पादित इह निष्कामकर्मयोगे नास्ति, एतत्फलस्य शुद्धेः पापक्षयरूपत्वेन लोकशब्दवाच्यभोग्यत्वाभावेन च क्षयासंभवात् । वेदनपर्यन्ताया एव विविदिषायाः कर्मफलत्वाद्वेदनस्य चाव्यवधानेनाज्ञाननिवृत्तिफलजनकस्य फलमजनयित्वा नाशासंभवादिह फलनाशो नास्तीति साधूक्तम् । तदुक्तम्--
|
"तद्यथेहेति या निन्दा सा फले न तु कर्मणि । |
तथा प्रत्यवायोऽङ्गवैगुण्यनिबन्धनं वैगुण्यमिह न विद्यते तमिति वाक्येन नित्यानामेवोपात्तदुरितक्षयद्वारेण विविदिषायां विनियोगात् । तत्र च सर्वाङ्गोपसंहारनियमाभावात् । काम्यानामपि संयोगपृथक्त्वन्यायेन विनियोग इति पक्षेऽपि फलाभिसंधिरहितत्वेन तेषां नित्यतुल्यत्वात् । नहि काम्यनित्याग्निहोत्रयोः स्वतः कश्चिद्विशेषोऽस्ति । फलाभिसंधितदभावाभ्यामेव तु काम्यत्वनित्यत्वव्यपदेशः । इदं च पक्षद्वयमुक्तं वार्तिके----
|
"वेदानुवचनादीनामैकात्म्यज्ञानजन्मने । |
तथा च फलाभिसंधिना क्रियमाण एवं कर्मणि सर्वाङ्गोपसंहारनियमात्तद्विलक्षणे शुद्धयर्थे कर्मणि प्रतिनिध्यादिना समाप्तिसंभवान्नाङ्ग वैगुण्यनिमित्तः प्रत्यवायोऽस्तीत्यर्थः । तथाऽस्य शुद्धयर्थस्य धर्मस्य तमेतमित्यादिवाक्यविहितस्य मध्ये स्वल्पमपि संख्ययेतिकर्तव्यतया वा यथाशक्तिभगवदाराधनार्थं किंचिदप्यनुष्ठितं सन्महतः संसा- रभयात्त्रायते भगवत्प्रसादसंपादनेनानुष्ठातारं रक्षति ।
|
"सर्वपापप्रसक्तोऽपि ध्यायन्निमिषमच्युतम् । |
इत्यादिस्मृतेः, तमेतमिति वाक्ये समुच्चयविधायकाभावाच्चाशुद्धितारतम्यादेवानुष्ठानतारतम्योपपत्तेर्युक्तमुक्तं कर्मवन्धं प्रहास्यसीति ॥ ४० ॥
श्री० टी०-ननु कृष्यादिवत्कर्मणां कदाचिद्विन्नबाहुल्येन फले व्यभिचारान्मन्त्राद्यङ्गवैगुण्येन च प्रत्यवायसंभवात्कुतः कर्मयोगेन (ण) कर्मबन्धप्रहाणं तत्राऽऽहं--- नेहेति । इह निष्कामकर्मयोगेऽभिक्रमस्य प्रारम्भस्य नाशो निष्फलत्वं नास्ति । प्रत्यवायश्च न विद्यत ईश्वरोद्देशेनैव विघ्नवैगुण्याद्यसंभवात् । किं च---अस्य धर्मस्य स्वल्पमपि उपक्रममात्रमपि कृतं महतो भयात्संसारात्रायते रक्षति, न तु काम्यकर्मवत्किं-
