मैत्रेय्युपनिषत्
(मैत्रेयि उपनिषद् इत्यस्मात् पुनर्निर्दिष्टम्)
मैत्रेय्युपनिषत्
- श्रुत्याचार्योपदेशेन मुनयो यत्पदं ययुः ।
- तत्स्वानुभूतिसंसिद्धं स्वमात्रं ब्रह्म भावये ॥
- श्रुत्याचार्योपदेशेन मुनयो यत्पदं ययुः ।
- ॐ आप्यायन्तु ममाङ्गानि वाक्प्राणश्चक्षुः श्रोत्रमथो बलमिन्द्रियाणि च सर्वाणि सर्वं ब्रह्मोपनिषदं माहं ब्रह्म निराकुर्यां मा मा ब्रह्म निराकरोदनिराकरणमस्त्वनिराकरणं मेऽस्तु तदात्मनि निरते य उपनिषत्सु धर्मास्ते मयि सन्तु ते मयि सन्तु ॥
- ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ॥
- ॐ आप्यायन्तु ममाङ्गानि वाक्प्राणश्चक्षुः श्रोत्रमथो बलमिन्द्रियाणि च सर्वाणि सर्वं ब्रह्मोपनिषदं माहं ब्रह्म निराकुर्यां मा मा ब्रह्म निराकरोदनिराकरणमस्त्वनिराकरणं मेऽस्तु तदात्मनि निरते य उपनिषत्सु धर्मास्ते मयि सन्तु ते मयि सन्तु ॥
- ॐ बृहद्रथो वै नाम राजा राज्ये ज्येष्ठं पुत्रं निधापयित्वेदमशाश्वतं मन्यमानः शरीरं वैराग्यमुपेतोऽरण्यं निर्जगाम । स तत्र परमं तप आस्थायादित्यमीक्षमाण ऊर्ध्वबाहुः तिष्ठत्यन्ते सहस्रस्य मुनेरन्तिकमाजगामाग्निरिवाधूमकस्तेजसा निर्दहन्निवात्मविद्भगवाञ्छाकायन्य उत्तिष्ठोत्तिष्ठ वरं वृणीष्वेति राजानमब्रवीत्स तस्मै नमस्कृत्योवाच भगवन्नाहमात्मवित्त्वं तत्त्वविच्छृणुमो वयं स त्वं नो ब्रूहीत्येतद्वृत्तं पुरस्तादशक्यं मा पृच्छ प्रश्नमैक्ष्वाकान्यान्कामान्वृणीष्वेति शाकायन्यस्य चरणावभिमृश्यमानो राजेमां गाथां जगाद ॥ १॥
- अथ किमेतैर्वान्यानां शोषणं महार्णवानां शिखरिणां प्रपतनं ध्रुवस्य प्रचलनं स्थानं वा तरूणां निमज्जनं पृथिव्याः स्थानादपसरणं सुराणां सोऽहमित्येतद्विधेऽस्मिन्संसारे किं कामोपभोगैर्यैरेवाश्रितस्यासकृदुपावर्तनं दृश्यत इत्युद्धर्तुमर्हसीत्यन्धोदपानस्थो भेक इवाहमस्मिन्संसारे भगवंस्त्वं नो गतिरिति ॥ २॥
- भगवञ्छरीरमिदं मैथुनादेवोद्भूतं संविदपेतं निरय एव मूत्रद्वारेण निष्क्रान्तमस्थिभिश्चितं मांसेनानुलिप्तं चर्मणावबद्धं विण्मूत्रवातपित्तकफमज्जामेदोवसाभिरन्यैश्च मलैर्बहुभिः परिपूर्णमेतादृशे शरीरे वर्तमानस्य भगवंस्त्वं नो गतिरिति ॥ ३॥
- अथ भगवाञ्छाकायन्यः सुप्रीतोऽब्रवीद्राजानं महाराज बृहद्रथेक्ष्वाकुर्वंशध्वजशीर्षात्मज्ञः कृतकृत्यस्त्वं मरुन्नाम्नो विश्रुतोऽसीत्ययं खल्वात्मा ते कतमो भगवान्वर्ण्य इति तं होवाच ॥४॥
- शब्दस्पर्शादयो येऽर्था अनर्था इव ते स्थिताः ।
- येषां सक्तस्तु भूतात्मा न स्मरेच्च परं पदम् ॥ ५ ॥
- शब्दस्पर्शादयो येऽर्था अनर्था इव ते स्थिताः ।
- तपसा प्राप्यते सत्त्वं सत्त्वात्संप्राप्यते मनः ।
- मनसा प्राप्यते ह्यात्मा ह्यात्मापत्त्या निवर्तते ॥ ६ ॥
- तपसा प्राप्यते सत्त्वं सत्त्वात्संप्राप्यते मनः ।
- यथा निरिन्धनो वह्निः स्वयोनावुपशाम्यति ।
- तथा वृत्तिक्षयाच्चित्तं स्वयोनावुपशाम्यति ॥ ७ ॥
- यथा निरिन्धनो वह्निः स्वयोनावुपशाम्यति ।
- स्वयोनावुपशान्तस्य मनसः सत्यगामिनः ।
- इन्द्रियार्थविमूढस्यानृताः कर्मवशानुगाः ॥ ८ ॥
- स्वयोनावुपशान्तस्य मनसः सत्यगामिनः ।
- चित्तमेव हि संसारस्तत्प्रयत्नेन शोधयेत् ।
- यच्चित्तस्तन्मयो भवति गुह्यमेतत्सनातनम् ॥ ९ ॥
- चित्तमेव हि संसारस्तत्प्रयत्नेन शोधयेत् ।
- चित्तस्य हि प्रसादेन हन्ति कर्म शुभाशुभम् ।
- प्रसन्नात्मात्मनि स्थित्वा सुखमक्षयमश्नुते ॥ १० ॥
- चित्तस्य हि प्रसादेन हन्ति कर्म शुभाशुभम् ।
- समासक्तं यदा चित्तं जन्तोर्विषयगोचरम् ।
- यद्येवं ब्रह्मणि स्यात्तत्को न मुच्येत बन्धनात् ॥ ११ ॥
- समासक्तं यदा चित्तं जन्तोर्विषयगोचरम् ।
- हृत्पुण्डरीकमध्ये तु भावयेत्परमेश्वरम् ।
- साक्षिणं बुद्धिवृत्तस्य परमप्रेमगोचरम् ॥ १२ ॥
- हृत्पुण्डरीकमध्ये तु भावयेत्परमेश्वरम् ।
- अगोचरं मनोवाचामवधूताधिसंप्लवम् ।
- सत्तामात्रप्रकाशैकप्रकाशं भावनातिगम् ॥ १३ ॥
- अगोचरं मनोवाचामवधूताधिसंप्लवम् ।
- अहेयमनुपादेयमसामान्यविशेषणम् । ध्रुवं स्तिमितगम्भीरं न तेजो न तमस्ततम् ।
- निर्विकल्पं निराभासं निर्वाणमयसंविदम् ॥ १४ ॥
- अहेयमनुपादेयमसामान्यविशेषणम् । ध्रुवं स्तिमितगम्भीरं न तेजो न तमस्ततम् ।
- नित्यः शुद्धो बुद्धमुक्तस्वभावः सत्यः सूक्ष्मः संविभुश्चाद्वितीयः ।
- आनन्दाब्धिर्यः परः सोऽहमस्मि प्रत्यग्धातुर्नात्र संशीतिरस्ति ॥ १५ ॥
- नित्यः शुद्धो बुद्धमुक्तस्वभावः सत्यः सूक्ष्मः संविभुश्चाद्वितीयः ।
- आनन्दमन्तर्निजमाश्रयं तमाशापिशाचीमवमानयन्तम् ।
- आलोकयन्तं जगदिन्द्रजालमापत्कथं मां प्रविशेदसङ्गम् ॥ १६ ॥
- आनन्दमन्तर्निजमाश्रयं तमाशापिशाचीमवमानयन्तम् ।
- वर्णाश्रमाचारयुता विमूढाः कर्मानुसारेण फलं लभन्ते ।
- वर्णादिधर्मं हि परित्यजन्तः स्वानन्दतृप्ताः पुरुषा भवन्ति ॥ १७ ॥
- वर्णाश्रमाचारयुता विमूढाः कर्मानुसारेण फलं लभन्ते ।
- वर्णाश्रमं सावयवं स्वरूपमाद्यन्तयुक्तं ह्यतिकृच्छ्र्मात्रम् ।
- पुत्रादिदेहेष्वभिमानशून्यं भूत्वा वसेत्सौख्यतमे ह्यनन्त इति ॥ १८ ॥
- वर्णाश्रमं सावयवं स्वरूपमाद्यन्तयुक्तं ह्यतिकृच्छ्र्मात्रम् ।
- ॥ इति प्रथमोऽध्यायः ॥
- अथ भगवान्मैत्रेयः कैलासं जगाम तं गत्वोवाच भो भगवन्परमतत्त्वरहस्यमनुब्रूहीति ॥
- स होवाच महादेवः ॥
- देहो देवालयः प्रोक्तः स जीवः केवलः शिवः ।
- त्यजेदज्ञाननिर्माल्यं सोऽहंभावेन पूजयेत् ॥ १ ॥
- देहो देवालयः प्रोक्तः स जीवः केवलः शिवः ।
- अभेददर्शनं ज्ञानं ध्यानं निर्विषयं मनः।
- स्नानं मनोमलत्यागः शौचमिन्द्रियनिग्रहः ॥ २ ॥
- अभेददर्शनं ज्ञानं ध्यानं निर्विषयं मनः।
- ब्रह्मामृतं पिबेद्भैक्षमाचरेद्देहरक्षणे । वसेदेकान्तिको भूत्वा चैकान्ते द्वैतवर्जिते ।
- इत्येवमाचरेद्धीमान्स एवं मुक्तिमाप्नुयात् ॥ ३ ॥
- ब्रह्मामृतं पिबेद्भैक्षमाचरेद्देहरक्षणे । वसेदेकान्तिको भूत्वा चैकान्ते द्वैतवर्जिते ।
- जातं मृतमिदं देहं मातापितृमलात्मकम् ।
- सुखदुःखालयामेध्यं स्पृष्ट्वा स्नानं विधीयते ॥ ४ ॥
- जातं मृतमिदं देहं मातापितृमलात्मकम् ।
- धातुबद्धं महारोगं पापमन्दिरमध्रुवम् ।
- विकाराकारविस्तीर्णं स्पृष्ट्वा स्नानं विधीयते ॥ ५ ॥
- धातुबद्धं महारोगं पापमन्दिरमध्रुवम् ।
- नवद्वारमलस्रावं सदा काले स्वभावजम् ।
- दुर्गन्धं दुर्मलोपेतं स्पृष्ट्वा स्नानं विधीयते ॥ ६ ॥
- नवद्वारमलस्रावं सदा काले स्वभावजम् ।
- मातृसूतकसम्बन्धं सूतके सह जायते ।
- मृतसूतकजं देहं स्पृष्ट्वा स्नानं विधीयते ॥ ७ ॥
- मातृसूतकसम्बन्धं सूतके सह जायते ।
- अहंममेति विण्मूत्रलेपगन्धादिमोचनम् ।
- शुद्धशौचमिति प्रोक्तं मृज्जलाभ्यां तु लौकिकम् ॥ ८ ॥
- अहंममेति विण्मूत्रलेपगन्धादिमोचनम् ।
- चित्तशुद्धिकरं शौचं वासनात्रयनाशनम् ।
- ज्ञानवैराग्यमृत्तोयैः क्षालनाच्छौचमुच्यते ॥ ९ ॥
- चित्तशुद्धिकरं शौचं वासनात्रयनाशनम् ।
- अद्वैतभावना भैक्षमभक्ष्यं द्वैतभावनम् ।
- गुरुशास्त्रोक्तभावेन भिक्षोर्भैक्षं विधीयते ॥ १० ॥
- अद्वैतभावना भैक्षमभक्ष्यं द्वैतभावनम् ।
- विद्वान्स्वदेशमुत्सृज्य संन्यासानन्तरं स्वतः ।
- कारागारविनिर्मुक्तचोरवद्दूरतो वसेत् ॥ ११ ॥
- विद्वान्स्वदेशमुत्सृज्य संन्यासानन्तरं स्वतः ।
- अहङ्कारसुतं वित्तभ्रातरं मोहमन्दिरम् ।
- आशापत्नीं त्यजेद्यावत्तावन्मुक्तो न संशयः ॥ १२ ॥
- अहङ्कारसुतं वित्तभ्रातरं मोहमन्दिरम् ।
- मृता मोहमयी माता जातो बोधमयः सुतः ।
- सूतकद्वयसम्प्राप्तौ कथं सन्ध्यामुपास्महे ॥ १३ ॥
- मृता मोहमयी माता जातो बोधमयः सुतः ।
- हृदाकाशे चिदादित्यः सदा भासति भासति ।
- नास्तमेति न चोदेति कथं सन्ध्यामुपास्महे ॥ १४ ॥
- हृदाकाशे चिदादित्यः सदा भासति भासति ।
- एकमेवाद्वितीयं यद्गुरोर्वाक्येन निश्चितम् ।
- एतदेकान्तमित्युक्तं न मठो न वनान्तरम् ॥ १५ ॥
- एकमेवाद्वितीयं यद्गुरोर्वाक्येन निश्चितम् ।
- असंशयवतां मुक्तिः संशयाविष्टचेतसाम् ।
- न मुक्तिर्जन्मजन्मान्ते तस्माद्विश्वासमाप्नुयात् ॥ १६ ॥
- असंशयवतां मुक्तिः संशयाविष्टचेतसाम् ।
- कर्मत्यागान्न संन्यासो न प्रैषोच्चारणेन तु ।
- सन्धौ जीवात्मनोरैक्यं संन्यासः परिकीर्तितः ॥ १७ ॥
- कर्मत्यागान्न संन्यासो न प्रैषोच्चारणेन तु ।
- वमनाहारवद्यस्य भाति सर्वेषणादिषु ।
- तस्याधिकारः संन्यासे त्यक्तदेहाभिमानिनः ॥ १८ ॥
- वमनाहारवद्यस्य भाति सर्वेषणादिषु ।
- यदा मनसि वैराग्यं जातं सर्वेषु वस्तुषु ।
- तदैव संन्यसेद्विद्वानन्यथा पतितो भवेत् ॥ १९ ॥
- यदा मनसि वैराग्यं जातं सर्वेषु वस्तुषु ।
- द्रव्यार्थमन्नवस्त्रार्थं यः प्रतिष्ठार्थमेव वा ।
- संन्यसेदुभयभ्रष्टः स मुक्तिं नाप्तुमर्हति ॥ २० ॥
- द्रव्यार्थमन्नवस्त्रार्थं यः प्रतिष्ठार्थमेव वा ।
- उत्तमा तत्त्वचिन्तैव मध्यमं शास्त्रचिन्तनम् ।
- अधमा मन्त्रचिन्ता च तीर्थभ्रान्त्यधमाधमा ॥ २१ ॥
- उत्तमा तत्त्वचिन्तैव मध्यमं शास्त्रचिन्तनम् ।
- अनुभुतिं विना मूढो वृथा ब्रह्मणि मोदते ।
- प्रतिबिम्बितशाखाग्रफलास्वादनमोदवत् ॥ २२ ॥
- अनुभुतिं विना मूढो वृथा ब्रह्मणि मोदते ।
- न त्यजेच्चेद्यतिर्मुक्तो यो माधुकरमान्तरम् ।
- वैराग्यजनकं श्रद्धाकलत्रं ज्ञाननन्दनम् ॥ २३ ॥
- न त्यजेच्चेद्यतिर्मुक्तो यो माधुकरमान्तरम् ।
- धनवृद्धा वयोवृद्धा विद्यावृद्धास्तथैव च ।
- ते सर्वे ज्ञानवृद्धस्य किङ्कराः शिष्यकिङ्कराः ॥ २४ ॥
- धनवृद्धा वयोवृद्धा विद्यावृद्धास्तथैव च ।
- यन्मायया मोहितचेतसो मामात्मानमापूर्णमलब्धवन्तः ।
- परं विदग्धोदरपूरणाय भ्रमन्ति काका इव सूरयोऽपि ॥ २५ ॥
- यन्मायया मोहितचेतसो मामात्मानमापूर्णमलब्धवन्तः ।
- पाषाणलोहमणिमृण्मयविग्रहेषु पूजा पुनर्जननभोगकरी मुमुक्षोः ।
- तस्माद्यतिः स्वहृदयार्चनमेव कुर्याद्बाह्यार्चनं परिहरेदपुनर्भवाय ॥ २६ ॥
- पाषाणलोहमणिमृण्मयविग्रहेषु पूजा पुनर्जननभोगकरी मुमुक्षोः ।
- अन्तःपूर्णो बहिःपूर्णः पूर्णकुम्भ इवार्णवे ।
- अन्तःशून्यो बहिःशून्यः शून्यकुम्भ इवाम्बरे ॥ २७ ॥
- अन्तःपूर्णो बहिःपूर्णः पूर्णकुम्भ इवार्णवे ।
- मा भव ग्राह्यभावात्मा ग्राहकात्मा च मा भव ।
- भावनामखिलां त्यक्त्वा यच्छिष्टं तन्मयो भव ॥ २८ ॥
- मा भव ग्राह्यभावात्मा ग्राहकात्मा च मा भव ।
- द्रष्टृदर्शनदृश्यानि त्यक्त्वा वासनया सह ।
- दर्शनप्रथमाभासमात्मानं केवलं भज ॥ २९ ॥
- द्रष्टृदर्शनदृश्यानि त्यक्त्वा वासनया सह ।
- संशान्तसर्वसङ्कल्पा या शिलावदवस्थितिः ।
- जाग्रन्निद्राविनिर्मुक्ता सा स्वरूपस्थितिः परा ॥ ३० ॥
- संशान्तसर्वसङ्कल्पा या शिलावदवस्थितिः ।
- ॥ इति द्वितीयोऽध्यायः ॥
- अहमस्मि परश्चास्मि ब्रह्मास्मि प्रभवोऽस्म्यहम् ।
- सर्वलोकगुरुश्चास्मि सर्वलोकेऽस्मि सोऽस्म्यहम् ॥ १ ॥
- अहमस्मि परश्चास्मि ब्रह्मास्मि प्रभवोऽस्म्यहम् ।
- अहमेवास्मि सिद्धोऽस्मि शुद्धोऽस्मि परमोऽस्म्यहम् ।
- अहमस्मि सदासॊऽस्मि नित्योऽस्मि विमलोऽस्म्यहम् ॥ २ ॥
- अहमेवास्मि सिद्धोऽस्मि शुद्धोऽस्मि परमोऽस्म्यहम् ।
- विज्ञानोऽस्मि विशेषोऽस्मि सोमोऽस्मि सकलोऽस्म्यहम् ।
- शुभोऽस्मि शोकहीनोऽस्मि चैतन्योऽस्मि समोऽस्म्यहम् ॥ ३ ॥
- विज्ञानोऽस्मि विशेषोऽस्मि सोमोऽस्मि सकलोऽस्म्यहम् ।
- मानावमानहीनोऽस्मि निर्गुणोऽस्मि शिवोऽस्म्यहम् ।
- द्वैताद्वैतविहीनोऽस्मि द्वन्द्वहीनोऽस्मि सोऽस्म्यहम् ॥ ४ ॥
- मानावमानहीनोऽस्मि निर्गुणोऽस्मि शिवोऽस्म्यहम् ।
- भावाभावविहीनोऽस्मि भासाहीनोऽस्मि भास्म्यहम् ।
- शून्याशून्यप्रभावोऽस्मि शोभनाशोभनोऽस्म्यहम् ॥ ५ ॥
- भावाभावविहीनोऽस्मि भासाहीनोऽस्मि भास्म्यहम् ।
- तुल्यातुल्यविहीनोऽस्मि नित्यः शुद्धः सदाशिवः ।
- सर्वासर्वविहीनोऽस्मि सात्त्विकोऽस्मि सदास्म्यहम् ॥ ६ ॥
- तुल्यातुल्यविहीनोऽस्मि नित्यः शुद्धः सदाशिवः ।
- एकसङ्ख्याविहीनोऽस्मि द्विसङ्ख्यावानहं न च ।
- सदसद्भेदहीनोऽस्मि सङ्कल्परहितोस्म्यहम् ॥ ७ ॥
- एकसङ्ख्याविहीनोऽस्मि द्विसङ्ख्यावानहं न च ।
- नानात्मभेदहीनोऽस्मि ह्यखण्डानन्दविग्रहः ।
- नाहमस्मि न चान्योऽस्मि देहादिरहितोऽस्म्यहम् ॥ ८ ॥
- नानात्मभेदहीनोऽस्मि ह्यखण्डानन्दविग्रहः ।
- आश्रयाश्रयहीनोऽस्मि आधाररहितोऽस्म्यहम् ।
- बन्धमोक्षादिहीनोऽस्मि शुद्धब्रह्मास्मि सोऽस्म्यहम् ॥ ९ ॥
- आश्रयाश्रयहीनोऽस्मि आधाररहितोऽस्म्यहम् ।
- चित्तादिसर्वहीनोऽस्मि परमोऽस्मि परात्परः ।
- सदा विचाररूपोऽस्मि निर्विचारोऽस्मि सोऽस्म्यहम् ॥ १० ॥
- चित्तादिसर्वहीनोऽस्मि परमोऽस्मि परात्परः ।
- अकारोकाररूपोऽस्मि मकरोऽस्मि सनातनः ।
- ध्यातृध्यानविहीनोऽस्मि ध्येयहीनोऽस्मि सोऽस्म्यहम् ॥ ११ ॥
- अकारोकाररूपोऽस्मि मकरोऽस्मि सनातनः ।
- सर्वत्रपूर्णस्वरूपोऽस्मि सच्चिदानन्दलक्षणः ।
- सर्वतीर्थस्वरूपोऽस्मि परमात्मास्म्यहं शिवः ॥ १२ ॥
- सर्वत्रपूर्णस्वरूपोऽस्मि सच्चिदानन्दलक्षणः ।
- लक्ष्यालक्ष्यविहीनोऽस्मि लयहीनरसोऽस्म्यहम् ।
- मातृमानविहीनोऽस्मि मेयहीनः शिवोऽस्म्यहम् ॥ १३ ॥
- लक्ष्यालक्ष्यविहीनोऽस्मि लयहीनरसोऽस्म्यहम् ।
- न जगत्सर्वद्रष्टास्मि नेत्रादिरहितोस्म्यहम् ।
- प्रवृद्धोऽस्मि प्रबुद्धोऽस्मि प्रसन्नोऽस्मि हरोऽस्म्यहम् ॥ १४ ॥
- न जगत्सर्वद्रष्टास्मि नेत्रादिरहितोस्म्यहम् ।
- सर्वेन्द्रियविहीनोऽस्मि सर्वकर्मकृदप्यहम् ।
- सर्ववेदान्ततृप्तोऽस्मि सर्वदा सुलभोऽस्म्यहम् ॥ १५ ॥
- सर्वेन्द्रियविहीनोऽस्मि सर्वकर्मकृदप्यहम् ।
- मुदितामुदिताख्योऽस्मि सर्वमौनफलोऽस्म्यहम् ।
- नित्यचिन्मात्ररूपोऽस्मि सदा सच्चिन्मयोऽस्म्यहम् ॥ १६ ॥
- मुदितामुदिताख्योऽस्मि सर्वमौनफलोऽस्म्यहम् ।
- यत्किञ्चिदपि हीनोऽस्मि स्वल्पमप्यति नास्म्यहम् ।
- हृदयग्रन्थिहीनोऽस्मि हृदयाम्बुजमध्यगः ॥ १७ ॥
- यत्किञ्चिदपि हीनोऽस्मि स्वल्पमप्यति नास्म्यहम् ।
- षड्विकारविहीनोऽस्मि षट्कोषरहितोऽस्म्यहम् ।
- अरिषड्वर्गमुक्तोऽस्मि अन्तरादन्तरोऽस्म्यहम् ॥ १८ ॥
- षड्विकारविहीनोऽस्मि षट्कोषरहितोऽस्म्यहम् ।
- देशकालविमुक्तोऽस्मि दिगम्बरसुखोऽस्म्यहम् ।
- नास्ति नास्ति विमुक्तोऽस्मि नकारहितोऽस्म्यहम् ॥ १९ ॥
- देशकालविमुक्तोऽस्मि दिगम्बरसुखोऽस्म्यहम् ।
- अखण्डाकाशरूपोऽस्मि ह्यखण्डाकारमस्म्यहम् ।
- प्रपञ्चमुक्तचित्तोऽस्मि प्रपञ्चरहितोऽस्म्यहम् ॥ २० ॥
- अखण्डाकाशरूपोऽस्मि ह्यखण्डाकारमस्म्यहम् ।
- सर्वप्रकाशरूपोऽस्मि चिन्मात्रज्योतिरस्म्यहम् ।
- कालत्रयविमुक्तोऽस्मि कामादिरहितोऽस्म्यहम् ॥ २१ ॥
- सर्वप्रकाशरूपोऽस्मि चिन्मात्रज्योतिरस्म्यहम् ।
- कायिकादिविमुक्तोऽस्मि निर्गुणः केवलोऽस्म्यहम् ।
- मुक्तिहीनोऽस्मि मुक्तोऽस्मि मोक्षहीनोऽस्म्यहं सदा ॥ २२ ॥
- कायिकादिविमुक्तोऽस्मि निर्गुणः केवलोऽस्म्यहम् ।
- सत्यासत्यादिहीनोऽस्मि सन्मात्रान्नास्म्यहं सदा ।
- गन्तव्यदेशहीनोऽस्मि गमनादिविवर्जितः ॥ २३ ॥
- सत्यासत्यादिहीनोऽस्मि सन्मात्रान्नास्म्यहं सदा ।
- सर्वदा समरूपोऽस्मि शान्तोऽस्मि पुरुषोत्तमः ।
- एवं स्वानुभवो यस्य सोऽहमस्मि न संशयः ॥ २४ ॥
- सर्वदा समरूपोऽस्मि शान्तोऽस्मि पुरुषोत्तमः ।
- यः शृणोति सकृद्वापि ब्रह्मैव भवति स्वयमित्युपनिषत् ॥
- ॥ इति तृतीयोऽध्यायः ॥
- ॐ आप्यायन्तु ममाङ्गानि वाक्प्राणश्चक्षुः श्रोत्रमथो बलमिन्द्रियाणि च सर्वाणि सर्वं ब्रह्मोपनिषदं माहं ब्रह्म निराकुर्यां मा मा ब्रह्म निराकरोदनिराकरणमस्त्वनिराकरणं मेऽस्तु तदात्मनि निरते य उपनिषत्सु धर्मास्ते मयि सन्तु ते मयि सन्तु ॥
- ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ॥
- ॥ इति मैत्रेय्युपनिषत्समाप्ता ॥
- ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ॥
- ॐ आप्यायन्तु ममाङ्गानि वाक्प्राणश्चक्षुः श्रोत्रमथो बलमिन्द्रियाणि च सर्वाणि सर्वं ब्रह्मोपनिषदं माहं ब्रह्म निराकुर्यां मा मा ब्रह्म निराकरोदनिराकरणमस्त्वनिराकरणं मेऽस्तु तदात्मनि निरते य उपनिषत्सु धर्मास्ते मयि सन्तु ते मयि सन्तु ॥