'स्त्रीशूद्रौ तु शिखां छित्त्वा क्रोधाद्वैराग्यतोऽपि वा । प्राजापत्यं प्रकुर्वीताम्' इतिप्रायश्चित्तविधिबलात् । एतत्परिग्रहपक्षे । अत्र देशभेदाद्व्यवस्था द्रष्टव्या । स्त्रीणां केशधारणमेव शिखाधारणम् । एतच्चामन्त्रकमेव स्त्रीणां कार्यम् । 'तूष्णीमेताः क्रियाः स्त्रीणां विवाहस्तु समन्त्रकः' इतिवचनात् । होमोऽपि न । 'स्त्रीणामहोमकास्तु स्युर्विवाहस्तु समन्त्रकः' इति गोभिलोक्तेः ॥
इति संस्काररत्नमालायां चूडाकरणप्रयोगः ।
इत्योकोपाह्वश्रीमत्साग्निचिद्वाजपेयपौण्डरीकयाजिगणेशदीक्षि-
ततनूजभट्टगोपीनाथदीक्षितविरचितायाः सत्याषाढ-
हिरण्यकेशिस्मार्तसंस्काररत्नमालायां उत्तरार्धे
तृतीयं प्रकरणम् ॥ ३ ॥
अथ चतुर्थं प्रकरणम् ।
अथाक्षरस्वीकारः ।
तत्र कालादि श्रीधरीये--
"उदग्गते भास्वति पञ्चमेऽब्दे प्राप्तेऽक्षरस्वीकरणं शिशूनाम् । |
शिशुभिः पञ्चमे वर्षे प्राप्ते उदगयनेऽक्षरस्वीकरणं कर्तव्यमित्यर्थः ।
विधिरत्नेऽपि--
"बालस्य पञ्चमे वर्षे प्राप्ते भानौ मृगादिगे । |
बृहस्पतिः-- "द्वितीयजन्मनः पूर्वमारभेताक्षरान्सुधीः" इति ।
द्वितीयं जन्म मौञ्जीबन्धनम् ।
"मातुरग्रे विजननं द्वितीयं मौञ्जिबन्धनात् । |
वि[२]श्वामित्रेण विशेष उक्तः--
"प्राप्ते च पञ्चमे वर्षे त्वप्रसुप्ते जनार्दने । |