अजरठत्वं सौकुमार्यम् ॥ २१ ॥
बन्धस्य अजरठत्वम् अपारुष्यं यत् । तत् सौकुमार्यम् । पूर्वोक्तमुदाहरणम् ।
विपर्ययस्तु यथा- 'निदानं निर्द्वैतं प्रियजनसदृक्त्वव्यवसितिः सुधासेकप्लोषौ फलमपि विरुद्धं मम हृदि।'
विकटत्वमुदारता ॥ २२ ॥
बन्धस्य विकटत्वं यत् , असौ उदारता । यस्मिन् सति नृत्यन्तीव पदानीति जनस्य वर्णभावना भवति, तत् विकटत्वम् , लीलायमानत्वमित्यर्थः।
यथा- 'स्वचरणविनिविष्टैर्नूपुरैर्नर्तकीनां झणिति रणितमासीत्तत्र चित्रं कलं च ॥
न पुनः-- 'चरणकमललग्नैर्नूपुरैर्नर्तकीनां झटिति रणितमासीन्मञ्जु चित्रं च तत्र ।'
अर्थव्यक्तिहेतुत्वमर्थव्यक्तिः ॥ २३ ॥
यत्र झटित्यर्थप्रतिपत्तिहेतुत्वम् , स गुणः अर्थव्यक्तिरिति । पूर्वोक्तमुदाहरणम् । प्रत्युदाहरणं तु भूयः सुलभं च ।
सौकुमार्यं पर्यालोचयितुमाह- अजरठत्वं सौकुमार्यमिति । बन्धस्य अजरठत्वं कोमलत्वम् , श्रुतिसुखत्वमिति यावत् । पूर्वोक्तमिति । अस्त्युत्तरस्याम्' इत्याद्युदाहरणम् । प्रत्युदाहरणमाह--विपर्ययस्त्विति । सौकुमार्यस्य विपर्ययः कष्टत्वभिन्नवृत्तत्वे । निर्द्वैतं संशयाभावः । अत्र निर्द्वैतमिति कष्टम् ।
उदारतामुदीरयितुमाह--विकटत्वमिति । क्रमशो वर्धमानाक्षरपदत्वम् , पदप्रथमाद्यक्षराणां पदान्तरप्रथमाद्यक्षरैः सादृश्यं च । उदाहरणप्रत्युदाहरणे दर्शयति- यथेति ।
अर्थव्यक्तिं समर्थयितुमाह--अर्थव्यक्तीति । वृत्तिः स्पष्टार्था । पूर्वोक्तम् 'अस्त्युत्तरस्याम्' इति । सुलभं चेति । 'सपदि पङ्क्तिविहङ्गमनाम्' इत्यादि ।
