नित्यस्य दर्शश्राद्धस्य प्राप्तत्वाद्विधिप्राप्तस्य निषेधे षोडशिग्रहणाग्रहणवद्विकल्प: स्यात् । तस्मात्पर्युदासोऽयम् । रात्र्यादिपर्युदस्तेतरकाले श्राद्धं कुर्यात् । अनुयाजेतरयजतिषु 'ये यजामहे' इति मन्त्रवत् । अपराह्णविधिश्च प्राशस्त्यार्थः । अत एवोक्तम् 'यथा श्राद्धस्य पूर्वाह्णादपराह्णो विशिष्यते' इति ॥ २८ ॥
|
अनेन विधिना श्राद्धं त्रिरब्दस्येह निर्वपेत् । |
अनेनेति ॥ 'कुर्यान्मासानुमासिकम्' इति प्रतिमासं श्राद्धं विहितं तदसंभवे विधिरयं चतुर्भिर्मासैर्ऋतुरेकः एकस्तु ऋतुः संवत्सर इतीमं पक्षमाश्रित्योच्यते । अनेनोक्तविधानेन संवत्सरमध्ये त्रीन्वारान्हेमन्तग्रीष्मवर्षासु श्राद्धं कर्तव्यम् । तच्च समयाचारात्कुम्भवृषकन्यास्थेऽर्के पञ्चमहायज्ञान्तर्गतं च 'एकमप्याशयेद्विप्रम्' इत्यनेन विहितं प्रत्यहं तु कुर्यादिति पूर्वोक्तदार्ढ्यार्थम् ॥ २८१ ॥
|
न पैतृयज्ञियो होमो लौकिकेऽग्नौ विधीयते । |
न पैत्रिति ॥ 'अग्नेः सोमयमाभ्यां च' इत्यनेन विहितपितृयज्ञाङ्गभूतो होमो न लौकिके श्रौतस्मार्तव्यतिरिक्ताग्नौ शास्त्रेण विधीयते। तस्मान्न लौकिकाग्नावग्नौकरणहोमः कर्तव्यः । निरग्निना तु 'अग्न्यभावे तु विप्रस्य पाणौ' इत्यभिधानाद्विप्रपाण्यादौ करणीयः । आहिताग्नेर्द्विजस्य नामावास्याव्यतिरेकेण कृष्णपक्षे दशम्यादौ श्राद्धं विधीयते । मृताहश्राद्धं तु नियतत्वात्कृष्णपक्षेऽपि तिथ्यन्तरे न निषिध्यते ॥ २८२ ॥
|
यदेव तर्पयत्यद्भिः पितॄन्स्नात्वा द्विजोत्तमः । |
यदिति ॥ पाञ्चयज्ञिकश्राद्धासंभवे विधिरयम् । यत्र स्नानानन्तरमुदकतर्पणं द्विजः करोति तेनैव सर्वं नित्यश्राद्धफलं प्राप्नोति । द्विजोत्तमपदं द्विजपरम् ॥२८३॥
|
वसून्वदन्ति तु पितॄन्रुद्रांश्चैव पितामहान् । |
वसूनिति ॥ यस्मात्पित्रादयो वस्वादय इत्येषामनादिभूता श्रुतिरस्ति । अतः पितॄन्वस्वाख्यदेवान्पितामहान् रुद्रान्प्रपितानहानादित्यान्मन्वादयो वदन्ति । ततश्च सिद्धबोधनवैयर्थ्याच्छ्राद्धे पित्रादयो वस्वादिरूपेण ध्येया इति विधिः कल्प्यते । अतएव पैठीनसिः-'य एवं विद्वान्पितॄन्यजते वसवो रुद्रा आदित्याश्चास्य प्रीता भवन्ति' । मेधातिथिगोविन्दराजौ तु 'पितृद्वेषान्नास्तिक्याद्वा यः पितृकर्मणि न प्रवर्तते तं प्रत्येतत्प्रवर्तनार्थं देवतात्वाध्यारोपेण पितॄणां स्तुतिवचनम्' ॥ २८४॥
