तन्मते एवं लक्षणश्लोकः.
स्तुत्या निन्दा निन्दया वा स्तुतिर्भिन्नैकगोचरा ।
व्यङ्ग्या विभिन्नविषया स्तुत्या व्याजस्तुतिस्स्तुतिः ॥
स्तुत्या निन्दायाः निन्दया स्तुतेर्वा भिन्नविषयायास्समानविषयाया वा व्यङ्ग्यतायां चत्वारः प्रकाराः । भिन्नविषयायाः स्तुत्या स्तुतेर्व्यङ्ग्यतायां त्वेकः प्रकार इति पञ्चधा व्याजस्तुतिरित्यर्थः ॥
भिन्नविषयत्वे स्तुत्या निन्दाभिव्यक्तिर्यथा--
धन्याः खगा मृगा अपि वन्या एते नगाश्च नागाश्व । मान्या ये माधवपदविन्यासपवित्रिते वसन्ति गिरौ ॥ १०३७ ॥
अत्र मृगाधिराजनगावासिनां खगादीनां धन्यतास्तुत्या अतद्विधानामधन्यतारूपनिन्दा व्यज्यते ॥
इयमेवाप्रस्तुतप्रशंसा न कार्यकारणनिबन्धनेति दण्डी ।
यदाह--
अप्रस्तुतप्रशंसा स्यादप्रकाण्डे तु या स्तुतिः । |
इति । वस्तुतस्तु–'अत्र व्याजस्तुतिरित्येवयुक्तं, स्तुत्या निन्दाभिव्यक्तिरित्यप्रस्तुतप्रशंसातो वैचित्र्यविशेषसद्भावात् । अन्यथा