नागदैवतमाश्लेषा । मस्तकं मृगशिरः । यद्यमावास्या रविवारेण श्रवणाद्यन्यतमनक्षत्रेणैव वा युक्ता स व्यतीपात इत्यर्थः । श्रवणादिपञ्चानां चतुर्थपाद इति हेमाद्रौ । शास्त्रान्तरेऽपि--
|
"पञ्चाननस्थौ गुरुभूमिपुत्रौ मेषे रविः स्याद्यदि शुक्लपक्षे । |
पञ्चाननः सिंहः । पाशाभिधाना द्वादशी । करभं हस्तः ।
गजच्छाया त्वपरार्के वायुपुराणे--
|
"हंसे हंसस्थिते या तु मघा शुक्ला त्रयोदशी । |
- तथा--
|
"हंसे हंसस्थिते या तु अमावास्या करान्विता । |
हंसः सूर्यः । तद्दैवतत्वाद्धस्तनक्षत्रमपि । चन्द्रसूर्ययोर्हस्तस्थयोरिति फलितोऽर्थ इति हेमाद्रौ ।
स्कान्दे--
|
"यदेन्दुः पितृदैवत्ये हंसश्चैव करे स्थितः । |
इन्दुश्चन्द्रः । पितृदैवत्यं मघाः । हंसः सूर्यः । करो हस्तः । वैवस्वती तिथिस्त्रयोदशी । याम्या तिथिर्भवेत्सा हीत्यपि क्वचित्पाठः । याम्या तिथिस्त्रयोदश्येव हस्तिच्छायेति स्मृतिचन्द्रिकायाम् । 'एतद्ध्येव पि[१]तृणामयनं यद्धस्तिश्राद्धं तस्माच्छायायां श्राद्धं दद्यात्' इति पाठकोक्तेः । गजच्छायासु कुर्वीत कर्णव्यजनवीजित इति भारतोक्तेश्च ।
|
"परमान्नं तु यो दद्यात्पितॄणां मधुना सह । |
इति विश्वामित्रोक्तं वा ग्राह्यम् । मन्वन्तरादयो युगादयश्चानध्यायप्रकरण उक्ताः । शुक्लपक्षे पूर्वाह्णव्यापिनी तिथिः कृष्णपक्षे त्वपराह्णव्यापिनीति हेमाद्रिः । कालादर्शे तु--अविशेषेणापराह्णव्यापिन्येव तिथिः । अपराह्णः पितॄणामितिवचनादित्युक्तम् । एतच्चाधिमासेऽपि कार्यम् । मन्वादिकं तैर्थिकं चेत्युदाहृतवचनात् । अपरार्के मात्स्ये--
|
"अयनद्वितये चैव विषुवद्द्वितये तथा । |
- ↑ च. पितॄणा ।
