क्षार[१]गण उक्तः संग्रहे--
"तिलमुद्गादृते शैब्यं सस्ये गोधूमकोद्रवौ । |
यद्भक्ष्यमाणं पश्यतो लालोत्पद्यते तत्क्षारं गुडादीत्युज्ज्वलाकृत् । अयं च क्षारहोमनिषे[३]धो गोधूमव्यतिरिक्तपरः । गोधूमा ब्रीहयश्चेति पूर्वोदाहृतस्मृत्यन्तरवाक्ये तेषां वैश्वदेवे होमसाधनत्वेन ग्रहणात् । शू(शु)क्तं पर्युषितम् ।
"तिलमुद्गादृते शैव्यं सस्ये गोधूमकोद्रवौ । |
चीनकाः कलायाः । उखर्यमुखरभूमिभवं मूलम् ।
वैश्वदेवे निषिद्धद्रव्याण्युक्तानि काशीखण्डे--
"निष्पावान्कोद्रवान्माषान्कलायांश्चणकांस्त्यजेत् । |
निष्पावा वल्लाः । कलाया: 'मठर' इति प्रसिद्धाः । आढक्यस्तुवर्यः । वरटा धान्यविशेषः )। हविष्याहविष्यसत्त्वे तु--एकद्रव्यकृतेन वैश्वदेवेनेतरहविष्यान्नसंस्कारसिद्धिवदहविष्यान्नस्यापि संस्कारसिद्धेर्नैतत् । किं तु सर्वमप्यन्नमहविष्यं तदेति द्रष्टव्यम् । ([७] एतेन फलादिना वैश्वदेवं कृत्वाऽन्न[८]मसंस्कृतमेव तद्भोज्यमिति, गृहमेधिनो यदशनीयस्य होमा बलयश्चेत्यापस्तम्बेनोक्तेस्तेनैव कार्य इति मतद्वयं निरस्तं द्रष्टव्यम् ।) अत एव प्रकरणं परित्यज्य पृथगुक्तं सूत्रकृता । अत्र व्रतविशेष उक्तो धर्मसूत्रे--
- "तेषामुपयो[९]गे द्वादशाहं ब्रह्मचर्यमधःशय्या क्षारलवणमधुमांसवर्जनं चोत्तमस्यैकरात्रमुपवासः" इति ।
तेषां होमानां बलीनां च ये मन्त्रास्तेषामुपयोगे नियमपूर्वके ग्रहणे द्वादशाहं