॥ श्रीः ॥
श्रीधनंजयविरचितं
दशरूपकम् ।
धनिककृतयावलोकाख्यया व्याख्यया समेतम् ।
प्रथमः प्रकाशः ।
इह सदाचारं प्रमाणयद्भिरविघ्नेन प्रकरणस्य समाप्त्यर्थमिष्टयोः प्रकृता- भिमतदेवतयनमस्कारः क्रियते श्लोकद्वयेन--
|
नमस्तस्मै गणेशाय यत्कण्ठः पुष्करायते ।। |
यस्य कण्ठः पुष्करायते मृदङ्गवदाचरति । मदाभोगेन घनध्वानो निबिडध्वनिः । नीलकण्ठस्य शिवस्य ताण्डव उद्धते नृत्ते । तस्मै गणेशाय नमः । अत्र खण्डश्लेषाक्षिप्यमाणोपमाच्छायालंकारः । नीलकण्ठम्य मयूरम्य ताण्डवे यथा मेघध्वनिः पुष्करायत इति प्रतीतेः ॥
|
दशरूपानुकारेण यस्य माद्यन्ति भावकाः । |
एकत्र मत्स्यकूर्मादिप्रतिमानामुद्देशेन, अन्यत्रानुकृतिरूपनाटकादिना यस्य भावका ध्यातारो रसिकाश्च माद्यन्ति हृप्यन्ति तम्मै विष्णवेऽभिमनाय प्रकृतार्य भरताय च नमः ।।
श्रोतुः प्रवृत्तिनिमित्तं प्रदर्श्यते---
|
कस्यचिदेव कदाचिद्दयया विषयं सरस्वती विदुषः ।। |
तं कंचिद्विषयं प्रकरणादिरूपम् कदानिदेव कस्यचिदेव कवेः सरस्वती योजयति । येन प्रकरणादिना विषयेणान्यो जनो विदग्धो भवति ।।
स्वप्रवृत्तिविषयं दर्शयति---
|
उद्धृत्योद्धृत्य सारं यमखिलनिगमान्नाट्यवेदम् विरिञ्चिश्चक्रे |
