्य द्वैविध्यमाह सङ्ग्रहकारः--
"राजकीयं जानपदं लिखितं द्विविधं स्मृतम्" ।
राजकीयं पञ्चविधम्.
"राजकीयं शासनजयपत्राज्ञापत्रप्रसादलेख्यभेदात्पञ्चविधम् । शासनं नाम यत्र भूम्यादिकं निबन्धं वा दत्वा
