॥ श्रीः॥
महाकविश्रीसोमदेवभट्टविरचितः
कथासरित्सागरः।
*****
चतुर्दारिका नाम पञ्चमो लम्बकः।
*****
इदं गुरुगिरीन्द्रजाप्रणयमन्दरान्दोलना
पुरा किल कथामृतं हरमुखाम्बुधेरुद्गतम् ।
प्रसह्य रसयन्ति ये विगतविप्नलब्धज़्यो
धुरं दधति वैद्युधीं भुवि भवमसादेन ते ॥
*****
प्रथमस्तरङ्गः ।
मदघूर्णितवक्रोत्थैः सिन्दूरैश्छुरयन्महीम् । हेरेम्बः पातु वो विन्नान्स्वतेजोभिर्दहन्निव ॥ १
एवं स देवीसहितस्तस्थौ वत्सेश्वरस्तदा । नरवाहनदत्तं तमेकपुत्रं विवर्धयन् ॥ २
तद्रक्षाकातरं तं च दृष्ट्वा राजानमेकदा। यौगन्धरायणो मन्त्री विजनस्थितमब्रवीत् ॥ ३
राजन्न राजपुत्रस्य कृते चिन्ताधुना त्वया । नरवाहनदत्तस्य विधातव्या कदाचन ॥ ४
असौ भगवता भावी भर्गेण हि भवद्रुहे । सर्वविद्याधराधीशचक्रवर्ती विनिर्मितः ॥ ५
विद्यप्रभावादेतच बुद्धा विद्याधराधिपाः। गताः पापेच्छवः क्षोभं हृदयैरसहिष्णवः ॥ ६
तद्विदित्वा च देवेन रक्षार्थं शशिमौलिना । एतस्य स्तम्भको नाम गणेशः स्थापितो निजः ॥ ७
स च तिष्ठत्यलक्ष्यः सन्रक्षनेतं सुतं तव। एतच्च क्षिप्रमभ्येत्य नारदो मे न्यवेदयत् ॥ ८
इति तस्मिन्वत्येव मन्त्रिणि व्योममध्यतः। किरीटी कुण्डलं दिव्यः खङ्गी चावातत्पुमान् ॥ ९
प्रणतं कल्पितातिथ्यं क्षणाद्वत्सेश्वरोऽथ तम् । कस्त्वं किमिह ते कार्यमित्यपृच्छत्सकौतुकम् ॥ १०
सोऽप्यवादीदहं मत्थं भूत्वा विद्याधराधिपः। संपन्नः शक्तिवेगाख्यः प्रभूताश्च ममारयः॥ ११
सोऽहं प्रभावाद्विज्ञाय भाय्यस्मचक्रवर्तिनम् । भवत स्तनयं द्रष्टुमागतोऽस्म्यवनीपते ॥ १२
इत्युक्तवन्तं तं दृष्टभविष्यचक्रवर्तिनम्। पीतं वत्सेश्वरो हृष्टः पुनः पप्रच्छ विस्मयात् ॥ १३
विद्याधरत्वं प्राप्येत कथं कीदृग्विधं च तत् । त्वया च तत्कथं प्राप्तमेतत्कथय नः सखे ॥ १४
तच्छुत्वा वचनं राज्ञः स तदा विनयानतः। विद्याधरः शक्तिवेगस्तमेवं प्रत्यवोचत ॥ १५
राजन्निहैव पूर्वे वा जन्मन्याराध्य शंकरम् । विद्याधरपदं धीरा लभन्ते तदनुग्रहात् ॥ १६
तच्चानेकविधं विद्याखङ्गमालादिसाधनम् । मया च तद्यथाप्राप्तं कथयामि तथा मृणु ॥ १७
एवमुकवू स्वसंबद्धां शक्तिवेगः स संनिधौ । देव्या वासवदत्ताया कथामाख्यातवानिमाम् ॥ १८
अभवद्वर्धमानाख्ये पुरे भूतलभूषणे । नाम्ना परोपकारीति पुरा राजा परंतपः ॥ १९
तस्योन्नतिमतश्वभून्महिषी कनकप्रभा । विद्युद्धरधरस्येव सा तु निर्मुक्तचापला ॥ २०
तस्यां तस्य च कालेन देव्यामजनि कन्यका। रूपदर्पोपशान्त्यै या लक्ष्म्या धात्रेव निर्मिता ॥ २१
अवर्धत शनैः च लोकलोचनचन्द्रिका । पित्रा कनकेरेखेति मातृनाम्ना कृतात्मजा ॥ २२
सा
एकद यौवनस्थायां तस्यां राज स तत्पिता । विजनोपस्थितां देवीं जगाद कनकप्रभाम् ॥ २३
वर्धमाना सहैवैतत्समानोद्वाहचिन्तया । एषा कनकरेखा मे हृदयं देवि बाधते ॥ २४
स्थानप्राप्तिविहीना हि गीतिवकुलकन्यका। उद्वेजिनी परस्यापि श्रूयमाणैव कर्णयोः ॥ २५
