|
तथाप्यौदास्यमेतस्मिन्न[१]नौपयिकमेव मे । |
विनैव गदा बाहुयुद्धमात्रेण इन्द्रादीना पलायनवस्तुना का गणना कीचकस्येत्य र्थान्तरापत्त्यात्मार्थापत्त्यलकारप्रतीते वस्तुनालकारध्वनि । उपेन्द्रवज्ञ्रा ॥५३॥
ननु तर्हि मिहो जम्बुकमङ्कमागतमपि त्यक्त्वा निहन्ति द्विप सर्वं कृच्छूगतोऽपि वाञ्छति जन सत्त्वानुरूप फलम्’ इति न्यायमेवाङ्गीकरोषि । नेत्याह- तथापीति । तथापि । कीचकवधस्य लज्जाकरत्वेऽपीत्यर्थ । एतस्मिन् कीचक सूदने विषये औदास्य उपेक्षा मे मम अनौपयिक अयुक्तमेव । हि यस्मात्कारणात् । क्षोदीयान् अतिक्षुद्रोऽपि कुलस्त्रीभ्यो दुह्यतीति कुलस्त्रीध्रुक् महीयसा महात्मनाम् । बलशालिनामिति यावत् । वध्य हन्तव्य दारापहर्तुराततायित्वेन तद्वधस्य कर णीयत्वेन च स्मरणादिति भाव । तस्मादौदास्यमनौपयिकमेवेति सबन्ध । सामान्येन विशेषसमर्थनरुपोऽर्थान्तरन्यास । यत्तु ‘तथापि यद्यपीत्यर्थ । एत स्मिन् कीचके मे अतिबलशालिन अनपायिक अपायप्रद न भवत्येव, तथापि वध्य एवेत्यर्थान्तरन्यासेनाह--तथाहि । महीयसा अभिमानित्वेन श्रेष्ठाना क्षो दीयान् वरिष्ठोऽपि बलवानपीत्यर्थ 'क्षेपिष्ठक्षोदिष्ठप्रेष्ठगरिष्ठ-' इत्यमर ।’ इति नृसिहस्य विवरणम् , तत्तस्यापपाठात् सदर्भप्रलापशीलस्य न चोद्यम् । परतु कोशमप्यपार्थथाचक्र इत्यागृहीणम । यत क्षेपिष्ठक्षोदिष्ठप्रेष्ठवरिष्ठस्थविष्ठबहिष्टा क्षिप्रक्षुद्राभीप्सितपृथुपीवरबहुप्रकर्षार्था' इति क्रमेण क्षेपिष्ठक्षोदिष्ठादीना शब्दाना प्रकृष्टक्षिप्त प्रकृष्टक्षुद्राद्यर्थकत्वेन क्रमेण गृहीताना पर्यायतास्फोरणादिति क्षुद्रशब्दात्प्रर्षार्थके ईयसुनि रेफलोपपूर्वगुणयो निष्पन्नस्य क्षोदीय शब्दस्य प्रकृष्टक्षुद्रार्थकत्वमव्याजसिद्धम् ॥ ५४ ॥
अये इति । अग्रे तन्वि हे द्रौपदि, बहुनोक्तेन किं कार्यमित्युत्तरेण योज्यम् ।
तस्येति । मम सबन्धिनी वीरलक्ष्मी तस्य कीचकस्य असृजा शोणितेन यावकितौ सजातलाक्षौ अङ्घ्री पादौ यस्यास्तथोक्ता किच तस्य अस्थ्ना कीकसाना चूर्णेन कर्पूरमय अङ्गराग विलेपन यस्यास्तथोक्ताम् । अपि च तस्य अकीर्त्या अपकीर्त्यैव मष्या अञ्जनेन अभिलिप्ते अभ्यक्ते नेत्रे यस्यास्तथोक्ता च अलकरिष्ये ॥ ५५ ॥
वीरेति । अये तन्वि, इद उक्तविध मया उक्त कथित वीरश्रिय शौर्यल
